Naturalis Historia

Pliny, the Elder

Pliny, the Elder, creator; Mayhoff, Karl Friedrich Theodor, 1841-1914, editor

[*](cfr. Plin. II 211. Th. de igne 46. Diosc. V 141. Isid. XVI 4, 15. Cels. V 7.) In Asso[*](affo Bdv. asa r.) Troadis sarcophagus lapis fissili vena scinditur. corpora defunctorum condita in eo absumi constat intra XL diem exceptis dentibus. Mucianus specula[*](& Bdv. om. r.) quoque et strigiles[*](ftrigileaf B.) et vestes et calciamenta inlata[*](inlata BS. ill- Thv. in lana r.) mortuis[*](mortuis del. G. cum mortuis coni. S. sed cfr. II 163. VI 127. XXXVII 182.) lapidea fieri auctor est. eiusdem[*](eiufdem BS. eius rv.) generis et in Lycia saxa sunt et in oriente[*](et oriente R.), quae viventibus quoque adalligata erodunt corpora.

[*](Th. lap. 6. Isid. XVI 4, 24.—Th. lap. 7.—Cels. IV 31 p. 158, 18. Diosc. V 141.) Mitiores[*](mitior est, d(?)v.a.S.)[*](mitiores—p. 355, 4 reperiuntur videntur pertinere ad finem § 133 (post lomento). cfr. index.) autem servandis corporibus nec absumendis chernites[*](chernites B e Theophr. chemi- ll.v. cfr. XXXVII 191. chri- a.) ebori simillimus, in quo Darium conditum ferunt, Parioque similis candore et duritia, minus

tantum[*](tamen hv.a.S.) ponderosus[*](ponderofum B.), qui porus[*](poruf Bav. to- rv.) vocatur. Theophrastus auctor est et tralucidi[*](tralucidi B1J. transl- rH. -dos v.) lapidis[*](lapides v.a.H.) in Aegypto, quem[*](quem BdTaH. quam r. inueniri quos v.) Chio[*](chio Ba(P)H. phio FdT. phito Rh. ophitae B. -ionitae v.) similem[*](simile RF. -les v.a.H.) ait[*](ait quod v.a.S.). fortassis tunc fuerit, quoniam et desinunt et novi reperiuntur.

Assius[*](asius RFdv.a.Verc.) gustatu[*](gustu hv.a.S.) salsus podagras lenit, pedibus in vas[*](uaf BaS. uase rv.) ex eo cavatum[*](cauato hv.a.S.) inditis. praeterea omnia crurum vitia in iis lapicidinis sanantur, cum in metallis omnibus crura vitientur[*](uitientur v. uicie- a. uitia- B. uide- r.).[*](Diosc. V 141.) eiusdem lapidis flos appellatur[*](de v. appellatur cfr. XXXI 92.), in farinam[*](farinam redigendam v.a. G.) mollis[*](an molitus? (cfr. Fröhner anal. crit. p. 16).) ad quaedam perinde efficax. est autem similis pumici rufo. admixtus cerae Cypriae[*](aeri (eri h) cyprio hv.a.S.) mammarum vitia sanat, pici autem resinaeve strumas et panos discutit. prodest et phthisicis[*](phthisicis v. pthi- ll.) linctu[*](Unctu B2. lenetu F. linctus a.). cum melle vetera ulcera ad cicatrices perducit, excrescentia erodit et a[*](a BS. ad rv.) bestiarum morsu[*](morfu BS. -us r. -us utilis v.) repugnantia curationi[*](curationif BD. -ni ac v.a.S.) suppurata siccat. fit cataplasma ex eo podagricis mixto fabae lomento.

[*](Th. lap. 37.) Idem Theophrastus et Mucianus esse aliquos lapides, qui pariant[*](pariant Bdav. -ient r.), credunt; Theophrastus et[*](et om.h. auctor est et d(?)v.a.S.) ebur fossile e[*](e ego. de dictione cfr. XXXVII 151. 176. om. ll.v.) candido et nigro inveniri[*](inueniri BFda. colore inueniri R(?)hv. uarium D.) et ossa[*](et ossa—19 inueniri[q.] om.B.) e[*](e Rdhv. om.Fa.) terra nasci invenirique lapides osseos.

Palmati circa[*](cir B1. circi a.) Mundam[*](mundam B1hav. myn- d. min- RF. muti- nam B2.) in Hispania, ubi Caesar dictator Pompeium vicit, reperiuntur idque quotiens fregeris.[*](cfr. infra § 158. Strabo VIII 5, 7 p. 367.—Isid. XVI 4, 31. 33. 34.) sunt

et nigri, quorum auctoritas venit in marmora, sicut Taenarius [*](taenariuf Bdv. gena- r. ianua- a.). Varro nigros ex Africa firmiores esse tradit quam in Italia, e[*](& (pro e) R.) diverso albos Coranos[*](coranof BIsid.v(S). -nios h. coronas r. tornis G.) duriores[*](duritioref B.) quam Parios, idem Luniensem[*](lunienfem BJ. lume- F. lumne- a. lune- Rdhv.) silicem serra[*](ferra feri B1. ferrari B2.) secari, Tusculanum[*](tisculanum RF. tusculano a.) dissilire igni, Sabinum fuscum addito oleo etiam lucere. idem[*](item d(?)hG.) molas versatiles Volsinis[*](uolsiniis R(?)G. -nae v.) inventas; aliquas et sponte motas invenimus in prodigiis. nusquam hic[*](hic ll.G. autem h. autem hie v. an his (sc. molis)?) utilior quam in Italia[*](italias RF.) gignitur[*](signitur R.) lapisque, non saxum, est. in quibusdam vero provinciis[*](prouincias R. -ntias F.) omnino non invenitur. sunt quidam in eo genere molliores[*](mollioref Bdav. meli- r.), qui et cote levantur[*](lauantur B1. leuigantur v.a.S. de mendo cfr. § 154, ceterum § 52. 139 et XIII 81. XVII 101. XX 20. XXXI 57.), ut procul in-o tuentibus ophites[*](ophitae R(?)v.a.S.) videri possit[*](possint hv.a.S.), neque est alius firmior, quando et lapidis natura[*](naturae B1.) ligno[*](ut lignum v.a.S.) similiter imbres[*](imbre RF.) solesque aut hiemes non patitur in aliis generibus[*](aliis atque aliis generibus hv.a.S.) atque aliis. sunt et qui lunam non tolerent[*](tolerent Bdv. tulerint F. -runt a. telerin' R.) et qui vetustate robiginem trahant coloremve[*](coloremue Bhv. -mue & RFd. -mque a.) candidum oleo mutent[*](oleum uitent (utenus R) RdT.).

[*](Isid. XVI 4, 5. cfr. Diosc. V 142.—Gels. V 11.)Molarem quidam[*](corallium lapidem quidam hv.a.G.) pyriten vocant, quoniam plurimus sit ignis illi, sed est alius[*](aliuf Bdav. alnus r.) spongiosior[*](fpongiofior—18 aliuf BS. om. rv.) tantum[*](tantum BS. an tactu?) et alius etiamnum[*](etiannum B1.) pyrites similitudine aeris. in Cypro eum reperiri volunt metallis[*](uolunt et in metallis R(?)hv.a.S.), quae sint[*](fint B. sunt rv.) circa Acamanta[*](acamanta RFdTS. -menta B. -mania a. -iam v. acarnaniam hG.), unum argenteo colore, alterum aureo. cocuntur varie[*](uarie BdaC. -ae v. uiriae r.), ab aliis

iterum tertiumque in melle, donec[*](donec—2 melle om.a.) consumatur liquor, ab aliis pruna prius, dein in[*](dein in J. dein ll.v.) melle, ac postea lavantur ut aes. usus eorum in medicina excalfacere, siccare,[*](34, 106) discutere[*](difcutere Bdav. -sumere r.),[*](& ll.v(D). del. H.) extenuare[*](humorem extenuare hv.a.S.) et duritias in pus[*](in puf B(P)S. intus a. innius R. in inius F. nimias hv.) vertere[*](uertere ll.S. mollire hv.). utuntur et[*](e (pro et) B.) crudis tusisque[*](tuffifq. B1a. tunf- B2S.) ad strumas atque furunculos.[*](Isid. XVI 4, 5.) pyritarum [*](pyritarum—8 sunt om.a.) etiamnum[*](&iannum B1.) unum[*](unum Bdv. una r.) genus aliqui faciunt plurimum ignis habentis[*](ignis habentis (-ti d1) d2T. -nis habent ii BS. -nis hapenti r. habent (-ns v) ignis hv. de structura cfr. § 147.). quos vivos appellamus[*](appellamus et R(?)hv.a.S.), ponderosissimi sunt, hi[*](hii B3. ii B2in ras. S. if B1.) exploratoribus castrorum maxime necessarii. qui clavo vel altero lapide percussi scintillam[*](scintillas Isid.hv.a.S.) edunt, quae excepta[*](exceptae Isid.hv.a.S.) sulpure aut fungis aridis vel foliis[*](follif B.) dicto celerius[*](celerim R.) praebet[*](praebet BaIsid.S. -bent G. trahent r. -hunt dThv(H).) ignem.

[*](cfr. Plin. XXXVII 151. 177. Diosc. V 164. Isid. XVI 4, 25.—Diosc. V 155. Geopon. XV 1, 33. Isid. XVI 4,19.) Ostracitae[*](oftracite B.) similitudinem testae habent. usus eorum pro pumice ad levandam[*](lauandam B1dT. leuigandam v.a.S.) cutem. poti[*](potii B1.) sanguinem sistunt et inliti cum melle ulcera doloresque mammarum sanant.—Amiantus alumini similis nihil igni deperdit. hic veneficiis[*](ueneficif B1D.) resistit omnibus, privatim Magorum.— [*](Diosc.V 168. cfr. ib. 150. Isid. XVI 4,26.) Geoden[*](geoden BH. ceo- a. gaeo- v. geomer r.) ex argumento appellant, quoniam conplexus est terram, oculorum medicamentis utilissimum, item mammarum ac testium vitiis.— Melitinus[*](melitines h. -tites v.a.S e Diosc.) lapis sucum remittit dulcem melleumque[*](melleumque BaS. melliu- (-eliu- F) r. -itumque hv.). tunsus[*](tunfuf BS. tusus rv. (dist. H).) et cerae[*](caere BF.) mixtus

eruptionibus pituitae maculisque corporis medetur et faucium exulcerationi, epinyctidas[*](epinyctidas dv. epynuct- B. epinit- a. -dis r.) tollit, volvarum dolores inpositus vellere[*](uel- lere BS. -ri rv. an in uellere? cfr. nota ad XXVIII 248.).[*](Diosc. V 145. Isid. XVI 4, 3. Solin. 22, 11 (19). Prise. 581 sqq. Geopon. XV 1, 32.)— Gagates lapis nomen habet[*](habet Ba(h)v. om. r.) loci et amnis Gagis[*](gacis F. gangis a. gagatis hv.a.B.) Lyciae. aiunt et in Leucolla[*](leucola B. -cocolla Tv. cfr. V 96. 131.) expelli mari atque intra XII stadia colligi. niger est, planus, pumicosus , levis, non multum a ligno differens, fragilis, odore, si teratur, gravis. fictilia ex eo inscripta[*](infcripta Bdv. in inscr- r. scr- a.) non delentur; cum uritur, odorem sulpureum reddit; mirumque, accenditur aqua, oleo[*](oleo ex B1. oleo ex eo B2.) restinguitur.[*](Nicand. ther. 37 c. schol. Orphei Lith. 479. Damig. 20. Diosc. V 145. Isid. XVI 4, 3. cfr. Plin. XXX 14.) fugat serpentes ita recreatque volvae strangulationes. deprendit sonticum morbum et virginitatem suffitus. idem[*](item RFv.a.G.) ex vino decoctus dentibus medetur strumisque cerae permixtus. hoc dicuntur uti Magi[*](& BaG. id r.) in ea[*](ea Bv. eam r.), quam vocant axinomantiam[*](axinomantiam BdhB (necyom- v). -ntiant F. -nciant R.), et peruri[*](periuri B1.) negant, si eventurum[*](euenturum (-torum F) RFdhav(D). uent- BS non apte coil. XVII 233 et Liv. IX 12, 1.) sit quod aliquis optet.[*](Diosc. V 162. Seren. 595. cfr. Plin. XXXVII 184.—Diosc. V 140. Isid. XVI 4, 9.)— Spongitae[*](fpongitae (span- a) BaS. -iae rv.) lapides[*](natiui hv.a.S.) inveniuntur in spongeis et sunt marini. quidam eos tecolithos[*](tecolithos G (cysteo- v). tego- (-tos B) Bdh. -thus r.) vocant, quoniam vesicis[*](uesicae dhv.a.S.) medentur, calculos rumpunt in vino poti.— Phrygius lapis gentis habet nomen; est autem glaeba pumicosa. uritur[*](uri B.) ante vino perfusus[*](perfufuf Bdhv. -so r.), flatus[*](flatus ego. -tur BS. -turque dav(D). -tusque r Isid.) follibus, donee rufescat[*](rufescat ll.v(S). rube- h(?)Dal.), ac rursus dulci vino extinguitur ternis[*](ternif BhaS. ext- r. et hoc trinis (ternis H) v.) vicibus, tinguendis vestibus tantum utilis.

[*](Diosc. V 143. cfr. Solin. 30, 34. Plin. XXXVII 168.) Schistos[*](scistos a. scisichos R. -ihos F.) et haematites[*](haematites dv. hem- BF. emathi- R. haec emati- a.) cognationem habent[*](habet Ra.). haematites invenitur in metallis, ustus[*](uftuf Bdav. ost- F. host- R.) minii[*](mini B1S.) colorem imitatur , uritur ut[*](et (pro ut) RFVen.) Phrygius, sed non restinguitur vino. adulteratu m[*](adulteratum H cum Salm. -tur BRdav. -tor F. -tus h (add. schisto v.a.S).) haematiten[*](haematiten B2v. -ite (hem- Fa) ra.) discernunt venae rubentes et friabilis[*](friabiles Fd. -lis est v.a.H. feriabilis a. fragilif B2.) natura. oculis cruore suffusis mire convenit.[*](Diosc. V 144. Orphei Lith. 666 sqq. Damig. 9. cfr. Isid. XVI 4, 18.) sistit profluvia [*](profluuiam F. -ium Rhv.a.S.) mulierum potus. bibunt et qui sanguinem[*](potuf—fanguinem Bav. om. r.) reiecerunt cum suco Punici mali. et in vesicae vitiis efficax bibitur et in vino contra serpentium ictus[*](ictuuf B1D.). infirmiora omnia[*](infirmior ad omnia haec (om. Ven.) eadem v.a.S.) eadem in eo[*](in eo ll.S. est v.), quem[*](quem dTv. que B. quam r.) schiston[*](scisthon R. fcifton B2.) appellant. oculorum vitiis[*](oculorum uitiis ego coll. § 152 et Diosc. in iis (his B2R) ll. (praem. sed) v.) commodior[*](com- modior Bav. -otior (-omo- R) r.) croco similis, peculiaris[*](peculiarius hv.a.S.) explendis[*](ex- plendif BS. -dit Fd. -det R. -pendit a. -plendet (spl- v) pro- ficit hv.) ulcerum[*](ulcerum D cum U 801. cfr. § 152. 156 et Diosc. oculorum ll.v.) lacunis[*](lacrymis hv.a.S.) in lacte muliebri, procidentesque oculos praeclare cohibet. haec est sententia eorum, qui nuperrime scripsere; [*](Isid. XVI (8, 5) 4, 17.) Sotacus e vetustissimis auctoribus quinque genera haematitarum tradit praeter magnetem. principatum dat ex iis[*](hif B2R (item infra).) Aethiopico, oculorum medicamentis utilissimo et iis, quae panchresta[*](panchrefta (-char- B1) Bdv(H). -cresta r Dal.) appellat[*](appellant dhv.a.S.), item ambustis. alterum androdamanta dicit[*](dicitur B.) vocari, colore nigrum[*](nigrum BS. -ro rv.), pondere ac duritia insignem, et inde nomen traxisse praecipueque in Africa repertum; trahere autem in se argentum, aes, ferrum. experimentum eius esse in cote ex lapide basanite—

reddere enim sucum sanguineum—, et esse ad iocineris vitia praecipui[*](praecipui Bdv. -ue r.) remedii. tertium[*](tertium-p. 361, 7 generis om.a.) genus Arabici facit, simili duritia, vix reddentis sucum ad cotem aquariam, aliquando croco similem. quarti generis hepatiten[*](hepatiten BS. ela- (aela- F) r.) vocari[*](uocare B1.), quamdiu crudus[*](quan- diu crudū (-du B1) B.) sit, coctum vero miltiten[*](miltiten BC. -liten r. -tem hv.), utilem ambustis, ad omnia utiliorem rubrica[*](rubricae B.); quinti generis schiston, haemorrodias [*](haemoroidaf B.) reprimentem in potu[*](in potu BS. in totum rv. an potu vel in potione?). omnes autem haematitas tritos[*](tritof Bv. -tas r.)[*](trium ll.v.) in oleo II drachmarum pondere a ieiunis bibendos ad[*](& ll.S. del. B. esse v.) vitia sanguinis. idem[*](idem auctor hv.a.S.) schiston et alterius generis quam[*](quem (qua R) uocant Rdhv.a.S.) haematiten tradit, quem vocat anthraciten[*](anthraciten dhG (-tin B). -chiten (int- R) RF. andracithen B.); nasci in Africa nigrum, attritum[*](attritum Bdv. atertium F. at ciū R.) aquariis[*](aquarif B1D.) cotibus reddere ab ea parte, quae[*](quae—13 parte om.B1. (supply. ead. man. in marg.).) fuerit ab radice, nigrum colorem, ab altera parte[*](parte del. G.) croci. ipsum utilem esse oculorum[*](eucolorē R.) medicamentis.

[*](Isid. XVI 4, 22. Solin. 37, 15.—cfr. Diosc. V 160. Solin. 37, 14. Prisc. 985. 986.) Aëtitae[*](aetitae H. -ite B. -ites Rv. aethi- F. (lapis .. habet v.a.G).) lapides ex[*](ex BdG. et r. etiam hv.) argumento nominis magnam famam habent. reperiuntur in nidis aquilarum, sicut in decumo[*](decumo om.B.) volumine diximus. aiunt binos inveniri,[*](10,12) marem[*](marem et dhv.a.S. marmae RF.) ac feminam, nec sine iis[*](iis dhv. if B1D. his r.) parere quas diximus aquilas, et ideo binos[*](binof Bdv. -nas r.) tantum; genera eorum quattuor[*](quattuor Bv. quabi- turur F1. qua bibitur r.) in Africa nascentem pusillum ac mollem, intra se[*](fe BhS. senet F (ortum ex iterato uel). se et (ac v) RG. semet dD.) velut in[*](in om.Rh.) alvo[*](aluo Bv. albo r.) habentem argillam suavem, candidam. ipsum friabilem

[*](et p. 361, 1 fragilem B2.) feminei[*](quem feminei v.a.S.) sexus[*](fexuuf BD.) putant, marem autem, qui in Arabia nascatur[*](nafcatur BS. -citur rv.), durum, gallae[*](galle B1. -lliae B2.) similem aut subrutilum[*](fubrutilium B1.), in alvo habentem durum lapidem. tertius in Cypro invenitur colore illis in Africa nascentibus similis, amplior tamen atque dilatatus; ceteris enim globosa facies. habet in alvo harenam iucundam et lapillos, ipse tam mollis, ut etiam digitis frietur[*](frietur RFdG. frig&ur B1. fric&ur B2hv(D). cfr. § 166. XXXIV 117. 121. XXXVII 60. XII 49. 65. 92.). quarti generis Taphiusius[*](taphiusius hv. thapi- ll.) appellatur, nascens iuxta Leucada[*](leucada FdaS. -dam Rh. -dem v. leuchaba B.) in Taphiusa, qui[*](in taphiusa qui (-uf aeq. B) locus ll.v(S). ubi est mons capius (taphius H) qui locatus hH.) locus est dextra[*](dextra RFdhv. -tera a. extra BD.) navigantibus ex Ithaca[*](ex ithaca (itacha B) BS. ex hac (hat F) ad ll.v. ad hH.) Leucadem[*](leucadam Rha.). invenitur in[*](in om.B1.) fluminibus candidus ac rotundus. huic est in alvo lapis, qui vocatur callimus[*](callimuf Bdav. calamus r.), nec quicquam terreni[*](terreni ego. -ent (torr- a) ll.da. tene- rius hv. teretius S e coni. J. (cfr. supra argillam et hare- nam).).[*](Isid. XVI 4, 22. Solin. 37, 15. Prisc. 986. Damig. 1. cfr. Diosc. V 160. Geopon. XV 1, 30. Plin. XXX 130.) aëtitae gravidis[*](grauitis R. omnes grauidis hv.a.S.) adalligati mulieribus vel quadripedibus pelliculis[*](pelliculif Bav. -la r. fellicolis d.) sacrificatorum[*](sacrificati uteri hv.a.G.) animalium continent[*](con- tin& B.) partus[*](partuuf B1D.), non nisi parturiant removendi; alioqui[*](alioquin B2Tv.a.Bas.) volvae excidunt[*](excidunt ll.C(S). -dium fit dTv(H).). sed nisi parturientibus auferantur, omnino[*](omni RF.) non pariant[*](pariant (-rea-B1) BF1S. -riunt rv.).

[*](Diosc. V 172. Isid. XVI 4, 13.) Est et lapis Samius in eadem insula, ubi terram laudavimus, poliendo auro utilis, in medicina oculorum[*](35,191) ulceribus cum lacte quo supra dictum est modo et contra veteres lacrimationes[*](lacrumationef Bd.). prodest et contra vitia stomachi[*](fthomathi B.) pots, vertigines sedat mentesque[*](mentes R(?)hG.) commotas restituit.

quidam et morbis comitialibus utiliter dari putant et ad urinae difficultates. et acopis miscetur. probatur gravitate , candore. volunt[*](uolunt ll.S. uuluas hv.) et partus contineri adalligato eo.[*](eo tradunt hv.a.S.)- Arabus[*](ara- bius v.a.G.) lapis,[*](Diosc. V 148. cfr. Isid. XVI 4, 11. Plin. XXXVII 145.) ebori similis, dentifriciis adcommodatur[*](adcommodatur (-omo- B) Bdav. -tus R. -tos F.) crematus. privatim haemorroidas[*](haemoroidaf B.) sanat cum lanugine linteorum aut super[*](aut fuper BS. insuper rv. cfr. XVII 76 et nota ad XXX 107. an & insuper?) linteolis inpositis[*](impositis Rha. -tus dD.).

[*](cfr. Plin. epist. I 9, 6. Ovid. ars am. I 506. Martial. ep. XIV 205. V 41, 6. Catull. 1, 2. 22, 8.) Non praetermittenda est et pumicum natura. appellantur quidem[*](quidem BdaB. -dam r (praem. lapides) v.) ita[*](ita (S. et ita G) erofa faxa in (samin RF) ll.aG. et cetera saxa erosa annis in B. ita erosi amne h (add. in) v.) erosa saxa in aedificiis[*](aedi- ficiif B2av. -cif B1D. ae (e F) diffusis r.), quae musaea [*](musea Rdhv.a.J. cfr. XXXVII 14.) vocant, dependentia ad imaginem specus[*](fpecuuf B1D.) arte reddendam , sed ii[*](ii dS. io F. hi Ba. hic R. et ii v.) pumices, qui sunt in usu corporum levandorum [*](lauandorum B1dTh. leuigand- v. a.S.)[*](tā R.) feminis, iam quidem et viris, atque, ut ait Catullus, libris, laudatissimi[*](laudatiffimif B.) sunt[*](sunt om.R.) in Melo, Nisyro[*](in syro dT. scyro v.a.H. cfr. Theophr.) et Aeoliis insulis.[*](Th. lap. 21. Diosc. V 124.) probatio in candore minimoque pondere et ut[*](& ut Bv. & r. ut T.) quam maxime spongiosi aridique[*](ariq. B1. -idi a.) sint, teri[*](ac teri d(?)v.a.S. eri FR. facile B1.) faciles nec harenosi in fricando[*](an friando? cfr. Theophr.). vis eorum in medicina extenuare , siccare, trina[*](trina—17 lauantur om.a.) ustione[*](trina (tertia H) uftione BG. tur in austri natione (nit- F) r. in austro (in ustrina ter v) siccantur hv.) ita, uti[*](ut R(?) v.a.J. de uti cfr. nota ad XXXI 7.) torreantur[*](torreant B. -tur et (ac v) hv.a.S.) carbone puro, totiens vino restinguantur albo[*](aluo B.om.R.). lavantur[*](labantur F. alb- R.) deinde ut[*](34,106) cadmia et siccati[*](ficcatif B.) conduntur quam minime uliginoso loco.

usus farinae ex iis[*](ex iis ego. eius ll. v.) oculorum maxime medicamentis: [*](Diosc. V 124. Th. H. IX 17, 3. Isid. XVI 3, 7.) ulcera purgant[*](purgant Bdav. -gat R(?)hVerc. pugnant F.) eorum leniter explentque[*](expletque Verc.), cicatrices[*](cicatrices et R(?)hv.a.D. (dist. D).) emendant [*](emendat R(?)Verc.).[*](uncos ego posui; pertinere videntur verba post loco (p. 362,18). 3 a BS. om. rv.)—(Quidam a tertia ustione refrigerates potius quam restinctos terere[*](terrere B1.) malunt ex vino).—adduntur et in[*](& in BdaS. etiam F. etiam ad R(?)hv.) malagmata capitum verendorumque ulceribus utilissimi[*](utilissima d(?)v.a.S (ad seqq. relatum).). fiunt ex iis[*](iif v(S). if B1 (Fa?)D. his rC.) et[*](ad (pro et) h.om.d(?)v.a.S.) dentifricia. Theophrastus auctor[*](auctor BaG. autem auctor rv.) est potores in certamine bibendi[*](bibendo B1.) praesumere farinam eam, sed, nisi universe[*](uniuerfo ll. v (S). immenso hVerc. locus adhuc corruptus videtur.) potu inpleantur, periclitari, tantamque[*](tantumq. B. -taque F. (an ficcandi? cfr. Theophr.).) refrigerandi naturam esse, ut musta fervere desinant pumice addito.

[*](Isid. XVI 4, 36. (cfr. Plin. XXXVII 189).) Auctoribus curae fuere lapides mortariorum quoque, nec[*](ne (pro nec) B.om.h.) medicinalium tantum aut ad pigmenta pertinentium . Etesium[*](etesium 11. H. eth- T (add. que) v. ephesiumque G.) lapidem in iis praetulere ceteris, mox[*](mox et dhv.a.S.) Thebaicum, quem pyrropoecilon appellavimus—aliqui[*](63) psaranum[*](pfaranum BS. -ronum Fd. -nium Rhv. -ron a.) vocant—, tertium[*](tertium—p. 364, 4 faciunt om.a.) ex[*](& (pro ex) B.) chalazio chrysiten[*](chryfiten dv. -tem B. -te R. dirysitae F.), medicis autem ex basanite[*](medici autem et basaniten cod.Poll.v.a.S. (hie desinitR).). hic enim lapis nihil ex sese remittit . ii[*](hii B2. ii autem hv.a.S.) lapides, qui sucum reddunt, oculorum medicamentis utiles existimantur; ideo Aethiopici ad ea maxime probantur.[*](cfr. Plin. supra § 135. Diosc. V 152.) Taenarium lapidem[*](tenarium lapide m (-dē B2) B.) et Phoeniceum[*](phoeni- ceum BS. poenicum dhv. pen- F.) et haematiten iis medicamentis prodesse tradunt, quae ex croco

componantur; ex alio Taenario[*](tenario F. taenareo B.), qui niger est, et[*](et Fdhv. om.B.) ex Pario lapide non[*](non eq. B.) aeque medicis utilem, potioremque[*](potioremque BS. -orem Fv. -or est d.) ex alabastrite[*](alabaftrite Bdv. labasaente F.) Aegyptio[*](aegypto F.) vel ex ophite[*](ophite hv. opithe B. phite Fd.) albo. est enim hoc genus ophitis[*](ophitif Bhv. -hotis Fd.), ex[*](ex om.h. eo F.) quo vasa et cados etiam faciunt.

[*](Th. lap. 42. Isid. XVI 4, 35.) In Siphno[*](fipno B. syphino a. -phno v.a.C.) lapis est, qui cavatur tornaturque in vasa vel[*](uelom.hv.a.S.) coquendis[*](cocendif B1. quoque- F.) cibis utilia vel ad esculentorum[*](esculentorum (desc- F) Fdhv(D). -tof BS (ortum fortasse ex -tor???). excolendorum a. ) usus, quod[*](& BS. om. rv.) et in Comensi[*](con- menfi B. comm- a.) Italiae lapide viridi[*](uiridi BG. -de a. uendi Fh.del. v.) accidere scimus, sed in Siphnio[*](siphnio hG. -no v. fipnio B. sitnio Fd. sithinio a.) singulare quod excalfactus oleo nigrescit durescitque natura[*](na- tura om. SJ (errore).) mollissimus[*](moliffimuf B1.). tanta qualitatium[*](qualitatum B2dhv.a.J.) differentia est, nam mollitiae trans[*](et trans v.a.S.) Alpis[*](alpif B1av(S). -pef B2C. latis Fdh.) praecipua sunt exempla. in Belgica provincia candidum lapidem serra, qua lignum, faciliusque etiam secant tantum[*](secant tantum ego. fecantiū Bdav.a.B. sicc- F. secant h(?)B. (secant. sunt et schisti lapides, quibus utuntur Habets).) ad[*](at B.) tegularum[*](tegularem F. regularum a.) et imbricum vicem vel, si libeat, quae[*](ad quae hv.a.J.) vocant pavonacea tegendi[*](tegendi (-ntii F) Fhav. leg- B.) genera.

[*](Isid. XVI 4, 37. (cfr. Strabo XII 2, 10 p. 540).) Et hi quidem sectiles sunt, specularis vero, quoniam et hic lapidis[*](lapidis ll.S. -pis d(?) hv.) nomen optinet, faciliore multo natura finditur[*](funditur B1.) in quamlibeat[*](quamlibet dhv.a.S.) tenues crustas. Hispania hunc tantum citerior olim dabat, nec tota, sed intra C???[*](c??? ego. c BFdD cum U 803. c. milia ahv.) passuum[*](passuum hv. -ffum B1. -us rD.) circa Segobrigam[*](fegobrigam BJ. -icam Fdv. sebogic- a.cfr. III 25.) urbem, iam et Cypros et Cappadocia et Sicilia et nuper inventum Africa, postferendos

tamen omnes Hispaniae, Cappadocia[*](et Cappadociae v.a.S.) amplissimos[*](ampliffimof BS. -mae a. mel- lissimos Fd. moll- T. mollissimis et amplissimae v.) magnitudine[*](magni-tudinis av.a.S.)[*](& Bdv. om. r.), sed obscuros[*](obscuris v.a.S.).[*](Isid. XVI 4, 37.) sunt et in Bononiensi Italiae parte[*](dist. ego.) breves, macula[*](macula B. -losae F. -se dh. -si av.) complexu silicis alligata[*](alligata ego. -tae B. -te r. -ti v. de dictione cfr. XXXII 66.), quorum[*](quorum hv. qua-rum ll.) tamen appareat natura similis. puteis in Hispania effoditur e[*](e BS. et a.om.Fdhv.) profunda altitudine, nec non et saxo inclusus sub terra invenitur extrahiturque[*](extrahiturque (ex- iturque F.an eruiturque?) aut exciditur FdS (plurali nunzerohv). om.B.inalacuna usque ad repertus in v. 20.) aut exciditur, sed maiore[*](maiore ex ego. -rae B1. -re rS. -ri v.)ex parte fossili natura, absolutus in se caementi[*](in fe caementi BS. in sem- Fd. in segm- T. segm- v.) modo, numquam adhuc quinque pedum longitudine amplior. umorem[*](humorem Bv.a.S.) hunc terrae quadam anima[*](quadam anima BFdTS. quidam autumant hv.) crystalli[*](cry- ftelli B1. crustalli F.) modo glaciari et in lapidem concrescere manifesto[*](manifefto Bdv. -te h. -tae F.) apparet, quod cum ferae decidere in puteos tales, medullae in ossibus earum post unam[*](uam B1.) hiemem in eandem[*](eandem BThG. ead- Fdv.) lapidis naturam[*](natura dv.a.G.) figurantur[*](figurantur BTv. -rarunt Fd.). invenitur et niger aliquando, sed candido[*](candida B.) natura[*](natu- ram F.) mira, cum sit mollitia nota, perpetiendi soles[*](solis rigorisque v.a.H.) rigoresque, nec[*](///// nec B.) senescit, si modo iniuria[*](iniuria Bv(S). -riam F. -ria in T. -ria non dhH.) absit[*](abfit Bv(S). arsit FdThH.), cum hoc etiam in caementis multorum generum accidat. invenere et alium usum in ramentis squamaque[*](squamaque S. -ma quae B. quam- que Fd. quoque hv.), Circum maximum ludis Circensibus sternendi ut sit in commendatione candor.

[*](Isid. XVI 4, 23. (cfr. Suet. Domit. 14).) Nerone principe in Cappadocia repertus est

lapis duritia marmoris, candidus atque tralucens etiam qua parte fulvae inciderant venae, ex argumento phengites appellatus. hoc construxerat aedem Fortunae, quam[*](quam—4 appellant om.a.) Seiani[*](feiani BB coll. VIII 197 (D). seiam dhv(G). cfr. XVIII 8. si iam F.) appellant[*](appellant BFdv(G). -atione dicebat hB.), a Servio rege sacratam, amplexus aurea domo; quare etiam foribus opertis[*](opertif BdTH. ap- rv. clausis Isid.) interdiu claritas ibi diurna[*](indura F.) erat alio[*](haud alio v.a.H.) quam specularium modo tamquam inclusa luce, non transmissa.—In Arabia quoque esse lapidem vitri modo tralucidum, quo utantur[*](utuntur dhv.a.S.) pro specularibus, Iuba auctor est.

Nunc ad operarios[*](operarum F.) lapides transisse conveniat primumque cotes ferro acuendo[*](aquendo B1.). multa earum genera: Creticae[*](creticae (-iae a) diu Bdav. -ca aedium F.) diu maximam laudem habuere, secundam Laconicae e Taygeto[*](e taygeto v. & aug- B. e tagg- Fd. et ayeto a.) monte, oleo utraeque[*](utraeque Bhv. -raque FdTa.) indigentes. inter aquarias Naxiae laus maxima[*](maxima Bhav. -marum Fd.) fuit, mox Armeniacae[*](armeniacae Bdav. armis eniaese F.), de quibus diximus. ex oleo et aqua Ciliciae[*](ciliciae Bdhv. cel- F. cal- a.) pollent, ex[*](54) aqua Arsinoiticae[*](arfinoi- ticae BaS. -oeticae hv. arxinoitice F.).[*](Isid. XVI 3, 6. cfr. Plin. XVIII 261.) repertae[*](repertae ahv. -ta r.) sunt et in Italia aqua trahentes aciem acerrimae[*](acerrimae aD. -ma r. -me d. -mo hv.) effectu, nec non et trans Alpis, quas passernices vocant. quarta ratio est saliva hominis[*](omnis F.) proficientium in[*](in om.a. quae in v.a.G.) tonstrinarum[*](tonftrinarum (tort- B1) Bv. lust- Fd.om.a.) officinis[*](officinif Bv. -ciis Fdh. -cinas a.add. in- utilis est (del.G)fragili mollitia v.a.D.). Laminitanae[*](laminitanae BS. cfr. III 6. 25. flam- hv. -tante Fd.inalac. usque ad aedificiis (v. 21).) ex Hispania citeriore in eo genere praecipuae.

[*](Isid. XIX 10, 6.—cfr. Plin. XIV 120.) E[*](e BH. om.FdThv.) reliqua multitudine[*](multitudo hv.a.H.) lapidum tofus[*](tofuf BH ex Isid. totus dT. -tis F. -tum h. in totum v.) aedificiis

inutilis est mortalitate[*](morositate v.a.G.), mollitia[*](mollitia BaS. -tiae G. om.FdThv.). quaedam[*](quaedam—18 aera funduntur om.a.) tamen loca non alium habent, sicuti[*](sicut hv.a.S. } in africa—3 uento om.dTh.) Carthago in Africa. exestur[*](exeftur B1S. -tuf B2. efer- tur F2. -tum F1. exercetur cod.Poll.v.) halitu[*](halitum F.) maris, friatur[*](fria- tur B1D cum U 804. -tum F. fricatur B2v.) vento, everberatur[*](euerberatur BS. uerb- (-tor F) Fdh. et uerb- v.) imbri. sed cura tuentur picando parietes, quoniam et tectorii[*](tectorii G. -ri BIFdS. -ria B2v(D).) calce[*](calx v.a.G.) eroditur[*](eroditur B2D. rod- B1v. prod- FdTh.), sciteque dictum est ad tecta eos pice[*](tecteos pice d. tecta spiccae F.), ad vina calce uti, quoniam sic musta condiunt.[*](Vitruv. II 7, 1. 2.) allia mollitia circa Romam Fidenati[*](fidenasti F. -anti d.) et Albano. in Umbria[*](umbri d. liguria hv.a.S.) quoque[*](quoque umbria v.a.S.) et Venetia albus lapis dentata serra secatur. hi tractabiles in opere[*](opere Bhv. -ra Fd.) laborem [*](labore F. in hoc h.) quoque tolerant[*](tole- rant Bdv. laborant Fh.), sub tecto dumtaxat; aspergine et gelu pruinisque[*](prunisque Fd. + contra humores et auram v.a.S.) rumpuntur in testas, nec contra auram maris robusti. Tiburtini, ad reliqua fortes, vapore dissiliunt .

[*](Vitruv. II 7, 3. 4. Isid. XIX 10, 12. 13.) Nigri silices optimi[*](optimi—locif Bv. om.Fdh.), quibusdam in locis et[*](et om.d.) rubentes . nonnusquam vero et albi[*](albi Bv. ibi Fdh.), sicut in[*](in om.d.) Tarquiniensi Anicianis lapicidinis[*](lapicidinis d(?)H. lapidici- BFhv (D).)circa lacum[*](latiam F.) Volsiniensem et in Statoniensi [*](statoniensi ThB. -tionenfi B. -tonensi (stra- v) F(v)D. -sem d.cfr. II 209. XIV 67; contra III 52 et codd. Vitr.), quibus ne ignis[*](ignif B1FhIsid. Vitr. v. -nef B2dTS.) quidem noceat[*](noceat ego. -ceN??? BFdTS. -cet hv. } iidem v. idem BD. om.FdTh.). iidem et in[*](in Bhv. hi FdT.) monimentis[*](monumentif (-nim- B1S) BFdThH. -ta v.) scalpti[*](scapti F. fcvlpti B2v.a. G.) contra vetustatem quoque incorrupti permanent; ex iis formae fiunt, in quibus aera funduntur.

est et viridis[*](uiridif lapif Bhav(D). lapis uiridis d. lapis F. uiridis silex H ex Isid. uiridis SJ. (an talis pro lapis?).) lapis vehementer igni resistens, sed nusquam copiosus et, ubi invenitur, lapis, non saxum, est. e[*](e om.B.) reliquis[*](reliquiif B2.) pallidus[*](fallidus F.) in caemento[*](caemento (cem- v)BaG. crem- FdhVen.) raro utilis, globosus contra iniurias fortis, sed[*](fed BS. sed ad hv. sed contra (-ra in a) r.) structurae[*](ftructurae BS. -ra r. -ras d. -ram hv.) infidelis, nisi[*](nisi om.B.) multa suffrenatione devinctus. nec certior fluviatilis, semper veluti madens.[*](Vitruv. II 7, 6. Isid. XIX 10, 14.) remedium est in lapide dubio[*](rubro H e Vitr.) aestate eum[*](aeftate eum Bhav. est ante eum d. state cum F.) eximere nec ante biennium inserere tecto, domitum tempestatibus . quae ex eo laesa fuerint, subterraneae[*](subterraneae S. -naeę B2. -nae B1. -nea est a. -nea in d. (in subt- hv). -teraniae in F.) structurae [*](ftructurae BS. -ra Fdhv. tracturae a.) aptentur[*](aptentur BhaS. (-tantur Tv). capt- Fd.) utilius; quae[*](quae hv. que Fda. q. B.) restiterint[*](refifterent B.), tutum est vel caelo committere.

[*](Vitruv. II 8, 5. 6. 7) Graeci[*](graeci (gre- B) e Bhv. gretie F. gratie d. -iae a.) e lapide duro aut silice[*](silicc F.) aequato[*](aequo FTv.a.G. equo d.om.h.) struunt[*](construunt hv.a.S.) veluti latericios parietes. cum ita fecerunt, isodomon[*](ifodomon BG. -mos v. isidomos r.) vocant genus structurae; at[*](ad F.om.a.) cum inaequali crassitudine structa sunt[*](f??? (pro funt) B.) coria[*](coria BS. cfr. Vitr. cona dh.om. rv.), pseudisodomon[*](pseudisodomon v. //// feudif- B. pseudips- dh. absseudips- F.om.a.). tertium est emplecton; tantummodo frontibus[*](fortuita B2. -to B1Fdhv. -tu aD. (ita ut sunt nata cum materia Vitr.).) politis reliqua fortuita conlocant. [*](Vitruv. II 8, 7. 1.)alternas coagmentationes[*](coavgmentationef B2. aug- ah.) fieri, ut commissuras antecedentium medii lapides optineant, necessarium est, in medio quoque pariete, si res patiatur[*](patiatur Bv(S). -itur rG.); si minus, utique a lateribus[*](utique alteribus (-rius h) Fh.). medios parietes farcire fractis caementis

diatonicon[*](diatonicon J2coll. Vitr. -nichon B. -toichon S cum J1. diemedion F. -mechon d. diamicton H cum P. diothecon a. dictyotheton v (ad seqq. relatum).) vocant. reticulata[*](reticulata BTaH. -atam v. -la Fd.) structura[*](structuram hv.a. H.), qua[*](qua—-2 structuram om.a.)[*](qua BTH. que Fd. quam hv.) frequentissime Romae struunt, rimis opportuna est[*](opportuna est BFdTH. -nam v.). structuram ad normam et libellam[*](libella B2.) fieri, ad perpendiculum respondere oportet[*](oportet et hv.a.S.)[*](quinque ll.v.).[*](Vitruv. VIII 7 (6), 14. 15.)

cisternas harenae purae asperae[*](et asperae v.a.J. om.h.) V partibus, calcis quam v[*](quam hv.a.H.)ehementissimae[*](uehementissimae v. -me (uehent- F) ll.) II construi, fragmentis [*](duabus (duobus a)—5. 6 frag- mentis (fracm- B) BaL2(J). om.FdhL1. [ construi conuenit L2v.a.J(D)].) silicis non excedentibus[*](excidentib, B. ced- d.) libras; ita ferratis vectibus calcari[*](calcari Bdhv. -cati a. -ciari F.) solum parietesque similiter. utilius geminas esse, ut in[*](in om.BSJ.) priore vitia considant atque per colum in proximam[*](proximam C. -ma d. -mas ll.v. om.h.) transeat pura[*](maxime pura hv.a.S.) aqua.

[*](Cato 38, 2. Vitruv. II 5, 1. Pallad. I 10, 3. Isid. XVI 3, 10. (cfr. Vitruv. II 4, 2).) Calcem e vario lapide Cato censorius inprobat; ex albo[*](alio F.) melior[*](melior. quae H. -or qua a1T. -or quam rv.). quae ex duro, structurae utilior; quae ex fistuloso[*](pistuloso Fd.), tectoriis; ad utrumque damnatur ex silice. utilior eadem effosso[*](ex effosso v.a.S.) lapide quam ex ripis fluminum collecto , utilior[*](an uilior? (cfr. Vitr. H 4, 3 extr. de pinguitudine).) e[*](e om.F.) molari, quia est quaedam pinguior natura eius[*](natura eiuf Bv. -rae uis dT. -ra ē r.). mirum aliquid[*](aliquit B1.), postquam arserit, accendi aquis.— Harenae tria genera:[*](Vitruv. II 5,1. (Pallad. I 10, 1. 2. 3). II 6, 5.) fossicia, cui[*](qui (procui) B1.) quarta pars calcis addi debet, fluviatili aut marinae[*](marinae Bav. -na dh. -rma F.) tertia. si et[*](fi et Bv. sit et r. si h.) testae tusae tertia pars addatur, melior materia erit. ab Appennino

ad Padum[*](padum Bav. earum FdT.om.h.) non[*](non om.BSJ. sed cfr. Vitr.) invenitur fossicia, nec trans[*](trans om.hv.a.G.) maria[*](marina dhv.a.G.). [*](Vitruv. VII 2, 1. 3, 6. (Pallad. I 15). VII 4, 1.) Ruinarum urbis ea maxume causa, quod furto[*](furto Bav. fulto FdTh.) calcis sine ferumine suo caementa componuntur. intrita[*](intrita—6 ideo om.a.) quoque ea[*](ea BS. et a Fd.om.hv.) quo[*](quod B1.) vetustior, eo melior. in antiquorum[*](antiquorum BS. cfr. XXV 147. -quarum dhv. anquarum F.) aedium legibus invenitur, ne recentiore[*](retentiore F. recenfi- B.) trima uteretur redemptor; ideo[*](indeo B1. deo F.) nullae[*](nulla adhv.a.S.) tectoria eorum[*](tectoria eorum B1Fdv. -riorum B2. -ria a.) rimae foedavere. tectorium, nisi quod[*](nifi quod BS. quod (que quod v. que G) nisi rv. quidem nisi (ubi h) dThH.) ter[*](per B.) harenato et bis marmorato[*](& bif marmorato Bav. om.Fdh.) inductum est, numquam [*](numquam BS. non rv.)satis splendoris habet. uliginosa et[*](uli- ginofa et Bav. -osae F.) ubi salsugo vitiet[*](uitiet ego. -tiat B. -tia Fdhv (ortum ex uiti&). -tia. at B.) testaceo sublini[*](teftaceo fublini Bv. -eosum lini d. -ta sublimi a. -cio silini F.) utilius.[*](Vitruv. VII 3, 10. 6. 2, 1. Pallad. I 15.—cfr. Plin. XXXV 54. 57.) in Graecia[*](graecia Fdhav(D). greciae (grae- S) BS.) tectoriis[*](tectoriif Bdhv. -ris FD. -turis a.) etiam harenatum, quo[*](quod hv.a.S.) inducturi sunt, prius in mortario ligneis vectibus subigunt. experimentum[*](experimento F.) marmorati est in subigendo [*](fubigiendo B1.), done rutro[*](rutro Bv. rubro a. ultro FdTh.) non cohaereat; contra[*](contra—15 phidiae om.a.) in albario opere, ut macerata calx ceu glutinum[*](glutinum FdhLVitr. v(D). -na BS.) haereat; macerari non nisi ex glaeba[*](ex (H. a v) glaeba FdhLH(D). glaeba BS. -bam J. an eximia glaeba? (glaebae calcis optimae Vitr.).) oportet. Elide aedis[*](in Elide aedes v.a.S.) est Minervae, in qua frater Phidiae Panaenus[*](patenus h. paneus vel pannaeus v. a.H.) tectorium induxi lacte et Fdhav(D). late e BS. lacte e J. an tale e?t lacte et croco subactum, ut ferunt[*](ferunt Bdv. -rent r.); ideo, si teratur hodie in eo saliva pollice, odorem croci saporemque reddit.

[*](Vitruv. III 2 (3), 11. IV 1, 6. 8. 7, 2. 1,1.) Columnae eaedem[*](eaedem B2TS. ead- B1. aed- r. heed- dL. in aede hB. cedere v.) densius positae crassiores videntur . genera earum quattuor: quae sextam partem altitudinis in crassitudine[*](crassitudine dLav. -nem (croffi- B2) r.) ima[*](ima ll.v. una h. nimia dL.) habent, Doricae vocantur; quae nonam, Ionicae; quae septimam, Tuscanicae[*](corinthiis dhv. -this FaD. -thi B.); Corinthiis eadem ratio quae lonicis, set[*](set vet.Dal. et ll.v.) differentia, quoniam capitulis [*](capitulif BBas. -laris rv.) Corinthiarum[*](corinthearū B.) eadem est altitudo, quae colligitur crassitudine[*](croffitudine B2. ima v. imae ll. nimia dL.) ima, ideoque graciliores videntur; Ionicis[*](ionicis—8 crassitudinis om.a.)[*](ionici B.) enim capituli altitudo[*](altitudo Bv. -ito F. -i ut dL.) tertia pars est[*](parf eft BB. prestet FdL. praestat v.) crassitudinis[*](croffitudinif B2.).[*](Vitruv. IV 1, 1. 11. 1. 7, 2. 1, 7. (III 5, 1. IV 12). Isid. XV 8, 14.) antiqua ratio erat columnarum altitudinis tertia pars latitudinum delubri. in Ephesiae Dianae aede, quae[*](quae—14 praeter om.a.)[*](quae BS. qua FdL. de qua v.) prius fuit[*](fuit sermo v.a.S.), primum columnis spirae[*](fpirae Bv. -inae Fdh.) subditae et capitula addita, placuitque altitudinis octava[*](occulta ua B.) pars in crassitudine et ut[*](ut om.B.) spirae haberent crassitudinis dimidium septimaeque partes[*](partis dhv.a.G.) detraherentur [*](detraherentur BG. -hentibus Fdhv.) summarum crassitudine[*](crassitudini B.). praeter haec[*](has hv.a.S.) sunt quae vocantur Atticae columnae quaternis angulis[*](angutif B.), pari laterum intervallo.

[*](Diosc. V 132. eupor. I 200. Pl. iun. 78, 9–12. Marc. 4, 58. Pl. iun. 81, 19. Marc. 15, 59.) Calcis et in medicina magnus usus. eligitur recens nec aspersa aquis. urit, discutit, extrahit incipientesque serpentium[*](serpentium ego. -pere ll.v. cfr. PI. iun. et Marc.) ulcerum impetus[*](im- petuuf B1D.) coercet; aceto et rosaceo mixta[*](mixta—rofaceo BS. om. rv. cfr. Pl. iun. et Marc.) atque inlita, mox cera ac rosaceo temperata perducit[*](perducit Fhav. -ulcta B. -uxit dL.) ad cicatricem. luxatis quoque cum liquida resina

aut adipe suillo ex melle medetur, eadem compositione et strumis.

[*](Pallad. I 17, 3. (41, 1).) Maltha[*](malta F.) e calce fit recenti. glaeba vino restinguitur , mox tunditur cum adipe suillo et fico[*](ficu dhv.a.S. an pice? cfr. Pall. 1 17, 3.), duplici lenimento[*](lenimento S e coni. J. lenam- B. linam- Fv. liniam- adThLBrot. linim- coni.H.). quae res omnium tenacissima[*](tenaciffime B.) et duritiam lapidis antecedens. quod malthatur[*](malthatur dv. -tharum B. -tatur r.), oleo perfricatur[*](perfricatur BhaG. -igatur F. -ficitur dLv.) ante.

[*](Th. lap. 64. 65. 69. Isid. XVI 3, 9.) Cognata[*](cognata BB. -nita rv.) calci res gypsum est. plura eius genera. nam et e[*](et e FdLaG. & Bh. e v.) lapide coquitur[*](cocitur B1.), ut in[*](in om.F. si in a.) Syria ac Thuriis[*](thuriif v.. -ris ll.D. turis d. -inis h.), et e[*](& Bv. om. r.) terra foditur, ut[*](ut Bhav. om.FdL.) in Cypro ac Perrhaebia[*](perraebia BS. -rhaebis v.); e summa tellure et[*](et om.hS.) Tymphaicum[*](tympha//icum BB. cfr. XXXV 198 et Theophr. tymeiacum F. ymeicum dL. hymeti- v. thimeialicum a.) est. qui coquitur lapis non dissimilis alabastritae esse debet aut marmoroso. in Syria durissimos [*](durissimos adLv. -muf Bh. -rosissimos F.) ad[*](ad—13 urantur om.a.)[*](at B2.) id eligunt[*](eligunt Bdv. fli- L. fri- F.) cocuntque cum[*](cum BS. om.FdLhv.) fimo bubulo, ut celerius urantur. omnium autem optimum fieri compertum est e lapide speculari[*](fpecu- liari B2. -laris a. -lare F.) squamamve talem habente.[*](Th. lap. 66. 67. Isid. XVI 3, 9.—cfr. Diosc. V 133.) gypso madido statim utendum est, quoniam celerrime coit[*](coit BdLBrot. copii F. coqui a. siccatur h. coit ac siccatur v.); tamen rursus tundi se[*](tundi fe B2D. -dif B1. -dit F. -di B3dLav.) et in farinam resolvi patitur. usus gypsi in albariis [*](albarif B1D.), sigillis aedificiorum et coronis[*](coronif BaIsid.v. cornis FdhL,) gratissimus. exemplum inlustre est[*](inluftre est ego. -trem BFdL. -tre ahv.), C. Proculeium[*](gaium BS.), Augusti Caesaris[*](caerif B1. caesaris in FL.) familiaritate [*](fami- liarem (om. subhixum) hv.a.G.) subnixum, in[*](in maximo hv.a.S.) stomachi dolore gypso poto conscivisse sibi mortem.

[*](Isid. XV 8, 10. XIX 14. (cfr. Stat. silvae I 3, 53).) Pavimenta originem apud Graecos habent elaborata arte[*](arte ll.v. ante D (cfr. § 185 extr.).) picturae ratione, done[*](raptione done B1. aut donec ratione aut lac. statuit U 807. an ratione delen- dum? (nisi vero pro arte adiectivum poneadum est, ut tarda: cfr. XXXV 124).) lithostrota[*](lithostrotata FL.) expulere[*](expuluere Fa.) eam celeberrimus fuit in hoc genere Sosus[*](genere fofuf (solus L) BdLB. -rosus rv.), qui Pergami stravit quem vocant asaroton oecon[*](oecon Bv. decon FdL. de quo a.), quoniam purgamenta cenae in pavimentis[*](pauimentif BaS. -to FdLv.) quaeque everri[*](euerri Bhav(G). -rfi F. uerri dLBrot. conu- B.) solent velut relicta fecerat parvis e tessellis[*](e tessellis (& efe- B) S. set (sed Fd) esse (esset h) utilis FdhL.om.a. e tesserulis Brot. e testulis v.) tinctisque in varios colores. mirabilis ibi columba bibens et aquam umbra capitis infuscans ; apricantur[*](aplicantur B2. aprineantur a. abripiente v.a.G.) aliae[*](alia Fav.a.G.) scabentes[*](scabentes (fta- B1) G. -bantes FdL. ftatuentef B2. esca a. escam ludentes uideres v. esse Fa.om.hv.a. G.) sese in canthari labro[*](post labro add. apricantur—sese v.a.G.). [*](Lucilii fragm. inc. 34 (Müller). Cic. de or. III 43, 171. or. 44, 149. Brut. 79, 274.)— Pavimenta credo primumfacta quae nunc vocamus barbarica atque subtegulanea[*](subtegulanea dhB. fubre- BFL. -nica a.), in Italia festucis pavita[*](pauita BG. -imenta a. ea uti a F. cautia dhL. cannea v.). hoc certe[*](certe BaG. a parte FdL. aperte Tv.) ex nomine ipso intellegi potest. Romae scutulatum [*](scutulatum S e coni. J. fcutol- B. scalpturatum FdhLv. -ram a.) in Iovis Capitolini aede primum factum est post[*](post om.FdL1.) tertium bellum Punicum initum, frequentata vero pavimenta ante Cimbricum magna gratia animorum indicio est Lucilianus[*](lucilianuf Bav. iucil- F. uirgil- dh. -lius L.) ille versus[*](uerfuf eft B.):

Arte[*](arte hv.a.H.) pavimenti[*](pauimenti ll.S. -to H. -ta hv.) atque emblemate[*](emblemata hv.a.H.) vermiculato[*](uermiculatof B. -ta ahv.a.H.).

[*](Vitruv.VII 1, 5. 6 (3). 2. 3. 4. (Pallad. I 9, 2. 3).) Subdialia Graeci invenere talibus domos contegentes , genus[*](genus U 808. om. ll.v. cfr. § 188.) facile[*](facile BaG(S). -li v. om.FdThLH.) tractu[*](tractu FdLG. -tuf B. -tatu a. -tu ac (vel et) v.) tepente[*](tepente adv. -tef B. repente (rae- F) FhL.), sed fallax[*](fallaci B.) ubicumque imbres gelant. necessarium binas per diversum coaxationes [*](coaxationes D e Vitr. coassa- B. coationef B. taxat- rv.) substerni[*](substerni adhLv. fubt- r.) et[*](et S e coni. J. e B. x F1. om. rv.) capita earum praefigi, ne torqueantur, et ruderi novo tertiam partem testae tusae addi, dein rudus[*](duae ll.v duae partes h.), in quo II quintae calcis misceantur, pedali crassitudine [*](sex ll. v.) festucari, tunc[*](Nunc B.) nucleo crasso VI digitos[*](digi- tiof B.) induci, tessella[*](induci teffella (-cit eff- B1) S. -cit e fella B2. -cit esse illa FdL. -cit esse et stella a. -ci et ex tessera (testa v) B.) grandi[*](grandi Bv. -de r.) non minus alta[*](alta BdB. alia r. v.) II digitos[*](duos ll.v.) strui, fastigium vero servari in pedes denos sescunciae[*](fefcunciae BBrot. (-cem v). secu- d. sesu- a. caecuncie F.) ac diligenter cote despumari[*](defpumari BS. -re rv. (de dictione cfr. Vitr. VII 4, 5).). quernis[*](quernif BhS. -nisque B. quouernis F. quae uernis a. uernisque dLv.) axibus[*](axibuf BhLv. anx- r.) contabulari[*](contabulari BhS. -re B. contribulari (cun- F) r. -re v.), quia[*](qua h. quae v.a.S.) torquentur[*](torqueantur hS.), inutile[*](inutilia v.a.S.) putant, immo et felice[*](felice (-cae F) B1FaJ. cfr. XXIV 85. fil- B2dLS(D). -cem H. filicem h. -ce v.) aut palea substerni melius esse[*](& Bav. e F. est dTL.), quo minor vis calcis perveniat. necessarium et globosum lapidem subici. similiter fiunt spicata testacea.— [*](Vitruv. VII 4, 4. 5. Pallad. I 9, 4.) Non neglegendum[*](non neglegendum (S. necl- B1F. neglig- v) B1Fav. nonne leg- (elig- dL) B2dL.) est etiamnum unum[*](etiamnunc dhBrot.) genus Graecanici : solo festucato inicitur[*](inimicitur F. inducitur coni. D e Vitr.) rudus[*](rudif B2L.) aut testaceum pavimentum , dein spisse calcatis carbonibus inducitur ex[*](ex BdThLS. et r. om. v.) sabulo et[*](dist. D e Vitr.) calce ac favilla mixtis materia crassitudine semipedali,

ad regulam et libellam exigitur, et est[*](et est ll.v. an ita (vel id) est?) forma terrena; si vero cote[*](te (pro cote) F.) depolitum[*](depolitum Bav(S). pol- FdhLBrot.) est, nigri pavimenti usum[*](usum ll.v(S). uisum d(?)G.) optinet.

[*](cfr. Plin. supra § 184.) Lithostrota[*](litostrota F. lithostrata a.) coeptavere[*](coeptauere B1v(S). cept- a. co apt- B2. accept- FdThL(ed.pr.)Brot.) iam sub Sulla[*](fe illa B1. filla B2. sella a. Sylla v.a.Brot.); parvolis certe crustis exstat hodieque quod in Fortunae delubro Praeneste fecit. pulsa deinde ex humo pavimenta in camaras [*](camaeras F. -meras hav.a.S (ut semper). -mara dL.) transiere[*](transiere hLv. -ire BFd.om.a.) vitro[*](uitro ego. e uit- G. utro B. ut pro r. ut pronum [uitium] v. at romae D.). novicium et hoc inventum; Agrippa certe in thermis, quas Romae fecit, figlinum[*](figilinum B1. fligl- F. figvl- B2S.) opus encausto[*](encausto (-tu F) FdLv. eNch- B1. iNch- B2. caustu a.) pinxit[*](pinxit Bv. fi- FdhL.om.a.) in calidis, reliqua albario[*](in—albario BS. in reli- quas (-uis v) albariae (-ia v)av. om.FdhL.) adornavit, non dubie vitreas[*](uitriaf B1.) facturus camaras, si prius inventum id fuisset[*](fuiffe B1.) aut a parietibus scaenae, ut diximus, Scauri pervenisset in camaras. quam ob rem et vitri natura indicanda est.

[*](Isid. XVI 16, 1. Ioseph. bell. Iud. II 10, 2. Tac. hist. V 7 extr.) Pars[*](pars est hv.a.S.) Syriae, quae Phoenice[*](poenice B2. pae- B1.) vocatur, finitima Iudaeae[*](iudeae B.) intra montis[*](infra montes Fa.) Carmeli radices paludem habet[*](habet BaS. -es F. -ens dhLv.), quae vocatur Candebia[*](candebia B1J. -evia B2a. -ebea FdhLv. cen- deuia G. -ebia S coll. Suida et Iosephi ant. lud. XIII 7, 3.). ex ea[*](ex ea om.FdL1.) creditur nasci Belus amnis quinque milium[*](millium B1 (ut saepe).) passuum[*](fpatium (om. in) B1.) spatio in mare perfluens iuxta Ptolemaidem [*](ptolomaidem BD.) coloniam. lentus hic cursu, insaluber[*](hic- potu BS. hic currit insalubri (G. -ris L2v) potu aL2v. om.FdhL1.) potu, sed caerimoniis[*](caerimonif BD.) sacer, limosus, vado profundus[*](profunduf Bv. -das r. -da L.), non nisi refuso

[*](et p. 376, 1 refufo Bv. -ulso dThL. repulso F. rufo uisu a.) mari harenas fatetur[*](fatetur BaB. -entur FdhLv.); fluctibus enim volutatae[*](uolutatae hv. -te B1a. -untate F. -uptate dL. -ubilitate B2.) nitescunt detritis sordibus.[*](Isid. XVI 16, 2.) tunc et marino creduntur adstringi morsu[*](morfu Bav. mau F. manu dhL.), non prius utiles. quingentorum est passuum non amplius litoris spatium, idque tantum[*](an tantulum? cfr. XXXII 3.) multa per saecula gignendo fuit vitro. fama est adpulsa nave mercatorum nitri, cum sparsi per litus epulas pararent nec esset[*](nee effet Bhv. necesse est r.) cortinis attollendis lapidum occasio, glaebas[*](glaebas dhLS. gle- v. graebaf B. glebar F.om.a. ) nitri e nave[*](nauef B1.) subdidisse, quibus accensis, permixta harena litoris, tralucentes[*](tralucentef B1D. -tis FaJ. tranflucentef B2dVerc. -tis Lv(S).) novi liquoris fluxisse rivos, et hanc fuisse originem vitri. mox, ut est[*](ut est astuta et ingeniosa hv.a.Brot.) ingeniosa sollertia, non fuit contenta nitrum[*](nitrum BdLv. ni- h. nigr- r.) miscuisse; coeptus addi et magnes lapis, quoniam in se liquorem vitri quoque ut ferrum trahere[*](trahere Bav. -ret FdhL.) creditur. simili modo et calculi splendentes multifariam [*](et (pro ac) dv.a.S.) coepti uri[*](coepti uri Bv. -turi F. -tum L. cepturi adh.), dein conchae[*](conchae B2Lv. chon- B1. conce ad. concre Fh.) ac fossiles harenae. auctores sunt[*](& ll. e dhv. ex LD.) in India et crystallo[*](crystallo (crus- F) FdhLv. chryftalluf B.om.a.) fracta[*](fracta dhLv. facta BF. fracto christallo a.) fieri et ob id nullum conparari Indico.[*](Isid. XVI 16, 3.) levibus autem aridisque lignis coquitur addito cypro[*](cyprio d1hv.a.J. cupro Isid.)ac nitro, maxime Aegyptio[*](aegyptio coni. J coll. XXXI 109. cyprio BD. ophirio dhLv. ofirio FT. fieri a. aphronitro coni. H.). continuis[*](continuis— p. 377, 2 excogitauerat om.a.) fornacibus[*](34, 95) ut aes liquatur, massaeque fiunt colore pingui nigricantes. acies tanta est quacumque, ut citra sensum ullum ad ossa consecet quidquid adflaverit[*](adflauerit BLv. adflue- F. afflue- dh.an adflixerit?) corporis. ex massis rursus funditur in officinis tinguiturque, et aliud flatu figuratur, aliud torno teritur[*](aliud torno teritur aliud BL2v.om.FdhL1.), aliud argenti modo
caelatur, Sidone quondam his officinis nobili, siquidem etiam specula excogitaverat.

[*](Isid. XVI 16, 4.) Haec fuit antiqua ratio vitri. iam vero[*](uaro B1.) et in Volturno amne[*](amne B2S. mane B2S. mare r. -ri hv.) Italiae harena alba nascens sex milium passuum litore inter Cumas atque Liternum[*](liternum BH. -torum r. lucrinum v.), qua[*](qua BaS. quae dhLv. que F.) mollissima est, pila molave[*](molaue B2J. -la uel B1. -laque r Isid.v.) teritur. dein miscetur III partibus[*](tribus ll. v.) nitri pondere vel mensura ac liquata[*](liquataf B1. -tif B2D.) in alias fornaces transfunditur . ibi[*](ibi—15 refert om.a.) fit massa, quae vocatur hammonitrum, atque haec recoquitur et fit vitrum purum ac massa vitri candidi. iam vero et[*](uero per hH Brot.) per Gallias Hispaniasque simili modo harena temperatur[*](harenae (-ne L. arenae dh[?]H) temperantur FdhLv.a.S.).[*](Petron. 51. Dio Cass. LVII 21,7. Isid. XVI 16, 6.) ferunt Tiberio principe excogitato vitri temperamento , ut flexile[*](flexile BS. -ibile FdhLv. cfr. XI 177. 216. XVI 75. 219. 227. 228. 229. 231.) esset, totam officinam artificis[*](artificiif B2.) eius abolitam[*](abolitam dhLv. obo- BF.), ne aeris,, argenti, auri metallis pretia[*](praetia B (ut saepe). -terea d.) detraherentur [*](detraheretur Bhv. -hentur FdL.), eaque fama crebrior diu quam certior[*](cercior F. cerptior B1. de mendo cfr. § 184.) fuit. sed quid refert, Neronis principatu reperta vitri[*](reperta uitri (-ria B) arte Bav. reportauit (-ui L) triarte FdL.) arte, quae modicos calices duos, quos appellabant petrotos[*](pterotos B.), HS VI[*](VI d. ut h. sex milibus v.a.S.) venderet?

[*](Isid. XVI 16, 5. 4, 21.) In genere[*](genera B.sed cfr. XXIV 31.) vitri et obsiana[*](obsina d. -idiana v.a.S. cfr. Orphei Lith. 282.) numerantur ad similitudinem lapidis, quem in Aethiopia invenit Obsius[*](obfiuf BS. obsidius adv. ops- L. ors- F.), nigerrimi coloris, aliquando et tralucidi, crassiore visu atque in speculis[*](fpeculif Bav. -eluncis FdhL.) parietum pro imagine umbras reddente. gemmas multi ex eo faciunt; vidimus et solidas imagines divi

Augusti capaci[*](capaci BS. -cior a. capiti F. capti dLv.) materia[*](materiae H Brot.) huius crassitudinis[*](crassitudine dT(?)H Brot.), dicavitque ipse pro miraculo in templo Concordiae obsianos[*](obfianof BS. -idianos dhav. -nus F. -na L.) IIII elephantos. [*](Isid. XVI 16, 5.—§ 198: Isid. XVI 16, 3. 4.) remisit et Tiberius Caesar Heliopolitarum[*](heliopolitarum dhLv. heliup- F. helyop- a. heliopoliorum B.) caerimoniis[*](caerimonif BD.) repertam in hereditate Sei eius[*](Sei eius M Hertz. Sei Hirschfeld (Hermae VIII 473). eius ll. v.), qui praefuerat Aegypto, obsianam[*](obfianam BS. -idianam (ups- F) FdLav.) imaginem Menelai, ex qua[*](quo hv.a.S.) apparet antiquior materiae origo, nunc vitri similitudine interpolata[*](interprolata B.). Xenocrates obsianum[*](opfianum B. obsidianum dhv.a.S.) lapidem in India et in[*](in om.B1. et in dS.) Samnio[*](samnio av. ca- FdL. famio Bh.) Italiae et ad oceanum in Hispania tradit nasci. fit et tincturae genere[*](genera B1a.) obsianum[*](opfianum B. obsiani h. -idianum d(?)v.a.S.) ad escaria vasa et totum rubens vitrum atque non tralucens, haematinum appellatum. fit[*](fit B1.) et album et murrina[*](murrina LS. -nam Fda. murianam B. murrhinum v. cfr. XXXVII 18 sqq. XXXIII 5. XXXV 158.) aut hyacinthos[*](hyacinthos dTLv. iac- B. iacinctos a. aunocinctus (aci- F2) F.) sappirosque[*](fappirofque (-pphi- v) Bv. -rusque F. saphyros a. aut sappiros dTL.) imitatum et omnibus aliis coloribus, neque est alia. nunc sequacior materia aut etiam picturae accommodatior. maximus tamen honos in[*](in om.d (?)Brot. an e? cfr. XXXVII 68. 181.) candido tralucentibus[*](tranflucentibuf B2dv.a.J.), quam proxima crystalli similitudine .[*](cfr. Plin. XXXVII 28.—cfr. Plin. XXXI 122 extr.)usus eorum[*](eorū ego. uero 11.v. cfr.XXVIII 247.) ad potandum argenti metalla et auri pepulit. est autem caloris inpatiens, ni praecedat frigidus liquor, cum addita aqua vitreae pilae sole adverso in tantum candescant[*](candefcant BTLS. -cat d. -cet a. cantescat F. excandescit h. -cant v.), ut vestes exurant. fragmenta[*](frag- menta dhLav. fracm- r.) teporata adglutinantur tantum[*](tam??? B2S.), rursus tota fundi[*](adfundi (om. tota) v.a.B(G).) non queunt praeterquam
abruptas[*](abruptas ego. -ta Bv. -to r.) sibimet[*](sibi nec B.) in guttas[*](in guttaf BS. tinguit has (as F. ars H) FdLH. -git h. -gui v. om.aG.), veluti cum calculi fiunt, quos quidam ab oculis[*](ab oculis ll.D cum U 810. abaculos h(?)v.) appellant, aliquos[*](an aliquas (sc. guttas)?) et pluribus modis versicolores.—Vitrum sulpuri concoctum feruminatur in lapidem.

[*](Isid. XIX 6, 2.) Et[*](at v.a.S.) peractis omnibus, quae constant ingenio arte naturam[*](artem natura v.a.S.) faciente, succurrit mirari nihil paene non igni[*](igne d(?)Brot.) perfici.

accipit[*](accepit Fa.) harenas, ex quibus aliubi[*](aliubi S. -be (sexies)B1 alibi rv.) vitrum, aliubi argentum[*](uitrum aliubi om.FdhL.), aliubi[*](aliubi LS.) minium, aliubi[*](aliubi B2LS. cfr. supra.) plumbi genera, aliubi pigmenta, aliubi medicamenta fundit. igni[*](igni S. -ne (-neo a) ll.v.) lapides in aes solvuntu[*](foluontur B1S.)r, igni[*](igne hv.a.S. item deinceps.) ferrum gignitur ac domatur, igni aurum perficitur[*](aurum per- ficitur igni BS. cfr. Isid. om.FdhLav.), igni cremato lapide caementa in tectis ligantur. alia saepius uri prodest, eademque materia aliud gignit[*](gignit BaG. -tur FdThLv.) primis ignibus, aliud secundis, aliud tertiis, quando ipse carbo vires habere incipit restinctus atque interisse creditus maioris[*](marif B1. et improba v.a.S.) fit virtutis. inmensa, inproba rerum naturae portio et in [*](an BdLv. as F. ac a.)qua dubium sit, plura absumat an pariat.

[*](Isid. XIX 6, 2.) Est et ipsis ignibus medica vis. pestilentiae, quae obscuratione solis contrahitur, ignes[*](ignes FdThLS. in ig- B. igni a. -nis v.) si fiant[*](fi fiant BThS. si fiunt r. suffitu v.), multifariam [*](multi- fariam D. -formia ll. -miter ThLv. cfr. §192. IX 176. XVIII 54. 170. XXIX 3. XXX 46, de mendo XXV 93.) auxiliari certum est. Empedocles[*](empedocles adLv. enp- r.) et Hippocrates id demonstravere[*](demonftrauerat B.) diversis locis. Ad convolsa interiora[*](interiora om.hv.a.S. (an uiscera potius delendum?).) viscera aut contusa, M. Varro—ipsis

enim verbis eius utar—pyxis[*](pyxis (-xfif B. pixis a) sit ll.S. lixiuus h. lix cinis est v.) sit, inquit, focus[*](foci v.a.S.). inde enim cinis lixivus[*](lixiuus hG(S). cfr. XXVIII 244. -xius ll.J. -uius d(?)Brot. luxatis v(H).) potus medetur. licet videre gladiatores, cum deluserunt, hac iuvari potione. quin et carbunculum, genus morbi, quo duos consulares nuper absumptos indicavimus, querneus[*](quernuf B2.) carbo tritus[*](26,5) cum melle sanat. adeo in rebus damnatis quoque ac iam[*](tam BSJ coll. XI 2. sed cfr. II 154. ) nullis sunt aliqua[*](aliqua remedia hv.a.S.) commoda, ut[*](ut BaS. et FdhL. ut in v.) carbone[*](carbone BLv.-nem r.) ecce[*](esce B2. om.a. et hv.a.S.) atque cinere[*](cinere Bv. -rem (-rim F) r.).

[*](cfr. Plin. II 241. Dion. Hal. IV 2. Valer. Ant. ap. Plutarch. de fort. Rom. 10 (Peter fragm. hist. Rom. p. 155). Liv. I 39 init. Flor. I 6.) Non praeteribo et unum foci exemplum[*](exemplum Bv. -lar r.) Romanis litteris clarum: Tarquinio Prisco regnante tradunt repente in foco eius comparuisse genitale e[*](e Bav. om.FdL. m h. masculini d(?)hv.a.S.) cinere masculi sexus eamque, quae insederat ibi, Tanaquilis[*](ibit analquilif B1.) reginae ancillam Ocresiam[*](ocrefiam BS. -stam r. -stem v. -risiam B.) captivam consurrexisse gravidam. ita Servium Tullium[*](tullum Fa.) natum, qui regno successit. inde et in regia cubanti ei[*](ei BLS. et r. om. v.) puero caput arsisse[*](arsisse uisum hv.a.S.), creditumque Laris familiaris filium. ob id Compitalia ludos[*](et ludos v.a.S.) Laribus primum instituisse.

[*](Isid. XVI 6, 1. Hygin. poet. astron. 2, 15.) Ut nihil institute operi desit, gemmae supersunt et[*](et ll.v. an ut? cfr. XXXVI 1.) in artum[*](artum BdS. arct- hv. armatum F. -tu a. enarratum L.) coacta rerum naturae maiestas, multis[*](multif Bdav.a multis L. multas F.) nulla[*](nulla BFaD. -lla in L. -lla sui dhv.) parte mirabilior. tantum[*](tantam La.) tribuunt varietati[*](uarietati Fdhv. -tif B2. -tii B1. -tē r.), coloribus, materiae, decori, violare[*](uiolari d(?) v.a.D coll. XXIII 22.) etiam signis, quae[*](quae—5 est BFdhaS. gemmas Lv.) causa gemmarum est, quasdam[*](quafdam BS. om. rv.) nefas ducentes[*](ducentenf B1.), aliquas vero extra pretia ulla taxationemque humanarum opum arbitrantes, ut plerisque[*](plerifque Bv. plu- F. -res quę a.om.L.) ad summam absolutamque[*](absolute L. -tarū a.) naturae[*](naturae rerum BS. rerum naturae rv.) rerum contemplationem satis sit una aliqua[*](aliqua om.a.) gemma.

Quae fuerit[*](fuerat a.) origo[*](origo gemmarum Lv.a.S.) et a[*](a BS. quae a F. quae a.om.Lv.) quibus initiis[*](initif B1D (item infra § 3).) in tantum admiratio haec exarserit, diximus quadamtenus[*](quadamtenuf BdhC. -tenis F. -tēp' a. quodam tenus Lv.) in mentione[*](mentions a.)[*](33,8) auri anulorumque. fabulae primordium a rupe[*](a rupe om.a.) Caucasi[*](caucafi B2LIsid.S. caufa fe B1. caucasea v. -cesia F.om.a.) tradunt, Promethei[*](promethei—fatali om.a.) vinculorum interpretatione[*](interpretationae F. -praetationem (-ne B2) B.) fatali, primumque saxi[*](saxei F.) eius[*](eiuf BS. cui' a. huius G. ue F.om.Lv.) fragmentum inclusum ferro ac digito circumdatum: hoc fuisse anulum et hoc gemmam.—

His initiis coepit[*](coepit—p. 382, 2 quam ni- mi[am] om.F.) auctoritas in tantum amorem[*](amorem B2in ras. om.dh.)

elata[*](elata B2ad marg. om.B1dh. polycratil a.), ut Polycrati Samio[*](famio B (B)S. seuero (uero a) samio Lav. samio seuero G.), insularum ac litorum tyranno, felicitatis suae, quam nimiam[*](ni- miū a.) fatebatur[*](patebatur Fa.) etiam[*](etiam om.L. esse v.a.G.) ipse qui felix erat[*](qui felix erat om.Lv.a. J.), satis piamenti in unius gemmae voluntario[*](uolumtario B.) damno videretur[*](uidere a.), si[*](sic Fa.) cum Fortunae volubilitate[*](nobilitate a.) paria fecisset [*](feciff& BS. faceret rv.), planeque[*](plana- que a.) ab invidia eius abunde se redimi[*](se redimi om.a. ) putaret, si hoc unum doluisset, adsiduo[*](adfiduo (aff- B2v) ll.v(J). -duo ergo B.) gaudio lassus[*](laffuf BFdhB. luxus rv.). ergo[*](ergo BFdJ. ego a. eo Lv. del. B. dist. J.) provectus [*](prouectus ll.B(S). profe- v(Dal.).) navigio[*](a nauigio Lv.a.B. a nauio a.) in altum anulum mersit.[*](Herodot. III 41. 42. Val. Max. VI 9 ext. 5.—cfr. Plin. XXXIII 27. Solin. 33, 18.) at ilium[*](alium B1a. alueum L.) piscis, eximia magnitudine regi[*](remi B.) natus[*](natur F. donatus D.), escae vice raptum, ut faceret ostentum, in culina[*](culinam dhv.a.S.) domino[*](domino BS. -mini dhv. -mi Fa. -mus L.) rursus Fortunae insidiantis manu reddidit. sardonychem eam gemmam[*](gemmam eā a.) fuisse constat, ostenduntque Romae, si credimus, in Concordiae delubro cornu aureo[*](auro B1. -reus L.) Augustae[*](augustae ll.v(J). -ti dhH.) dono inclusam et novissimum prope locum praelatis[*](praelatif multif B. tot praelatis rv.) multis optinentem.— [*](Solin. 5, 25.—6: (cfr. Plutarch. Pericl. 1 extr.).) Post hunc anulum regis alterius[*](regif alte- riuf in BS. regia rv.) in fama est gemma[*](gemma BhS. -mmę dav. -mme r.), Pyrrhi illius, qui adversus Romanos bellum gessit. namque habuisse dicitur[*](dicitur BS. traditur rv.) achaten, in qua novem Musae et Apollo citharam[*](cythara B.) tenens spectarentur, non arte, sed naturae sponte ita discurrentibus maculis, ut Musis quoque singulis sua[*](sua ll.v(S). om.dH.) redderentur insignia. nec deinde alia[*](alias a.), quae tradatur[*](edatur L. dantur a.) magnopere, gemmarum claritas exstat apud auctores,
praeterquam Ismenian choraulen[*](coraulen B1. choraulem adv.a.S.) multis fulgentibusque uti solitum, comitante fabula vanitatem eius: indicato in Cypro sex[*](rex dh. rege Brot.) aureis[*](aureif BLS. -reis denariis rv. -reos denarios c pro dhBrot.) smaragdo, ubi erat[*](ubi erat BS. in qua (quo C) fuerat (-rit F) rv.) scalpta[*](fcvlpta B2Ldv.a.S.) Amymone[*](maymone B1. -on B2.), iussisse[*](uffiffe B1.) numerari et, cum duo relati essent[*](effent BS. essent inminuto (-nito F) pretio (praetio F. praecio La) rv.), male[*](male me Lav.a.H.), Hercules[*](hercules Fdhv. -lis a. -le rS.), factum[*](factum BS. curatum rv.) dixisse, multum enim detractum[*](detractum erat dv.a.G.) gemmae dignitati[*](dignitate B1.). hic videtur instituisse, ut omnes musicae artis[*](artef B.) hac quoque ostentatione censerentur[*](censentur Fa.), veluti Dionysodorus , aequalis eius et aemulus[*](et aemulus Ldhv. em- a. et aemuliis (-lii F1) F.om.B.), ut sic quoque non[*](non ego. om. ll.v. (an inpar?).) par videretur qui tertius[*](tertius qui dhv.a.S. dist. ego.) eodem tempore inter musicos fuit: Nicomachus[*](nicomechuf B. nidiomachus F.in a lac. usque ad apparet (v. 16).) enim[*](enim BS. om. rv.) multas tantum habuisse gemmas traditur , sed nulla peritia electas.

[*](cfr. Plin. infra § 64. VII 125.—Suet. Aug. 50.) Et[*](et ego. f& B (littera s ex electas iterata). sed dhv(S). om. rG(D). dist. G.) forte[*](forte BFG(S). fore L. forte dhv(Dal.).) quadam[*](quadam om.L.) his exemplis initio voluminis oblatis adversus istos, qui sibi hac[*](hac BS. hoc FD. hanc Ldhv.) ostentatione[*](ostentationem Ldhv.a.S.) adrogant, ut palam sit eos tibicinum gloria tumere[*](dist. ego. (post tumere tacite sutpplendum fere est nunc adicio).): Polycratis gemma, quae demonstratur, intacta inlibataque est[*](an est delendum (ut sint ablat. abs.)?); Ismeniae[*](ismeniae (-ni F. -nis dh) aetate (-te et L)—16 annos FLdhv. om.B.) aetate multos post annos apparet scalpi etiam smaragdos solitos. confirmat hanc[*](hunc B.) eandem opinionem edictum Alexandri Magni, quo vetuit in hac[*](hac BLS. om. rv.) gemma ab alio se[*](ab alio fe BS. se ab alio (lio F) rv.) scalpi quam ab[*](ab BD. a rv. cfr. § 108. 42 al.) Pyrgotele

[*](et p. 384, 1 purgotele B. pyrro a.), non dubie[*](dubio B1.) clarissimo artis eius. post eum Apollonides [*](apollonidef B2Lv. -llides a. apollin- (app- F) r.) et Cronius in gloria fuere quique divi Augusti imaginem[*](image B.) simillime[*](fimillime BLS. -ilem r v.) expressit, qua postea principes[*](prin- cipif B.) signant[*](signant FdhaBrot. -abant Lv. finant B.), Dioscurides[*](dio- fcuridef (dyo- a) B1aS. -corides B2Lv.inFdhlac. usque ad signauit (v. 5).).[*](Val. Max. VIII 14, 4. Plutarch. Mar. 10 p. 411.—cfr. Val. Max. III 2, 6. Liv. epit. 48.) Sulla[*](fylla B1av.a.Brot.) dictator traditione lugurthae semper signavit. est[*](est—intercatiensem (catienfem B.sed cfr. III 26) BFdhB. est et inter auctores catiensem rv.) apud auctores et Intercatiensem illum, cuius patrem Scipio Aemilianus ex provocatione[*](exero uocatione B.) interfecerat, pugnae[*](illo n??? a. sigillo ac L.) effigie[*](effigie (-gief B) eiuf ego cumB. eius (eū a) effigie (-giae F) rv.) eius signasse[*](signasset a. -sse ut L.), volgato[*](uvlgato B2. -tof a.) Stilonis Praeconini sale[*](praecontini sale Fhv.a.B. -tinif a.om.L.), quidnam[*](quidnam fuisse (-ff& B) BFhv. om. r.) fuisse facturum[*](facturum BS. -rum eum G. acturum eum Fdhv(Brot.). om. r.), si Scipio a[*](a om.Fa.) patre eius interemptus fuisset[*](fuiffet BS. esset rv.).[*](Suet. Aug. 50.—(cfr. Seneca epist. 114, 6). Suet. Aug. 50.) divus Augustus inter initia sphinge[*](spinge a.) signavit. duas in matris anulis eas[*](eaf BFhJ. eā a. iam Lv. om.dBrot. et eas coni. J.) indiscretae similitudinis [*](ab fefe B.) invenerat. altera per bella civilia absente ipso[*](eo (pro ipso) dv.a.S.) signavere amici[*](amici—15 erat om.a.) epistulas et edicta[*](et dicta F. edi- L.), quae[*](quae Ldv. qua B. que Fh.) ratio temporum[*](tempore B.) nomine eius reddi postulabat, non inficeto[*](infaceto dv.a.J. ficeto B1. fac- B2.) lepore accipientium, aenigmata adferre eam sphingem[*](fpingem B.). quippe etiam[*](quin etiam Lv.a.S.) Maecenatis rana[*](rana Fdhv. -nam L.om.B.) per collationes pecuniarum in magno terrore erat. Augustus postea[*](posted augustus a.) ad[*](ad om.a.) devitanda[*](deuitanda BLav. euit- G. fuliamda F. 17 magni om.B.) convicia sphingis Alexandri Magni imagine[*](imaginem Bh.) signavit.

[*]((cfr. Plin. XXXVI 113).) Gemmas[*](gemmis Fa.) plures primus omnium Romae habuit[*](habuit romae dhv.a.S.)— quod[*](quod—dacty- liothecam B (recte hoc loco posita propter vv. peregrino nomine); in rv (margini olim adscripta) inserta stunt ante primus, non ante priuignus.) peregrino appellant nomine dactyliothecam—privignus Sullae Scaurus, diuque nulla alia fuit, done Pompeius Magnus eam[*](eam Ldhv(D). ea Fa.om.BS.), quae Mithridatis[*](mithri- datis dhv. mitri- FLa. milithri- B.) regis fuerat, inter dona in Capitolio dicaret[*](dicant B.), ut[*](ut uarro —p. 387, 13 eadem uictoria om.a.) Varro[*](M. Varro v.a.S.) aliique[*](aliique Bv. alique F. et aliqui L.) aetatis eius[*](eiusdem aetatis FLv.a.S.) auctores confirmant, multum praelata[*](praelata BFD (cfr. U 815). -ti L1. -tam L2dhv.) Scauri. hoc exemplo Caesar dictator sex dactyliothecas[*](dactylo- theca Bv. a. G.) in aede Veneris Genetricis consecravit, Marcellus Octavia genitus unam[*](unam—9 apollinif BD. in palatini (-na cella dh) apollinis aede (Lv. om.Fdh. cella H Brot.)unam rdhv.) in aede Palatini Apollinis.

[*](cfr. Plin. XXXIII 148. XXXIV 14. 12. XXXV 24.) Victoria tamen illa Pompei primum ad margaritas gemmasque mores inclinavit, sicut L. Scipionis[*](pifonif B.) et Cn. Manli[*](manlii B2dv.a.S. mallii L.) ad caelatum argentum et[*](et del. H.) vestes Attalicas[*](adtalicas F. & Bv(S). om.FH. ac L.) et triclinia aerata, sicut[*](sicut— pictas om.L1.) L. Mummi[*](mumii B.) ad Corinthia et tabulas pictas.

id uti planius[*](sed uti plenius L.) noscatur, verba ex ipsis[*](ipfiuf BSJ.) Pompei triumphorum actis subiciam. ergo[*](ergo om.BD. sed cfr. § 67. 201. XXIII 63. XXV 175. (XXV 99. III 43). VI 4. XVII 73 al.) tertio triumpho, quem de piratis, Asia, Ponto gentibusque et regibus[*](re- gionibuf B.) in VII volumine operis huius[*](operif huiuf BS (ante uolumine v). huius operis r.) indicatis M. Pisone M. Messala cos. pr. k. Octobres[*](octobrif B2v.a.G(S).)[*](7,98) natali[*](natali BS. -lis diei F. die natalis Ldhv.) suo[*](sui dhv.a.S.) egit, transtulit alveum cum tesseris lusorium[*](lusorium Ldhv. luxo- F. iuffo- B.) e[*](e om.B.) gemmis duabus latum pedes tres, longum pedes quattuor

—ne[*](ne BFdD. et ne Lv.) quis effetas res[*](effetaf ref BS. -ectas res Fdh. de ea re Lv.) dubitet nulla[*](nulla BLv. qua dh. quam F.) gemmarum magnitudine hodie prope ad[*](ad BLv.om.Fdh.) hanc amplitudinem accedente[*](excedente F.), in eo[*](eo BFdhG(S). ea H. quo Lv.) fuit luna aurea pondo XXX—, lectos tricliniares[*](triclinaref B.) tres[*](tres om.B.), vasa ex auro[*](auro & B1Lv. -rom F.) et gemmis abacorum novem, signa aurea tria Minervae, Martis, Apollinis, coronas ex margaritis XXXIII, montem aureum quadratum cum cervis et leonibus et pomis omnis generis circumdata[*](circumdata uite BLv. -dauit F.) vite aurea, musaeum [*](dist. S.)[*](mufaeum B1Lv(J). -seum B2C. -sae F.cfr. XXXVI 154.) ex margaritis, in[*](in om..L.) cuius fastigio horologium. erat et[*](& BFdhS. ut et Brot. om.Lv.) imago[*](imago BLv. iam ago F. iamne dh.) Cn. Pompei[*](Gn. pompeii B2.) e margaritis, illo[*](illo ego. illa BLv. om.F.cfr. VII 53.) relicino[*](relicino BS. fel- F. reciduo h. renduo d. regio Lv.) honore grata[*](gratia F.), illius probi[*](probi BLv. propi h. pro qui F.) oris venerandique per cunctas gentes, ficta[*](ficta ego. illa BFhD. illa inquam Lv.) ex margaritis, ita[*](ita ego. illa B (nisi ite- ratum est ex v. 9). om. rv.) severitate victa et veriore[*](ueriore FLhv(J). uerio B1. -ivs B2S.) luxuriae[*](luxuriae G(J). -ria & B. -ria L1. -ria quam L2dhv (Brot.). -xoria F.) triumpho! numquam[*](numquam BS. rum quam L. quam G. num quod F. quod v. om.dhH.) profecto inter illos[*](illos ll. v(S). molles dhH.) viros durasset cognomen Magni, si prima victoria sic triumphasset[*](triumphasses dhv.a.S.)! e[*](e BdhG. et F. de Lv. dist. G.) margaritis, Magne, tam prodiga re et[*](e (pro et) L.) feminis reperta, quas[*](quaf BS. quae r. quam dhv.) gerere te[*](gerere te BG. -rere quae dh. habere gerereque v. generet ne L. -rat F.) fas non sit[*](fit BD. sit sic d. sit hinc rv.), fieri tuos voltus? sic te pretiosum videri? non ergo[*](non ergo BS. nonne rv. nam dh.) illa tua similior[*](similior tui. dhv.a.S.) est imago, quam Pyrenaei [*](pyrenae B.) iugis inposuisti?[*](cfr. Appian. Mithrid. 116. Plutarch. Pomp. 45 p.642.) grave profecto, foedum[*](foedum B. -umque r v. cfr. XXXVI 201. XXX 15. XXVIII 87. VII 1. XVIII 206.) probrun[*](et p. 387, 1 probum era F.)
erat, ni verius saevum[*](saeuum FhS. fe um B. sit eum Lv. del. G.) irae[*](irae BG. prae F. per h.om.Lv.) deorum ostentum id[*](id BLS. om.Fdhv.) credi oporteret[*](oportere Lv.a. G.) clareque intellegi posset iam tum[*](iam tunc d. tantum BSJ.) illud caput orientis opibus[*](opibus om.L.) sine reliquo corpore ostentatum. cetera triumphi eius[*](eiuf BLS. -usdem Fdhv.) quam virilia[*](uirilia BFdhG. uerissime sub- iciam Lv.)! HS[*](HS |MM| J. HS ??? B (S lineola supra add.). om.Fdhv. sestertia tria milia L.) |MM| r. p. data[*](data L. datum BFS. datum mille talentum v. om.dhH.), legatis[*](legatis om.daH. Brot.) et quaestoribus, qui oras maris defendissent, HS[*](HS |M???| J. HS ??? B (S lineola supra add.). Hs F. sestertia (HS v) bina milia Lv. datum mille talentum dhH.) |M???|, militibus [*](militibus FdhH. commi- Lv. milibuf B.) singulis HS[*](HS BFS. om.Lv.) sena[*](fena milia BFS (sestertium add.dhH). quinquaginta Lv.') milia.[*](Suet. Calig. 52.—extr.: Martial. epigr. XIV 109. cfr. Plin. XXXIII 23.) tolerabiliorem tamen causam fecit C.[*](G. B2. Gai S. Caii v.) principis, qui super[*](super omnia Lv.a.S.) cetera muliebria soccos[*](foccof BS. oculos rVen. soccu- v.) induebat e margaritis, aut[*](aut BS. ac L.om.F. et dhv.) Neronis principis, qui sceptra et[*](sceptra et G. -tram F. -tra rv(H). cfr. § 14 init. auro et.) personas[*](per- sonas G(D). -nas in cautum F. -nas histrionum H. -nis LS. -nis histrionum dhv(Brot.). per (pre B2) B (om. fonaf—unioni- buf con).) et cubilia[*](cubicula hv.a.H.) viatoria[*](uiatoria FLhv(D). amatoria dH.) unionibus construebat[*](consternebat L2v. a. G.). quin. immo etiam ius videmur[*](uid&ur B.) perdidisse[*](perdiffe B1.) corripiendi gemmata potoria et varia[*](uaria dhG. -ias F. -ie Lv. -iae C. in uaria B.an inaurata (cfr. XXIII 49) vel murrina?) supellectilis[*](fuperlectilif B1.) genera, anulos translucentes[*](translucentef (tranol- B1) BS. transeuntes rv.). quae enim non luxuria innocentior existimari possit[*](posset F.)?

Eadem victoria primum[*](primus a.) inurbem myrrhina[*](myrrhina BJ (item infra passim). murrh- dhv. murr- (Ven.)S. murina F. -nam L.om.a.) invexit [*](in- uexit BFdhv(H). induxit LG. om.a.), primusque[*](primusque om.a.) Pompeius capides[*](capidef BS. lap- FdhH. induxit lap- a.om.Lv.) et[*](et ll.H. sex v.) pocula ex eo

triumph Capitolino Iovi dicavit. quae protinus ad hominum usum[*](usus a.) transiere[*](transiere Lv. -ire r. abactis a.), abacis etiam escariisque vasis[*](uasis inde Lv.a.S (D).) expetitis [*](dist. J cum S.)[*](expetitis om.a.); et crescit[*](& crefcit BS. excr- Fdh. -itque Lv. om.a.) in dies eius[*](eiuf BS (sc. usus). eius rei rv(J). fortasse delendum (ortum ex iterato ies); an vero ea?) luxuria[*](luxuria BS. luxus rv.). myrrhino[*](murrino La(Ven.)S. murino F.)LXX[*](LXXJ. LXXX av. LXX rH.) HS[*](HSS. sestertiis v. talentis dhH.) empto, capaci plane ad sextarios tres calice[*](caliceque Lv.a.B.), potavit[*](potauit ex eo Lv.a.J.)...anus[*](...anus U 818 (Servilium Nonianum suspicatus: cfr. § 81). annof B. Annius J e coni. S. ante hos annos rv(D numerum deesse ratus).) consularis[*](confularef B.), ob amorem adroso[*](adroso (-offo B) BS. abro- L1dhH. -sa F. -raso L2v. obroso aG.) margine eius, ut tamen iniuria ilia pretium augeret; neque est hodie myrrhini[*](murrini La(Ven.)S. murini F2. -nae F1.) alterius praestantior indicatura.[*]((cfr. Suet. Calig. 52 extr.).) idem in reliquis generis eius[*](ei' generis a. generibuf BJ.) quantum[*](quantum om.B.) voraverit[*](uorauerit FdhaB. uoca- B. loca- D. ualuerit Lv. (an cum- ulauerit?).), licet[*](licet Lav. liceat Fdh. lic& aeftimauerit lic& B (falsa iteratione: cfr. § 23. 25. 29).) aestimare[*](estimare adh. exist- G.) ex multitudine, quae tanta fuit, ut auferente liberis eius Nerone[*](nerone BS. -one domitio rv. cfr. § 50. XI 238. VII 45. 71. II 92 (semper inverso ordine). an omnia?) exposita[*](ex- pofita occuparent BS. post hortis (v. 10) transposita habent rv.) occuparent theatrum peculiare[*](peculiarem B.) trans Tiberim in[*](in BS. om. rv.) hortis, quod a populo impleri canente se, dum[*](cauentes et dum Lav.a.B.) Pompeiano[*](pompeiano BFdh(B)G. -nis Lv. -nus D cum Sa- bellico. -peio a.) proludit[*](pludit BFh(B). prael- rv.), etiam Neroni satis erat. vidi[*](uidit a. qui uidit Lv.a.Brot.) tunc adnumerari[*](adnumeri B.) unius scyphi fracti[*](fractif a. -ta Lv.a.S.) membra, quae'in dolorem, credo, saeculi invidiamque Fortunae[*](fortunam Fdh.) tamquam Alexandri Magni corpus in conditorio servari[*](seruarit a.om.BD cum U 819.), ut ostentarentur[*](ostentarentur dv. -retur r(a?).), placebat.[*](cfr. Tac. ann. XVI 19. Plutarch. de adulat. et amico 27.) T. Petronius consularis
moriturus invidia[*](inuidia Ldv. -diae B. -die r.) Neronis[*](neronis principis dhv.a. S.), ut mensam eius exheredaret , trullam[*](trulam B1. null- a. unam L.) myrrhinam[*](myrrhinam J. -na B. murrinam La(Ven.)S. marinam F.) Hs[*](fh. B.om.dhv.a. S.)CCC[*](CCCS.CCCll. CCC sestertiis (talentis H) v.) emptam fregit; sed Nero, ut par erat principem, vicit[*](uidit B.) omnes HS[*](hs.FJ. fh. B. is a.HSS. om.Ldhv.) |X???|[*](|X???|J. IXI B. X??? S. om. r. c talentis dhH. ccc sestertiis v.) capidem[*](capidem BFdB. -dinem a. caped- Lv.) unam parando. memoranda res[*](memoranda res Fdhv. -dam res L. -dā rem a. memoref B.) tanti[*](tantam a.) imperatorem[*](imperatorif B.) patremque patriae bibisse!

[*](Isid. XVI 12, 6.) Oriens myrrhina[*](myrrina a. murrina S. -nam (amu- F) FLVen.) mittit. inveniuntur[*](inuenitur L.) ibi[*](enim ibi Lv.a.S.) pluribus[*](pluribuf BFdhS. in pl- v. plurimis rD. de mendo cfr. XXXI 4. 107. 32. XXIII 50.) locis nec insignibus, maxime[*](maxime om.La.) Parthici regni[*](figni B. regif a.), praecipua tamen[*](tamen pręcipua B.) in Carmania. umorem sub terra putant calore densari. amplitudine[*](ampli- tudine Lv. -ni B. -nē r.) numquam[*](numquam BS. aiumq- F. nufq- rv.) parvos excedunt abacos, crassitudine raro quanta dicta sunt[*](dicta funt BS. -tum est rv.) potoria[*](potorio a. uasi pot- Lv.a.S.). splendor[*](splender F.) est[*](eft BS. om. rv.)iis[*](iis v(S). If BFhaD. his LdC.) sine viribus nitorque verius[*](ueriuf Bdv. -ius us Fa. -ius his L.) quam splendor. sed in pretio varietas colorum subinde circumagentibus se maculis in purpuram candoremque et tertium ex[*](et tertium ex—p. 390, 1 uitium est om.a.) utroque, ignescente[*](ignefcente ll. v(Brot.). -tem C.) veluti per transitum coloris[*](colorif (-lor B2) in BH.) purpura aut rubescente lacteo[*](purpura rubescente aut lacte candescente Lv.a.Brot.).[*](Isid. XVI 12, 6.—cfr. Martial. epigr. XIV 113.) sunt qui maxime in[*](in om.B.) iis[*](if BD.) laudent extremitates et quosdam colorum repercussus, quales in caelesti arcu spectantur. iam[*](iam ego. imi BFJ (ad antecedd. relatum). om.Ldhv.) aliis[*](aliif B2S. -lif B1D. his Lv. om.Fdh.) maculae[*](maculae ll.v. om. SJ(errore).) pingues[*](pingef B.) placent—

tralucere quicquam aut pallere vitium est—itemque[*](itemque BS. -em r.) sales verrucaeque[*](uerruce quae F. -ucae L. -uce a.) non eminentes[*](mittentes a. rem- L.), sed, ut in corpore etiam, plerumque sessiles. aliqua et in[*](et in (pro etiam) B.) odore commendatio est.

[*](Seneca nat. quaest. III 25, 12. Isid. XVI 12, 6. cfr. Solin. 15, 29. Prisc. perieg. 704.—Isid. XVI 13, 1. Diodor. II 52, 2. Strabo XV 1, 67 p. 717. Solin. 15, 31.) Contraria[*](contra B1.) huic causa crystallum facit, gelu vehementiore concrete non[*](nec Lv.a.G.) aliubi[*](alibi B2dhS.) certe reperitur[*](certe non aliubi (-ibi B2) reperiuntur B (prava iteratione: cfr. § 19).) quam ubi maxime hibernae nives rigent, glaciemque esse certum est, unde[*](unde BFS. -de et Ldhv. Inde et a.) nomen Graeci dedere. oriens et hanc mittit, quoniam[*](sed (pro quo- niam) Lv. a. H.) Indicae nulla praefertur. nascitur et in Asia, vilissima circa Alabanda[*](alabandam Lv.a.G. -basnda F.) et Orthosiam[*](horto- siam Lav.a. C.) finitimisque[*](finitimifque BJ coll. VI 20. (adde uicina § 123. VI 65. XVI 135. XVII 80. X 70. XXX 7). -timisque (-tiffimusque a) montibus rv (D).), item in Cypro, sed laudata in[*](in om.B.) Europa[*](Europae v.a.S.) Alpium[*](alipium B1.) iugis.[*](cfr. infra §§ 108. 127.) Iuba auctor est et[*](et om.BFJ.) in quadam insula Rubri maris ante Arabiam sita nasci, quae Necron[*](necron BFdhH. neron rv.) vocetur[*](uocatur ad.), et in ea, quae iuxta[*](iuxta gemmam (-mma Fa) FLadv. om.B (an recte?).) gemmam topazum[*](topazum B1LS. -zium B2. -zion hC. -cium d. -cion v. topratum F. opat- a.cfr. § 107.) ferat, cubitalemque[*](cubi- taleque F. -lem a.) effossam[*](et fossam F. effossum a. -ffam quae B.) a Pythagora Ptolemaei[*](ptoleimaei (-lęm- B2) B. -lemei F. -lomei a. -maei L.) praefecto[*](refecto a. regis praefecto Lv.a.-D.); Cornelius Bocchus et in Lusitania[*](lusitania ll.(Ven.)S. -ia nasci dhv.) perquam mirandi ponderis in[*](in S e coni. J. m B.om. rv.) Ammaeensibus[*](ammaeenfibuf BD coll. CIL II 501. ammaen- FhH. amnen- d. ad men- a. inmensis Lv.) iugis, depressis[*](deprensis a. -raehensis L.) ad libramentum[*](liberamentum B.) aquae[*](aque F. qd B.) puteis. hoc[*](hoc om.Ldv.a.S.) mirum,

quod[*](quod BS. et quod rv.) Xenocrates Ephesius[*](efe//fiuf B. ephesius—4 xeno- crates om.a.) tradit, aratro in Asia et Cypro excitari; non enim reperiri[*](reperiri BS. inueniri rv.) in terreno nec nisi inter cautes creditum fuerat. similius veri[*](ueri ll.v(S). uero C.) est, quod idem Xenocrates tradit, et[*](et ego. e B. a d.om. rv.) torrentibus saepe deportari. Sudines [*](sudines om.a. -nes uero Lv.a.S.) negat nisi ad neridiem spectantibus locis nasci. quod[*](dist. U 820.) certum est, non[*](non enim Lv.a.S.) reperitur in aquosis[*](aquofif locif BSJD. cfr. XXV 76. 124. 154. XXVII 43. XVI 77. (de prava iteratione cfr. § 19).), quamquam[*](quam B.) in regione praegelida, vel si ad vada usque glacientur[*](gla- cietur La.) amnes. e[*](e BFS. a La.om.dhv.) caelesti umore puraque[*](puraque BS. parua- que rv. ecesse–ota sunt (p. 392,1) om.a.) nive id fieri necesse est;[*](Solin. 15, 29. cfr. Isid. XVI 13, 1.) ideo caloris[*](coloris F. -lor B.) inpatiens nisi in[*](nifi in BFB(S). in Lv. non nisi dH.) frigido potu abdicatur[*](potui addi- citur dH Brot.). quare nascatur sexangulis[*](angulosis Lv.a.B.) lateribus, non facile ratio iniri[*](iniri BFhS. inueniri (-re L1) Ldv(D).) potest, eo[*](et (pro eo) L.) magis quod neque in[*](in del. v.a.S.) mucronibus eadem species[*](fpecief Bv. -ie r.) est et[*](et om.L.) ita absolutus[*](absolutus est Lv.a.S. ab eo so- latus est F.) laterum levor[*](laeuor BLugd.) est[*](eft BS. om. rv.), ut nulla id arte possit[*](id possit parte L.) aequari.

[*](Solin. 15, 31.) Magnitudo amplissima adhuc visa nobis erat quam in Capitolio Livia[*](leui F. iulia S.) Augusti[*](augusti FD coll. Solino -fta BLcodd. Solini Heidelb. et Bern. v.) dicaverat, librarum circiter CL[*](CL BSolin.S. L Fv. quinqua- ginta LLugd.). Xenocrates idem[*](idem del. HBrot.) auctor est vas amphorale visum, et aliqui ex India[*](india BS. -dia crystallum (-llio F) rv.)[*](uncos ego posui. pertinere videntir vv. ad § 25 extra.) sextariorum quattuor.—(Nos liquido adfirmare possumus in cautibus Alpium nasci[*](nasci BFdhv(S). -sci atque LG.) adeo inviis plerumque[*](ut plerumque FLdv.a.S.), ut fune pendentes eam extrahant.)—peritis

signa et indicia nota sunt.[*](Solin. 15, 30.—extr.: cfr. Plin. XXXVI 199. Isid. XVI 13,1. (Orph.Lith. 180 sqq. κηρ. p. 138).) infestantur plurimis vitiis[*](uitif B1FLD.), scabro ferumine[*](ferrugine v.a.H.), maculosa nube, occulta aliquando[*](aliqua dH Brot.) vomica[*](uomitica B.), praeduro fragilique centro, item[*](item BFdhaH. a Lv. et B.) sale[*](sole Lav.a.B.) appellate. est et rufa aliquis[*](aliquis ego. -quid Fa. -cui BS(de mendo cfr. § 51. 53. XVII 262 extr. 231). -quibus Lv.) robigo[*](rubigo av.a.S.), aliis capillamentum rimae simile. hoc artifices caelatura[*](et latura a. litura Lv.a.G.) occultant. quae vero sine vitio sint[*](sunt dhv.a.S.), pura[*](pura BaBrot.(D). -ro F. -ras Ldhv(S).) esse malunt, acenteta[*](acenteta hB. -ela B. adcenteta F. acc- L. -tera a.) appellantes, nec spumei coloris [*](spumae colore (-ris d) dHBrot.), sed[*](fed BH. om. rv.) limpidae[*](limpidae (H. lymphi- B. -pi- G) aquae BdG. lympideaque F. -daeque v. limpidaeque L. -dieque a.) aquae. postrema[*](postremo v.a.S. postrema—pondere est pertinere videntur post solis radiis (v. 10).) auctoritas in pondere est. invenio apud[*](apud BS. om. rv. cfr. XXVI 107.) medicos, quae sint[*](quae fint BS. quer??? a. quae sunt rv.) urenda corporum, non aliter[*](alter B.) utilius uri[*](uri BS. id fieri rv.) putari[*](putari BS. -re (pot- F) rv.) quam crystallina pila[*](pita B1. pida F.) adversis opposita[*](oppofita BFdhS. app- Lv. adp- a. pos- G..) solis radiis.[*](Suet.Nero 47 init) alius et in his[*](& in hif BS. hic rv.) furor, HS[*](HS cod.Poll.v. sesterciis L. -cia a.om. rJD.) centum quinquaginta[*](quinquaginta centum FLa. CLM dhv.a.J.) milibus[*](millibuf B.) trullam unam[*](una Lv.a.B. unit F.) non ante multos annos mercata[*](mercata BF(B)S. -ta a Lv. -tam dh. -ta aVen.) matre[*](patre a.) familias nec divite. Nero[*](nero BS. om.a. idem (G. item v)nero (uero F) rv.) amissarum rerum nuntio accepto duos[*](an in (post inos) delendum?) calices crystallinos in suprema[*](fuit fuprema BSJ (prava iteratione: cfr. § 19).) ira fregit inlisos. haec fuit ultio[*](ultio S e coni. J. uitio BF. in uitio rv. ratio dhB.) saeculum suum punientis, ne quis alius iis[*](iis v(S). if B1FLD. hif r. ex his C.) biberet. fragmenta sarciri nullo modo queunt. mire[*](mire BC. -reque rv.) his[*](hif BS. om. rv.) ad similitudinem accessere vitrea[*](uitre B2. -tria a. -tri Lv.a.B.), sed
prodigii[*](prodigi B1aS.) modo, ut suum pretium auxerint, crystalli[*](cryftalli non deminuerint (dim- B2L) BLv. om. r. dist. v.a. C (cfr. Fröhner anal. crit. p. 15. 16).) non deminuerint.

[*](cfr. Ovid. met. II 366.) Proximum locum in deliciis, feminarum[*](feminarum—4 tantum om.a.) tamen adhuc tantum, sucina[*](succina d(?)v.a.S. (ubique).) optinent, eandemque[*](eandemque FLv. ead- r.) omnia haec quam gemmae auctoritatem; sane priora illa[*](priora illa BS. -ra a. -rem F. -res L. maiorem dhv.) aliquis[*](aliquibus dhv.a.S.) de causis, crystallina frigido[*](frigido (-da La. rigid F) potu (-tus si F) myrrhina (BJ. murri- rS) ll.S. et murrina (minima h) habent (del. v)rigidi potus dhv.) potu, myrrhina utroque[*](utroque BFaS. -raque dhv. uitreaque L.); in sucinis causam ne deliciae quidem adhuc excogitare potuerunt[*](excogitare potuerunt BS. -uitauerunt dhv. -itauere La. ex- cogende F.).

[*](Ovid. met. II 364. Isid. XVI 8, 6. (Diosc. I 110). cfr. Homerus ζ 513. τ 398.—Nicand. fragm. 63 (O Schneider).) Occasio[*](dist. U 821.) est[*](est om.a.) vanitatis[*](uanitatis est a. -tas Ldv.a.S.) Graecorum[*](grecorum ll.) detegendae[*](occasio—detegendae om.Fh.)[*](detegendae BS. diligentiae d(?)B. -ter rv.): legentes[*](legens L.) modo aequo[*](aequo BFS. -que dhv. equa r.) perpetiantur[*](perpetiatur L. -tien F.) animo[*](animo S e coni. J. ablimo B. nemo r. me de ortu eorum dhv.), cum hoc quoque intersit vitae scire[*](scirent F.), non[*](non BL.cfr. U 821, de mendo § 42 extr. 63. nos S e coni. J. num F. ne a. ponere dh(B). poste- ros v.) quidquid[*](quid F.) illi prodidere mirandum. Phaethontis [*](phaethontis dh(?)v. faeto- B. feto- La. phetentis F.) fulmine icti[*](ictu a.) sorores luctu[*](luctu B2dhIsid.S. -tum B1. fluctu Fa. fletu Lv.) mutatas[*](mutatis a.) in arbores populos [*](populofe (-of B2) ac B (ortum ex iterato lac). -os esse ac U 821.) lacrimis electrum omnibus annis fundere iuxta Eridanum amnem, quem Padum vocavimus[*](uoca- mus dhv.a.S.), electrum[*](et electrum Fdhv.a.S. de mendo cfr. XXXIII 80. 81.) appellatum,[*](3, 117) quoniam sol vocitatus sit Elector[*](elector BFC. -tro a. -tros Lv.), plurimi poëtae dixere

primique, ut arbitror, Aeschylus[*](aefchyfluf B1. aescylus F. eschy- av.a.C. escyllus L.), Philoxenus, Euripides [*](euripideffe (-def fed B2) B (om. nicander—quod esse). eschylus a.om. v.a.S.), Nicander, Satyrus[*](nicander satyrus FLindex D. add. iterum nicander a. satyrus nicander (mea- d) dhS. nicander euripides satyrus v.). quod esse falsum Italiae testimonio patet.[*](de Aeschylo cfr. GHermanni opusc. III 131 sqq.—Apollon. Rhod. IV 627.) diligentiores[*](diligentiores—14 cummim om.a.) eorum Electridas insulas in[*](in om.F.) mari. Hadriatico esse dixerunt, ad quas delaberetur Pado[*](delaber&ur (-aue- B1) pado BS. dilaberetur padus rv.). qua appellatione[*](appella B.) nullas umquam ibi fuisse certum est, nec vero ullas ita[*](ita om.L. ibi dhv.a.S.) positas[*](ap- positas dhv.a.S.) esse, in quas quidquam cursu Padi devehi[*](deueheretur L.) posset[*](possit dhv.a.D. om.L.). nam quod Aeschylus in Hiberia [*](iberia hC.)[*](uncos posuit U 822 coll. III 21. XX 254.) [hoc est in[*](in Bv. om. r.) Hispania] Eridanum esse dixit eundemque appellari Rhodanum[*](rhodano F.), Euripides rursus et Apollonius in Hadriatico litore confluere Rhodanum et Padum, faciliorem veniam[*](uiniam B1. ignorat FL.) facit ignorati sucini[*](sucini dh. -ini in ll.v. cfr. Bergk I p. 32.) tanta ignorantia orbis.[*](Th. lap. 29.) modestiores, sed aeque falsum, prodidere in extremis Hadriatici sinus inviis rupibus arbores stare, quae canis ortu hanc[*](hoc Lv.a.S.) effunderent[*](infunderent L.) cummim[*](gummim B2d. -mmi v.a.S. cum mire L.). Theophrastus effodi[*](infundi La.) in Liguria dixit, Chares vero[*](chares uero om.dv.a.H.) Phaëthontem[*](fetoantē a.) in Aethiopia [*](aethiopie a. -piae h.)῞ἅμμωνος νήσῳ[*](hammonos neso ego. ham- moneffo B. (an hammoneso?). -onis Lav. eam monis F. Hammonis insula U 823. cfr. VI 186.) obisse[*](obeffe B.), ibi et[*](obi et F. ob id dhv.a.S.) delubrum eius[*](ibi (pro eius) dhv.a.S.) esse atque oraculum electrumque gigni. Philemon fossile esse et in Scythia[*](scitiae F.) erui[*](fui F.) duobus locis, candidum atque cerei[*](caerae F. ere a.) coloris quod vocaretur electrum, in alio[*](alio BS. oleo a. alio loco rv.) fulvum quod
appellaretur sualiternicum[*](fualiternicum BS. sualt- Lav. subalt- FdhH. hyalo- pyrrichum D cum U 824. (pterygophoron Diosc.). nomen ad- huc corruptum.).[*](cfr. Plin. infra § 52. VIII 137. Diosc. II 100. Th. lap. 28. 31.—cfr. Strabo IV 6, 2 extr. p. 202.) Demostratus[*](demostratus LdB. demons- rv.) lyncurium[*](lyncurium J. -ion v e Theophr. -ia cū La. lyneum F. luncu B.) vocat[*](id uocat FLdhv.a.S(D).) et fieri ex urina[*](urina a F.) lyncum bestiarum, e maribus fulvum et igneum[*](ingenuum L. -niu a.), e[*](e om.Fa.) feminis languidius[*](Languib; a.) atque candidum; alios id[*](aliof id BS. alios F. -io a. alii Lv.) dicere[*](dixere v.a.S.) langurium[*](langurof BS. -rios a. -rias Lv. longoros F.) et esse in Italia bestias languros. Zenothemis langas vocat easdem et circa Padum iis[*](if BD. us a.) vitam adsignat[*](affirmat Lv.a.H.), Sudines arborem, quae gignat in Liguria, vocari lynca[*](uocari lynca (lin- B1) BS. om. rv.).[*](cfr. Plin. III 152. IV 103. 99. 94. 95.) in eadem sententia et Metrodorus fuit. Sotacus credidit in Brittannia petris[*](patris a. arbores L. -oribus v.a.H.) effluere[*](& fluere B1. efL- B2.), quas electridas [*](electrinas La.) vocavit[*](uocat dH Brot.), Pytheas[*](pythias a.) Guionibus[*](guionib, BD. guto- rv(S). cfr. IV 99. goto- d. gutto- hC. Inguaeonibus A Biese; cfr. Detlefsen ilermae XXXII (1897) p. 192. Teutonibus Müllenhoff (forma Plinio aliena: cfr. infra et IV 99. XXXV 25).), Germaniae genti[*](genti Lav. -te r.), accoli[*](accoli BG. -lis Lv. a coll r.) aestuarium oceani[*](aestatuarium F. oceani G(D). -no a. ab oceani B. ab oceano Fh.om. hoc loco v(J).) Metuonidis[*](metuonidis (meton- d) FhdD. -des a. meconomon L. meton- cod.Prag.J. menton- v.) nomine spatio[*](metuonidis—spatio om.B.)[*](spatio FahG(D). ab oceano spatio Ldcod.Prag.v(J).) stadiorum sex milium; ab hoc diei[*](dici L. diei in F.) navigatione[*](ab hoc diei nauigatione om.a.) abesse insulam Abalum [*](nabalum Fh.om.a.); illo[*](illuc dH Brot. om.a.) per ver[*](per uer BS. cfr. XVII 111. 112. 198. XVIII 120. uere (-ro L) rv.) fluctibus advehi et esse concreti maris purgamentum; incolas pro[*](pro—p. 396, 5 aestibus om.a.) ligno ad ignem uti eo proximisque Teutonis vendere.[*](Timaei fragm. 34 (Müller). Diodor. V 23 init.—extr.: Solin. 20, 13.) huic et Timaeus credidit[*](credit Fdh.),
sed insulam Basiliam[*](bafiliam BFdhB(H). cfr. § 61. IV 95. balisiam Lv. baltiam C.) vocavit. Philemon negavit[*](negauit BLv(S). uagit Fh. ait dH.) flammam ab electro reddi. Nicias solis radiorum sucum intellegi voluit hoc[*](hoc BFh. hos Ldv (ad seqq. relatum).); circa occasum[*](occasum credit d(?)v.a.S.) vehementiores[*](uehementiores—4 actos om.B.) in terram [*](terra Fh.)[*](dist. U 826.) actos pinguem sudorem[*](sudore Fh.) in ea[*](in ea om.L. in ea parte dv.a.S.) relinquere[*](oceani relinquere dv.a.S.), oceani deinde aestibus[*](aeftib. BS. -tatibus rv.) in Germanorum litora[*](litoria F. -re a.) eici. in[*](in BS. et in rv.) Aegypto nasci simili modo—vocari[*](uocari B. et (ac LaD) uoc- rv.) sacal—, item[*](faca & item B.) in India gratiusque et ipso[*](et ipso ego. ipso D. & pro B. est pro F.om. rv.) ture esse Indis;[*](Isid. XVI 8, 7. cfr. infra § 48.) in[*](in—8 uerticillos om.a.) Syria quoque feminas verticillos[*](uerticulos F.) inde facere[*](in facerae F. inde facile a.) et vocare[*](uocare BFdhv. -ri rS.) harpaga, quia[*](qua B.) folia paleasque et vestium fimbrias rapiat. Theochrestus[*](theocrestus F. -ophrastus Lv.a.H.) oceano id exaestuante ad Pyrenaei promunturia[*](promunturia B1. -ium FLD. pro- munctoria B2. -montoria dH. -ium hv.)adpelli[*](adpelli ego. dep- B.cfr. § 42 et 35. eici rv.), quod et[*](eft B.) Xenocrates[*](theochrestus—xenocrates (§ 40) om.a.) credidit, qui de his[*](qui de hif BFdhv. is uero qui L.dist. v.a.S.) nuperrime scripsit vivitque [*](uiuitque BS. -uit rv. dist. Oehmichen stud. Plin. p. 91. cfr. Biicheler mus. Bhen. XL (1885) p. 306.) adhuc. Asarubas[*](afarubaf BL(index)v. asdrubas coni. H. cfr. Bücheler l. l. p. 307. narubus F.) tradit[*](tradit BS. -didit r (praem. qui v).) iuxta Atlanticum mare esse lacum Cephisida[*](cephisiada dHBrot. chepesidam Fh.), quem Mauri vocent[*](uocant dv.a.S.) Electrum. hunc sole excalfactum e limo reddere[*](reddere BS. dare rv.) electrum fluitans. Mnaseas[*](mnesias Lv.a.H.) Africae[*](in africa L.) locum Sicyonem[*](sicyone (sici- F) FL.) appellat[*](appellatum Lv.a.H.) et[*](et om.L.) Crathin amnem in oceanum[*](cratinam in eo ab oceano L.) effluentem[*](et flu- entem Fh.) e lacu[*](lacum (om. e) L.), in quo aves, quas meleagridas et penelopas vocat, vivere[*](uiuere ll.v(S). et uere dH.); ibi nasci ratione eadem qua
supra dictum est[*](eft BS. est de (in Fdh) electride lacu rv.). Theomenes Syrtim iuxta[*](fyrtim iuxta BS. iuxta syrtim rv.) magnam hortum Hesperidon[*](hesperidum hv.a.S.) esse[*](effe BFhS. om.L1. ex quo L2. esse ex quo v.) et[*](et—4. 5 flumen esse om.Fh.)[*](et—3 cacuminibuf BS. om. Lv.) stagnum Electrum, ibi arbores populos, quarum e cacuminibus in stagnum[*](in stagnum L2v. -na B2. -nat B1. inL1lac. usque ad hesperidum (v. 4).) cadat; colligi autem ab[*](autem ab BS. uero a L2v.) virginibus Hesperidum.[*](Ctesias Indic. ap. Phot. bibl. 72 p. 149 (fragm. ed. Baehr p. 252 § 19).) Ctesias[*](ctefiaf Bv. ethesias L.) in[*](in BS. om.Lv.) Indis[*](indiif B2.) flumen esse Hypobarum, quo vocabulo significetur omnia[*](omnia BS. -ia uasa (as F. in se H) rv.) bona eum ferre[*](bona eum ferre BS. ferre bona rv.); fluere[*](fluuere B1.) a septentrione in exortivum[*](exortiuum FdC. -ritum B1. -rtum rv.) oceanum[*](ocean oceanum B.) iuxta montem silvestrem arboribus electrum ferentibus. arbores eas[*](eas om.F. se d.) psitthachoras[*](pfitthachoras (-ra B) BD. siptach- H e Ctesia. apitachora F. aphytacoras Lv.) vocari, qua[*](qua om.F.) appellatione significetur praedulcis suavitas. Mithridates in Carmaniae[*](carmaniae D. germ- (-icae F) ll.v. de mendo cfr. § 110. 131. 134. XXXVI 59.) litoribus insulam esse, quam[*](quam BS. om. rv.) vocari[*](uocarique eamLv.a.S.) Seritam[*](feritam BS. oserietam Fh. -ictam dB. cedron Lv.), cedri genere silvosam, inde defluere[*](fluere B.) in petras. Xenocrates[*](enocrates—14 gigni om.B.) non sucinum tantum in Italia, sed[*](sed FLaD. uerum dhv.) et thium[*](et thium (=θεῖον) D cum U 830. etium F. etiam dh. thieum L.om.a. etiam thieum (thyon H. thyeum J) v.) vocari[*](uocari om.adh.), a Scythis vero[*](ueros Fdha.) sacrium[*](sacrium Fv(D). -crum LdhJ. -cro' a.an Sacium?), quoniam et ibi nascatur[*](nascitur L.); alios putare in Numidia[*](numidico a.) ex limo[*](ex limo ego. cfr. § 37 extr. ex uino F. ex dh.om. rv. ex humo D.) gigni. super omnes est Sophocles poeta tragicus[*](po&a tragicuf BS. tragicus (-igus F) poeta rv. del. D cum U 831.), quod equidem miror, cum[*](cum BS. om. rv.) tanta gravitas
ei[*](et p. 398, 1 grauitaf ei BS. -tas et F. -tate rv.) cothurni[*](coturni Bh.) sit[*](fit BS. est r. et dhv.), praeterea vitae fama[*](flama L2a. flamma L1.) alias[*](alia F.del. D. (an magna vel ampliata?).) principi[*](principi BFaJ. -pe dh(?)B. -pali Lv(D).) loco genito[*](genitus dhv.a.S.)[*](& BS. om. rv(U 831).) Athenis et rebus[*](reb; genuis (vel genitis) a.del. U 831.) gestis et[*](et—4 eum aut om.a.)[*](& BS. om. rv.) exercitu ducto[*](adiecto Lv.a.B.). hic[*](hic enim L.) ultra Indiam fieri[*](fieri FLdhv(J). fluuere B1. fluere B2S. de mendo cfr. XXXII 121.) dixit e lacrimis meleagridum avium Meleagrum deflentium[*](defluentium B1Fd.). quod[*](quod et Lv.a.S.) credidisse eum aut[*](uel dhv.a.S.) sperasse[*](separasse Fa.) aliis persuaderi[*](parsuaderi F. persuadere B1 (ut videtur; i in ras.)Lav.a.B.) posse quis non miretur[*](ueretur Lav.a.B.)? quamve[*](quam fe B.) pueritiam tam inperitam[*](aut (tam F) impericiam FLv.a.B.) posse reperiri[*](reperri F. -perire B. (an possit reperire sc. Sophocles?).), quae avium ploratus annuos credat[*](credas F.) lacrimasve[*](lacrimas ui F. -mas ut a.) tam grandes avesve, quae a[*](auefue quae a BS. auesque (quae F) r. -que e dhv.) Graecia[*](grecia B. egregias L. -Iā a.), ubi[*](ubi om.La.) Meleager periit[*](meleager periit (-rit BD)) BFdhv. om.a. -grum etiam perisse et L.), ploratum adierint[*](adierint- BS. missem F.ee (isse v) in av. esse apud L.) Indos[*](idof B1.)? quid ergo? non multa aeque fabulosa produnt poetae? sed hoc in ea re, quae cotidie invehatur[*](inuehatur Lav(S). -eatur B1F. -eniatur B2dhH.) atque abundet[*](abund& BS. -det et rv.) ac[*](ac BFS. hac r. hoc- dhv.) mendacium coarguat, serio[*](ferto F. certo La.) quemquam[*](quendam quam B. quamquam F.) dixisse summa hominum contemptio[*](contemptio v. -emtio d. -entio ll.) est[*](est om.Fh.) et intoleranda[*](intuenda La.) mendaciorum inpunitas .

[*](Tac. Germ. 45. Solin. 20, 8. 9. Isid. XVI 8, 6. 7. XVII 7, 31.—cfr. Plin. IV 97.)Certum est gigni[*](signi F.) in[*](in om.F.) insulis septentrionalis oceani[*](oceanif B1. hocaeani F. hoc L. hac cani (vel eam) a.) et ab Germanis appellari glaesum[*](glaefum BS. glassu a. glessum rv.), itaque et ab[*](a dhv.a.S.) nostris ob id unam insularum Glaesariam[*](glesariam F. gless- Ladhv.a.S.) appellatam, Germanico

Caesare res ibi gerente classibus[*](ref—claffibuf BS. res ibi classibus gerente r. ibi classibus rem gerente dhv.), Austeraviam[*](aufterauiam B1FaS coll. IV 97. -tera uiam B2. -trauiam Lv.) a[*](a om.Fa.) barbaris dictam. nascitur autem defluente medulla pinei generis arboribus, ut cummis[*](gummis F. -mmi B2dhv.a.S.) in cerasis[*](in gerasis F. in cera L. sincera a.), resina in[*](in BS. om. rv.) pinis[*](pinif BaH. -neis Lv. piris Fdh.) erumpit umoris[*](dist. v.a.C.) abundantia. densatur[*](densantur F.) rigore vel tempore[*](tempore FLhSolin.Isid. v(J). -ri a(?). pondere B. tepore d(?)B.) ac mari[*](ac mari ego. aut maria BFdhv(S). aut amori a.om.L. autumnali B coll. Solino.), cum ipsum[*](ipsu ego. ipfa BS. ipse J. uero L. uere D coll. § 35. om. rdhv.) intumescens aestus rapuit ex insulis, certa[*](certa ego. -te ll. v. (aduersa Tacit.).) in litora[*](litore Fdha.) expellitur, ita volubile, ut pendere videatur atque non[*](atque non (ego. nos F.cfr. § 31)sidere F. atque considere hB. atque a.om.BLv(S). aqua non sidere D.) sidere in vado[*](in uado BFdS. in a. quod L. in uado. Quod v.).[*](Corn. Nep. ap. Cassiod. Var. V 2. Solin. 20, 9. 10. Tac. Germ. 45.) arboris[*](arboris dhv. -re Fa. -rum (sed post esse) L. Roborif B.) sucum esse etiam[*](etiam ll.v(S). om.dC.) prisci nostri credidere, ob id sucinum appellantes. pinei[*](pinei BS. -neae adhv. -naee F. -nea L.) autem generis[*](generif BS. om. rv.) arboris[*](arbores a.) esse indicio est pineus in adtritu[*](atritu a. acr- F.) odor et quod accensum[*](ecensum F. accensum—10. 11 adfertur om.B.) taedae modo ac nidore flagrat[*](quod—flagrat om.a.)[*](flagret v.a.S.). adfertur [*](adfertur Lv(S). affirmatur (adf- F) FdhaH.) a[*](a om.F.) Germanis in Pannoniam[*](in annontam F. inde d. idem h. ideo H.) maxime[*](maxime BB(S). -mo F. mox per rv. maxime appetitam dhH.) provinciam[*](prouinciam om.BSJ.), et inde Veneti[*](uenienti a. aduectos dhH.) primum, quos[*](quof BS. quos graeci (gre- Fa) rv.) Enetos[*](enetos cod.Poll. v(Brot.). hen- C. fenatof B. inaetos F. natos a. nitos L. macatos dhH.) Graeci[*](greci B.om. rv.a.S.) vocaverunt[*](uocauerunt BS. -ant Lav. -abant FdhH.), famam rei[*](rei fama a.) fecere proximique[*](proximique BS. -me r. -mi Verc. -mae v(H). an proximi quippe?) Pannoniae et agentes[*](& agentef BS. id accipientes Fdhv. ad accipiennonie a.om.L.) circa
mare Hadriaticum.[*](Isid. XVI 8, 7.) Pado vero adnexa[*](adnexa ll. v (S). -xae Hack.) fabula[*](fabula eft BS. -le La. -lae v. -la Fdh.) est evidente[*](euidente BFhS. -ta d. uidentur r. -etur v. an euidenti de? magis vero Plinianum sit adnexae fabulae est euidens; cfr. XVII 12. XXXI 54. IX 71. 2. II 138.) causa, hodieque Transpadanorum[*](tranfpadanorum (-don- B) BFdhv(H). -narum r Verc.) agrestibus feminis monilium vice sucina gestantibus, maxime decoris gratia, sed et medicinae; creditur quippe tonsillis[*](creditur quippe tonsillis (toff- B) BS. quando (qnFL) ton- sillis creditur rv.) resistere et faucium vitiis, varie[*](uarie B1. -iae F. -io B2Lv. -Iū a.) genere[*](generū a.) aquarum iuxta Alpis[*](alpif B1S. -pef B2. aliis Fa. -ios L.om.dH. illos v.) infestante guttura hominum[*](hominum BS. om. r. ac uicinas carnes dhv.).[*](Solin. 20, 11. (cfr. Suet. Nero 12).) DC M p[*](DC mil. p. fere B(SJ)D. ac p. fere F. ac fere passibus trecentis L. sexcentis (G. centum dhv) fere M. pass. dhv.). fere[*](guttura—fere om.a.) a[*](a ll.G. abesse a d. abest a hv.) Carnunto Pannoniae abesse[*](abeffe BS. -est rG. om.dhv.) litus id[*](id (id ae F. a dh) germaniae (-ia dh) ex quo BaFdhG. ex quo id germaniae Lv. quo id a germa- nia B.) Germaniae, ex quo invehitur, percognitum nuper[*](eft nuper B2D.), vivitque[*](uiuitq. BS. uidit aD. uidit enim Lv. uidete F.) eques[*](equef BLv. eq' a. q???; F.) R[*](R. BFaD. ro- manus Lv.). ad id comparandum[*](adi comparandi F.) missus ab[*](a adhv.a.S.) Iuliano curante gladiatorium[*](gladia- torium Fdhv(D). -rum r. cfr. XXXV 52.) munus Neronis principis. qui[*](qui & BS. quin et FdhD. qui nec r. qui haec v.) et commercia ea[*](ea BS. om. rv. exercuit D cum U 832.) et litora peragravit, tanta copia invecta , ut retia coercendis[*](coercendif (coher- av) BLav(S). arcendis dhB. -ntis F.) feris[*](ferit a.om.Lv.a.B.) podium[*](spodium Lv.a.B. podium q. B. -umque S.) protegentia[*](egentia B. teg- S.) sucinis[*](sicinis F2. -nes F1. sucidis a. -ino dH Brot.) nodarentur, harena[*](harena D coll. XXXIII 90. XXXVI 162. arma ll.v) vero et libitina[*](liuitina B1) totusque[*](totufq. B2Ldv. to ufq. B1. totiusque (toci- F) r.) unius diei apparatus in variatione pompae[*](pompae S. -pae ac B.) singulorum dierum[*](in—dierum BS. om. rv. uncis inclusit J.) esset
e[*](de La.) sucino. [*](Solin. 20, 12. Tac. Germ. 45. Martial. epigr. VI 15. IV 32. 59.) maximum pondus is glaebae attulit XIII librarum . nasci[*](nascitur F. nasci—est om.a.) et in India certum est. Archelaus, qui regnavit in Cappadocia, illinc[*](illic a.) pineo[*](pineo FdhH. -of B. in eo a.om.Lv.) cortice inhaerente tradit advehi rude polirique adipe suis[*](adipe suis FdhB coll. Solino. om. rv.) lactentis[*](lactentif BdhB. lat- Fa. lacte Lv.) incoctum. liquidum id[*](liquidum id BS. -dum (h'q die a) rv.) primo destillare argumento sunt[*](sunt om.Fdh.) quaedam intus[*](intus om.La. (interlucent Tacit.).)[*](in (pro ut) F.)[*](& BLaS. ex F.om.dhv.) tralucentia, ut formicae culicesque[*](pulices- que La. aut culices dv.a.S.) et lacertae[*](lacerate F. -tae h. -rtaeque v.a.S.), quae[*](quae BFS. om. r. quas v.) adhaesisse musteo[*](adhesissem usteo F. -herentes in eo L.om.a.)[*](nec L.) non est dubium et[*](et uncis inclusit J.) inclusa[*](inclausa a. -lusas Lv.a.S. in eius a F.) durescente[*](durefcente BS. -cens (vel -centes) a. -cere L. daurescentes F. indurescente dh. -ti v.) eodem remansisse[*](eodem remanfiffe (-ife B1) BS(D). om. rv. uncis inclusit J.).

[*](extr.: Solin. 20, 12. 13. Prisc. perieg. 283.) Genera eius plura sunt. ex iis[*](funt ex iis (if B1D. hif B2) BS. om. rv. unicis inclusit J.) candida odoris praestantissimi[*](ne Fa.), sed nec his nec cerinis[*](cerinif BS. cernis Fa. cereis dhB. tetris Lv.) pretium. fulvis maior auctoritas. ex iis[*](ex iis (is LD) Ldhv. ex his Fa. exift B1. exiftit B2.) etiamnum[*](etiamnum dhv. -unc FLa. &iam B.) amplius[*](ampliuf BD. -ior rv.) tralucentibus[*](traducentibus a.), praeterquam si[*](sa F.) nimio ardore[*](amore a.) flagrent; imaginem[*](imaginemque Lv.a.S.) igneam in iis[*](in iis (if B1D. hif B2) effe BS(D). inesse Lv(J). in sese r.) esse, non ignem[*](ignem BLv. -nem igneam r.), placet. summa laus Falernis a vini[*](dist. ego (ut sint ablat. absol.).) colore dictis, molli fulgore perspicuis[*](perfpicuif BS. -cui sunt r. -cuis. sunt v(D).) in quibus et[*](et in quibus Lv.a.S (D). cfr. XXIV 80. XXVIII 231.) decocti mellis lenitas placeat.[*](Isid. XVI 8, 7. Solin. 20, 13 cfr. Plin. supra § 37. Plato Timae. p. 80 C. Geopon. XV 1, 29.)[*](placeat uerumuerum—p. 402, 13 uitiis aut om.aom.B1.) verum hoc quoque notum[*](et p. 402, 1 notum fieri BLv. finiri F.)

fieri oportet, quocumque modo[*](modo BFdhv(S). om.LG.) libeat[*](libeat ea tinguian tingui, ut?ego. libeat tingui FLG(J). tingi libeat dhv. ea tinguere libeat tingui BS(D). de iteratione cfr. §19.), ea tingui, haedorum sebo[*](fepo B2. seuo dhv.a.S.) et anchusae[*](ancufae B1. amc- F.) radice, quippe iam[*](iam & BS. etiam rv.) et conchylio inficiuntur . ceterum attritu digitorum accepta caloris[*](coloris B1L.) anima trahunt[*](& BFdhv(S). ac LG.) in se paleas et folia[*](folias F.) arida et philyras[*](& (ac F) philyras (fil- B. hiluras F) BFG(S). om.Lv(H).), ut magnes lapis ferrum. ramenta[*](erementa L.) quoque[*](an que (pro quoque)?) eius[*](eius ll. S. sucini dhv.) oleo addito[*](addito ll.v(S). -ta G.) flagrant dilucidius[*](lucidius L.) diutiusque quam lini[*](ni (pro in) F.) medulla.[*](cfr. Pausan. V 12, 7.) taxatio in deliciis tanta[*](tantu aut F.), ut hominis[*](hominis FLdv. -nem B.an hominum?) quamvis parva effigies vivorum hominum vigentiumque pretia exsuperet[*](exfuperet BS. su- rv.), prorsus ut castigatio una non sit satis. in Corinthiis aes placet argento auroque mixtum[*](mixtum BFv(H). -to LG.), in caelatis ars et ingenia[*](an ingeniū? sed cfr. § 76.); myrrhinorum et crystallinorum diximus gratiam; uniones[*](uniones quod dhv.a.S.) capite circumferuntur,[*](21 sqq.) gemmae digitis; in omnibus denique aliis vitiis[*](uitiif aut BS. -tiis rv.) aut ostentatio aut usus placet[*](placet et La.): in sucinis sola[*](fola BS. om. rv.) deliciarum [*](deliciarum BS. -rum tantum rv.) conscientia. Domitius Nero in ceteris vitae suae portentis capillos quoque[*](quoque om.a.) Poppaeae coniugis suae[*](poppaeae (-ppae B. -ppee a. popeae F) coniugif (-ge F) fuae (siue a) BFaS. coniugis suae poppaeae Lv.) in[*](in om.BS.) hoc nomen[*](nomine BS. (an huic nomini, ut V 119?).) adoptaverat[*](adapta- uerat L.) quodam etiam carmine sucinos[*](fucinof BFdhv(S). -na rG.) appellando , quoniam[*](et quoniam dhv.a.S. dist. Littré.) nullis vitiis[*](uitif B1D.) desunt pretiosa nomina; ex eo tertius quidam hic[*](quidam hic FLaG(D). hic quidam (-dem v) dhJ. hic BS. (i. e. Poppaeanus sucini color quasi quidam novus praeter Falernum et melleum: cfr, § 47).) colos coepit expeti matronis[*](a matronis dhv.a.S.).

Usus tamen aliquis[*](aliquif BS. om. hoc loco et post inuenitur (-entur F) habent rv.) sucinorum invenitur in medicina, sed non ob hoc feninis placent[*](plac& BS (sc. usus).). infantibus adalligari amuleti ratione prodest.[*](Pl. iun. 61, 23.—Diosc. I 110 extr.) Callistratus prodesse[*](prodeffe BS. om. hoc loco et ante tradit habent rv.) etiam[*](etiam BaS. quam d. et rv.) cuicumque[*](quicumque B1.) aetati contra lymphationes tradit et urinae difficultatibus potum adalligatumque. hic et differentiam novam fecit[*](fecit BS. cfr. XVI 245. 166. XIX 54. XXIII 29. XXXI 90. (XIII 104). adtulit rv(J). cfr. XXXIV 96.) appellando chryselectrum[*](cryfelectrum B.) quod[*](quod si a. quasi Fdhv.a.S.) sit coloris[*](colore a.) aurei et matutino gratissimi[*](gratiffimi BdhC(H). -mo G. grauis- simi rv.) aspectus[*](adspectu ahG.), rapacissimum ignium, si[*](fi BS. et si rv.) iuxta fuerint, celerrime ardescens. hoc collo adalligatum mederi febribus et morbis, tritum vero[*](uero BS.om. rv.) cum melle ac rosaceo aurium vitiis et, si[*](sic F.) cum melle Attico teratur[*](conteratur dv.a.S.), oculorum quoque obscuritati[*](obfcuritati BdS. -tis Fa. -tibus Lv.), stomachi etiam vitiis vel per se farina eius sumpta[*](sumpto a.) vel[*](uel om.F.) cum mastiche[*](mastice a.) pota[*](poto La(Jerrore).) ex aqua[*](etiam dhv.a.S.).—Sucina et gemmis, quae sunt[*](sint F.) tralucidae, adulterandis magnum habent[*](hab& B.) locum, maxime amethystis[*](amethystū La. -histi F.), cum tamen[*](tamen BS. om.rv.) omni, ut diximus, colore tinguantur[*](tingua- tur dh(?)S.).

[*](cfr. Plin. supra § 34. VIII 137. Diosc. II 100. Isid. XVI 8, 8. XII 2, 20.) De lyncurio[*](lingurio B1. lig- B2. lintu- F.) proxime dici cogit auctorum pertinacia , quippe, etiamsi non electrum id[*](id ego. id esse (esset Lhv. effe contendunt BS) lyncurium (lycu- F. lyngu- B1. lygu- B2) ll.dhv. de interpolatione cfr. § 192.), tamen gemmam[*](gemmamque Fh.) esse contendunt[*](uolunt (pro contendunt) BS.), fieri autem[*](autem adfirmant BSD.) ex urina quidem[*](quidem om.a.) lyncis, sed et genere[*](et genere ll.S. egestam dhv.) terrae[*](terrae BLS. -ra et F.om.a. -ra dhv.), protinus[*](patronus F. ptn' a.) eo animali[*](eo animali BS. bestia hv. om.r.) urinam[*](urinam om.dhv.a.S.) operiente[*](operiente BdhS. -te ea FaD. -te eam Lv.),

quoniam invideat homini[*](hominum usui dv.a.S. om.h. bonum a(?).), ibique lapidescere[*](ibique lapidefcere BS(D). om. rv(J).). esse autem, qualem in[*](in igneis sucinis dhv.a.S.) sucinis, [*](Solin. 2, 38. Th. lap. 28. Solin. 2, 39. Damig. 31.) colorem igneum[*](igneum BS. cfr. VIII 137. ignis r. om.dhv.), scalpique[*](fcvlpiq. B2. alpisq. a.om.L.) nec folia tantum[*](nec (pro ad) a.) aut[*](aut Badhv. ac rD.) stramenta ad se rapere[*](rape a.), sed aeris etiam ac[*](ac Lav. ad r.) ferri lamnas, quod[*](quod om.Fha.) Diocli[*](diocli BahS. -ly F. -les Ldv.) cuidam[*](cuidam FhS. qui- B. -dem et Ldv. qda a.) Theophrastus quoque [*](quoque BS. om. rv.) credit. ego[*](eo F.) falsum id totum arbitror nec visam[*](uifam Bdv. -sa Fha. -so L.) in aevo nostro gemmam ullam ea appellatione. falsum[*](falfum BS(D). om. rv(J).) et quod de medicina simul proditur, calculos vesicae poto eo elidi et morbo regio succurri[*](fuccurri BS. occ- rv.), si ex vino bibatur aut spectetur[*](fpectetur ES. si pecce- F(a?). sipicte- L. si pote- (porte- v) dhv.) etiam.

Nunc gemmarum confessa genera dicemus ab[*](ab BS.arv.) laudatissimis orsi, nec vero[*](uero om.La.) id solum agemus, sed etiam[*](etiam BS. a (- & fort. recte) r. ad v.) maiore[*](maiorem v.a.S.) utilitate[*](utilitatem B1v.a.S.) vitae[*](uitae obiter (-tum d) Fdhv.a.S(D). cfr. § 118.) coarguemus[*](coarguemuf (cor ar- B) S. -uetur rv.) Magorum infandam[*](infandam (-fun- B) S. -da (nef- a) rv.) vanitatem [*](uanitatem BS. -itas rv.), quando vel plurima[*](prima B.) illi prodidere de gemmis ab[*](ab BS. om. rv.) medicinae blandissima specie ad[*](blandiffima fpecie ad BS. ex his blanda specie dhH. ex his species (-iae F) blando (-da Fa) rv.) prodigia[*](prodigio v.a.H.) transgressi.

[*](Plato Politic. p. 303 E. Timae. p. 56 B. Pollux VII 99.) Maximum in rebus humanis, non solum inter gemmas, pretium habet adamas[*](adamaf Bv. -mans r.), diu non nisi regibus et iis[*](his a.) admodum paucis cognitus[*](cognitus v. -tus ut a. -tum B1. -tu B2. cogcognitus F. commodus L.). ita[*](ita FdhaS. it B1. fit B2. om.Lv.) appellabatur[*](appellabatur om.Lv.a.S.) auri nodus[*](auri noduf BFS. cfr. XXXIV 136. auri modo dhH. unus modo Lv. uno mod' a. auri comes U 836.)

in metallis repertus perquam raro [comes auri][*](uncos ego posui. comes auri (Lv. auro dhJ. -rum Fa) FdhLav. om.BU 836.) nec nisi in auro nasci videbatur. veteres eum in Aethiopum metallis [*](metallif tantum BhS. tantum metallis rv(D).) tantum inveniri[*](inuenire B1.) existimavere inter delubrum Mercuri[*](mercurii B2av.a.S.) et[*](atque (pro et) Fdhv.a.S.) insulam Meroen, dixeruntque[*](dixe- runt quae B.) non ampliorem cucumis[*](non cumis amphonis femine a.) semine aut[*](-haut D.) colore[*](colore Ldhv. -rem r.) dissimilem inveniri. [*](Dionys. perieg. 1119. Solin. 52, 53. Prisc. perieg. 1063. August. civ. dei XXI 4, 4.—Solin. 52, 54. Isid. XVI 13, 2. Damig. 3. Solin. 52, 55.) nunc primum[*](nunc primum BS. nunc Fdhv(D). in a.om.L.) genera eius sex noscuntur[*](nafcuntur B.): Indici[*](primum indici D.) non in[*](in Bv. om. r.) auro nascentis[*](nafcentef B(a?)SJ. sed cfr. huic (v. 11).) et[*](& BS. set a. sed rv(D).) quadam[*](quodam F.) crystalli cognatione, siquidem et colore tralucido [*](tranlucido B2.) non differt[*](dif- feru??? BSJ.) et[*](et om.La.) laterum[*](dist. ego.)[*](latere L(a?).) sexangulo[*](sexangula Fa.) levore[*](liuore B2h.cfr. § 26. leuare L. leua a.), turbinati[*](turbinati B(a?)S. -tus rv(D).) in mucronem[*](mucronem LaSolin.v. -ne r.) e[*](e BhS. ae F.om.d. aut rv.) duabus contrariis partibus, quo magis miremur , ut si duo turbines latissimis[*](latissimi (-mis v) suis Lav.a.S(J).) partibus[*](quo—10 partibus om.Fdh. quo–9. 10 mire- mur (-etur a) om. H Brot.) iungantur[*](iungeretur a.), magnitudine vero etiam abellani[*](bellani F. auellani (-nae C) B2dhv.a. S.) nuclei[*](nuculei B1J. -cleis a.). similis est huic[*](huic quidem Lav.a.S.) Arabius[*](arabicus dhv.a.S. cfr. § 62.), minor tantum, similiter et nascens. ceteris pallor[*](pallidior ah.) argenti[*](genti a. -tis Lv.a.H.) et in auro[*](et in auro om.B.sed cfr. Solin.) non nisi excellentissimo natalis[*](natales dH Brot.). [*](Seneca dial. II 3, 5. Th. lap. 19. Isid. XVI 13, 2.—Damig. 3.) incudibus [*](in crudibus F.)[*](id (pro hi) F.) hi deprehenduntur[*](repraehen- dunt ubi F.) ita[*](ita BLdhv. ta F.om.a.) respuentes ictus[*](ictum Lv.a.S.), ut[*](ut om.a. ut in F.) ferrum utrimque[*](incudesque FdhLv.a.S.) dissultet, incudes ipsae[*](ipsae om.La.) etiam exiliant[*](dissiliant dhv.a.D.). quippe[*](et p. 406, 1 duritia quippe a.)
duritia est inenarrabilis, simulque ignium victrix[*](uictrix ignium a.) natura et numquam incalescens, unde[*](unde nomen B.) et nomen [interpretatione Graeca indomita vis][*](uncos posuit D. indomita uis graeca appellatione (interpreta- v) dhv.a.S. cfr. Isid.) accepit[*](accepit. genera adamantis sex a.). unum ex iis[*](unum ex if BD. ex his unum a.) vocant cenchron , milii[*](mili B1FLaS. quod est milii v.) magnitudine, alterum Macedonium, in Philippico auro[*](lippicauro a.) repertum; hic est cucumis[*](cucumi Lav.a.C.) semini[*](femini B2aC. -n& B1. -ne rv.) par. [*](Solin. 52, 55. 56.) post hos[*](hof BVerc. hoc rv.) Cyprius vocatur in Cypro repertus, vergens ad[*](ad BLS. om. r. in dhv.) aereum[*](ereum a. aerium dhH Brot.) colorem, sed[*](sed ego. sed in ll.v..) medica vi[*](medica ui BaS. -camine Fh. -cina Ldv (D).), de qua[*](de qua BS. de quo h. qua F. ut Ldv. om.a.) dicemus, efficacissimus.[*](61) post[*](autem L.) hunc siderites[*](est siderites Ladhv.a.S.) ferrei splendoris[*](coloris a.), pondere ante ceteros [*](ceteris La.), sed[*](et L.) natura dissimilis. namque[*](namq. BD. om.L. nam rv.) et ictibus[*](igtibuf B1. act- F. ictibus enim L. I frangitur dhv.a.S.) frangi et alio adamante perforari potest, quod et[*](et (pro ut) F.) Cyprio evenit, breviterque ut degeneres nominis tantum auctoritatem habent.

[*](med.: cfr. Plin. XX 2. Marc. 26, 95. Isid. XVI 13, 2. XII 1, 14. Solin. 52, 56. Prisc. perieg. 1065–1070. August. civ. dei XXI 4, 4.)Nunc[*](nunc BS. id F(a?). idque Lv.) quod totis voluminibus his docere[*](hif (if B1) docere BS. his docere et (om.a) mandare Lav. inducere (-rae F) Fdh.) conati sumus de discordia rerum concordiaque, quam antipathian[*](antiphatian B. -patian a.) Graeci vocavere[*](uocauere BdhS. appellauere r(a?)v.) ac sympathian[*](sympathiam dhv.a.S. -phatian B. sinpathian F. ras nathidian (-tidia a) r.), non aliter clarius intellegi potest, siquidem illa invicta vis, duarum[*](duarum Bv. -umque r.) violentissimarum[*](uiolentissime (-mae v) Lav.a.H.) naturae rerum ferri igniumque[*](ignisque dhv.a.S.) contemptrix, hircino rumpitur sanguine , neque[*](neque BFdhH. nec a(?)G. ac ne Lv.) aliter quam recenti calidoque[*](callidoque B1.) macerata et

sic quoque[*](quoque (pro etiam) B.) multis[*](multif ictibuf Bin ras.) ictibus, tune etiam praeterquam eximias incudes malleosque ferreos[*](fer- reos om.dhH Brot.) frangens. [*](med.: Isid. XVI 13, 2. Solin. 52, 56.) cuius hoc[*](hoc om.B1.) invento[*](inuento BS. -nio Fa. -ntum LD. ingenio dh. -genio inuentum v. cfr. XXXII 1.) quove[*](quoq, a.om.L.) casu[*](casuue L.) repertum? aut quae fuit coniectura experiendi[*](recenti (pro fuit) a.) rem inmensi pretii[*](creti F. secreti et dhv.a.S.) in foedissimo[*](fedissimo F. fid- La.) animalium? numinum[*](numinum BG. nomi- Fa. omni- Ldhv.) profecto talis[*](talif BS(D). muneris (nume- a) talis rv(J).) inventio[*](inuenio F.) est[*](eft BS. omnis (hominis v) est rG.) et hoc munus omne[*](& hoc munuf omne BS(D). om. rv(J).), nec[*](ne F.) quaerenda ratio[*](ratio BS. om. rv.) in ulla[*](nulla F. illa B2.) parte naturae[*](arte B2. naturae ratio FLav.a.S.), sed voluntas! cum[*](ut (et Verc.) cum Lv.a.S.) feliciter contigit rumpere[*](contigit rumpere BS. rumpere contigit (H. -tingit av) rv.), in tam parvas friatur[*](friatur S e coni. J. frua- B. feriantur r. fri- D. frangitur Verc. -gantur dv.) crustas, ut cerni vix possint. expetuntur hae[*](hae BFS. a dhv. e a. hae a L.cfr. § 50.) scalptoribus ferroque includuntur, nullam non duritiam ex facili cavantes. [*](Isid. XVI 13, 3. Solin. 52, 57. 53. (Orph. Lith. 194). Damig. 3. cfr. infra § 192.)adamas dissidet cum magnete[*](magnete lapide adhv.a.S.) in tantum, ut iuxta positus[*](appositus a.) ferrum non patiatur[*](patitur F.) abstrahi aut, si admotus magnes adprehenderit , rapiat atque auferat[*](afferat a.). adamas et venena vincit atque[*](uincit atque BS. om. rv.) inrita facit[*](faciat a.) et lymphationes abigit metusque vanos[*](meatusque uagos La.) expellit a[*](a om.La.) mente. ob id[*](et ob id LG.) quidam eum ananciten[*](ananciten BFS. anchi- Lav. anachi- (B1)C. eunachi- (B2)Verc. -citen hBrot.) vocavere[*](uocare a.). —Metrodorus[*](metrodorus—p. 408, 2 dubitet om.B.) Scepsius[*](sep' a.) in eadem Germania[*](germania LaS. -ia a Fdh. -ia et G. -ia in v.) Basilia[*](basilia (B2)H. cfr. § 36. balista ll. v. in bal- tia (B1) G.) insula nasci, in qua et sucinum, solus[*](solus om.dv.a.S.), quod[*](quod—p. 408, 1 dicit et oz.a.) equidem
legerim, dicit[*](solus dicit dv.a.S.) et praefert Arabicis. quod[*](quod—3 arabicisque om.a.) esse falsum[*](falsum esse dhv.a.D.) quis dubitet?

[*]((cfr. Th. lap. 36). Isid. XVI 7, 1. Solin. 15, 23. 24. Th. lap. 24.) Proximum apud nos Indicis Arabicisque[*](et arabicis L (cfr.a).) margaritis pretium est, de quibus in[*](in (pro de) F,) nono diximus volumine[*](9,106) inter res marinas.

Tertia auctoritas smaragdis perhibetur pluribus[*](plurib. BFdhv. multis rD.) de causis, quippe[*](quippe BS. om. rv.) nullius[*](nulliuf Bdhv. -llus r.) coloris aspectus incundior est. nam herbas quoque silentes[*](quoque filentef BS coll. Column. IV 27, 1. 29, 1. 30, 6. XI 2, 26. XII 7, 1. quoque uirentes (-tis FD) Fdhv(D). om. r.) frondesque[*](frondesque (quoque L) uirides La.) avide spectamus[*](auide (aut de F) fpectamuf (-tam F) BFaC. haud desp- Lv. desp- dhVerc.), smaragdos vero tanto libentius, quoniam nihil omnino viridius[*](uiuidius F.om.a.) comparatum illis viret. [*](Isid. XVI 7, 1. Solin. 15, 24. 25. Plin. supra § 8.) praeterea soli gemmarum[*](mnarū a.) contuitu[*](con- tuitu Lav. collutu B. coniuitum F.) inplent[*](inplent Lav. -nti h. -l& B. -leri Fd. fatiant F. favtiat B2.) oculos nec satiant. quin et ab intentione[*](intentatione Fh. alia ll.S. alia obscurata dv.) alia aspectu[*](afpectuf B.) smaragdi recreatur[*](recreatus F.) acies, scalpentibusque[*](que om.La. fcvlpentibusq. B2.) gemmas[*](gemmis a.) non alia gratior oculorum refectio est: ita[*](in (pro ita) BSJ.) viridi[*](uiride B1.) lenitate lassitudinem[*](lassitudine a.) mulcent[*](mulcenf BSJ.). praeterea[*](prae- terea e FhD. (globosi e Solino inseri voluit U 838).) longinquo amplificantur[*](ampli- ficatur B.) visu inficientes circa se repercussum aëra, non sole[*](solū La.) mutati , non umbra, non lucernis, semperque sensim[*](sensi F.) radiantes et visum admittentes[*](et uisum (-su Fa) admittentes FLadhv. om.B. (transmittentes U 839, sed cfr. § 69).) ad crassitudinem sui facilitate tralucida [*](tralucida om.a.), quod etiam in aquis[*](qui F.) nos iuvat[*](non iuuat (fit Lv) Lav.a.H. de mendo cfr. § 31.). iidem[*](idem BaD.) plerumque concavi, ut visum conligant[*](colli- gant adhv.a.D.). quam[*](quapropter dhv.a.S.) ob rem decreto hominum

iis[*](if B1D. his B2a.) parcitur scalpi[*](scalpi uetitis om.a.) vetitis. quamquam[*](quā a.) Scythicorum Aegyptiorumque[*](fcyticorū aegyptorumque B.) duritia[*](duritiae F. -ties dhv.a. G.) tanta est, ut non[*](non om.a. ne dv.a.S.) queant volnerari. quorum vero corpus extentum[*](extensum Lav.a.S.) est, eadem qua[*](que F.) specula ratione supini[*](supini (supp- FL) rerum FLadhv(J). -nif rebuf BS. de spe- culis supinis cfr. XXXIII 129 (ceterum XXIII 1. IX 2. XI 125). an vero supinis rerum (ut vitiati rebus causa simul appareat) i. e. supinis intuentibus? cfr. XXVIII 48, praeterea XVI 174. VII 77. 171. IX 78. 85. 88. X 40. 93. XI 18. XIII 77. XVII 226. XVIII 47. XX 158. XXIII 125. XXVI 93. XXVIII 54. XXXII 41.) rerum imagines[*](imaginem BS, ut § 152. XXI 2. XXXI 86. XXVIII 64. XXXIII 130. sed cfr. § 71. 156. 166. XXXIII 128.) reddunt. Nero princeps gladiatorum pugnas[*](pugnas om.a.) spectabat[*](expectabat Fa.) in[*](in BIsid.S. om. rv.) smaragdo.

[*](Isid. XVI 7, 2. Solin. 15, 23. 27. Th. lap. 35. Solin. 15, 26.) Genera[*](gener F.) eorum duodecim: nobilissimi[*](nobilissimis F.) Scythici[*](scytici F. syrt- a. fcythicisB2.), ab ea gente, in qua reperiuntur, appellati[*](appellatif B.). nullis maior austeritas nec minus vitii; quantum[*](ut (et v) quantum dhv.a.S.) smaragdi a gemmis distant[*](distat a.), tantum Scythicus[*](syrticus a. scythici v.a.S.) a ceteris smaragdis. proximam laudem habent, sicut et[*](sicut et Fdhv. fic & B. sicut r.) sedem, Bactriani. in[*](quos in Lv.a.S.) commissuris saxorum colligere eos[*](eos om.Lv.a.S.) dicuntur etesiis[*](&efif BaD.) flantibus[*](fatib' a.); tunc[*](tunc—p. 410, 10 gemmas om.a.) enim tellure deoperta[*](deoperta BIsid.S. om. rv.) internitent[*](internitent BLv(S). inter se tenet F. tersa nitent dhBrot.), quia[*](qua F. & quia BS.) iis[*](iis dv. if B1. his rD.) ventis harenae maxime moventur. sed hos minores multo[*](multof BF.) Scythicis esse tradunt. tertium locum Aegyptii[*](aegipti B. -gyphtia F.) habent[*](habent qui Lv.a.S. -ntur (om. eruuntur) F.). eruuntur circa Copton[*](copton Lv. fco- B. captos Fdh.), oppidum Thebaidis[*](thebandis F.), collibus[*](in collibus dhv.a.S.) excavatis[*](ex- cauatif BS. ex (H. et Lv) cautibus rv.).

[*](init.: Th. lap. 25) Reliqua genera in metallis aerariis inveniuntur, quapropter [*](quia propter L.) principatum ex iis[*](if B1D. hif B2.) optinent Cyprii[*](cyprii BG. aegypis F. -ptii v. eg- Ldh.). dos[*](dosque Lv.a.S. deos F.) eorum est in[*](eft in BS. et in Fh. ut et L. est nec in C. et ut in v.) colore liquido nec diluto, verum ex[*](ex om.L.) umido pingui quaque[*](quaque BFhG. que Ld. que quaque v.) perspicitur[*](per- spicitur BFdhBrot. -ciatur LG. resp- v.) imitante[*](inmicante L.) tralucidum maris[*](mare Lv.a.Brot.), pariterque ut[*](ut BS. om. rv.) traluceat[*](transluceat B2S. -cet (tral- F) FLv. -centem dhH.) et[*](et—ut om.dhHBrot.) niteat[*](niteat BS. -tet rv.) [hoc est[*](uncos posui cum U 840.) ut[*](ut BS. om. rv.) colorem expellat[*](expellat BS. -llit Fdh. -llit et Lv.), aciem recipiat[*](recipiat BS. -pit rv. reficit dhH.)]. ferunt[*](ferunt et in Fdhv.a.G.) in ea insula tumulo reguli Hermiae iuxta cetarias[*](iuxta cetariaf (ceterieas F. catherias d) BFdhv. om.L.) marmoreo leoni fuisse[*](leo inftuiffe F. fuisse d.) inditos oculos e[*](e om.Fdh. ex v.a.S.) smaragdis ita radiantibus etiam in gurgitem, ut territi[*](territi BdhH. -iti instrumenta rv.) thynni refugerent [*](thynni refugerent BS. refugerent (-runt L) thynni (v. tinni L. inni F) rv.), diu mirantibus novitatem piscatoribus, done mutavere oculis gemmas[*](oculos (om. gemmas) L.). — Sed et[*](et om.a.) vitia demonstrari convenit[*](conuenit BFS. oportet rv.) in tam[*](in tam BFG. in tanto dh.om. rv.) prodigis[*](prodigif BS. -gi F. -gio dh. -giosis D cum U 841, sed cfr. § 15. procliui G. om. rv.) pretiis[*](pretiif BS. erepti F.om. r. erratu G. reperta v.). sunt quidem[*](quidam LVen. quaedam D.) omnium eadem, quaedam tamen nationum[*](tamen nationum om.L. dapnaticionum a.) peculiaria[*](peculiari Fa.), sicut in homine. ergo Cyprii[*](cypri BD. cipri a.), varie[*](uarie om.La.) glauci magisque[*](magisque uarie (-rii L) ac La.) ac[*](an aut (pro ac)? cfr. § 72.) minus in eodem smaragdo aliis[*](alif B1D.) partibus, tenorem[*](tenerom F. -erem L.) illum Scythicae austeritatis[*](austeritatis dhv(H). -tef B. auctoritatis rG.) non semper custodiunt. ad hoc quibusdam[*](quidem B.) intercurrit umbra[*](umbra om.a.), surdusque fit[*](fit om.L.) colos, qui[*](que F. quin L.) inprobatur

etiam dilutior. [*](cfr. Isid. XVI 15, 28.—extr.: Isid. XVI 7, 2. Solin. 15, 27.) hinc[*](hincque Lv.a.G. inalac. usque ad p. 413, 11 et alios.) genera distinguntur[*](generandis tunguntur F.), ut[*](ut BFS. om.LG. et dhv.) sint[*](fint BS. sunt rv.) aliqui obscuri, quos vocant caecos, alii[*](ali B1D.) densi nec e[*](e om.B. ae F.) liquido tralucidi[*](translucida L.), quidam[*](quidam om. J (errore).) varii[*](uarii B2S. -ri B1 (F?). -ria dhv. fo- carii L.), quidam[*](quidam om.dhv.a.S.) nubecula obducti[*](obducti BS. inprobati (-bat F) rv.). aliud[*](quod aliud L.) est haec[*](hec d. hoc hv.a.J. om.L.) quam umbra, de qua diximus. nubecula[*](nebula F.) albicantis est vitium, cum[*](uitium cum cod. Poll.v. -tii cum L. -ti cum F. -tium dh. uti (om. cum—6 intus oc) B. (an albicantibus est uitio, ut omissionis causa appareat?).) viridis non pertransit aspectus, sed[*](sedant F.) aut intus occurrit[*](currit B.) aut excipit in fine visum candor. haec[*](hec L. hic BSJ (cum antecedd. iungentes).) coloris sunt vitia[*](sunt uitia item corporis ego. sunt item uitia BS. uitia ista (illa G) corporis Lv(D). om.Fdh.), item corporis capillamentum[*](capillimentum F.), sal, plumbago[*](falpium bago B1. alpium vago B2.), quae communia fere[*](quae—fere (-rae B) funt BS. om. rv.) sunt.

Ab his[*](iis dhv.a.S.) Aethiopici[*](ethiopi F. ab BFS. a Lv.) laudantur ab Copto[*](corto B1. cvrto B2.) dierum itinere[*](itenera F. trium itinere Lv.a.S.), ut auctor est luba, xxv[*](xxv BS. om. rv.), acriter[*](alacriter dhBrot.) virides[*](uidef B.), sed non facile puri aut concolores. Democritus in hoc genere ponit Thermiaeos[*](thermiaeof BD. her- FJ. -ieos h2v. cfr. § 66. -iceos h1. -icos L. -ineos C(S). -mos d. -meos H.) et Persicos, illos intumescentes[*](intumefcentef BS. extu- (-tis r)rdhv.) pinguiter[*](pinguiter om.dH Brot.), Persicos vero non tralucidos, sed[*](fed BLdv. sed non Fh.) iucundi tenoris visum[*](uisu Fd.) inplere, quem non admittant[*](admittant (am- FL) FLdhv. -ttunt B.), felium[*](filium F. felicum L.) pantherarumque oculis similes, namque et illos[*](et illos FLdhv. eof B.) radiare nec perspici, eosdem in sole hebetari, in umbra[*](umbris (om. in) Lv.a.H.) refulgere et[*](fulgere BSJ, ut § 106. 128. XXXIII 58. 81 al., sed cfr. § 92. 123. 173. 182 al.) longius quam

ceteros nitere. omnium horum etiamnum vitium, quod fellis[*](dist. S.) colorem aut acris[*](acrif BdhS. saris F. aeris Lv. (an ueteris?).) olei habent[*](olei habent (-eat B1. -et d) BFdhS. habent (-et G) in sole Lv.), dilucidi quidem ac liquidi[*](liquidis sed F. lucidi f& B2. -def & B1.), sed non virides. haec vitia in[*](in ll.S. et v.) Atticis maxime sentiuntur[*](dist. ego.) in argentariis metallis repertorum[*](repertorum ll. -ti eorum D. -tis dhv. de structwra cfr. XVII 221. XIX 58. (XVIII 135. 138).). in loco, [*](4,24) qui Thoricos[*](toricos F. thyri- Lv.a.B.) vocatur, semper minus pingues, sed[*](fed ex BS. et e rv.) ex longinquo speciosiores[*](longi quo specio res F.). frequens est[*](eft in hif & BS. et his (iis v) r v.) in his et plumbago, hoc est ut in[*](in om.F.) sole[*](solo dBrot.SJ. illuc F. -udque Lv.a.G.) plumbei videantur. illud peculiare[*](peri- culare F.), quod quidam ex his[*](iis dhv.a.S.) senescunt, paulatim viriditate evanida, et sole[*](solae F.) quoque[*](quoque BS. om. rv.) laeduntur[*](leduntur F. legu- L.). [*](Solin. 15, 23. 27. (cfr. Isid. XVI 7, 2).) post hos Medici[*](medicis F.) plurimum habent varietatis[*](uarietatis (Brot. uiridit- Lv) habent FLdhv.a.D.), interdum aliquid[*](aliquid BS. om. rv.) et[*](et de L.) e sappiro. hi[*](ii dhv.a.S.) sunt fluctuosi ac rerum imagines complexi, papaverum verbi gratia[*](ut uerbi gratia dhv.a.S (sed ante papauerum).) aut avium catulorumque[*](catulorumque uel pinnarum BS. itemFL,sed add. et similium (-liter F). pinnarumque uel (-rum et d) capillorum (H. catulo- v) et (aut v) similium dhv.) vel pinnarum. quidam[*](uidam ego. qui ll.v.) tamen[*](tamen ll.v(S). non omnino B. uirides Lv. uirif BF. ueri dh.) virides nasci videntur[*](nafci uidentur BFdhS. nascuntur Lv.), quoniam[*](quoniam ll.v(S). uino et B e Solino. lac. indicavit D. an quoniā uino &?) oleo meliores fiunt, neque[*](neque om.B.) est aliorum amplitudo maior[*](amplitudo maior BD. magnitudo amplior r v. cfr. § 27, sed contra § 13. 110. 113. 139. 172 et XIX 93. VI 67. XXII 54. XXXIV 43; de mendo XXXIV 100.). [*](Solin. 15, 23. cfr. Th. lap. 25. Phaedr. III 18, 7.) Calchedonii[*](calchedonii BLhH. cald- d. carched- v. chal- chaedo F.)—nescio an in totum—exoleverunt[*](exoleuerunt BF2S. -leo erunt F1. exoleuerint (exso- L) Ldhv. dist. ego.), postquam metalla aeris ibi
defecerunt, et[*](an et delendum?) semper tamen vilissimi[*](uiles dhH Brot.) fuere minimique[*](minimeq. B.), iidem[*](idem BD.) fragiles et[*](et hJ. set L. ed F. fed Bdv.) coloris[*](colorif BS. -ri F. -res d. -re Lhv.) incerti[*](certi L.) et virentium[*](an uirentibus?) in caudis pavonum columbarumque e[*](e BS. in dh.om. rv.) collo plumis similiter[*](fimiliter BFS. -les Ldhv.) ad inclinationem magis aut[*](ac (pro aut) h.cfr. § 67.) minus lucidi, venosi iidem[*](iidem J. idem BS(D). quidem rv. an quidam?) squamosique . [*](Th. lap. 25.) erat[*](erat et om.dhv.a.S) et peculiare in iis[*](in if (hif B2) BD. eorum dh. erat in his v.a.S.) vitium sarcion[*](farcion (-om B) BFv. car- L.) appellatum , hoc est quaedam gemmae[*](gemma ex caron L.) caro. mons est[*](monf eft BS. mons G. mox rv.) iuxta Calchedonem[*](calche- donem dhH. calchad- BD. calcid- F. carched- Lv.), in quo[*](qua (quo B) legebatur BFv.a.G.) legebantur, Smaragdites vocatus[*](uocatuf BS. -tus est rv.). Iuba auctor est[*](est om.F.) smaragdum, quam[*](quam BFS. quem rv.) chloran[*](chloran J. cloram BS. cholan rv(H). -lon G.) vocent[*](uocent S. -cant ll.v(D).), in Arabia aedificiorum ornamentis includi et lapidem, quem alabastriten[*](ala- batritena F.) Aegyptii[*](aegypti B1FD. om.L.) vocent[*](uocent BS. -cant rv (D).), complures vero e proximis[*](e proximis (G. -mo dhv[H]) FLdhG(D). sc. auctoribus: cfr. XV 62. XXVII 67. XXI 48. praef. 22. & in proximif BS.) et in Taygeto monte[*](et in taygeto monte ego. montibuf & in tayg&o BS. et (del. v)laconicos (-cis L) in taygeto (tapgeto F. tag- L) monte rv(D). cfr. XXXVI 164.) erui Medicis similes et alios in Sicilia.

[*](Isid. XVI 7, 3. Solin. 15, 26. Th. lap. 24.) Inseritur smaragdis et quae vocatur tanos[*](tanor F.) e Persis veniens gemma, ingrate viridis atque intus sordida, itidem[*](itidem BS. idem L. item rv.) chalcosmaragdos e Cypro, turbida aereis venis. Theophrastus tradit in Aegyptiorum commentariis reperiri regi eorum[*](rega eorum F.) a rege Babylonio muneri[*](muneri BS. -ris F. -re rv.) missum smaragdum quattuor cubitorum longitudine ac trium latitudine

, et fuisse apud eos in lovis delubro obeliscum[*](obeliscum—11 certe om.a.) e quattuor smaragdis quadraginta cubitorum longitudine[*](longitudine om.BF.), latitudine vero in[*](in una et in altera Lv.a.G.) parte quattuor,[*](Th. lap. 25.) in parte duorum, se autem scribente esse in Tyro Herculis templo stelen amplam[*](ftelen amplam BS. stantem pilam B. cfr. Theophr. stetenam palam F. stente- nam planam Lv. pilam dh.) e[*](e om.Fh.) smaragdo, nisi[*](nisi Ldhv. nifi fi BFD.) potius pseudosmaragdus[*](ipfeudofmaragduf B.) sit, nam et hoc genus reperiri[*](repperiri B.), et in Cypro inventum ex dimidia parte[*](parte—7 dimidia om.F.) smaragdum, ex dimidia iaspidem, nondum umore[*](umorem (hu- F) B1F.) in totum transfigurato. Apion cognominatus Plistonices paulo ante scriptum reliquit[*](reliquid B.) esse etiam nunc in labyrintho Aegypti[*](egyptio L.) colosseum[*](colosseum (-luse- F) FLv (D). -ffum BdhS.) Serapim[*](serapim FL. -pem BD. -pin v. -phis d. -pis hS.) e[*](e om.B.) smaragdo novem cubitorum.

[*](Diodor. II 52, 3. Strabo XV 1, 69 p. 718. Isid. XVI 7, 5. 6. Solin. 52, 61. 62. (cfr. Dionys. perieg. 1011 sqq.).) Eandem[*](eadem F.) multis naturam aut certe similem[*](simili F.) habere berulli[*](berilli B2a (ut ubique). berylli v.a.S.) videntur. India eos gignit[*](india eof (eoy F) gignit BFdhH. indiae ori- gine a. in india originem habentes Lv.), raro alibi repertos[*](repertos ll.(Ven.)H. -ti v.). poliuntur[*](potiuntur L.) omnes sexangula figura artificum ingeniis, quoniam [*](quoniam—14. 15 excitetur om.a.) hebes unitate[*](hebef unitate BS. -escunt ni (ine F) rv.) surda color[*](furda color BFS. color surdus Ldv.) repercussu angulorum excitetur [*](excutetur F.). aliter[*](aliter adhS. -ter enim Lv. alter F.om.B.) politi non habent fulgorem[*](fulgorem BS coll. Isid. -rem eundem rv.). probatissimi ex iis[*](if B1D). his adh.) sunt qui viriditatem maris puri imitantur, proximi[*](proxime a.) qui vocantur chrysoberulli[*](chryfoberilli B2F. crysioboelli L. chrisiobelli a.), paulo[*](et sunt paulo Lv.a.S.) pallidiores, sed in aureum colorem exeunte[*](exeuntef BS. -unt a.sed cfr. § 83. 93.) fulgore[*](ful- gorem a.). [*](Isid. XVI 7, 7. 9, 4. (cfr. infra § 113). Solin. 52, 62. 63. cfr. Damig. 35.) vicinum huic genus[*](huic genur B. genuf huic rv.) est, sed[*](fed BS. om. rv.)

pallidius[*](pallidi a.) et a quibusdam[*](et a (om.F) quibufdam BFdhv. om.a. quod L.) proprii generis existimatum[*](exiftimatum BaS. -tur rv.) vocatumque [*](uocaturque dhv.a.S.) chrysoprasum[*](chryfoprafum BFLS. -asus B. -pylon v. chrisiopilum a.). quarto loco numerantur hyacinthizontes , quinto[*](quintof (om. quos) BS.) quos aëroidis[*](aeroides G. her- v. froi- h.) vocant, postea[*](post eos dhv.a.S.) cerini ac deinde oleagini, hoc est colore olei, postremi[*](postremo a.) crystallo[*](chryftallo B. cristalli (crys- a) Fa. crystallis fere dhv.a.S.) similes. hi fere[*](hi fere (fecere B) Bcod. Poll. S. ferre hi F. et fere r. hi hv.) capillamenta habent sordesque, alioqui[*](aliquiqui L. alioq'q' a.) evanidi[*](aeuanidi B. uan- F.), quae sunt omnia[*](funt omnia (-ium Fdhv) BaJ. omnia sunt LS.) vitia. [*](Solin. 52, 64.) Indi mire gaudent longitudine [*](longitudinem F. -utidem B.) eorum solosque gemmarum esse praedicant, qui carere auro malint; ob id[*](ob id LadG. ob B. et ob id Fv.) perforatos[*](perforato B. fora- tos F. et (ex L) elephantorum (elefa- a) FLa.de mendo cfr. § 31. XXXIII 80. [XXXIV 19. XXXV 50].) elephantorum saetis subligant[*](fubligant BS. relig- rv.). convenit[*](conuenit BS. et alios (Lav. et alias F. aliis dhH) convenit rdhv.) non oportere perforari quorum sit absoluta bonitas, umbilicis[*](umbilicif Bv. -lici La. -li F.) tantum[*](tantum BdhH. statum Fa. statim Lv.) ex auro capita conprehendentibus [*](conprehen- dunt B.). ideo cylindros ex iis[*](if B1D. hif B2a.) malunt facere[*](facere malunt FLav.a.S.) quam gemmas, quoniam est summa commendatio in longitudine. [*](Solin. 52, 64.—cfr. Sidon. Apoll. carm. 11, 22.) quidam et angulosos statim putant[*](putant statim FLv.a.S. putant a.) nasci et perforatos gratiores fieri medulla candoris exempta[*](exempla B.) additoque auri[*](auri BS. -ro rv.) repercussu[*](repercuffu BS. -ssa dhv.. -sso (ra perc- a) r.) aut omnino[*](aut om.La.) castrata[*](castrata J. -raca F. conftrata BS. causa L. castigata dh. -gata causa v. om.a.) perspicuitati[*](perspicuitati ego. -atis ll.v.) crassitudine[*](crassitudinem a. ad cra- Lv.a.H.). vitia praeter iam dicta[*](dicta iam BS.) eadem fere, quae in smaragdis, et pterygia. in nostro orbe aliquando circa Pontum inveniri
putantur. Indi[*](inde B.) et alias quidem[*](quidem om.a.) gemmas crystallum tinguendo[*](crystallo inuento Lav.a.B.) adulterare invenerunt, sed[*](sed—3 iidemque om.a.) praecipue berullos.

[*](Isid. XVI 12, 3.) Minimum[*](minimum BFhv (G)S. nimium L. minio Verc. minio. minimum C. om.dH.) iidemque[*](iidemque v(C)S. ide- BFhD. ite- L.om. (Verc.)H.) plurimum ab iis differunt opali[*](op- pali BF. opioli a.an opalli (ὀπάλλιον)?), smaragdis tantum[*](tamen dhH.) cedentes. India sola[*](fola BFC. -lū rv.) et horum[*](horum est v.a.S.) mater est. qui[*](est. qui ego. eft BS. atque (adque F) rv.) ut[*](ut BS. in dH. ut ei Fha. ut eis L. ut ideo eis v.) pretiosissimarum[*](pretiosissimam Lav.a.H.) gloria[*](gloria BFS. -iam rv. gemmarum d. -rum gloria hH.) compositi[*](compositi FdhaH(J). -pof hi BS. -positores Lv.) gemmarum [*](gemmarum om.dhH.) maxime inenarrabilem difficultatem adferunt[*](adferunt BS. dederunt Fdhv. -rint r.). est[*](est FLaJ. & B. est enim dhv.) in his[*](iis dhv.a.S.) carbmnculi tenuior ignis, est amethysti fulgens purpura, est smaragdi virens mare, cuncta[*](cuncta BS. et cu- rv.) pariter incredibili [*](incredibile a. -lae F.) mixtura lucentia.[*](Catull. 52, 2.) alii[*](ali B1. aliis a.) summam[*](fummam BS. cfr. § 84. XXXIV 4. XXXIII 50. 89. -mū r. -mo dhv.) fulgoris Armenio[*](armenio J coll. XXXV 30. 47. -minio BS. augmento (-gum- v) Fdhv(H). -tu a. -tum alii L. argumento B.) colori[*](colori BS. -ris r. -res dhv.) pigmentorum aequari[*](aequari ego. cfr. II 81. 203. XVIII 220. -are BS. -auere rv. (an vero aequam vel aequare se?) credunt BS. om. rv.) credunt, alii sulpuris[*](fulgoris La.) ardentis[*](ardentem dhv.a.S.) flammae[*](flammae BS. -mas La. -ma F. -mam dhv.) aut[*](aut BS. ut L. ut ea F. ut eas a. aut etiam dhv.) ignis[*](ignis om.La.) oleo accensi. magnitude abellanam[*](auellanam B2dhv.a. S.) nucem aequat[*](aequant F. eq- a.), insignis[*](infignif BS. -ni rv(D).) etiam[*](&iam BS. om. rv.) apud nos historia[*](hiftoriaf (om. nos) BSJ.), siquidem exstat hodieque huius generis gemma, propter quam[*](pro qua L(a?).) ab Antonio proscriptus est Nonius[*](nonius—p. 417, 9 credantur om.a.) senator, filius Strumae[*](strumas F.om.L.)

Noni eius[*](eius Lv. eus r. ensis dh.), quem[*](quem n??? F.) Catullus[*](catullus dhv. -uliuf B. -ulus r.) poeta in sella curuli visum indigne tulit, avusque[*](absque F.) Servili[*](seruili FS (-lii v). cer- B. serrullii L.) Noniani, quem consulem vidimus. ille[*](illeque Lv.a.H.) proscriptus fugiens hunc e fortunis[*](fortunis suis dv.a.S.) omnibus anulum abstulit[*](apftulit BD.) secum[*](fecum BFhS. -um quem Ldv.). certum est sestertio[*](feftertio BS. -tium H. -tiis Lv. hoc F.) vicies[*](uicief BS. xx L. xx mil F. xx millibus v. tum B1hD. tum F.om.B2Lv.) tum aestimatum, sed mira Antoni[*](antonii B2v.a.S(D).) feritas atque luxuria propter gemmam proscribentis[*](proscribentibus F.), nec minus[*](minor dhv.a.S.) Noni[*](nonii B2v.a.S(D). non in F.) contumacia[*](contumatia B.) proscriptionem suam amantis, cum etiam ferae[*](ferae BLv. om.Fdh.) abrosa[*](abrofa B2S. -offa B1. -osas rv.) parte[*](parte BS. -tes rv.) corporis[*](corporif BS. -ris relinquant rv.), propter quam periclitari se[*](quas se periclitari (perecl- F) FLdhv.a.S.) sciant[*](fciant & B. sciant (sciunt F) rv.), et relicta[*](relicta—9 credantur BS. om. rv.) redimere se credantur.

Vitia opalis[*](opalis (opp- BF) BFa. -li Lv. cfr. XIV 125. XXI 33.) sunt[*](funt fi BD. si Lv. om. r.), si color in florem [*](fiore dhv.a.Bas.)herbae, quae vocatur heliotropium, exeat aut in[*](in BS. om. rv.) crystallum aut grandinem [*](grandine a.), si sal interveniat aut scabritia[*](scabraorma F.) aut puncta[*](puncta BG. pugta Fh. cuncta rv.) oculis occursantia. nullos[*](nul- losque Lv.a.S.) magis fraus[*](frauf BS. nisi india Fha. india Lv.) indiscreta similitudine vitro[*](uitro Lahv. -rio F. ultro B.) adulterat. experimentum in sole tantum: falsis enim contra radios libratis digito ac[*](ac BFaG. a Lhv.) pollice unus atque[*](adq. B.) idem tralucet[*](an uerif?) colos in se consumptus; veri fulgor subinde variatur[*](uariatur BS. -iat Lav. -ias Fh.) et modo ex hoc[*](modo ex hoc BFhS. mundo a.om.Lv.) plus, modo ex illo[*](modo ex illo BFhS. hoc illo a. huc illucque Lv.) spargit, fulgorque lucis in digitos[*](in digitos (dignos Fh) LaFhv. indicio B.) funditur[*](fungitur B.). [*](cfr. Orph. Lith. 283. Plin. infra § 129.) hanc gemmam propter

eximiam gratiam plerique appellavere paederota. qui[*](sunt et qui v.a.S.) privatum genus eius faciunt, sangenon[*](sangenonque v.a.S.) ab Indis vocari tradunt . nasci dicitur[*](tra- dunt nafci dicitur BS. tradunt (-tur a) nasci Fha. dicunt traduntur (-unt Brot.)nasci -Lv.) in[*](in BFS. et in rv.) Aegypto et in Arabia, et vilissima[*](uiliffima BS. -mū ahBrot. -mi Lv. umlisimum F.) in Ponto, item in Galatia[*](gra- tia F.) ac Thaso[*](ac thaso om.a.) et Cypro[*](cyppo B.). qui praecellit ex his[*](qui praecellit ex hif BS. qui perfecit F. quippe Lv. om.a.), opali[*](oppali BF.) quidem[*](qui- dem BS. om. rv.) gratiam habet, sed[*](habent fed B1. -bet et a.) mollius nitet, raro non scaber[*](raro non scaber om.a.). summa illi[*](illi BS. om. rv.) coloris ex aëre[*](aere & Bv. aere F. ere a.om.L.) et purpura constat, viriditas smaragdi deest. melior[*](melior BFdhS. constatque (-tat a) melior rv.) ille[*](ille color cuius Lv.a.H.), cuius fulgor vini colore[*](unicolor L.) fuscatur[*](puscatur F.), quam[*](quam—aquae om.a.) qui diluitur aquae.

[*](cfr. Martial. epigr. II 29, 2.) Hactenus de principatu[*](principatum conuet F.) convenit mulierum maxime senatusconsulto[*](senat' consultu a. iudicio B.cfr. XXXIII 40.). minus certa sunt de quibus et viri iudicant[*](iudicatur B1.); singulorum[*](singulas facit F.) enim libido pretia singulis facit praecipueque [*](praecipueq. BS. -pue a.praem. et rv.)aemulatio[*](aemulatio (em-B) uelut BS. om. rv.), velut cum[*](cum BS. regum rv.) Claudius Caesar smaragdos induebat vel[*](uel BS. et dv. aut r.) sardonyches[*](fardonyche vfuf B2v. -chef ifuf B1. -cheus Fh. -nicus ad. -ces L.). primus autem Romanorum sardonyche usus est[*](eft Bdhv. om. r.) Africanus prior, ut[*](ut in historia tradit dhBrot.) tradit Demostratus[*](demonftratuf Ba. -tur F.), et inde Romanis gemmae huius auctoritas[*](gemmae huius auctoritas (coni. J. -tatif B) BS. hanc gemmam fuisse celeberrimam rv.). quam ob rem et[*](et B2S. e B1. om. rv(D).) proximum[*](proxinum F.) ei dabimus locum.

[*](cfr. infra § 105. Isid. XVI 8, 4.—(cfr. Solin. 33, 19. Plin. supra § 68).) Sardonyches olim, sicut[*](ficut BS. om.a. ut rv. (deinde inFlac. usque ad p. 427, 3).) ex ipso nomine apparet, intellegebantur

candore in sarda[*](in candore farda B.), hoc est veluti[*](ueluti BS. -ut dhv. uel etiam (om. carne—2 inposita et) r.) care ungui[*](care ungui BS. -nibus ungue dhv.) hominis inposita[*](inpofita BS. -to dhv.), et utroque tralucido. talesque[*](tralucido talesque iteravitB1. tales dH Brot.) esse Indicas tradunt Ismenias, Demostratus[*](demonftratuf Ba.), Zenothemis, Sotacus, hi quidem duo reliquas omnes, quae non[*](non BB. con dh.om. rv.) traluceant [*](dist. ego.), caecas appellantes[*](appellant BSJ.). [*](Isid. XVI 8, 4. cfr. Plin. infra § 197.—cfr. Psellus de lap. p. 24.) quae nunc abstulere nomen, nullo sardarum vestigio Indicarum[*](indicarum BS. om. rv (J).), Arabicae sunt, coeperuntque [*](ceperunt a.) pluribus hae gemmae[*](gemma ad.) coloribus intellegi, radice nigra[*](an nigro (sc. colore)?) aut caeruleum imitante et ungue[*](unguem Lav.a.H.) minium[*](minium dh(B)H (sc. imitante). nimium B.om. rv.), redimitum[*](redimitum BS. cfr. IV 18. incretum H. creditum adhBrot. -tum enim Lv. (an fed cin- ctum? cfr. §90. 151. 187. XII 123).) candido pingui, nec sine quadam spe[*](nec—spe om.a.)[*](specie vet. Dal.) purpurae candore in minium transeunte. has Indis non habitas in honore[*](has—honore om.a.) Zenothemis scribit, tantae alias magnitudinis, ut inde [*](Isid. XVI 8, 4.—extr.: cfr. Solin. 33, 19.) capulos factitarent—etenim constat ibi[*](ibi om.Ld.) torrentibus detegi —, placuisse[*](et placuisse v.a.S.) in nostro orbe initio, quoniam solae prope[*](prope om.L. pompe a.) gemmarum scalptae ceram[*](certam B.) non auferrent[*](auferrent (auff- L) Ldhv. -ferunt BS. afferant a.). persuasimus [*](an persuasum esse?) deinde Indis, ut ipsi quoque iis[*](iis dhv. his LaS. om.B.) gauderent[*](gaudere a.). utitur[*](utiturque hv.a.D.) perforatis vulgus[*](uulguf BdhD. utique uulgus rv.) in[*](in BS. tantum (tamen h) in Ldhv. in—estom.a.) collo; et hoc nunc est Indicarum argumentum. Arabicae excellunt[*](excel- lant a. excellunt—18 atque om.B.) candore, circulo[*](circulo aD. -li Ldhv.) praelucido atque non gracili neque in recessu gemmae aut in deiectu[*](aut deiectu (dele- a) La.) renidente[*](renidente B1LBrot. -itente B2v. -tes a. ridente H.), sed in ipsis umbonibus nitente, praeterea
substrato nigerrimi coloris[*](nigerrimo colore dhH Brot.). [*](Solin. 33, 18.) hoc[*](et hoc dv.a.S.) in Indicis caeruleum [*](caeru- leum BD. cereum rv.)[*](dist. ego.) aut corneum invenitur. item[*](item a. iam rdhS. etiam v.) circuli[*](circuli—13 item om.a.) albi quaedam in iis caelestis arcus anhelatio est, superficies[*](fuperficief—4 cruftif Bdhv. locustarum uero maris crustis superficie L.) vero locustarum maris, crustis rubentibus[*](ru- bentibuf B. -tior rv.). nam[*](nam BhS. iam Ldv.) melleae[*](melleae dv. melle Lh. illę B.) aut[*](haut L.) faeculentae [*](faeculentae dv. feculente Bh. -to L.)—hoc enim nomen est vitio—inprobantur, aut[*](aut BS. et Ldhv.) si zona alba fundat se, non colligat, simili modo si ex alio colore admittat in se aliquid enormiter. nihil[*](nihil enim in dhv.a.D.) in sua sede interpellari alieno placet. sunt et Armeniae[*](armeniae dhS. arenia B. armeniace ut L. -cae v(D).), cetera[*](cetera B1G(S). -rif B2. -rae dhv. -re L. -ro H.) probandae[*](improbande L. -dae v.a.G.), sed pallida zona.

[*](cfr. Plin. XXXVI 59. Isid. XVI 8, 3. (cfr. Th. lap. 31).—extr.: cfr. Martial. epigr. IV 61, 6.) Exponenda est et onychis ipsius natura propter nominis societatem. hoc aliubi[*](hoc aliubi (-ibi B2)—gemmae (-me B)—12 eft S exB (qui praeterea add. fiue partif eiuf qua ad unguif fimilitudinem refertur. de hoc ita fcriptum eft). hoc in gemma (-am v) transiit (Brot. -ilit Lv) a (Brot. et L. ex G. et a v) lapide carmaniae (ex camania L) dhLv. (cfr. XXXVI 59).) lapidis, hic gemmae[*](36,59) vocabulum est. Sudines dicit[*](digiti L.) in gemma esse candorem unguis humani similitudine[*](fimilitudinem BSJ. cfr. XII 30. (in praem. Isid.).), item chrysolithi[*](chryfoliti B (item infra)a.) colorem et sardae et iaspidis[*](lafpidif B1 (item § 115).), Zenothemis Indicam onychem plures habere varietates, igneam, nigram, corneam[*](nigram corneam dhv. nigram La.om.BD.), cingentibus candidis venis oculi[*](oculis a.) modo, intervenientibus quarundam et obliquis[*](et obliquif ll.Brot. oculis obl- cod.Poll. v.) venis. Sotacus et Arabicam tradit onychem[*](onychem BLS. sed eū (eam a v) ceteris dhv. dfcende a.) distare[*](instare a.), quod Indica igniculos habeat albis cingentibus

zonis singulis pluribusve aliter quam in sardonyche[*](sardonyche Bas. -yce Bav. -niche dhC. -nice L.) Indica[*](indica om.a.); illic enim[*](eni B.) momentum[*](omentum B.an punctum, ut § 83?) esse, hic circulum; Arabicas onychas nigras inveniri candidis zonis; Satyrus carnosas esse Indicas, parte carbunculi, parte chrysolithi et amethysti, totumque id genus abdicat[*](abdicauit BSJ.); veram autem onychem plurimas variasque cum lacteis[*](lacteif BadhS. -eis et zonis L. -eis zonis v(D).) habere venas, omnium in transitu colore inenarrabili et in unum redeunte concentum [*](conceptu La.) suavitate grata.

Nec sarda[*](farda BS. sarde (-dae v) natura rv.) differenda[*](differenda om.BS.) est, huic[*](huic—10 nomine BS. diuidue (-uae v) ex- eodem nomine rv. dist. ego.) gemmae dividua ex[*](105) eodem et ipsa nomine, obiterque omnium[*](quapropter om- nium obiter gemmarum ardentium dhv.a.G.)[*](omnium del. G.) ardentium gemmarum[*](gemma B1.) indicanda natura[*](indicanda natura BS. -canda rG. natura indicanda dhv.).