Naturalis Historia

[*](cfr. Seneca ep. 86, 6.—Isid. XVI 5,14.—Menandri fragm. inc. 344 (Meineke). cfr. Phaedri fab. V 1, 12.) Haec sint dicta de marmoris[*](marmorum hv.a.S.) scalptoribus summaque claritate artificum, quo[*](con (pro quo in) R.) in tractatu[*](tractatu BB. -ctu v. structus r.) subit[*](subit Bv. ubita r.) mentem non fuisse tum auctoritatem maculoso[*](maculofo Bdhv. -su V. -sū R.) marmori. fecere et[*](et om.Rdv.a.S.)[*](dist. ego coll. § 14 et IV 65–67. 73.) e Thasio[*](e thafio BG. -so B. e thapso (ta- v)dv. et abso R1. et apro V. et abciso R2.), Cycladum insularum aequo[*](aequo (sc. marmori Cycladum) ego. -ue 11. G. una aeque hv.), et e Lesbio[*](& helefbio B.); lividius [*](leuidiuf B1.)hoc paulo. versicolores quidem[*](quidem Bdv. quaede r.) maculas et in totum marmorum apparatum etiam Menander, diligentissimus[*](diligentiffimuf Bdv. -mū r.) luxuriae interpres[*](inter tres Vh.), primus et[*](et LL. v. an set?) raro attigit[*](attigit Bhv. -ingit r.).[*](cfr. Suet. Aug. 60.—Homerus π 735.) columnis demum utebantur in templis[*](in templif nec lautitiae (-iliae B)—), nec lautitiae causa—nondum enim ista intellegebantur[*](intellegebantur (-atur v.a.G) Bv. om. r.)—, sed quia firmiores aliter statui non poterant. sic est inchoatum Athenis templum Iovis Olympii, ex quo Sulla[*](fylla B. silla R.) Capitolinis aedibus advexerat columnas. fuit tamen inter lapidem atque marmor differentia iam et apud Homerum;[*](cfr. Plin. XXXIII 81.) dicit enim[*](enim LL.H. enim paridem (-dis Verc.) os hv. an enim Cebrionem? cfr. Horn.) marmoreo[*](marmoreus RF.) saxo percussum,

sed hactenus[*](an post hactenus exciderunt mentioned habet (vel facit) eius?), regias quoque domus[*](domos dhv.a.S.), cum[*](cum om. v.a.G.) lautissime[*](lautiffime B(P)S. laudati- RFdG. -m tum V2. -me tum v.), praeter aes, aurum, electrum, argentum ebore tantum adornans. primum, ut arbitror, versicolores istas maculas Chiorum lapicidinae[*](lapidicinae v.a.H. cfr. § 14.) ostenderunt, cum exstruerent muros, faceto in[*](in eras.V2.) id M.[*](mi (pro M.) B1.) Ciceronis sale—omnibus enim ostentabant ut magnificum—: multo, inquit[*](in- quit BRdhv. inthis (om. magis—7 fecissetis) V.), magis mirarer[*](mirarer BG. mire sit (esset h) Rdh. mira res esset v.), si Tiburtino [*](& Bdhv. om. r.) lapide fecissetis. et, Hercules, non fuisset picturis[*](picturae hv.a.S.) honos ullus[*](aliuf (pro ullus) B.), non modo tantus, aliqua[*](ali- qua ll.v(S). sine al- hB. in al- G.) marmorum auctoritate.

[*](Vitruv. II 8, 10.) Secandi[*](secandi marmor hv.a.S.) in crustas nescio an Cariae[*](cariae Rv. castae V. //arte d. arte B1. ante B2.) fuerit inventum . antiquissima, quod equidem inveniam, Halicarnasi [*](alicarnafi B.) domus Mausoli[*](maufolii B2.) Proconnesio[*](proconnesio C. -onefio B2. -onnefcio B1. -esso h. -eso v. -cunesto r.) marmore exculta[*](exulta R. exal- V.) est latericiis[*](latericeif B.) parietibus. is obiit[*](is ob id V. ///oui. id B1. ioui. id B2.) olympiadis CVII[*](CVII B2S. cui i B1. CVI Tv(H). cui r. CIII d. c G(Brot.).) anno secundo , urbis Romae CDIII[*](CDIII BS. CCCCIII V. -IIII RdTH. -II hv. CCCLXXV Brot.).

[*](cfr. Plin. XXXV 2.—Corn. Nep. fragm. 14 (Halm). Catullus 29, 3.) Primum Romae parietes crusta[*](crufta Bdv. fru- R. -tra V.) marmoris operuisse totos[*](totof BS. -tus (-tas R1) r. -tius hv.) domus[*](domuuf B1D.) suae in Caelio monte Cornelius Nepos tradit[*](tradit BS. -didit rv.) Mamurram, Formiis[*](formiis Rhv. -mis rVen.(D).) natum equitem Romanum[*](fabruum B1. -rorum hB.), praefectum fabrum C. Caesaris in Gallia, ne quid[*](ne quid (quit B1) BS. neque id r. neque dv.) indignitati[*](indignitati BS. -nati r. -natio dv.) desit[*](desit ll.S. om.d. sit v.), tali auctore inventa re. hic namque est Mamurra[*](marmura VR.)

Catulli[*](catuli Bh.) Veroniensis[*](ueronensis dhv.a.J. cfr. XIV 16. 67. XV 48. II 209. (infra et § 135. XVII 25).) carminibus proscissus, quem[*](que VR.), ut res est, domus ipsius[*](ipsius VRdv. iuf B1. uif B2. om.h.an eius?) clarius[*](clariuf Bv. ca- r.) quam Catullus [*](catu- lus VRh.) dixit habere quidquid habuisset Comata Gallia. namque adicit[*](adhicit VR. adiecit v.a.S.) idem Nepos[*](nepost VR.) primum[*](primuf B. eum primum hv.a.S.) totis aedibus nullam nisi e marmore columnam habuisse[*](habuiffe & BS. -sset V. -sse Rdv.) et omnes[*](omnif BS.) solidas e[*](e om.BVdVen.) Carystio[*](caryftio Bv. caristo r.) aut[*](aut BRv. au V.) Luniensi[*](luniensi J. -fe B. -nensi rv.).[*](Isid. XVI 5, 16. 17. 1.) M. Lepidus Q.[*](Q Q. BS. om. rv.) Catuli in consulatu conlega primus omnium limina ex Numidico[*](numidi quo V.) marmore in domo posuit magna[*](magnam B1. an magna cum? cfr. III 1.) reprensione. is[*](his V.) fuit consul anno urbis DCLXXVI[*](DCLXXVI dTcod.Poll.H. -LXVI ll.v.). hoc primum invecti Numidici marmoris vestigium invenio[*](inuento Vh.), non in columnis tamen[*](tantum v.a.H.) crustisve[*](crustis uelut (-ud R) VRh.), ut supra[*](mamurra (pro ut supra) v.a.H.) Carystii, sed[*](carystii sed RTH. -tif & B. -ti sed VdD. -tis (-tium v) posuit sed hv.) in massa ac vilissimo[*](minasso V.) liminum usu. post[*](48) hunc Lepidum quadriennio[*](ferme quadriennio hv.a.S.) L. Lucullus consul[*](cof B1. conf B2. sos V.) fuit, qui nomen, ut ex re apparet[*](appar& & B.), Luculleo[*](luculleo dhv. -llaeo B. loculeo r.) marmori[*](mar- morei B.) dedit, admodum delectatus illo, primusque[*](primuf qui B.) Romam invexit[*](aduexit S (errore).), atrum alioqui, cum cetera maculis aut coloribus commendentur. [*](Isid. XVI 5, 17.—cfr. Plin. supra § 5.)nascitur autem in Melo[*](Melo S cum P. heo B. millo cod. Poll. nilo dThv. -li C. ilo r. Chio H ex Isid.) insula, solumque paene hoc[*](hoc BIsid.S. horum RFdhv.) marmor [*](marmor RdIsid. S. -rinor F. -rmore B. -rmorum hv.) ab[*](ab BThv. om.RFd.) amatore[*](amatore Bhv. atore RFdT.) nomen accepit. inter hos primum, ut arbitror, marmoreos parietes habuit scaena M.[*](M. om.BhS.) Scauri, non facile dixerim secto[*](sectos R(?)hv.a.S.) an solidis glaebis polito[*](polito ll.S. -tos Thv. positos G.), sicuti est hodie Iovis Tonantis aedis[*](aedif BdS. -des Rhv. haedis V.) in Capitolio. nondum enim secti[*](fepte B1.) marmoris vestigia invenio[*](uefti- gia inuenio in BdTBrot. -gio inuento in r. -gia inuenerat v.) in Italia.

[*](Isid. XIX: 3.) Sed[*](fe B1.) quisquis primus[*](primum dhv.a.S. cfr. XXXV 126. 151. 152.) invenit secare luxuriaque[*](luxuriaque Müller emend. V 22. -iamque ll.v. an luxuriaeque (dat.)?) dividere, inportuni ingenii fuit. harena hoc[*](non (pro hoc) B.) fit et ferro videtur fieri, serra in praetenui linea premente harenas versandoque tractu[*](gractu V.) ipso[*](ipfo Bdv. -sas rh.) secante. Aethiopica[*](aethiopicae B. aetiophica V.) haec[*](haec BVdG(D). ad haec RH. ad hoc hv.) maxime probatur, nam id quoque accessit, ut ab[*](ab BhS. ad rv.) Aethiopia[*](aethiopias d. -pas Rv.a.S. aetiophies V.) usque peteretur quod secaret[*](fecaret P. faceret ll.v.) marmora, immo vero etiam in Indos, quo margaritas quoque peti severis[*](petisse uersis V.) moribus indignum [*](indigne B1.) erat. haec proxime laudatur; mollior tamen quae Aethiopica, illa nulla scabritie secat, Indica non aeque levat[*](leuigat v.a.S.), sed combusta[*](cvmbustea R.) ea polientes[*](potientef B. polli- Vd.) marmora fricare iubentur . simile et[*](et om.BS.) Naxiae[*](naxio d.) vitium est et Coptitidi[*](coptitidi BS. coptidi rv.), quae vocatur Aegyptia. haec fuere antiqua genera marmoribus secandis . postea reperta est[*](est ll.S. est ars hv. est ha- rena C.) non minus probanda ex quodam Hadriatici maris vado, aestu[*](esto V.) nudante, observatione non facili.[*](Isid. XIX 13.) iam quidem quacumque harena secare e fluviis[*](efluuif B.) omnibus fraus artificum ausa est, quod dispendium admodum pauci intellegunt. crassior[*](grafrior B1. groff- B2.) enim harena laxioribus segmentis terit et plus erodit marmoris maiusque opus scabritia politurae relinquit[*](reliquit V.); ita sectae attenuantur crustae. rursus Thebaica[*](tebaica B.) polituris accommodatur et quae fit[*](fit BVThv(S). fit Rd(?)G.) e[*](e poro BB. e toro Vdv. ex oro R.) poro

lapide aut e pumice.[*](Diosc. V 165. Pind. Isthm. 6, 107 c. schol. Th. lap. 44.)—

Signis e marmore poliendis gemmisque etiam scalpendis[*](fcvlpendif B2.) atque limandis Naxium[*](naxium dhv. cfr. XXXVII 109. -xum ll.) diu[*](Creta coni. J.) placuit ante alia. ita vocantur cotes in Cypro insula genitae. vicere postea ex Armenia invectae[*](inuectae BdS. uectae rv.).

Marmorum genera et colores non attinet dicere in tanta notitia nee facile est enumerare in tanta multitudine . quoto[*](coto V.) cuique[*](cuique ll. H. quoque v.) enim loco non suum marmor invenitur ? et tamen[*](tamen R(?)v.a.S.) celeberrimi generis dicta sunt in ambitu terrarum cum gentibus suis.[*](Isid. XVI 5, 2. 4.) non omnia autem in lapicidinis[*](lapid cinif Bdv.a.H(D).) gignuntur, sed multa et sub terra sparsa[*](terras prasa Vd.), pretiosissimi quidem[*](quaedam H.) generis, sicut[*](ficut BS. -ti rH. om. v.) Lacedaemonium viride cunctisque hilarius, sicut[*](ficut BS. sic rv.) et Augusteum[*](auguftaeum B1 (item infra). -tum v.a.Brot.) ac deinde Tibereum [*](tibereum BS. -rium r lsid.v. -rianum h Brot. an Tibereium? cfr. Stat. Silv. III 3, 66.), in Aegypto Augusti ac Tiberii[*](tiberi B1D.) primum principatu reperta. differentia eorum est ab ophite[*](ofite B2. -ti B1.), cum[*](cum Bv. ctum r. dum d.)sit illud serpentium maculis simile, unde[*](unde Bhv. inde r.) et nomen accepit, quod haec maculas diverso modo colligunt[*](colligunt ll.v. an collocant?), Augusteum undatim crispum[*](aut (vel et) in Schneider ad Theophr. V p. 270.) in vertices[*](uertice Isid. cfr. § 61.), Tibereum[*](tiberium dTv. -rianum hBrot.) sparsa, non convoluta, canitie [*](cauite V.).[*](Isid. XVI 5, 3. Diosc. V 161 (eupor. II 132).—Isid. XVI 5, 18. 4, 14. Diosc. V 157.) neque ex ophite[*](opite Vd.) columnae nisi parvae admodum inveniuntur . duo eius genera: molle[*](molli VR.) candidi[*](candi- dum hIsid.v.a.S.), nigricantis[*](nigricantis M%u:;ller emend. V 23. -cans ll.v.) durum[*](durum hv(Müller 1. 1.). -ri ll.S.). dicuntur ambo capitis dolores sedare adalligati et serpentium ictus[*](ictuuf BD.). quidam phreneticis ac[*](aut (pro ac) B.) lethargicis

adalligari iubent candicantem. contra serpentes autem a quibusdam praecipue laudatur[*](laudatur Bv. om. r.) ex iis[*](iif B1S. hiif B2 (item infra). his rv. Lunensis vel Limensis Isid.) quem[*](quem Bdv. quā Kr.) tephrian[*](tephrian BS. -am v. tepriam Rd. -periam V.) appellant a colore cineris. vocatur et Memphites a loco, gemmantis naturae. huius usus conteri[*](conteri & B(R?) G. -tenet V. -tinet d. -uenit v.) et iis, quae urenda sint aut secanda[*](fecunda B1.), ex[*](& ex R.) aceto inlini[*](inter- line B.an interlini, ut XXVIII 132?); obstupescit ita corpus nec sentit cruciatum[*](crucutum B1.).[*](Isid. XVI 5, 5. 6.) rubet porphyrites[*](porpyritef B1V.) in eadem[*](eadem BdTG. om. rv.) Aegypto; ex eodem[*](ex eodem BJ. ex ead- Vd. exad- R.om.TS. ex eo v.) candidis intervenientibus punctis leptopsephos[*](leptopsephos h(P)H. -osephos ll. leucostictos v.) vocatur. quantislibet molibus caedendis sufficiunt lapicidinae [*](lapicidinae hH. -cedeae T. -cede & Rd. -caede et V. -idicinae Bv (D).). statuas ex eo Claudio Caesari procurator eius in urbem ex Aegypto advexit Vitrasius[*](uitrasius H. cfr. Dio Cass. 58, 19, 6. -riasius VRdTh. -riariuf B. triarius G. tris asinius v.) Pollio[*](polio Vd.), non admodum probata novitate; nemo certe postea imitatus[*](immittatus V. iminitatus R.) est.[*](cfr. Philostr. imag. I 5 p. 383.—Strabo XVII 1, 46 p. 816. Tac. ann. II 61. cfr. Philostr. vita Apoll. Tyan. VI 4 p. 233.) invenit[*](ANuenit B1. (an iam inuenit?).) eadem[*](eadem eadem aegyptof B.) Aegyptus in Aethiopia quem vocant basaniten[*](bafaniten BS. cfr. Isid. -salten (-te V) rv.), ferrei coloris atque duritiae, unde et nomen ei dedit. numquam hic[*](hic BG. id r. is v.) maior repertus est quam in templo Pacis ab imperatore Vespasiano Augusto dicatus argumento Nili[*](nili BThG. nym V. ny R. in d.del. v.), sedecim liberis[*](liberis om.B. laboris v.a.B.) circa ludentibus, per quos totidem cubita summi incrementi augentis[*](augentif BRdG. -ti V. -tes v. arguentes B.) se[*](se om.dB.) amnis[*](amnif B1RhG. -nef B2. annis Vv. -ni d2in ras. -nos B.) eius[*](eiuf BVhv(S). om.R(?)dLugd.) intelleguntur. non absimilis illi[*](abfimili B.) narratur in Thebis delubro Serapis, ut putant, Memnonis[*](memnoni Vd.) statuae dicatus, quem cotidiano solis ortu contactum radiis crepare tradunt[*](dicunt d(?)hv.a.S.).

[*](cfr. Plin. XXXVII 90.—Athen. XI 83 p. 495a. Corn. Nep. fragm. 16 (Halm).) Onychem[*](onychim Vd. -ydum R.) in Arabiae[*](in arabiae tantum BdTS. -ia &iantum r. etiam- tum in arabiae hv.) tantum montibus nec usquam aliubi[*](alibi B2hv.a.G(S).) nasci putavere nostri veteres, Sudines[*](fudinef BG. sudes r. sed et v. sed hC.) in Carmania[*](carmania BdS. ger- rv. cfr. XXXVII 39.). potoriis[*](potorif BD.) primum vasis inde factis, dein pedibus lectorum sellisque, Nepos Cornelius tradit[*](trahit V.) magno fuisse miraculo , cum P. Lentulus Spinther[*](spinten R. spisten V.) amphoras ex eo Chiorum[*](chruorum V.) magnitudine cadorum ostendisset, post quinquennium deinde XXXII pedum longitudinis[*](longitudinis ll. -ne v.) columnas vidisse se.[*](Diosc. V 152. Isid. XVI 5, 7. cfr. Plin. XIII 19. Catull. 66, 83. Horat. od. IV 12, 17. Martial. ep. VII 94.) variatum in[*](& BS. om. rv.) hoc lapide et postea est, namque pro miraculo insigni quattuor modicas in theatro suo Cornelius Balbus posuit; nos ampliores xxx vidimus in cenatione, quam Callistus[*](califtuf B2Vv.a.C. -ixtus d.) Caesaris Claudi libertorum, potentia notus[*](potentia notuf BG. potent panotus r. potentissimus hv.), sibi exaedificaverat .

hunc aliqui lapidem alabastriten vocant, quem cavant[*](& BS. om. rv.) et ad vasa unguentaria, quoniam optume servare incorrupta dicatur[*](dicitur hv.a.S.).[*](Isid. XVI 5, 7. cfr. Plin. XXXVII 143.) idem et ustus[*](& uftuf BhG. exustus VdT(v)H. exetus R.) emplastris convenit. nascitur circa Thebas Aegyptias et Damascum Syriae. hic ceteris[*](ceretif B.) candidior, probatissimus vero[*](uero om.R.) in Carmania[*](carminiam ex inendia V.), mox in India, iam quidem et in Syria Asiaque, vilissimus autem et sine[*](et fine—cappa- docia Bv. om. r.) ullo nitore in Cappadocia. probantur quam maxime mellei coloris, in vertices[*](uertice B2d2cum ras. v.a.H(D). cfr. § 55. XIII 96.) maculosi atque non tralucidi

[*](et p. 329, 1 tralucidi B1J. si tral- V. transl- rv.). vitia in iis[*](his VR.) corneus colos[*](colof BS. -or rv.) aut candidus et quidquid[*](quidquid VRdH(J). quicq- hv. quid B1. quod B2S.) simile[*](fimili B1. -lif B2S.) vitro est.

[*](Isid. XVI 5, 8. 9.) Paulum distare ab eo in unguentorum fide multi existimant[*](existi- mans V.) lygdinos[*](lygdinos dG (-nus v). tyg- B. lig- r.), in Paro[*](paro BH. taro r. tauro hv.) repertos amplitudine[*](amplitudi B1. -dine B2.) qua lances craterasque non excedant, antea ex Arabia tantum advehi solitos, candoris eximii[*](eximit V. exhi- R.). magnus et duobus[*](duabuf B.) contrariae inter se naturae honos, corallitico[*](corollitico B. corali- Vv.a.Brot.) in Asia reperto mensurae non ultra bina cubita, candore proximo[*](proxume B1. -xime B2.) ebori et quadam similitudine. e diverso niger est Alabandicus[*](alabam dicus V.) terrae suae nomine, quamquam et Mileti nascens, ad purpuram tamen magis aspectu declinante. idem liquatur[*](liquatur Bv. -tu RFh.) igni[*](igni—p. 330, 9 dicuntur om.VFRh.) funditurque ad usum[*](ad usum—20 aegyptio om.dL1.) vitri.[*](Isid. XVI 5, 10. 11.) Thebaicus lapis[*](lapif BS. om.av.) interstinctus [*](interftinctuf BH. interci- av. interti- G.) aureis guttis invenitur in Africae[*](africae av(J). -ca e BS.) parte Aegypto adscripta[*](asscriptae (adsc- v) av.a.S.), coticulis ad terenda collyria quadam utilitate naturali[*](naturali BG. -rae alii (alia v) av.) conveniens, circa Syenen vero[*](circa fyenen uero Bv. om.a.) Thebaidis syenites[*](fyenitef BB. simi- v. hisetites a.), quem antea[*](antea BS. -te av.) pyrrhopoecilon[*](pyrrhopoecilon v. -phoecilion B. pyrropocilon a.) vocabant.

[*](Isid. XVI 5, 11. (XVIII 31, 1). Joseph. c. Apion. I 15.) Trabes ex eo fecere reges quodam certamine, obeliscos vocantes Solis numini sacratos. radiorum eius argumentum in effigie est, et[*](est et av(D). eft BS.) ita significatur nomine Aegyptio. primus omnium id instituit Mespheres[*](mefpheref BJ. mestres dTH. mitres av. mesphres S cum Zoëga. cfr. § 69.), qui regnabat in Solis urbe, somnio iussus; hoc[*](et hoc Lv.a.H.) ipsum[*](ipsum om.a.) inscriptum

[*](et p. 330, 1 infcriptum BdH. -tum est Lav(D).) in eo, etenim scalpturae[*](fcalpturae B1dTLG. fcvl- B2av.) illae effigiesque quas videmus Aegyptiae sunt litterae.[*](Tac. ann. II 60.—Strabo XVII 1, 22 p. 803. 27 p. 805.) postea et alii excidere reges. statuit[*](excidere regef ftatuit BS. om.dTLav.) eos[*](eof BS. eorum dTa. orum L. regum v.) in supra dicta urbe Sesothes[*](fefothef BS. efotis dL. fothis av. sochis B.) quattuor numero, quadragenum octonum cubitorum longitudine, Rhamsesis[*](rhamfefif BLS. -ses is U. ramesesis a. ramisesis d. -ises cod. Poll. v) autem[*](autem is v.a.S.), quo regnante Ilium captum est, CXXXX[*](cxxxx BS. XL La. quadraginta d(?)v.) cubitorum.[*](lac. ego indicavi; excidit men- surae significatio (D passus ad meridiem vel tale quid).) idem[*](idemque Lv.a.G.) ..... digressis[*](di- greffif Ba. -ssus dv. D gressus D cum Bursiano.) inde, ubi fuit Mnevidis[*](mneuidis dv. cfr. Strabo XVII 1, 22. 27 (p. 803. 805). mneuuidif B1. inne- B2. neuida a.) regia[*](regia Bdv. rex a.), posuit alium, longitudine quidem[*](quidem—8 pro- digiofa (-diofa B1) craffitudine (croff- B2) BS om.dLav.) CXX cubitorum, sed prodigiosa crassitudine, undenis[*](undenif BdTLaS. -ecenis v. -ecentenis Brot.) per latera[*](per latera BdTS. -ra pedibus L. pedibus per latura (-tera v) av.) cubitis[*](cubitif BdTaS. -tis IIII Lv.).

opus id fecisse dicuntur CXX[*](CXXS. cxx BdT. cxx. M R(?)H. xx. M v.) hominum. ipse rex, cum surrecturus[*](furrecturuf BJ. subr- RFdhv.) esset verereturque[*](uerebaturque B. -erenturque v.a.C.), ne machinae ponderi non sufficerent, quo maius[*](maiuf Bdv. matiriuf F. matur- R.) periculum curae artificum denuntiaret , filium suum adalligavit cacumini, ut salus eius apud molientes prodesset et lapidi. hac admiratione operis effectum est, ut, cum oppidum[*](opidum BF.) id expugnaret Cambyses rex ventumque esset incendiis ad[*](ad BRv. ac Vdh.) crepidines[*](crepidinis VR.) obelisci, extingui iuberet molis reverentia qui nullam habuerat urbis. [*](cfr. Diodor. I 61.—cfr. Vitruv. VII praef. 12. Strabo XVI 4, 5 p. 769.) sunt et[*](et om.BS.) alii duo, unus a Zmarre[*](Smarre v.a.Brot.) positus, alter a Phio[*](a phio ll.v(S). a raphio dcod. Poll. Brot. ab eraphio B.) sine notis, quadragenum octonum[*](octogenum B. -onumque L.) cubitorum. Alexandriae statuit

unum Ptolemaeus Philadelphus octoginta cubitorum. exciderat eum[*](exciderat eum cod. Poll. Brot. ceciderat (caec-V) eum ll. D. quem h. quem exciderat v.) Necthebis[*](nectabis v. a. Brot. -tanebis U.) rex purum, maiusque opus[*](opus fuit v. a. Brot.) in devehendo statuendove inventum[*](inuetum est D cum U 791. multum eft B. -to est (fuit Brot.) r. -to v(S).) est quam in excidendo[*](exi- dendo B1. exed- B2.). a Satyro[*](a fatyro Bv. nat- r.) architecto aliqui[*](aliqui Bv. alio qui r.) devectum tradunt rate, Callixenus a Phoenice[*](phonice d. -cae V.), fossa perducto[*](perducta Rhv.a.S.) usque ad iacentem obeliscum[*](obilifcum B. oboel- V (item infra).) Nilo[*](e nilo v.a.S.),[*](cfr. Plin. XXXIV 148.) navesque duas in latitudinem[*](altitudinem d. -ne R.) patulas pedalibus[*](pedalibus spatiis Lv.a.G. (laterculis add.P. an trabibus? cfr. § 64).) ex eodem lapide ad rationem geminati per duplicem mensuram ponderis oneratas ita, ut[*](i& aut B1.) subirent obeliscum pendentem extremitatibus suis in ripis utrimque; postea egestis[*](dist. Brot.) laterculis adlevatas[*](alleuataf BTG. -ta v. adleuatis r.) naves[*](nauef B2TG. -uis rS. -ue v. del. D cum Mario Matt.) excepisse[*](excepif B1. -cipi B2.) onus; statutum[*](ftatum B.) autem in sex talis[*](excisos autem sex tales cod.Poll.v.a.Brot.) e monte eodem, et artificem[*](artificem Bhv. -cum r.) donatum talentis L. hic fruit in Arsinoeo[*](arfinoeo B1VR(Gron.)H. -noe B2v. -neo dTP.) positus a rege supra dicto munus amoris, coniuge[*](coniuge ego. in coniuge ll.v (accusativos cum P posue- runt H Brot.).) eademque sorore Arsinoe. inde eum navalibus incommodum[*](in commodum Mahaffy in Athenaei nr. 3618 (1897) p. 285.) Maximus quidam[*](quidem S. del. U 792.) praefectus Aegypti transtulit in forum[*](pharum Mahaffy 1. 1.), reciso cacumine, dum vult[*](uoluit B (in ras., ut videtur; ortum ex uolt) S. cfr. Fro- been p. 24.) fastigium addere auratum, quod postea omisit. et alii duo[*](templum B1.) sunt Alexandreae ad portum in Caesaris templo, quos excidit Mesphres[*](mefphref BS. cfr. § 65. mestres TH. -tires Vdh. tyres R. mesphees v.) rex, quadragenum binum cubitorum.

Super omnia accessit difficultas mari Romam[*](romam Bhv. -ma r.) devehendi,

spectatis[*](spectatis—nauibus ad seqq. referri vult Fröhner anal. crit. p. 16.) admodum navibus.[*](Suet. Claud. 20. cfr. Plin. XVI 201. 202.) divus Augustus eam[*](eam quae Bcod. Poll. S. eam quam h. eam r. del. v.), quae priorem advexerat, miraculi gratia Puteolis perpetuis[*](perpetui U.) navalibus dicaverat[*](dicauerat, sed hv.a.S. (an at?).); incendio[*](incendiae RF.) consumpta ea est. divus Claudius aliquot per annos adservatam, qua[*](quā B2Vere. quae V.) C. Caesar inportaverat , omnibus quae umquam in mari visa[*](uisa ll.v(S). -sae hLugd.) sunt mirabiliorem [*](mirabilioref B.), in ipsa[*](in ipfa BS. in R. it V.om.dhv.) turribus Puteolis[*](puteolis ll.v(S). -lano C e XVI 202.) e pulvere exaedificatis, perductam[*](oftia B2.) Ostiam portus[*](portuuf B1D.) gratia[*](gratiam B1.) mersit. alia ex hoc cura navium, quae Tiberi[*](tiberi B1dv. -rii B2. -ris r.) subvehant[*](fubuehant BRdhG. -ueant V. -ueherant L. -rent Brot. -hebant v. (alia .. cura .. quo corrupta videntur; an alta [vel lata] .. carina .. quod? cfr. III 54).), quo experimento patuit[*](patuit BG(S). pati fit r. palam fit (fuit v) hBrot.) non minus aquarum huic amni[*](amni B2hv. -nif B1 omnia Fd. cō ma R.) esse quam Nilo.[*](Diog. Laert. VIII 1,. 3.) is autem obeliscus, quem divus Augustus in circo magno statuit, excisus est[*](eft BdG. sit R. sed V.del. v.) a rege Psemetnepserphreo[*](psemetnepserphreo (fpem&- B) BJD. -pherphreo U. semetn- pserteo r. semenps- LS. semneserteo v.), quo regnante Pythagoras in Aegypto fuit, LXXXV[*](LXXXV BS. cxxv Fhv. xxcv Rd. LXXXII Brot.) pedum et dodrantis praeter[*](pr&er B.) basim[*](baraim B1.) eiusdem lapidis; is vero, quem in campo Martio, novem pedibus[*](pedibus BhLugd. ped. G. -dum rv.) minor[*](minor a RG. -or af B. -or est a v. in oras Vd.), a Sesothide[*](fefothide ll. S coll. § 65. -tide v. sesostride B.). inscripti[*](infcripti BG. -tus h. -tam v. -ribi r.) ambo rerum naturae interpretationem Aegyptiorum philosophia[*](philosophia ll.H (-iae B). opere et (-ra G) philoso- phiae v.) continent.—

Ei, qui est in campo, divus Augustus addidit mirabilem usum ad deprendendas solis umbras dierumque ac noctium[*](ac noetium V. anno etiū R.) ita[*](ita ll.H. del. v.) magnitudines, strato

lapide ad longitudinem[*](longitudinem BS. magnit- rv.) obelisci[*](obelifcy B. oboelisci V.), cui par fieret[*](fier& Bv.-re r.) umbra brumae[*](umbra brumae B2RH. -rarum ae B1V. -ra romae B. -rarum romae dTv.) confectae[*](confecto v.a.H.) die sexta hora paulatimque per regulas, quae sunt ex aere inclusae, singulis diebus decresceret[*](decrefcere VR.) ac rursus augesceret, digna cognitu res, ingenio[*](et ingenio Thv.a.S. (an inuento? cfr. XXXII 1).) Facundi[*](fecundi T. -do v.a.S.) Novi[*](noui BS. non. L. V.II L R.om.dTH. manilius hBrot. manlius v.) mathematici[*](mathematici if BS. -cis r. -cus hv.). is apici auratam pilam addidit, cuius vertice umbra colligeretur in se[*](in se VRhH. ipfe B. in semet cod. Poll. v) ipsam[*](ipfam Bcod. Poll.v(S). -sa rH.), alias[*](alias ll. H. -ia Dal. -ia atque alia v.) enormiter[*](enormiter ll.H. incremental cod. Poll. v.) iaculante[*](iaculantem v.a.H.) apice, ratione, ut ferunt, a capite hominis intellecta . haec observatio[*](obferuatio BdG. deser- r. dierum obser- v.) xxx iam fere annis non congruit , sive solis[*](foli B2.) ipsius dissono cursu et[*](curfuf B1.) caeli aliqua ratione mutato sive universa tellure a centro suo aliquid[*](aliquit B1.) emota[*](di mota hv.a.Brot.) (ut deprehendi et aliis[*](alif B1VRD.) in locis accipio) sive urbis[*](orbif B.) tremoribus ibi tantum gnomone intorto sive inundationibus Tiberis sedimento molis facto, quamquam ad altitudinem[*](altitudinem Bdv. actit- (-ne V) r.) inpositi oneris[*](inpofiti onerif BR(P)H. -res VdT. -tae rei v.) in terram quoque dicuntur[*](dicantur hv.a.S.) acta[*](iacta hv.a.H.) fundamenta .[*](cfr. Plin. XVI 201.—Diodor. I 59, 4. Herodot. II 111.)—

Tertius est[*](eft om.R(?) G.) Romae[*](romae om.hv.a. G.) in Vaticano Gai et Neronis principum circo—ex omnibus unus[*](ufuf B.) omnino fractus[*](dist. S.)[*](factus H.) est[*](est om. v.a.G.) in molitione[*](in molitione (immo- V) VRdG(S). in immolat- B. imitat- hH. in molitudine v.)—, quem[*](quem ll. G(S). eius quem hv(H).) fecerat Sesosidis[*](sesosidis VRdS. -odif B. -othidis U coll. § 71. -ostridis v. cfr. Diod.) filius Nencoreus[*](nencoreuf BU. none- (ei' R) r. nunc- v.). eiusdem remanet et alius centum cubitorum

[*](uifui B. -so R.), quem post caecitatem visu reddito ex oraculo Soli sacravit.

[*](cfr. Martial. spect. 1, 1.) Dicantur obiter et pyramides in eadem Aegypto, regum pecuniae[*](pecunia B.) otiosa[*](odiosa ac Perizonius. otiosae Burmannus.) ac stulta ostentatio, quippe cum faciendi eas causa a plerisque tradatur, ne pecuniam successoribus aut aemulis insidiantibus praeberent aut ne plebs[*](plepf B.) esset otiosa[*](onerosa V.). multa circa hoc vanitas hominum illorum fuit.[*](Herodot. II 149. Diodor. I 52, 4. cfr. Plin. V 50. Pomp. Mela I 9, 55.) vestigia complurium incohatarum[*](incohatarum ego. incoat- B1. inchoat- rv.) extant. una est in Arsinoite[*](in arsinoite B1TB. -ino itē B2. -inote R. -ienote d. -inoe v. marsi note V.) nomo, duae[*](duo VR.) in Memphite, non procul[*](procul a dv.a.G.) labyrintho[*](& Bv. om. r.), de quo et ipso dicemus, totidem ubi fuit[*](84) Moeridis lacus, hoc est fossa grandis, sed[*](sed ll.v. et U e coni. J.) Aegyptiis[*](aegyptiif BS. -tis V. -tus Rdv.) inter mira ac memoranda narrata[*](narrata hS. -atio B. -ato VdT. -at Rv(ad seqq. relatum).). harum cacumina cc cubita[*](cc cubita ego coll. Herod. om. ll. v. lac. indic. J, L ulnas excidisse ratus coll. § 87.) extra aquam[*](extra aquam BS. extrema quā (quae dTv) rdTv.) eminere dicuntur. reliquae tres[*](tref Bdv. res r.), quae orbem terrarum inplevere[*](inplebere V. implere R.) fama[*](fanae B.), sane conspicuae undique adnavigantibus , sitae sunt in parte Africae monte[*](montes ex eo Vdh.) saxeo sterilique inter Memphim oppidum et quod appellari diximus Delta, a Nilo[*](delta a nilo BRv. delacam lo V.) minus IIII[*](IIII VhS. illi B. quattuor Rd(?)v.) milia[*](milia B2S. m. VC(D). millia rG. milibus hv.) passuum[*](paffum B. p. VD.), a Memphi[*](ad memphim B.)[*](5,48)VII D[*](VII D BS VII. M. D rv. D VII. M. D H. sex G.), vico adposito quem vocant[*](uocantibus V. -ib; R.) Busirin[*](bufirin Bdv. -rim S. irina Vh. uisirim R.); in eo sunt adsueti scandere illas.

Ante[*](ante BS. -tea r. -te has v. cfr. § 8. de om.hv.a.S. an recte?) est sphinx vel magis narranda, de qua[*](qua BVdTv(S). quasi RG. quae h.an quia? cfr. § 106.)

siluere[*](filuere BS. siluestre VdTG. -stria hv. siuestra R.desunt fortasse aliqua.), numen[*](numen BdG. nam R. māmen V. sunt hv.) accolertium. Harmain[*](harmain BS. arm- r. amasin hv.) regem putant in ea conditum et volunt invectam videri; est autem saxo naturali elaborata. rubrica[*](rubrica Bv(S). lu- Vd. et lu- RhB.) facies[*](facief BS. capitis rv.) monstri colitur[*](colitur—4 frontem om.hv.a.S.). capitis per frontem ambitus[*](ambitus per frontem hv.a.S.) centum duos pedes colligit, longitudo pedum CXLIII est, altitudo[*](pedum CXLIII (CCXLIII B) eft altitudo Bv. om. r.) a ventre ad summam[*](summum hB.) aspidem[*](afpidem BRv(S). -de V. apsidem dT(B2Gron.)H. apicem hB1.) in capite, LXIS[*](LXIf BS. LXII rv.).

[*](Diodor. I 63, 9. (cfr. Herodot. II 124).) Pyramis amplissima[*](ampliffimi B.) ex Arabicis lapicidinis[*](lapidicinis V(?) dhv.a.H. cfr. § 14.) constat. CCCLX milia hominum[*](hominum millia Rv.a.S. hominum VdTh.)annis xx eam construxisse produntur . tres vero factae annis LXXXVIII[*](LXX IX B.), mensibus[*](menfib. IIII BS. mepte r. nempe d. et mensibus IIII G (add. nempe v).) IIII. [*](Diodor, I 64,13. Herodot. II 125. Diodor. I 63, 4. Pomp. Mela I 9, 55.)qui[*](dist. ego.) de iis[*](hiif B2. his VRh.) scripserint[*](rcripferint BG. -runt rv.)—sunt Herodotus[*](eurhodotuf B.), Euhemerus[*](euche- merus V. euth- R.), Duris Samius, Aristagoras, Dionysius[*](dionisius V.), Artemidorus , Alexander polyhistor, Butoridas[*](butoridaf BS. -iadas r. -ides G. -tarides v.), Antisthenes , Demetrius, Demoteles, Apion[*](demotelef apion Bv. -thele (-lae R) raton (-thon R) r.)—, inter omnes eos[*](eos om.B.) non constat, a quibus factae sint, iustissimo casu obliteratis tantae vanitatis auctoribus. aliqui ex iis[*](iif Bv(S). his rG.) prodiderunt in raphanos[*](rhaphanof B.) et alium[*](allium B2Rv.a.S.) ac cepas MDC[*](MDC RdT(B) H ex Herodoto. CCDC V. MD BS. octingenta (praem. mille v) hv.) talenta erogata.[*]((Herodot. II 127). Diodor. I 64, 7. Herodot. II 134.) amplissima septem[*](septem ll.(B)S. octo v(J) ex Herodoto.) iugera optinet soli. quattuor angulorum paribus[*](paribus—singulorum om.B.) intervallis DCCLXXXIII[*](DCCCLXXXIII dv.a. Brot.(S).) pedes singulorum

laterum, altitudo[*](latitudo hG.) a cacumine[*](a cacumine (-nae B)—2 cacuminif BS. a cacuminis r. a -ine dTv.) ad solum pedes DCCXXV colligit, ambitus cacuminis pedes XVIS[*](XVIf BRS. XVI sed V. XVS dTH. xxv v.). alterius intervalla singula[*](singulae VR.) per quattuor angulos pedes[*](pedef BS. pares Rdv. om.V. partes h.) DCCLVIIS[*](DCCXXXVIIS V (om. s hv.a.S). DCCCXXXVIIS d (om. s R).) comprehendunt . tertia minor quidem praedictis, sed multo spectatior , Aethiopicis lapidibus adsurgit CCCLXIII pedibus inter angulos.[*](Diodor. I 63, 7. 8.) vestigia aedificationum[*](interaedificationum B. in terra aed- coni. J.) nulla exstant, harena late pura circa[*](circa BS. -cum rv.), lentis[*](lendis P.) similitudine[*](fimilitudinem BVS.), qualis in maiore parte Africae. quaestionum summa est, quanam ratione[*](rationem V.) in tantam [*](falem B.) altitudinem subiecta[*](subuecta hv.a.S.) sint caementa. alii nitro ac[*](ac Vhv.a.S.) sale adaggeratis cum[*](cum Bdv(S). con rB.) crescente opere et peracto fluminis[*](fluminif—12 pontef Bv(S). Fluminif—11 factis TH. om. r.) inrigatione dilutis; alii lateribus e luto factis exstructos pontes, peracto opere[*](peracto opere BG. o pere r. om. v.) lateribus[*](lateribuf BS. -bus e lut (lucto R) factis r. om. v.) in privatas domos distributis [*](distributos v.a.H.), Nilum enim non putant rigare potuisse multo humiliorem . in pyramide maxima est intus puteus LXXXVI[*](xxcvi B.) cubitorum; flumen illo admissum[*](admisso VR.) arbitrantur.[*](Plutarch. conv. sept. sap. p. 147a.—Diodor. I 64, 14. Herodot. II 134. Strabo XVII 1, 33 p. 808. Aelian. var. hist. XIII 33.) mensuram altitudinis earum omnemque[*](omnem qui B. -niumque hv.a.S.) similem[*](similium hv.a.S.) deprehendere invenit Thales Milesius umbram metiendo, qua hora par esse corpori solet. haec[*](ex (pro haec) Vh.) sunt pyramidum miracula, supremumque illud, ne quis regum opes[*](opus Vd(?)G.) miretur, minimam ex iis[*](ex iif (hiif B2. his G) fed B(G)S. ex istis set rD. extitisse dhv. de mendo cfr. § 43.), sed laudatissimam, a Rhodopide[*](rhodopide S. -pede B. -pe Rhv. rodoper V.) meretricula factam. Aesopi fabellarum[*](fabularum Rv.a.S. om.V.) philosophi conserva[*](serua R.) quondam[*](condam V.) et contubernalis haec fuit, maiore miraculo, tantas opes meretricio esse conquisitas[*](conquesitas V. consequitas R. conquisitas quaestu hv.a.S.)

[*](Isid. XV 2, 37 (XX 10, 10). cfr. Strabo XVII 1, 6 p. 791. Lucian. quom. sit hist. conscr. 62.—Suet. Claud. 20.) Magnificatur et alia turris a rege facta in[*](facta et in B.) insula Pharo portum[*](phoro porto V.) optinente Alexandriae, quam constitisse DCCC talentis[*](talentis om.B1.) tradunt, magno animo, ne quid omittamus, Ptolemaei regis, quo[*](quo BS. quod rv.) in ea permiserit Sostrati Cnidii[*](cnidii (gni- B)S. gnidi B. casidi r. cassidis v.) architecti structura[*](ftructura BVdh(B)S. -rae R(?)v.) ipsa[*](ipsa ll.(B)S. -sius v.) nomen inscribi. usus eius nocturno navium cursu[*](cursui hlsid.v.a.Hack.) ignes ostendere ad praenuntianda vada portusque[*](portuufque B1D.) introitum, quales iam compluribus locis[*](locis om.B.) flagrant[*](flagrant Bhv. -ran r.), sicut[*](ficut (ut H) oftiae B(H))S. sicueo sitae r. ut puteolis B. utpote uedsice h. ut potneosice v.) Ostiae ac Ravennae. periculum in continuatione ignium, ne sidus existimetur, quoniam e longinquo similis flammarum aspectus est. hic idem architectus primus omnium pensilem ambulationem Cnidi fecisse[*](gnidi fecisse Rv.a.S. omni difficisse V.) traditur.

[*](Herodot. II 148. Strabo XVII 1, 37 p. 811.) Dicamus[*](& Bv. om.RFdh.) et labyrinthos, vel portentosissimum[*](portentiffimum B.) humani inpendii[*](inpendii BdTH. incendi r. ingenii v.) opus, sed non, ut existimari potest, falsum . durat etiam nunc[*](etiamnum BS.) in[*](in Bhv. om. r.) Aegypto in[*](in BFRhv. om.d(?)JD.) Heracleopolite nomo qui primus factus est ante[*](ante om.R. ut ē RF.) annos, ut tradunt, III DC[*](III. DC RF.IIII. DC dT. ??? Dc B (sine lineola S). III M. DC v.) a Petesuchi [*](petefuchi BS. -uci RFd. -uco v.) rege sive Tithoe[*](tithoe Bv. titho V. thito R.), quamquam Herodotus totum opus XII[*](XII BS. om. r v.) regum esse dicit novissimique Psammetichi[*](psammetichi dhv. pfamethichi B. spammetici F. spame- R.). causas[*](causam hv.a.S.) faciendi varie interpretantur, Demoteles regiam Moteridis[*](moteridif BS. -turudis r. -ridis d. -therudis v. motaindis U. an motendis?)

fuisse, Lyceas sepulchrum[*](sepulcrum Bv.a.J.) Moeridis, plures Soli sacrum id exstructum[*](exftructum Bv. extremum r.), quod maxime creditur.[*](Diodor. I 61, 3. Isid. XV 2, 36. Pomp. Mela I 9, 56.) hinc utique sumpsisse Daedalum exemplar eius labyrinthi, quem fecit in Creta, non est dubium, sed centensimam tantum portionem eius imitatum[*](itinerum Bv. iterum r.), quae itinerum ambages occursusque ac recursus inexplicabiles continet, non—ut in[*](in om.B.) pavimentis puerorumve ludicris[*](ludigrif B1.) campestribus videmus—brevi lacinia[*](lacinef B1. lagi- B2.) milia[*](sed milia U.) passuum plura ambulationis continentem[*](an continente?), sed crebris[*](federe brif B1. sed del. U.) foribus inditis ad fallendos occursus redeundumque in errores eosdem[*](eofdem Bdhv. eod- r.).[*](Herodot. II 148. Isid. XV 2, 36.) secundus hic fuit ab Aegyptio[*](aegyptio dv. -to ll.) labyrinthus , tertius in Lemno, quartus in Italia, omnes[*](omnif BD.) lapide polito fornicibus[*](foribuf Bv. -ris r.) tecti[*](an tectis?), Aegyptius, quod[*](quod Bdhv. quo r.) miror[*](mirer Rh.) equidem, introitu lapidis[*](lapidif BRdTS. -de V(?)H. del. G. -deis hv.) e Paro[*](e paro ll.v(S). e pario d(?)H. del. G.) columnisque[*](columnifque BG. -nis domo- que S. -nis (-mpnis V) rv(HU).), reliqua[*](reliqua BS(J). cfr. § 189. -que VdT. -quis R(?)hG(U). -quae v.) e[*](e B1G. ex B2. om.r. erant v.) syenite[*](syenite R(?)H(U). -tae v(S). ftenite B1. fie- B2r. del. G.) molibus compositis, quas dissolvere ne saecula quidem possint, adiuvantibus Heracleopolitis, quod[*](quod BhS. quid V. qui id Rd(?)v.) opus invisum[*](inuifum BB. in usu dTh. in uisu v. in uso r. locus nondum sanatus.) mire spectavere[*](fpectauere BU. cfr. § 69. 33. XXXV 169. infect- R. infeft- Vdv. (de mendo cfr. XXXV 41). suspectauere CFW Müller p. 28.).

[*](cfr. Strabo XVII 1, 3 p. 787. 1, 37 p. 811. Herodot. II 148.) Positionem operis eius singulasque partes enarrare non est, cum sit in regiones divisum atque[*](atque in Rd(?)v.a.S.) praefecturas, quas vocant[*](uocant Bhv(S). -aui rH coll. V 49.) nomos, XXI[*](XXI J. XXL. BS. xvi rv. XXVII U e Strab.) nominibus eorum totidem vastis domibus

adtributis, praeterea templa omnium[*](omniū hv. -ia ll.) Aegypti deorum contineat[*](dist. U.) superque[*](super quae U.) Nemesis[*](nemefif ll.J. -ses hv. Amenemesis U.) XL[*](XL BS. XI r. quindecim v.) aediculis incluserit pyramides complures quadragenarum[*](quadrangenarum B1. quadrin- (i in ras.) B2. quadrig- (-nerum V1) V.cfr. Herod.) ulnarum[*](binarum B.) senas[*](sanas F. senagi R. senos v.a.H.) radice ἀρούρας[*](radice aruraf B1S. a radice rura B2. radicem uras (oras R) RF. -icum oras dTH. -ce muros v.) optinentes. fessi iam eundo[*](eundo v. fundo ll.) perveniunt ad viarum illum inexplicabilem errorem,[*](Isid. XV 2, 36.) quin et cenacula clivis[*](cliuif BRdTBrot. diuis Vh. prius v.) excelsa, porticusque[*](porticufque Bv(D). -cus eiusque r. -cus quoque hBrot.) descenduntur[*](ascenduntur v.a. Brot.) nonagenis gradibus; intus columnae[*](columnae U. -na (-mpna V) ll.S. -na de h. -nae de v.) porphyrite lapide, deorum simulacra, regum statuae , monstrificae[*](monstrificae Blsid.v(S). -ferae rH.) effigies. quarundam domuum[*](domuum ThS. -mv???um B2. -mum r. -morum v.) talis est situs, ut adaperientibus fores tonitrum[*](tonitrum BD. cfr. II 192. XXV 21. -uum r Isid.v.) intus terribile existat , maiore autem in parte transitus est per tenebras. aliae rursus extra murum[*](extremarum Vd.) labyrinthi aedificiorum moles; pteron[*](pteron Bhv(S). iteron Vd. -ren R. itron Brot.) appellant. inde aliae perfossis cuniculis subterraneae domus.[*](cfr. Plin. supra § 67. XIII 63.) refecit[*](refecit Bhv(S). ficit V. fecit RBrot.) unus omnino pauca ibi Chaeremon[*](chaeremon (-ręm- B2) BS. circummon rH. circam- G. ex monte v.), spado Necthebis[*](necthebis ll.Brot. et thebis dh. nectabis G. -tanebis U coll. § 67. the- bis v.) regis[*](regif BG. om.r. rex v.), D[*](D ll. $(J). L U. del. v.) ante Alexandrum Magnum annis[*](annis VRdhS. om.B. annis quinquagenis Brot. -is quingentis v.). id quoque traditur, fulsisse[*](an fulcra faisse e?) trabibus spinae oleo[*](olei V.) incoctae, dum[*](dum in ego. dum ll.v. cfr. XXIV 59. XIII 123.)in fornices quadrati lapides[*](lapidef B. -dis v. lapic V. lopi R. lopic d.) adsurgerent[*](adfurgerent Bv. adurg- Rd. adus gerunt V.).

[*](cfr. Plin. XXXIV 152. XXXIV 83.) Et[*](an et delendum?) de Cretico labyrintho[*](de aegyptio et cretico labyrinthis hv.a.S.) satis dictum est. Lemnius[*](lemniuf Bv. -ium RFd. Samius coni. Hirt coll. XXXIV 83.) similis illi[*](illi BS. illis rv.) columnis tantum CL memorabilior fuit, quarum in officina turbines ita librati pependerunt, ut[*](ut Bdhv. om. r.) puero circumagente tornarentur[*](& ornarentur B1. orn- B2.). architecti fecere Zmilis[*](zmilis J. -lus VRdhv. miluf B. smilis S.) et Rhoecus[*](rhoecuf BS. rholus rv.) et Theodorus indigenae[*](indigenae B2S. -na VRv. -gnae B1.). exstantque[*](an exstant quoque?) adhuc reliquiae eius, cum Cretici Italicique nulla vestigia exstent[*](extent V. exftant B.).[*](Isid. XV 2, 36.) namque et Italicum dici convenit, quem fecit sibi Porsina[*](porfina BS. -inna r. -enna dh(?)H. -ena v. cfr. XXXIV 29.), rex Etruriae , sepulchri[*](sepulchris Vd. -cri R(?)v.a.S.) causa, simul ut externorum regum vanitas quoque Italis[*](italis VRdTU. ab ita- hv. talif BS.) superetur[*](superaretur v.a.H.). sed cum excedat omnia fabulositas , utemur ipsius M. Varronis in expositione ea[*](ea ego. ex ll. om.dS. eius hv(J).) verbis[*](urbif B1.): Sepultus[*](sepultus est inquit v.a.U.) sub urbe Clusio, in quo loco monimentum reliquit lapide quadrato quadratum[*](quadratum BdBrot. om. rv.), singula latera pedum tricenum[*](trecenum V. lata tric- v.a.Brot.), alta quinquagenum. in qua[*](inque d (?)hv.a.S(U).) basi quadrata intus labyrinthum inextricabile [*](inextricabilem R(?)hv.a.D.), quo si quis introierit[*](introierit BIsid. S. improperet (inp-V) rv.) sine glomere lini, exitum invenire nequeat. supra id quadratum pyramides stant quinque, quattuor in angulis et in medio una, imae[*](imae BS. ime r. in uno (imo v) hv.) latae pedum quinum septuagenum , altae centenum[*](centum Rdv.a.S.)quinquagenum, ita fastigatae [*](faftigatae Bdhv(H). -giatae r Verc. cfr. nota ad XIX 70.), ut in[*](in Bhv. om. r.) summo orbis aeneus et petasus unus omnibus sit inpositus, ex quo pendeant exapta[*](excepta hv.a.H.)

catenis tintinabula[*](tintinniabula Rdhv.a.S.), quae vento agitata longe sonitus referant, ut Dodonae[*](dodonae Bv. eodone d. -dene r.) olim factum. supra quem orbem quattuor pyramides[*](piramides V. pyramydef quarum B (cfr. infra v. 5).) insuper singulae [*](fingulaf B.)stant[*](stint R. exstant v.a.S.) altae[*](altae Bv. -ta h. alie d. ale R. ele V.) pedum centenum. supra quas uno solo quinque[*](quinque Bdhv. quis neque r.) pyramides. quarum altitudinem Varronem puduit adicere; fabulae Etruscae tradunt eandem[*](eandem Bv. ead- r.) fuisse quam totius operis ad eas[*](ad eas ll.J. adeo hv.), vesana[*](uaefana BJD.) dementia, quaesisse gloriam inpendio nulli profuturo, praeterea fatigasse regni vires, ut tamen laus maior artificis esset.

[*](Homerus 1381.) Legitur et pensilis hortus[*](ortus V.), immo vero totum oppidum Aegyptiae Thebae, exercitus armatos subter[*](subter VRdTG. fub terra BD. subito hv. cfr. § 104.) educere solitis regibus nullo oppidanorum[*](opidanorum BV.) sentiente; etiamnum hoc minus mirum quam quod flumine medium oppidum interfluente. quae si fuissent, non dubium est Homerum dicturum fuisse, cum centum portas ibi[*](ibi Bdv. ubi r.) praedicaret .

[*](cfr. Plin. XVI 213. Liv. I 45, 2.—Diog. Laert. II 8, 19.—Strabo XIV 1, 22 p. 640. Vitruv. VII praef. 16.) Graecae[*](graecae ll.v(S). -ciae C. om.aG.) magnificentiae vera admiratio exstat templum Ephesiae Dianae[*](diana V.) CXX[*](CXX BTkS. ccxx rv.) annis factum a[*](a Bhv. om. r.) tota Asia. in solo id palustri[*](paluftri Bdhv. plau- r.) fecere, ne terrae motus sentiret aut hiatus timeret[*](meret R.), rursus ne in lubrico atque instabili fundamenta tantae[*](tante (ante hv) calcatis VRdhv.a.G.) molis locarentur[*](locarentur Bhv. cola- r.), calcatis ea substravere carbonibus, dein velleribus lanae. universo templo longitudo est ccccxxv[*](cccxxv B.) pedum, latitudo ccxxv[*](CCXXV BS. CCXX av. CXX r.), columnae

CXXVII a singulis[*](a singulis—2 XXXVI Bav. om. r.) regibus factae LX pedum altitudine, ex iis[*](iis v. if BaD.) XXXVI[*](XXXVII a.) caelatae, una a Scopa[*](una a fcopa Bhv. una scopa r. a scopa a. uno scapo U cum Winckelmanno.). operi praefuit Chersiphron[*](chersiphron G. cherefi- B. cresiphro r. -pheon dT. -ichon a. ctesiphbn v.) architectus. summa[*](fummam B1.) miraculi[*](miracula d(?)hv.a.S.) epistylia[*](epyftilia B.) tantae molis[*](molef B1.) attolli potuisse; id consecutus ille est[*](ille eft BS. est ille rv. om.a.) aeronibus[*](aeronibus RdH. ero- BTa. hero- V. pero- B. bero- v.) harenae[*](arena Rdhv.a.S.) plenis, molli[*](melle V.) clivo[*](cliuo ll.(B)H. puluino v.) super capita columnarum exaggerato [*](ex aegy//erato B1.), paulatim exinaniens imos[*](imos—7 loco om.a.), ut sensim opus[*](opuf BH. otus r. totum v.) in loco[*](in loco Bcod. Poll. S. in colo dT. in cole r. in colle hv. in cubili B(H). del. G.) sederet[*](insedere et a. insideret v.a.H.). difficillime hoc contigit in limine ipso, quod foribus inponebat; etenim ea maxima[*](maxime VR.) moles fuit nec sedit in cubili, anxio[*](anxio Bav. anno r.) artifice[*](artifice BG. -ci rv. -ces a.) mortis destinatione suprema. tradunt in ea cogitatione fessum nocturno tempore in quiete vidisse praesentem deam, cui templum fieret[*](fiebat d(?)hv.a.S.), hortantem, ut viveret: se composuisse lapidem. atque ita postera luce[*](poftera luce BS. -erat ut Vd. -era ait R. -ero die hv.) apparuit; pondere ipso correctus[*](ipfo correctuf BB. -eptus Rav. incorruptus Vh.) videbatur. cetera eius operis ornamenta plurium librorum instar[*](post cetera desinitV.) optinent, nihil ad specimen[*](fpeciemen B1. -ciem dhLugd.) naturae pertinentia.

Durat et Cyzici delubrum, in quo millum[*](millum J coll. XXXIII 23. milium B. in illud d. illud R. illut V. illum a. filum hv.) aureum commissuris omnibus politi[*](po-litis a. pofilici B.) lapidis subiecit artifex , eboreum[*](eburneum v.a.H.) Iovem dicaturus intus coronante[*](coronantem B.) eum[*](cum B. eo Fdv.a.B.) marmoreo Apolline. translucent[*](translucet RFdTH.) ergo iuncturae[*](iuncturae BG(S). pu- F. pictura RdhH. -re a. -rae v.) tenuissimis[*](tenuffimif B.) capillamentis lenique adflatu[*](adflatus F. -tos R.) simulacra refovent[*](refouent & BS. -te Rdhv. -tem F.), et praeter

ingenium artificis ipsa materia ingenii[*](ingenii ll.S. ingeriei J. om.hv(D).) quamvis occulta in pretio operis intellegitur.[*](cfr. Strabo XII 8, 11 p. 575. Liv. XLI 20, 7.—-Dio Cass. LXXIV 14 extr.)— Eodem in oppido est lapis fugitivus appellatus; Argonautae[*](argonaute B1. -ta F. -na ut R.) eum pro[*](eo hv.a.D.) ancora usi reliquerant[*](relinquerant R.) ibi. hunc e prytaneo—ita vocatur locus— saepe profugum vinxere plumbo[*](plum- bum F. -bam R.).—Eadem in urbe iuxta portam, quae Thracia[*](thracia Rv. trachia dT. -cia BFa.) vocatur, turres septem acceptas voces numeroso repercussu[*](repercuffum B1.) multiplicant. nomen[*](uocem nomen R. nomenque v.a.S.) huic miraculo Echo est a Graecis datum. et hoc quidem corum natura evenit ac[*](ac BS. ad RF. at d. et v.) plerumque convallium; ibi casu accidit, Olympiae autem arte, mirabili modo, in porticu, quam ob id heptaphonon[*](heptaphonon B1v. //epta- B2 (dh). eita- F. ita- R.) appellant, quoniam septiens eadem vox redditur. Cyzici et buleuterium[*](buleutemū R.) vocant aedificium [*](dist. U 794.) amplum, sine ferreo clavo ita disposita contignatione [*](continatione EF.), ut[*](ut et F. ita a.) eximantur[*](eximantur Bv. existim- r. -mentur d.) trabes sine fulturis[*](futurif B.) ac reponantur . quod item Romae in ponte[*](in pontem F.) sublicio[*](fublicio B1ahv. fupl- B2. publicanio r. ) religiosum[*](religiofum Bahv. reg- r.) est, posteaquam Coclite[*](cocliti B.) Horatio[*](horatio Rdv. or- r.) defendente aegre revolsus est.

[*](Plutarch. de garr. p. 502.) Verum et ad urbis nostrae[*](noftra e// B.) miracula transire conveniat[*](nongentorumque dhv.a. Brot. et Bav. id r.) DCCCque annorum dociles scrutari vires et sic quoque terrarum orbem victum ostendere. quod[*](quot B2Rdv. quod r.) accidisse totiens paene, quot referentur miracula, apparebit; universitate vero acervata[*](aceruatae B1.) et in quendam unum cumulum coiecta non alia magnitude exurget[*](exurget Bv (S). -git F. exsurgit RdTaH.) quam si mundus alius

quidam in uno loco narretur[*](narretur Bav(S). -rraretur RdTH. nascereturnec ut FdTa(B)S. ne ut BJ. nam ut R(?)hv. an ne uel (et)?F.).[*](Suet. Caes. 39. Dion. Hal. III 68.—cfr. Plin. XXXV 13. Cic. ad Att. IV 16, 14.—Suet. Aug. 29 init. Plin. XXXIV 84. XVI 201.) nec ut circum maximum a Caesare dictatore exstructum longitudine stadiorum trium, latitudine unius, sed cum aedificiis iugerum quaternum, ad sedem CCL[*](CCLX millium v.a.Brot.), inter magna opera dicamus: non inter[*](non inter B2aS. nonne ter R. non ter B1Fd. nonne inter hv.) magnifica basilicam Pauli columnis e[*](e Bav. et r.) Phrygibus mirabilem forumque[*](eorum- que B. forum a.) divi Augusti et templum[*](templum Bahv. diui r.) Pacis Vespasiani Imp. Aug., pulcherrima operum, quae umquam vidit[*](uidit—8 et (ut B) tectum BS. om. rv.) orbis? non et tectum diribitori[*](diribitori S e coni. S. dilib- B. ultori r. pantheum (-eon v) ioui ultori hv.) ab Agrippa facti, cum[*](factif B. -tum dhv.a.S.) theatrum ante texerit Romae Valerius Ostiensis[*](oftienfif Bdhv. -tensis r. cfr. § 125.) architectus ludis Libonis?[*](Suet. Caes. 26.) pyramidas regum miramur, cum solum tantum foro exstruendo HS[*](HS Rdav. he. B. hy F.) |M???|[*](|M???| J. ??? B. li RF.om.a. millies d(?)G. mille ducentis v.) Caesar dictator emerit et, si quem[*](quem BS. quidem rv. quis a.) inpensa[*](in- penfa BFU. -sae Rdhv. inspiciente a.) moveat[*](moueat ego. -ent ll.v. -et aU.) captis[*](captif BRdh(B)S. -tos v. capitis Fa.) avaritia animis[*](animif Ba (B)S. -mi r. -mos v.), HS |CXLVII[*](CXLVII| B(F?)J. |CXLVII| S. centies et quadragies octies (Rd?)G. CXLVII milibus v.) domo[*](domo empta Bv. domo emit a r. om.a.) empta Clodius[*](clonius Rd.), quem Milo occidit, habitaverit.[*](cfr. Plin. III 67. Dion. Hal. IX 68.—Liv. VI 4, 12.—Dion. Hal. III 66. Cassiod. var. III 30.—Dio Cass. XLIX 43.) quod equidem non secus ac regum insaniam miror; itaque et[*](et om.BS.) ipsum Milonemn HS |DCC|[*](HS |DCC| (Fa?)D. H. DCC.B. sestertium septin- genties R(?)G. -rtia DCCM v.) aeris alieni debuisse inter prodigia animi 51 humani duco[*](duco RFdhv(U). dico BaS(J) coll. § 102. cfr. nov. luc. p. 101; de mendo etiam XVIII 337. IX 183.). sed tum[*](tum BS. tunc rv.) senes aggeris vastum spatium[*](spatium et d (?) v.a.D.), substructiones[*](substructiones insanas v.a.D.) Capitolii[*](capitolii BhB. -ptiosi rv.) mirabantur[*](mirabuntur B.), praeterea cloacas, opus[*](opufi BS. opum a. -umum Fd. operum Rhv.) omnium[*](omnium Bahv. -ibus r.) dictu[*](dictu B2 ahv. -tum r.) maximum, subfossis[*](suffossis RFdahv.a.S. fuibfoffa B.) montibus atque, ut paullo ante retulimus, urbe pensili subterque navigata[*](94) M. Agrippae[*](agrippae BS. -ppa rv (praem. a G).) in aedilitate post consulatum. permeant[*](permeant BS. -nti da. -maneant R. -nti F. per meatus v.) conrivati[*](conriuati dS. corr- BG(D). conriuatis (corr- v) rv.) septem amnes, cursuque[*](amnibus cursu hv.a.G.) praecipiti torrentium modo rapere atque auferre omnia coacti[*](coactis hv.a.G.), insuper[*](infuper Bv. su- r.) imbrium mole concitati vada ac latera[*](latere B1. -resB2.) quatiunt, aliquando Tiberis retro infusus[*](infusi v.a.S.) recipitur[*](recipitur BdThS. -pitis r. -piunt (add. fluctus v) av.), pugnantque diversi aquarum impetus [*](impetuuf B1D.) intus[*](intus om.BU 796.), et tamen obnixa firmitas resistit[*](reftitit B.). trahuntur moles superne[*](superne J. -nae BS. internae rv.) tantae non succumbentibus cavis[*](cauis S cum Reinesio. cautif B. causis rv. cfr. § 108.) operis, pulsant ruinae sponte praecipites aut inpactae incendiis, quatitur solum terrae motibus, durant tamen a Tarquinio Prisco annis DCC[*](DCCC dv.a. H.) prope inexpugnabiles, non omittendo memorabili[*](memorabile B1Fa.) exemplo vel magis[*](uel eo magis h.v.a.S. cfr. § 77.), quoniam celeberrimis rerum conditoribus omissum est.[*](Cass. Hemina ap. Serv. ad Verg. Aen. XII 603 (Peter fragm. hist. Rom. p. 70). Liv. I 56, 2. Cic. Verr. V 19, 48.) cum id opus Tarquinius Priscus plebis manibus faceret[*](faceret Bhv. fecerit r.), essetque labor incertum maior[*](maior an BaS. an r. om.hv.) an longior[*](longior an periculosior hv.a.S.), passim conscita[*](concita Fah.) nece Quiritibus taedium fugientibus , novum[*](nouvm B2. -uom B1. -uum (-uom S) et rv.), inexcogitaltum ante[*](ante BFav(S). -tea Rdh(?)C.) posteaque remedium[*](reme- diis RF.) invenit [*](menienit R. meminit F.) ille rex, ut omnium ita defunctorum corpora figeret[*](figeret Bdhv. frigere r. ingeret a.) cruci spectanda civibus[*](crucibus hv.a.S.) simul[*](fimul ciuibuf BaS.) et feris volucribusque laceranda .[*](Strabo V 3, 8 p. 235.) quam ob rem pudor Romani nominis proprius[*](propiuf Bv.a.B.), qui saepe res perditas servavit in proeliis[*](proelif B1.), tune quoque subvenit, sed illo[*](illo in U.) tempore vi post vitam[*](ui post uitam ego. in (del.B2U)poft uitam BJ. inposuit iam (tamen a. tum G) rdTahv.) erubescens, cum puderet vivos[*](uiros Rdh.), tamquam puditurum esset extinctos. amplitudinem cavis eam[*](eam Bv. ea r. om.a.) fecisse proditur[*](pro- ditur—7 transmitteret om.a.), ut vehem faeni[*](faeni BS. feni F. foeni Rdhv.) large onustam[*](honuftam B.) transmitteret.

Parva sunt cuncta, quae diximus, et omnia uni[*](una B1R. uno a.) comparanda miraculo, antequam nova attingam. M. Lepido Q. Catulo cos., ut constat inter diligentissimos auctores, domus pulchrior non fuit Romae quam Lepidi ipsius, at[*](ad BD.), Hercules[*](hercule Rdhv.a.S.), intra annos[*](intrannof B.) xxxv eadem centensimum locum non optinuit[*](optinuit Bav. cont- r.). computet in hac[*](haec B.) aestimatione qui volet marmorum molem, opera pictorum, inpendia regalia et cum pulcherrima laudatissimaque certantes centum domus[*](domos d(?)v.a.S.) posteaque ab innumerabilibus aliis in hunc[*](huc B1.) diem victas. profecto incendia[*](incendio B1.) puniunt luxum, nec tamen effici[*](offici B.) potest, ut mores aliquid ipso homine mortalius[*](mortaliuf BTv. -ibus a (deinde deficiens usque ad § 126). -ralius Rdh. -liis F.) esse intellegant.

[*](cfr. Plin. XXXIII 54. Suet. Nero 31 init. 34. Martial. spect. 2, 4.—Val. Max. IV 4, 7.) Sed omnes[*](omnif BS.) eas duae domus[*](domuuf B1D.) vicerunt. bis[*](his R.) vidimus urbem totam[*](tutam R.) cingi domibus principum Gai et Neronis, huius quidem, ne quid deesset[*](deesset v. effet Bdh. esse r.), aurea[*](aurea—p. 347,1 gentef Bv. repertum r.). nimirum sic habitaverant [*](habitauerant BU. -runt S(J). -arunt v.)[*](dist. Bergk I 26.) illi, qui hoc imperium fecere tantum, ad devincendas

[*](et p. 347, 1 uin- cendas v.a.S.) gentes triumphosque referendos ab aratro[*](ab aratro—2 modum Bv. om.r.) aut foco exeuntes, quorum agri quoque minorem modum optinuere quam sellaria[*](celaria h. cella- v.a.H.) istorum subit[*](subit (-iit BS) uero Bv. subituquo d. -tuque r. an subit utique?) vero cogitatio, quota portio harum fuerint areae illae, quas invictis imperatoribus decernebant publice ad exaedificandas[*](exaedificandaf Bv(S). aed- (ed- F) rH.) domos; sumnmusque illarum honos erat, sicut in P.[*](P. FBrot. L. rv.) Valerio Publicola, primo consule cum L.[*](L. Bv. M. r.) Bruto, post tot[*](poft tot Bdv. posito r.) merita et fratre[*](frater B.) eius, qui bis in eodem magistratu Sabinos devicerat, adici decreto, ut domus eorum fores extra aperirentur[*](aperientur B1.) et ianua in publicum [*](publicum Bdv. -cocom F. pulico R.) reiceretur[*](reicerentur Rd.). hoc erat clarissimum[*](clarissimum-trium[phalesj om.Rdh.) insigne inter triumphales quoque domos.

[*](cfr. Plin. XXXVII 11.) Non patiar[*](patiar iftof BS. -iaris post r. -iemur v.) istos duos[*](duos J cum Bergkio I 27. duof neronef B. duos gaios uel duos nerones rv. Del U.) ne hac quidem gloria famae frui, docebimusque etiam insaniam eorum victam privatis opibus[*](opibuf BhS. operibus rv.) M. Scauri[*](m. fcauri Bhv. isauri r.), cuius nescio an aedilitas maxime prostraverit mores[*](mores ciuiles hv.a.S.) maiusque[*](maiufq. (malu- B1) fit Bv. maius ciues id r.) sit Sullae[*](fyllę Bv.a.Brot.) malum tanta privigni[*](priuignae R.) potentia quam proscriptio tot milium.[*](cfr. Plin. supra § 7. XVII 6. infra § 189.) in aedilitate hic sua[*](suae RF.) fecit opus maximum omnium, quae umquam fuere humana manu facta, non temporaria mora[*](uero R.), verum etiam aeternitatis destinatione[*](deftinationem B1. -nes RF.). theatrum hoc fuit; scaena ei triplex in[*](in BG. om.rv.) altitudinem[*](altitudinem BG. -ne rv.) CCCLX columnarum in ea[*](nea (pro in ea) B.) civitate, quae sex Hymettias[*](hymetiaf B. him- F.) non tulerat sine probro civis amplissimi

[*](et p. 348, 1 amplissi F.). ima[*](ima BC. imam F. iam Rdhv.) pars scaenae e[*](e om.B.) marmore fuit, media[*](mediae uitro B.) e vitro, inaudito etiam postea genere luxuriae, summa e[*](fummam e B1. -mae v.a. H.) tabulis inauratis; columnae, ut diximus, imae duodequadragenum[*](duodeci quadragenum B2.) pedum. signa aerea inter columnas, ut indicavimus, fuerunt III[*](III S. III B. tres r. tria milia v.) numero[*](numero B2hv. -rum r.); cavea ipsa cepit hominum LXXX[*](LXXXS. LXXX B. LXXX milia r(?)v.),[*](34, 36) cum Pompeiani theatri totiens multiplicata urbe tantoque maiore populo sufficiat large XXXX[*](XXXXBS. XL milia (v. millibus Hack.) r(?)v.) sedere[*](federe ll. C (SD). sed et Ven.(G). (milium) sedi U cum B. sede J coll. § 102.). relicus[*](relicuf B1S. -iquf B2. -iquus rv.) apparatus tantus Attalica veste, tabulis pictis, cetero choragio[*](choragio C cum Budaeo. chora B. corago r. cura v.) fuit, ut, in Tusculanam villam reportatis quae superfluebant cotidiani usus deliciis, incensa villa ab iratis[*](aeratif B.) servis[*](hy F.cfr. § 103. ad Hs v.a.Brot.) concremaretur HS |CCC|[*](|CCC| J. ccc B.CCCS. millies (Rd?)Lugd. M v.).

Aufert[*](auferat B1. aut fert F.) animum et a destinato[*](a deftinato B1hv. ab eft- B2. ab deft- D. ab estimato (aest- F) r.) itinere degredi[*](degredi B1J. digr- B2v. decredi F. -eti R.) cogit contemplatio tam prodigae mentis aliamque[*](aliaque RF.) conectit[*](connecti hv.a.S.) maiorem [*](maiore B.) insaniam e ligno. C. Curio[*](c. curio hv. cicu- RFd. cu- B.), qui bello civili in Caesarianis partibus obiit[*](obit BD. cfr. XXXIII 131.), funebri[*](funebri Bv. -ris r.) patris munere cum opibus apparatuque non posset[*](possit RF.) superare Scaurum—unde enim illi vitricus Sulla[*](fylla B2v.a.Brot.) et Metella[*](metella dv. metalla B. mit- r.) mater proscriptionum[*](pro- feriptionum fectrix Bdv. -one sectis r.) sectrix? unde M. Scaurus pater, totiens princeps civitatis et Mariani[*](mariani BdTS. -itani r. -ianis v.) sodalicii[*](sodalitii RT. -tiis v.a.S.) rapinarum[*](rapinarum Bv. -rumque rD.) provincialium[*](prouincialium Bv. -cia (-tia F) itum r.) sinus? cum iam ne[*](iam ne Bv. fane R. lanae Fd.) ipse quidem Scaurus sibi par[*](fibi par effe BS. sibi parasse r. comparari sibi v.) esse posset[*](poffet Bv. -sse r.), quando

hoc certe incendi illius praemium habuit convectis ex orbe terrarum rebus, ut nemo postea par esset insaniae illi—ingenio ergo[*](ergo BTG. erat r. ergo suo erat v.) uteindum[*](utendum BTv. pute- Fd. pude- Rh.) suo[*](suo—3. 4 excogitandum ll.(v)S. del. G.) Curioni et aliquid[*](& aliquid (-uit B1) BS. et (ex R) aliquo r. que aliud hv. eique aliud B.)excogitandum fuit. operae pretium est scire, quid invenerit, et gaudere moribus nostris ac verso[*](uerfo BS. nostro Rdv. uestrum F.) modo nos vocare maiores. theatra iuxta duo fecit amplissima[*](ampliffima BS. -me F. -ma e Rdhv.) ligno, cardinum singulorum versatili[*](uerfitali B.) suspensa libramento, in quibus utrisque antemeridiano ludorum spectaculo edito[*](edito Bdhv. -tio R. aedicio F.) inter sese aversis, ne invicem obstreperent[*](obftreperent Bdhv. -pere r.) scaenae[*](fcaenae Bv. gere r.), repente circumactis—ut constat[*](conftat BFdhU. contra stat R. -tra starent B. constiterant v.), post primos[*](poft primof BU. post trinos dT. positrimos F. postremos R. -emo hv.) dies etiam sedentibus [*](dies etiam (& &iam R. et aet- F) sedentibus ll.U. iam die disce- dentibus (descend- C) v(H)) aliquis[*](aliquis ll. U. -uibus h. tabu- lis v.)—, cornibus[*](et cornibus hv.a.S.) in se coeuntibus faciebat amphitheatrum gladiatorumque proelia[*](proelia BdS. proaelia F. (pel R. spectacula hv.) edebat, ipsum magis auctoratum populum Romanum circumferens. quid enim miretur quisque in hoc primum, inventorem an inventum, artificem an auctorem, ausum aliquem hoc excogitare an suscipere an iubere[*](an iubere ll.J. parere an iubere v.)? super omnia erit populi sedere ausi[*](aufi Bhv. aut si r.) furor tam infida instabilique sede. en hic est ille terrarum victor et totius domitor orbis, qui gentes[*](gentes et R(?)hv.a.S.), regna diribet[*](dirib& B1G. -rig& B2. –riperet rv.), iura exteris[*](externis d(?)hv.a.S.) mittit[*](mittit om.R. mitteret hv.a.G.), deorum quaedam immortalium generi humano portio, in machina pendens et ad periculum suum plaudens! quae vilitas animarum ista aut[*](istarum Rd.) quae querella[*](quaeq. rella B1. quaerela B2.) de Cannis! quantum mali potuit accidere! hauriri urbes terrae hiatibus publicus mortalium dolor est: ecce[*](dolorem ecce R.) populus Romanus universus, veluti duobus navigiis inpositus , binis cardinibus sustinetur et se ipsum depugnantem spectat, periturus momento aliquo luxatis machinis! et per hoc quaeritur[*](quaeritur BdTv. apperi- F. per- R.) tribuniciis[*](tribuniciif B2G(S). -cif B1D. in trib- rv(H).) contionibus gratia, ut pensiles[*](dist. J.) tribus quatiat[*](quatiat BS. qualia et r. faceret. Qualia (-is C) hic v.), in rostris quid non ausurus apud eos, quibus hoc persuaserit! vere[*](uera R(?)v.a.J.) namque confitentibus populus Romanus funebri munere ad tumulum[*](tumultum B.) patris eius depugnavit universus. variavit hanc suam magnificentiam fessis turbatisque cardinibus et amphitheatri[*](amphitheatrum B.) forma custodita novissimo die diversis[*](diuersis RFdThv(Brot.). uerfif BJ. diuisis C. del. G(U).) duabus per medium scaenis athletas edidit raptisque e[*](e Bv. om. r.) contrario repente pulpitis eodem die victores e[*](e Bdv. se r.) gladiatoribus suis produxit. nec fuit rex Curio aut gentium imperator, non opibus insignis, ut qui nihil in censu habuerit praeter discordiam principum.

[*](Frontin. de aqu. urb. Rom. I 7.—cfr. Plin. XXXI 41 sqq.—Dio Cass. XLIX 43, 3.) Sed dicantur vera[*](uera Bhv. uero r.) aestimatione invicta miracula. Q.[*](Q. FhS. quae r. quae Q. v.) Marcius Rex, iussus[*](Rex fecit. is iussus v.a.S.) a senatu aquarum Appiae[*](appiae Bv. nithe R. nitę F.), Anienis[*](anienif Bhv. ali- r.), Tepulae[*](tepulae BhG. tegulae r. -la v.) ductus reficere[*](refugere B.), novam a nomine suo appellatam cuniculis per montes actis intra praeturae suae tempus adduxit; Agrippa vero in aedilitate adiecta Virgine aqua ceterisque[*](ceteris R(?)v.a.S.) conrivatis atque emendatis lacus[*](lacuuf B1D.) DCC fecit praeterea salientes[*](salientes C cum Budaeo. pfallentef B. sapientes (-tis F) r. fontes v.) D[*](D BS. cui Fh. cvi RBrot. cv v.), castella CXXX[*](CXX Rh.), complura[*](c???clura R. conc- F.) et[*](etiam hv.a.S.) cultu magnifica, operibus iis signa CCC aerea aut marmorea inposuit, columnas[*](columnate B.) e marmore CCCC eaque omnia annuo spatio. adicit ipse[*](ipse in hv.a.S.) aedilitatis suae conmemoratione

et ludos diebus undesexaginta factos et gratuita praebita balinea CLXX, quae nunc[*](quae nunc Bv(S). quae Fdh. que R. nunc Brot. (errore).) Romae ad infinitum auxere numerum.[*](Suet. Claud. 20 init.)—Vicit antecedentes aquarum ductus novissimum inpendium operis incohati[*](incohati ego. -oathi B. -oatio R. inchoatio F. -ti v. cfr. XXXIV 148, XXXV 105.) a C. Caesare et peracti a Claudio[*](claudi B1.), quippe a XXXX[*](xxxx BS (post lapide v). om. r.) lapide ad eam excelsitatem, ut[*](ut in R(?)v.a.S.) omnes[*](omnibus Ven.) urbis montes lavarentur[*](lauarentur Bdv(S). -retur r. leuarentur Verc.), influxere Curtius atque Caeruleus[*](caerulaeuf (car- B1) B.) fontes et Anien[*](& anien BS. et ante (-to R) r. et anio Brot. om. v.) novus[*](nouus Brot.(U). nouos ll.S. om v.), erogatis[*](erogatis D. -atof B. -at r. -ata hv. -atum G.) in id opus HS |MMM|[*](|???| D BD. |MMMD| J.MMMDS. LŪ. D. F.LV. D???. Rd(?)H. LV. D. T. ter milies G. quingenta LV milia v.) D. quod si quis diligentius aestumaverit abundantiam aquarum[*](quarum RF.) in publico, balineis[*](balneif B2v.a.Hack.), piscinis, euripis, domibus, hortis, suburbanis villis, spatia aquae[*](spatia aquae ego. -ia quae F. -iaque dThD. -ia BS. -ioque R(?)v.-iaque aquae Fröhner anal. crit. p. 20.) venientis[*](ad- uenientis v.a.S.), exstructos arcus[*](arcuuf B1D.), montes perfossos[*](perfoffof Bdv. -ssū r.), convalles aequatas, fatebitur nil magis mirandum fuisse in toto orbe terrarum .[*](Suet. Claud. 20.)—Eiusdem Claudi inter maxime[*](maxime G. -ma ll. (add. ac) v. cfr. IX 183.) memoranda equidem duxerim, quamvis destitutum successoris odio, monte perfossum ad lacum Fucinum emittendum inenarrabili profecto [*](profectv B2. -tum h.) impendio[*](impendi (-dio B2) d& B.) et operarum multitudine per tot annos, cum aut conrivatio aquarum, qua terrenus mons erat, egereretur in verticem[*](uertice R(?)v.a.S.) machinis[*](macinif B1.) aut silex caederetur[*](cederetur B2.) quantaque [*](quantaque BS. omniaque rv(D).) intus in tenebris fierent, quae neque concipi animo nisi ab iis, qui videre, neque enarrari humano sermone possunt nam portus[*](portuuf B1D.) Ostiensis[*](ostensis R. -sus F.de mendo cfr. § 102.) opus praetereo[*](praeterea B.), item[*](item Fv. inter r.) vias per[*](per BS. e et F. & Rdh. inter v.) montes[*](montif B1S.) excisas[*](excifaf Bv. -itas R. -ita F.), mare Tyrrhenum[*](tyrreniū R.) a Lucrino molibus seclusum, tot pontes tantis inpendiis factos. et inter plurima alia Italiae ipsius[*](ipsius ll.S. om. v.) miracula marmora[*](miracula marmora BS. marmora (-ris h) miracula Rdh.deFnon constat. miracula, ipsa mar- mora v.) in lapicidinis[*](lapidicinif BFdv.a.H(D).) crescere auctorest Papirius Fabianus, naturae rerum peritissimus, exemptores quoque adfirmant compleri sponte illa montium ulcera. quae si vera sunt, spes est numquam defutura[*](defutura BS. -ra de r. -ram hv.) luxuriae[*](luxuriae BdS.-am hv. luxoria r.).

A[*](a hv. E B.om. r.) marmoribus degredienti[*](degredienti (-te F) B1RFJ. digr- B2dhv.) ad reliquorum lapidum[*](lapide RF. -dem v.a.C.) insignes[*](in ignef B1.) naturas quis dubitet in primis magnetem[*](magnitem B1. cfr. §128. 129.) occurrere? quid enim mirabilius aut qua in parte naturae maior[*](natura eo maior B.) inprobitas? dederat vocem saxis, ut diximus, respondentem[*](100) homini, immo vero[*](immo uero Bdav. im more R. in////re F.) et obloquentem[*](obloquentem Bdav. ob id lo- r.). quid lapidis rigore pigrius? ecce sensus[*](fenfuuf B1D.) manusque tribuit illi. quid[*](& ll. S. om. v.) ferri duritia pugnacius?[*](Nicand. fragm. 101 (O Schneider p. 128). Th. lap. 4 extr. Isid. XVI 4, 1.) pedes ei[*](pedes ei S e coni. J. -def & B. cedet sed (sed et a) rdTa. sed cedit et hv.) inpertivit[*](inpertiuit (imp- a) RFdT aS. pert- B. patitur hv.) et mores[*](morif B.). trahitur namque[*](nam- que ll.v(D). om.hBrot.) magnete[*](a magnete hv.a.S.) lapide, domitrixque illa rerum omnium materia ad[*](ad om.Fa.) inane nescio quid currit atque, ut[*](aut (pro ut) B1.) propius venit, adsilit[*](adfilit BS. assistit (ads- F) rv.), tenetur[*](tene- turque hH. -que et v.) amplexuque[*](amplexuque (amplie- B1) ll.S. com- hH. que del. v.) haeret. sideritim [*](appellant hv.a.S.) ob id alio nomine vocant, quidam Heraclion[*](heraclion BS. -leon dhB (-adion v). -leen F. -lian aD cum U 797. eraclem en R.). magnes

appellatus est ab inventore, ut auctor est Nicander— in Ida[*](in india Isid.v.a.B.), ut reperio[*](ut reperio ego (cfr. XXXV 12). reperto (repto F) ll. -tus hv.), namque et passim inveniuntur[*](inuenitur hv.a.S.), in[*](in BdJ. ut in rv(D).) Hispania quoque—; invenisse autem fertur clavis crepidarum , baculi[*](baculique Isid. et baculi hv.a.S.) cuspide haerentibus, cum armenta pasceret. quinque genera magnetis[*](magni- tif B1.) Sotacus demonstrat:[*](Isid. XVI 4, 2. Diosc. V 147.) Aethiopicum et a[*](& a BS. e R(?)G. et Fdhav.) Magnesia[*](magnesiacum hv.a.G.) Macedoniae[*](e macedonia ei B.) contermina ab Euboea[*](ab euboea ego. (de mendo cfr. XXXII 18). abo ebone BR. -nae F. abebonie d. -noea v.a.B. ebone a. a Boebe S. ab Eione Bolben J. Boebeida B. -beium D.) Iolcum[*](iolcum S. iolanu B. locatum rv. lacum B(JD).) petentibus dextra, tertium in Hyetto[*](hy&to BS. -etio r. hyrtio dT. hyrietico H. ethio a. echio v.) Boeotiae[*](boeoetiae B1.), quartum circa Alexandriam Troadem, quintum in Magnesia Asiae. differentia est[*](differentia est ego. -tiam B1RFd. -tia B2hav.) prima[*](prima Bhv. -am r.), mas sit[*](maf fit Bhav. an sit r.) an[*](am R.) femina, proxima[*](proxima Bdhv. -am r.) in colore. nam qui[*](namque BR.) in Magnesia Macedonica reperiuntur rufi nigrique sunt, Boeoti[*](boeoti BS. -tius dhv. boetius F. -tus R. obedien- tius a.) vero rufi coloris plus habent[*](habet dhv.a.S.) quam nigri. is, qui[*](//if qui Bv. qui h.om.r.)in[*](in v. om. ll. S. cfr. CFW Müller p. 21.) Troade invenitur, niger est et feminei sexus[*](fexuuf B1D.) ideoque sine viribus, deterrimus autem in Magnesia Asiae[*](afiae Bv. om. ll.), candidus neque attrahens ferrum similisque pumici. conpertum[*](confertum B. comperto a.) tanto meliores esse, quanto sint[*](sunt hv.a.S.) magis caerulei. Aethiopico[*](aethiopico (-thip- B) BdG. -icis hv. -ia R. aetiophi. CC. F. eteiopia a.) palma[*](palma BS. in summa r. laus summa v.) datur pondusque argento rependitur. invenitur hic in Aethiopiae Zmiri[*](zimiri v.a.S.); ita vocatur regio harenosa. ibi et haematites magnes sanguinei coloris sanguinemque reddens, si teratur, sed et crocum. in adtrahendo ferro[*](terro BaG. -rru F. -rrū Rdhv.) non eadem haematiti[*](haematitae R(?)dTv.a.S.) natura quae magneti[*](magniti B1.). Aethiopici argumentum est, quod magneta quoque alium ad se trahit.[*](Diosc. V 147. Pl. iun. 84, 15. cfr. Plin. XXXIV 147.—cfr. Plin. II 233. Isid. XVI 4, 10.) omnes autem hi oculorum medicamentis prosunt ad suam[*](fuam Bdhv. euam r. ea a.) quisque portionem[*](portionū R.), maximeque epiphoras sistunt. sanant et adusta cremati tritique. alius rursus in eadem[*](in eadem in RF.) Aethiopia non procul magnes[*](magnes U 798 ex Isid. mons ll. D. mons gignit lapidem theameden qui hv.) ferrum omne abigit respuitque[*](re- pofuitque B. respuit a.). de utraque natura saepius diximus.[*](2, 211 20, 2)

Lapidem[*](lapidem—18. 19 absumendis om.a.) e Syro[*](syro ll.(P)D. sichro h. scyro v coll. Eustath. ad Dionys. perieg. 521. sed cfr. index et II 233.) insula[*](insula ll.(P)D. -la in- tegrum h(?)v ex Isid.) fluctuari[*](fluctuari ll. G(S). -re hv(H). fluitare P.) tradunt, eundem comminutum mergi.

[*](cfr. Plin. II 211. Th. de igne 46. Diosc. V 141. Isid. XVI 4, 15. Cels. V 7.) In Asso[*](affo Bdv. asa r.) Troadis sarcophagus lapis fissili vena scinditur. corpora defunctorum condita in eo absumi constat intra XL diem exceptis dentibus. Mucianus specula[*](& Bdv. om. r.) quoque et strigiles[*](ftrigileaf B.) et vestes et calciamenta inlata[*](inlata BS. ill- Thv. in lana r.) mortuis[*](mortuis del. G. cum mortuis coni. S. sed cfr. II 163. VI 127. XXXVII 182.) lapidea fieri auctor est. eiusdem[*](eiufdem BS. eius rv.) generis et in Lycia saxa sunt et in oriente[*](et oriente R.), quae viventibus quoque adalligata erodunt corpora.

[*](Th. lap. 6. Isid. XVI 4, 24.—Th. lap. 7.—Cels. IV 31 p. 158, 18. Diosc. V 141.) Mitiores[*](mitior est, d(?)v.a.S.)[*](mitiores—p. 355, 4 reperiuntur videntur pertinere ad finem § 133 (post lomento). cfr. index.) autem servandis corporibus nec absumendis chernites[*](chernites B e Theophr. chemi- ll.v. cfr. XXXVII 191. chri- a.) ebori simillimus, in quo Darium conditum ferunt, Parioque similis candore et duritia, minus

tantum[*](tamen hv.a.S.) ponderosus[*](ponderofum B.), qui porus[*](poruf Bav. to- rv.) vocatur. Theophrastus auctor est et tralucidi[*](tralucidi B1J. transl- rH. -dos v.) lapidis[*](lapides v.a.H.) in Aegypto, quem[*](quem BdTaH. quam r. inueniri quos v.) Chio[*](chio Ba(P)H. phio FdT. phito Rh. ophitae B. -ionitae v.) similem[*](simile RF. -les v.a.H.) ait[*](ait quod v.a.S.). fortassis tunc fuerit, quoniam et desinunt et novi reperiuntur.

Assius[*](asius RFdv.a.Verc.) gustatu[*](gustu hv.a.S.) salsus podagras lenit, pedibus in vas[*](uaf BaS. uase rv.) ex eo cavatum[*](cauato hv.a.S.) inditis. praeterea omnia crurum vitia in iis lapicidinis sanantur, cum in metallis omnibus crura vitientur[*](uitientur v. uicie- a. uitia- B. uide- r.).[*](Diosc. V 141.) eiusdem lapidis flos appellatur[*](de v. appellatur cfr. XXXI 92.), in farinam[*](farinam redigendam v.a. G.) mollis[*](an molitus? (cfr. Fröhner anal. crit. p. 16).) ad quaedam perinde efficax. est autem similis pumici rufo. admixtus cerae Cypriae[*](aeri (eri h) cyprio hv.a.S.) mammarum vitia sanat, pici autem resinaeve strumas et panos discutit. prodest et phthisicis[*](phthisicis v. pthi- ll.) linctu[*](Unctu B2. lenetu F. linctus a.). cum melle vetera ulcera ad cicatrices perducit, excrescentia erodit et a[*](a BS. ad rv.) bestiarum morsu[*](morfu BS. -us r. -us utilis v.) repugnantia curationi[*](curationif BD. -ni ac v.a.S.) suppurata siccat. fit cataplasma ex eo podagricis mixto fabae lomento.

[*](Th. lap. 37.) Idem Theophrastus et Mucianus esse aliquos lapides, qui pariant[*](pariant Bdav. -ient r.), credunt; Theophrastus et[*](et om.h. auctor est et d(?)v.a.S.) ebur fossile e[*](e ego. de dictione cfr. XXXVII 151. 176. om. ll.v.) candido et nigro inveniri[*](inueniri BFda. colore inueniri R(?)hv. uarium D.) et ossa[*](et ossa—19 inueniri[q.] om.B.) e[*](e Rdhv. om.Fa.) terra nasci invenirique lapides osseos.

Palmati circa[*](cir B1. circi a.) Mundam[*](mundam B1hav. myn- d. min- RF. muti- nam B2.) in Hispania, ubi Caesar dictator Pompeium vicit, reperiuntur idque quotiens fregeris.[*](cfr. infra § 158. Strabo VIII 5, 7 p. 367.—Isid. XVI 4, 31. 33. 34.) sunt

et nigri, quorum auctoritas venit in marmora, sicut Taenarius [*](taenariuf Bdv. gena- r. ianua- a.). Varro nigros ex Africa firmiores esse tradit quam in Italia, e[*](& (pro e) R.) diverso albos Coranos[*](coranof BIsid.v(S). -nios h. coronas r. tornis G.) duriores[*](duritioref B.) quam Parios, idem Luniensem[*](lunienfem BJ. lume- F. lumne- a. lune- Rdhv.) silicem serra[*](ferra feri B1. ferrari B2.) secari, Tusculanum[*](tisculanum RF. tusculano a.) dissilire igni, Sabinum fuscum addito oleo etiam lucere. idem[*](item d(?)hG.) molas versatiles Volsinis[*](uolsiniis R(?)G. -nae v.) inventas; aliquas et sponte motas invenimus in prodigiis. nusquam hic[*](hic ll.G. autem h. autem hie v. an his (sc. molis)?) utilior quam in Italia[*](italias RF.) gignitur[*](signitur R.) lapisque, non saxum, est. in quibusdam vero provinciis[*](prouincias R. -ntias F.) omnino non invenitur. sunt quidam in eo genere molliores[*](mollioref Bdav. meli- r.), qui et cote levantur[*](lauantur B1. leuigantur v.a.S. de mendo cfr. § 154, ceterum § 52. 139 et XIII 81. XVII 101. XX 20. XXXI 57.), ut procul in-o tuentibus ophites[*](ophitae R(?)v.a.S.) videri possit[*](possint hv.a.S.), neque est alius firmior, quando et lapidis natura[*](naturae B1.) ligno[*](ut lignum v.a.S.) similiter imbres[*](imbre RF.) solesque aut hiemes non patitur in aliis generibus[*](aliis atque aliis generibus hv.a.S.) atque aliis. sunt et qui lunam non tolerent[*](tolerent Bdv. tulerint F. -runt a. telerin' R.) et qui vetustate robiginem trahant coloremve[*](coloremue Bhv. -mue & RFd. -mque a.) candidum oleo mutent[*](oleum uitent (utenus R) RdT.).

[*](Isid. XVI 4, 5. cfr. Diosc. V 142.—Gels. V 11.)Molarem quidam[*](corallium lapidem quidam hv.a.G.) pyriten vocant, quoniam plurimus sit ignis illi, sed est alius[*](aliuf Bdav. alnus r.) spongiosior[*](fpongiofior—18 aliuf BS. om. rv.) tantum[*](tantum BS. an tactu?) et alius etiamnum[*](etiannum B1.) pyrites similitudine aeris. in Cypro eum reperiri volunt metallis[*](uolunt et in metallis R(?)hv.a.S.), quae sint[*](fint B. sunt rv.) circa Acamanta[*](acamanta RFdTS. -menta B. -mania a. -iam v. acarnaniam hG.), unum argenteo colore, alterum aureo. cocuntur varie[*](uarie BdaC. -ae v. uiriae r.), ab aliis

iterum tertiumque in melle, donec[*](donec—2 melle om.a.) consumatur liquor, ab aliis pruna prius, dein in[*](dein in J. dein ll.v.) melle, ac postea lavantur ut aes. usus eorum in medicina excalfacere, siccare,[*](34, 106) discutere[*](difcutere Bdav. -sumere r.),[*](& ll.v(D). del. H.) extenuare[*](humorem extenuare hv.a.S.) et duritias in pus[*](in puf B(P)S. intus a. innius R. in inius F. nimias hv.) vertere[*](uertere ll.S. mollire hv.). utuntur et[*](e (pro et) B.) crudis tusisque[*](tuffifq. B1a. tunf- B2S.) ad strumas atque furunculos.[*](Isid. XVI 4, 5.) pyritarum [*](pyritarum—8 sunt om.a.) etiamnum[*](&iannum B1.) unum[*](unum Bdv. una r.) genus aliqui faciunt plurimum ignis habentis[*](ignis habentis (-ti d1) d2T. -nis habent ii BS. -nis hapenti r. habent (-ns v) ignis hv. de structura cfr. § 147.). quos vivos appellamus[*](appellamus et R(?)hv.a.S.), ponderosissimi sunt, hi[*](hii B3. ii B2in ras. S. if B1.) exploratoribus castrorum maxime necessarii. qui clavo vel altero lapide percussi scintillam[*](scintillas Isid.hv.a.S.) edunt, quae excepta[*](exceptae Isid.hv.a.S.) sulpure aut fungis aridis vel foliis[*](follif B.) dicto celerius[*](celerim R.) praebet[*](praebet BaIsid.S. -bent G. trahent r. -hunt dThv(H).) ignem.

[*](cfr. Plin. XXXVII 151. 177. Diosc. V 164. Isid. XVI 4, 25.—Diosc. V 155. Geopon. XV 1, 33. Isid. XVI 4,19.) Ostracitae[*](oftracite B.) similitudinem testae habent. usus eorum pro pumice ad levandam[*](lauandam B1dT. leuigandam v.a.S.) cutem. poti[*](potii B1.) sanguinem sistunt et inliti cum melle ulcera doloresque mammarum sanant.—Amiantus alumini similis nihil igni deperdit. hic veneficiis[*](ueneficif B1D.) resistit omnibus, privatim Magorum.— [*](Diosc.V 168. cfr. ib. 150. Isid. XVI 4,26.) Geoden[*](geoden BH. ceo- a. gaeo- v. geomer r.) ex argumento appellant, quoniam conplexus est terram, oculorum medicamentis utilissimum, item mammarum ac testium vitiis.— Melitinus[*](melitines h. -tites v.a.S e Diosc.) lapis sucum remittit dulcem melleumque[*](melleumque BaS. melliu- (-eliu- F) r. -itumque hv.). tunsus[*](tunfuf BS. tusus rv. (dist. H).) et cerae[*](caere BF.) mixtus

eruptionibus pituitae maculisque corporis medetur et faucium exulcerationi, epinyctidas[*](epinyctidas dv. epynuct- B. epinit- a. -dis r.) tollit, volvarum dolores inpositus vellere[*](uel- lere BS. -ri rv. an in uellere? cfr. nota ad XXVIII 248.).[*](Diosc. V 145. Isid. XVI 4, 3. Solin. 22, 11 (19). Prise. 581 sqq. Geopon. XV 1, 32.)— Gagates lapis nomen habet[*](habet Ba(h)v. om. r.) loci et amnis Gagis[*](gacis F. gangis a. gagatis hv.a.B.) Lyciae. aiunt et in Leucolla[*](leucola B. -cocolla Tv. cfr. V 96. 131.) expelli mari atque intra XII stadia colligi. niger est, planus, pumicosus , levis, non multum a ligno differens, fragilis, odore, si teratur, gravis. fictilia ex eo inscripta[*](infcripta Bdv. in inscr- r. scr- a.) non delentur; cum uritur, odorem sulpureum reddit; mirumque, accenditur aqua, oleo[*](oleo ex B1. oleo ex eo B2.) restinguitur.[*](Nicand. ther. 37 c. schol. Orphei Lith. 479. Damig. 20. Diosc. V 145. Isid. XVI 4, 3. cfr. Plin. XXX 14.) fugat serpentes ita recreatque volvae strangulationes. deprendit sonticum morbum et virginitatem suffitus. idem[*](item RFv.a.G.) ex vino decoctus dentibus medetur strumisque cerae permixtus. hoc dicuntur uti Magi[*](& BaG. id r.) in ea[*](ea Bv. eam r.), quam vocant axinomantiam[*](axinomantiam BdhB (necyom- v). -ntiant F. -nciant R.), et peruri[*](periuri B1.) negant, si eventurum[*](euenturum (-torum F) RFdhav(D). uent- BS non apte coil. XVII 233 et Liv. IX 12, 1.) sit quod aliquis optet.[*](Diosc. V 162. Seren. 595. cfr. Plin. XXXVII 184.—Diosc. V 140. Isid. XVI 4, 9.)— Spongitae[*](fpongitae (span- a) BaS. -iae rv.) lapides[*](natiui hv.a.S.) inveniuntur in spongeis et sunt marini. quidam eos tecolithos[*](tecolithos G (cysteo- v). tego- (-tos B) Bdh. -thus r.) vocant, quoniam vesicis[*](uesicae dhv.a.S.) medentur, calculos rumpunt in vino poti.— Phrygius lapis gentis habet nomen; est autem glaeba pumicosa. uritur[*](uri B.) ante vino perfusus[*](perfufuf Bdhv. -so r.), flatus[*](flatus ego. -tur BS. -turque dav(D). -tusque r Isid.) follibus, donee rufescat[*](rufescat ll.v(S). rube- h(?)Dal.), ac rursus dulci vino extinguitur ternis[*](ternif BhaS. ext- r. et hoc trinis (ternis H) v.) vicibus, tinguendis vestibus tantum utilis.

[*](Diosc. V 143. cfr. Solin. 30, 34. Plin. XXXVII 168.) Schistos[*](scistos a. scisichos R. -ihos F.) et haematites[*](haematites dv. hem- BF. emathi- R. haec emati- a.) cognationem habent[*](habet Ra.). haematites invenitur in metallis, ustus[*](uftuf Bdav. ost- F. host- R.) minii[*](mini B1S.) colorem imitatur , uritur ut[*](et (pro ut) RFVen.) Phrygius, sed non restinguitur vino. adulteratu m[*](adulteratum H cum Salm. -tur BRdav. -tor F. -tus h (add. schisto v.a.S).) haematiten[*](haematiten B2v. -ite (hem- Fa) ra.) discernunt venae rubentes et friabilis[*](friabiles Fd. -lis est v.a.H. feriabilis a. fragilif B2.) natura. oculis cruore suffusis mire convenit.[*](Diosc. V 144. Orphei Lith. 666 sqq. Damig. 9. cfr. Isid. XVI 4, 18.) sistit profluvia [*](profluuiam F. -ium Rhv.a.S.) mulierum potus. bibunt et qui sanguinem[*](potuf—fanguinem Bav. om. r.) reiecerunt cum suco Punici mali. et in vesicae vitiis efficax bibitur et in vino contra serpentium ictus[*](ictuuf B1D.). infirmiora omnia[*](infirmior ad omnia haec (om. Ven.) eadem v.a.S.) eadem in eo[*](in eo ll.S. est v.), quem[*](quem dTv. que B. quam r.) schiston[*](scisthon R. fcifton B2.) appellant. oculorum vitiis[*](oculorum uitiis ego coll. § 152 et Diosc. in iis (his B2R) ll. (praem. sed) v.) commodior[*](com- modior Bav. -otior (-omo- R) r.) croco similis, peculiaris[*](peculiarius hv.a.S.) explendis[*](ex- plendif BS. -dit Fd. -det R. -pendit a. -plendet (spl- v) pro- ficit hv.) ulcerum[*](ulcerum D cum U 801. cfr. § 152. 156 et Diosc. oculorum ll.v.) lacunis[*](lacrymis hv.a.S.) in lacte muliebri, procidentesque oculos praeclare cohibet. haec est sententia eorum, qui nuperrime scripsere; [*](Isid. XVI (8, 5) 4, 17.) Sotacus e vetustissimis auctoribus quinque genera haematitarum tradit praeter magnetem. principatum dat ex iis[*](hif B2R (item infra).) Aethiopico, oculorum medicamentis utilissimo et iis, quae panchresta[*](panchrefta (-char- B1) Bdv(H). -cresta r Dal.) appellat[*](appellant dhv.a.S.), item ambustis. alterum androdamanta dicit[*](dicitur B.) vocari, colore nigrum[*](nigrum BS. -ro rv.), pondere ac duritia insignem, et inde nomen traxisse praecipueque in Africa repertum; trahere autem in se argentum, aes, ferrum. experimentum eius esse in cote ex lapide basanite—

reddere enim sucum sanguineum—, et esse ad iocineris vitia praecipui[*](praecipui Bdv. -ue r.) remedii. tertium[*](tertium-p. 361, 7 generis om.a.) genus Arabici facit, simili duritia, vix reddentis sucum ad cotem aquariam, aliquando croco similem. quarti generis hepatiten[*](hepatiten BS. ela- (aela- F) r.) vocari[*](uocare B1.), quamdiu crudus[*](quan- diu crudū (-du B1) B.) sit, coctum vero miltiten[*](miltiten BC. -liten r. -tem hv.), utilem ambustis, ad omnia utiliorem rubrica[*](rubricae B.); quinti generis schiston, haemorrodias [*](haemoroidaf B.) reprimentem in potu[*](in potu BS. in totum rv. an potu vel in potione?). omnes autem haematitas tritos[*](tritof Bv. -tas r.)[*](trium ll.v.) in oleo II drachmarum pondere a ieiunis bibendos ad[*](& ll.S. del. B. esse v.) vitia sanguinis. idem[*](idem auctor hv.a.S.) schiston et alterius generis quam[*](quem (qua R) uocant Rdhv.a.S.) haematiten tradit, quem vocat anthraciten[*](anthraciten dhG (-tin B). -chiten (int- R) RF. andracithen B.); nasci in Africa nigrum, attritum[*](attritum Bdv. atertium F. at ciū R.) aquariis[*](aquarif B1D.) cotibus reddere ab ea parte, quae[*](quae—13 parte om.B1. (supply. ead. man. in marg.).) fuerit ab radice, nigrum colorem, ab altera parte[*](parte del. G.) croci. ipsum utilem esse oculorum[*](eucolorē R.) medicamentis.

[*](Isid. XVI 4, 22. Solin. 37, 15.—cfr. Diosc. V 160. Solin. 37, 14. Prisc. 985. 986.) Aëtitae[*](aetitae H. -ite B. -ites Rv. aethi- F. (lapis .. habet v.a.G).) lapides ex[*](ex BdG. et r. etiam hv.) argumento nominis magnam famam habent. reperiuntur in nidis aquilarum, sicut in decumo[*](decumo om.B.) volumine diximus. aiunt binos inveniri,[*](10,12) marem[*](marem et dhv.a.S. marmae RF.) ac feminam, nec sine iis[*](iis dhv. if B1D. his r.) parere quas diximus aquilas, et ideo binos[*](binof Bdv. -nas r.) tantum; genera eorum quattuor[*](quattuor Bv. quabi- turur F1. qua bibitur r.) in Africa nascentem pusillum ac mollem, intra se[*](fe BhS. senet F (ortum ex iterato uel). se et (ac v) RG. semet dD.) velut in[*](in om.Rh.) alvo[*](aluo Bv. albo r.) habentem argillam suavem, candidam. ipsum friabilem

[*](et p. 361, 1 fragilem B2.) feminei[*](quem feminei v.a.S.) sexus[*](fexuuf BD.) putant, marem autem, qui in Arabia nascatur[*](nafcatur BS. -citur rv.), durum, gallae[*](galle B1. -lliae B2.) similem aut subrutilum[*](fubrutilium B1.), in alvo habentem durum lapidem. tertius in Cypro invenitur colore illis in Africa nascentibus similis, amplior tamen atque dilatatus; ceteris enim globosa facies. habet in alvo harenam iucundam et lapillos, ipse tam mollis, ut etiam digitis frietur[*](frietur RFdG. frig&ur B1. fric&ur B2hv(D). cfr. § 166. XXXIV 117. 121. XXXVII 60. XII 49. 65. 92.). quarti generis Taphiusius[*](taphiusius hv. thapi- ll.) appellatur, nascens iuxta Leucada[*](leucada FdaS. -dam Rh. -dem v. leuchaba B.) in Taphiusa, qui[*](in taphiusa qui (-uf aeq. B) locus ll.v(S). ubi est mons capius (taphius H) qui locatus hH.) locus est dextra[*](dextra RFdhv. -tera a. extra BD.) navigantibus ex Ithaca[*](ex ithaca (itacha B) BS. ex hac (hat F) ad ll.v. ad hH.) Leucadem[*](leucadam Rha.). invenitur in[*](in om.B1.) fluminibus candidus ac rotundus. huic est in alvo lapis, qui vocatur callimus[*](callimuf Bdav. calamus r.), nec quicquam terreni[*](terreni ego. -ent (torr- a) ll.da. tene- rius hv. teretius S e coni. J. (cfr. supra argillam et hare- nam).).[*](Isid. XVI 4, 22. Solin. 37, 15. Prisc. 986. Damig. 1. cfr. Diosc. V 160. Geopon. XV 1, 30. Plin. XXX 130.) aëtitae gravidis[*](grauitis R. omnes grauidis hv.a.S.) adalligati mulieribus vel quadripedibus pelliculis[*](pelliculif Bav. -la r. fellicolis d.) sacrificatorum[*](sacrificati uteri hv.a.G.) animalium continent[*](con- tin& B.) partus[*](partuuf B1D.), non nisi parturiant removendi; alioqui[*](alioquin B2Tv.a.Bas.) volvae excidunt[*](excidunt ll.C(S). -dium fit dTv(H).). sed nisi parturientibus auferantur, omnino[*](omni RF.) non pariant[*](pariant (-rea-B1) BF1S. -riunt rv.).

[*](Diosc. V 172. Isid. XVI 4, 13.) Est et lapis Samius in eadem insula, ubi terram laudavimus, poliendo auro utilis, in medicina oculorum[*](35,191) ulceribus cum lacte quo supra dictum est modo et contra veteres lacrimationes[*](lacrumationef Bd.). prodest et contra vitia stomachi[*](fthomathi B.) pots, vertigines sedat mentesque[*](mentes R(?)hG.) commotas restituit.

quidam et morbis comitialibus utiliter dari putant et ad urinae difficultates. et acopis miscetur. probatur gravitate , candore. volunt[*](uolunt ll.S. uuluas hv.) et partus contineri adalligato eo.[*](eo tradunt hv.a.S.)- Arabus[*](ara- bius v.a.G.) lapis,[*](Diosc. V 148. cfr. Isid. XVI 4, 11. Plin. XXXVII 145.) ebori similis, dentifriciis adcommodatur[*](adcommodatur (-omo- B) Bdav. -tus R. -tos F.) crematus. privatim haemorroidas[*](haemoroidaf B.) sanat cum lanugine linteorum aut super[*](aut fuper BS. insuper rv. cfr. XVII 76 et nota ad XXX 107. an & insuper?) linteolis inpositis[*](impositis Rha. -tus dD.).

[*](cfr. Plin. epist. I 9, 6. Ovid. ars am. I 506. Martial. ep. XIV 205. V 41, 6. Catull. 1, 2. 22, 8.) Non praetermittenda est et pumicum natura. appellantur quidem[*](quidem BdaB. -dam r (praem. lapides) v.) ita[*](ita (S. et ita G) erofa faxa in (samin RF) ll.aG. et cetera saxa erosa annis in B. ita erosi amne h (add. in) v.) erosa saxa in aedificiis[*](aedi- ficiif B2av. -cif B1D. ae (e F) diffusis r.), quae musaea [*](musea Rdhv.a.J. cfr. XXXVII 14.) vocant, dependentia ad imaginem specus[*](fpecuuf B1D.) arte reddendam , sed ii[*](ii dS. io F. hi Ba. hic R. et ii v.) pumices, qui sunt in usu corporum levandorum [*](lauandorum B1dTh. leuigand- v. a.S.)[*](tā R.) feminis, iam quidem et viris, atque, ut ait Catullus, libris, laudatissimi[*](laudatiffimif B.) sunt[*](sunt om.R.) in Melo, Nisyro[*](in syro dT. scyro v.a.H. cfr. Theophr.) et Aeoliis insulis.[*](Th. lap. 21. Diosc. V 124.) probatio in candore minimoque pondere et ut[*](& ut Bv. & r. ut T.) quam maxime spongiosi aridique[*](ariq. B1. -idi a.) sint, teri[*](ac teri d(?)v.a.S. eri FR. facile B1.) faciles nec harenosi in fricando[*](an friando? cfr. Theophr.). vis eorum in medicina extenuare , siccare, trina[*](trina—17 lauantur om.a.) ustione[*](trina (tertia H) uftione BG. tur in austri natione (nit- F) r. in austro (in ustrina ter v) siccantur hv.) ita, uti[*](ut R(?) v.a.J. de uti cfr. nota ad XXXI 7.) torreantur[*](torreant B. -tur et (ac v) hv.a.S.) carbone puro, totiens vino restinguantur albo[*](aluo B.om.R.). lavantur[*](labantur F. alb- R.) deinde ut[*](34,106) cadmia et siccati[*](ficcatif B.) conduntur quam minime uliginoso loco.

usus farinae ex iis[*](ex iis ego. eius ll. v.) oculorum maxime medicamentis: [*](Diosc. V 124. Th. H. IX 17, 3. Isid. XVI 3, 7.) ulcera purgant[*](purgant Bdav. -gat R(?)hVerc. pugnant F.) eorum leniter explentque[*](expletque Verc.), cicatrices[*](cicatrices et R(?)hv.a.D. (dist. D).) emendant [*](emendat R(?)Verc.).[*](uncos ego posui; pertinere videntur verba post loco (p. 362,18). 3 a BS. om. rv.)—(Quidam a tertia ustione refrigerates potius quam restinctos terere[*](terrere B1.) malunt ex vino).—adduntur et in[*](& in BdaS. etiam F. etiam ad R(?)hv.) malagmata capitum verendorumque ulceribus utilissimi[*](utilissima d(?)v.a.S (ad seqq. relatum).). fiunt ex iis[*](iif v(S). if B1 (Fa?)D. his rC.) et[*](ad (pro et) h.om.d(?)v.a.S.) dentifricia. Theophrastus auctor[*](auctor BaG. autem auctor rv.) est potores in certamine bibendi[*](bibendo B1.) praesumere farinam eam, sed, nisi universe[*](uniuerfo ll. v (S). immenso hVerc. locus adhuc corruptus videtur.) potu inpleantur, periclitari, tantamque[*](tantumq. B. -taque F. (an ficcandi? cfr. Theophr.).) refrigerandi naturam esse, ut musta fervere desinant pumice addito.