Naturalis Historia

nos contra rationem deprendendi falsas demonstrabimus[*](deprendendo B. demonstrauimus Fa.), quando etiam luxuriam adversus fraudes muniri[*](muniri Fdv(D). -re La. moneri BS.) deceat[*](deceat BS. decet (dicet F) rv.). igitur[*](igitur BS.om. rv.) praeter illa, quae in principatu[*](principatu BS. -alibus rv.) cuiusque[*](cuiufque BS. quisque F. quibusque hv. -uslibet d. -usdam L.om.a.) generis[*](generif BLS. -ibus rv.) privatim diximus, tralticentes[*](tranflucentef B2v. a.J. tralucentem La.) matutino probari[*](prouocari dh. -ris F. probari matutino afalsa iteratione.) censent[*](censant F. cessent a.) aut, si[*](an sit?) necesse est, in quartam horam; postea vetant[*](postea uetant om.a.). experimenta[*](experimento a.) pluribus modis constant: primum pondere[*](in v. pon- dere desinuntFdh.), graviores[*](grauioref BaS. si gra- Lv.) enim[*](enim B(L?)S. om.av.) sunt[*](funt—11 gelidioref BS.om. rv.) verae; dein frigore, eaedem[*](ea eidem B1.) namque in ore gelidiores sentiuntur; post haec corpore. ficticiis[*](ficticiis S. -icif BLD. -itiis v(H). tinctis a. factitiis G.) pusula[*](pusula (punf- B) BS. -lae H. pustule L. -lae v. om.a.) e[*](e S e coni. J. & B. in rv.) profundo[*](profunda a.) apparet[*](appar& BS. -ent rv.), scabritia[*](scabritia—13. 14 inconstantia om.a.) in cute[*](cute Lv. cocte B1. cote B2.) et[*](& BS. in Lv.) capillamenta[*](capillamento v.a.S.), fulgoris[*](ful- gorif BB. frigoris Lv.) inconstantia , priusquam ad oculos perveniat[*](perueniat Bv. -iant r.), desinens nitor[*](in v. nitor desinitL.). decussi[*](decussi v. cuffi B.om.a.cfr. § 194.) fragmenti[*](fragmenti BS. -ti paulum v. om.a.), quod in lamina[*](lamina av(D). ima B. lima J.) ferrea[*](ferrea av(D). ferri BS. cfr. § 53. XXXIII 121.) uratur[*](uratur D cùm Hauptio (Hermae I 36). auratur a. moratur BS. teratur v. an [ferri] exuratur?), efficacissimum

experimentum[*](experimentum BS. -to av.) excusate[*](excusate a. -uffate B. -usant v.) mangones gemmarum recusant[*](dist. ego.), similiter et limae probationem. obsianae[*](obsidianae v.a.S.) fragmenta veras gemmas non scariphant, in[*](in BaS. del. v.) ficticiis[*](ficti- ciis (-cif BD)BS. -ice a. -itiae (fact- C) v.) scariphatio[*](scariphantfcari- phatio (-ifa- B) omnif BS. -ificationis v. -nes H. om.a.S. -ifant B. -ificant av. cfr. XXXII 79.) omnis candicat. iam[*](candicat iam BS. -icantes a. -icantiam (-tium H) fugiunt v.) tanta[*](tantaque v.a.S.) differentia est, ut aliae ferro scalpi non possint, aliae non nisi retuso, omnes autem[*](uerum omnes v.a.S.) adamante. plurimum[*](plurimum autem v.a.G.) vero in iis[*](iis S. if B1D. hif B2av.) terebrarum proficit fervor.

Gemmiferi amnes sunt Acesinus et[*](acesinus et G(S). cfr. VI 71. -nes et Lugd. acaecinuf & B. acfinat et a. oaxis mater v.) Ganges, terrarum autem omnium maxime India[*](india v. -Ię B. in india a.). etenim[*](&enim BS. etiam a. et iam v. cfr. XVIII 340. aliter XXXVI 200.) peractis omnibus naturae[*](naturae av. om.B.) operibus discrimen quoddam rerum ipsarum atque terrarum[*](atque terrarum om. v.a.G.) facere conveniet[*](con- ueni& BS. -niat av. -nit (Ven.)D.).

Ergo in toto orbe[*](orbe S. opebe B2. opere B1. orbe et av.), quacumque[*](quacumque BG. in quemcumque a. in quac- (add. parte C) v.) caeli convexitas[*](conuexitaf Bv. -xitita a.) vergit, pulcherrima omnium est iis[*](iif ego. in BS. om.av. de mendo cfr. XXVI 2 nit.) rebus[*](rebuf quae B. rerum quae a. rebusque G. rebus v.), quae merito[*](meritoque v.a.G.) principatum naturae[*](naturae om.B.) optinent[*](optinent (obt- a) B1a. -net B2S. -nens v.), Italia[*](talia a(?).), rectrix parensque mundi altera, viiis feminis, ducibus militibus, servitiis[*](feruitif B1.), artium praestantia[*](parftantia B.), ingeniorum claritatibus[*](li- toribus portuosis v.a.S.), iam situ ac salubritate caeli atque temperie, accessu cunctarum gentium facili, portuosis litoribus, benigno ventorum adflatu. quod[*](quod BS. om.a. etenim v.) contingit

[*](et p. 476, 1 contingit av. -igit BS. cfr. § 195. XVIII 109. 194. 219. XVII 9. XVI 3. XIX 59. 68. 138. XXIII 61. XXVI 118. XXXII 39 al.) positione procurrentis[*](pofitione procurrentif BS. propositione curr- a. recur- rentis (proc- H) positio v.) in partem utilissimam et inter ortus occasusque mediam, aquarum copia[*](copiam a.), nemorum salubritate [*](salubritatem a(?).), montium articulis, ferorum animalium innocentia, soli fertilitate, pabuli ubertate[*](libertate a(?).). quidquid est quo carere vita non debeat, nusquam est praestantius: fruges[*](fruge a(?).), vinum, oleum[*](oleum BS. olea av.), vellera, lina, vestes, iuvenci. ne[*](ne Bv. om.a.) equos quidem in trigariis[*](trigariis B. -rif BD. tricariis av.) ullos[*](ullof—praeferunt BJ. praeferri (ref- a) ullos (ullis v.a.G) uernaculis animaduerto av.) vernaculis praeferunt. metallis auri, argenti, aeris, ferri, quamdiu licuit[*](licuit BS. libuit av. cfr. III 138. XXXII 78.) exercere, nullis cessit[*](cesset a.) terris[*](terrif & BS. erit et his a. et iis v.) et nunc intra[*](intra BS. inter a. in v. cfr. IX 165. XXI 104. X 118.) se gravida pro omni dote varios sucos[*](sucus a.) et frugum pomorumque sapores fundit[*](fundi a1.). [*](cfr. Iustin. XLIV 1, 5. 6.) ab ea exceptis Indiae fabulosis proximam[*](proximam equidem BS. -me quidem av.) equidem duxerim Hispaniam quacumque [*](quacumque BC. quec- av.) ambitur mari[*](ambitur mari Bv. -tu a (hic desinens). item in v. mari desinunt v.a.S.), quamquam squalidam ex parte, verum, ubi gignit, feracem[*](feracem S e coni. J. facem B.) frugum, olei, vini, equorum metallorumque[*](metallorumque S e coni. J. aliorumque B (ortum ex equorum& allorumque). cfr. lusting.) omnium generum, ad haec pari Gallia. verum desertis suis[*](suis S e coni. J. uif B.) sparto vincit Hispania et lapide speculari, pigmentorum etiam deliciis[*](delicif B1D.), laborum excitatione, servorum exercitio, corporum humanorum duritia, vehementia cordis.

Rerum autem ipsarum maximum est pretium in mari nascentium margaritis; extra tellurem crystallis, intra adamanti[*](adamantis B2.), smaragdis, gemmis, myrrinis[*](murrinis S.); e terra vero exeuntibus in cocco, lasere[*](lasere in S e coni. J. in lafere (-fare B2) B.), in fronde nardo, Sericis[*](feri- cof B1.) vestibus,

in arbore citro, in frutice cinnamo, casia, amomo, arboris aut fruticis suco in sucino[*](fucino B1S. -cif B2.), opobalsamo[*](obolif amo B1.), murra, ture, in radicibus[*](ardicib. B1) costo; ex iis[*](iis S. i B1. hiif B2. is D.), quae spirare convenit, animalibus in terra maximum dentibus elephantorum[*](elephantorum S. elefa- B.), in mari testudinum [*](testudinum S. teftitud- B.) cortici; in tergore[*](inter gorie B1.) pellibus, quas Seres inficiunt, et Arabiae caprarum villo, quod ladanum[*](la- danum S e coni. J. lanum B.) vocavimus; ex [*](12,73)iis[*](iis S. hif B. is D.), quae terrena et maris, conchyliis[*](con- chylif B1D.), purpurae[*](purpurae S e coni. J. -ra B.). volucrum naturae praeter conos bellicos[*](bellicos S e coni. J. -caf B.cfr. X 2.) et Commagenum anserum adipem nullum adnotatur insigne. non praetereundum est auro, circa quod omnes mortales insaniunt, decumum[*](decumum S e coni. J. de mum B.) vix esse in pretio locum, argento vero, quo aurum emitur, paene vicensimum[*](pene uicefimum B2.).

Salve, parens rerum omnium Natura, teque nobis Quiritium solis celebratam[*](celebratem B1.) esse numeris omnibus tuis fave.