Naturalis Historia
Pliny, the Elder
Pliny, the Elder, creator; Mayhoff, Karl Friedrich Theodor, 1841-1914, editor
terrae quoque motus profundunt sorbentque aquas, sicut circa Pheneum[*](pheneum v. cfr. § 26. feniū R. fin- V. apenninum (app- x) dx. preneum a. praene .... r (reliquis margine abscisis).) Arcadiae[*](archadie x. aquas aream die V.) quinquies accidisse constat. sic et in Coryco[*](corryco V. corisco x. -ico v. a. C.) monte amnis erupit posteaque[*](posteaque ll.TfxH. -quam av(D).) coeptus est coli. illa mutatio mira, cuius[*](mira cuius D. -culus V. -culis rxa. mira ubi G. -abilis v.) causa nulla evidens[*](euidente v. a. G.) apparet, sicut in Magnesia e calida facta frigida, salis non mutato sapore, et in Caria, ubi Neptuni templum est, amnis[*](omnis Vdx.), qui fuerat ante dulcis, mutatus in salem est.[*](Strabo VI 2, 4 p. 270. 271. Seneca nat. qu. III 26, 5. 6. Athen. II 16 p.42e.) et illa miraculi plena, Arethusam[*](arethusaa v. -sa (arhe- a) ll.a.) Syracusis fimum redolere per Olympia, verique
simile, quoniam Alpheus in eam insulam[*](eam insulam Lugd. ea insula (-la/// R) ll.xav.) sub[*](sū R.) maria[*](maria rD. ima maria d(?)v. mari xa. ma VR.an mare (vel mari: cfr. XXXVI 55)?) permeet . Rhodiorum[*](an fons Rhodiorum?) fons in Cherroneso nono anno purgamenta egerit. mutantur et colores aquarum, sicut Babylone [*](babylonię (babil- x) dxv. a. H.)[*](undecim ll.xav.) lacus aestate rubras habet diebus XI et Borysthenes statis[*](statis ego ex Athen. cfr. nov. luc. p. 101. est- x. aest- ll.av.) temporibus caeruleus fertur, quamquam omnium aquarum tenuissimus ideoque innatans Hypani[*](hipani x. hisp- VR1.), in quo et illud mirabile, austris flantibus[*](flatibus a.) superiorem Hypanim[*](hypanim av. -ni (hisp- VR1) rTx.) fieri. sed tenuitatis argumentum et aliud est[*](esse a.), quod nullum halitum, non modo nebulam, emittat[*](emittat RdxaG. -ttit Vv(S).). qui volunt diligentes[*](diligens R.) circa haec[*](hoc R(?)v. a. D.) videri, dicunt aquas graviores post brumam fieri.[*](Vitruv. VIII 7, 10. 8. 1. 3. Pallad. IX 11, 2. 1.) Ceterum a fonte duci fictilibus tubis utilissimum est crassitudine binum digitorum, commissuris pyxidatis ita, ut superior intret, calce viva ex oleo levigatis . libramentum aquae in centenos pedes sicilici[*](sicilici VRdTxH. suilici ar. sursum elici v.) minimum erit[*](minis numerit V.), si cuniculo veniet, in binos[*](bonos V.) actus lumina[*](lumine V. laminae v. a. H.) esse debebunt. quam surgere in sublime opus fuerit, plumbo[*](e plumbo v. a. S.) veniat[*](ueniat om. v. a. H.). subit altitudinem exortus sui. si longiore tractu veniet, subeat crebro[*](crebo V.) descendatque, ne libramenta pereant[*](pereat V.). [*](Vitruv.VIII 7, 4. 7. Pallad. IX 12.)fistulas denum pedum longitudinis esse legitimum est et, si quinariae erunt, sexagena[*](sexageno V. -ne R1. -ginta x.) pondo pendere[*](pondo pondere VR1x.), si octonariae, centena, si denariae[*](denarie x. nonagenaria a.), centena vicena ac deinde ad has portiones. denaria[*](denaria (-iae v) appel- lantur Rdv. a. S.) appellatur cuius lamnae latitudo, antequam
[*](decem (pro denum) ll.v.) curvetur, digitorum X est, dimidioque eius quinaria. in anfractu[*](anfractu (amf- a) av. -ti r. fractu dx. -to V. -ti R.) omni[*](omnis d.) collis[*](collis dv. -lli Vxar. -llo R.) quinariam[*](quinariam Rv. -ria Va. -rii dx.) fieri, ubi dometur impetus , necessarium est, item castella, prout res exiget[*](exiget ll.xv. -git aD.).[*](Homerus (X 149. 150). ξ 6. X 444. θ 249. 451 al.—Vitruv. VIII 3, 4.) Homerum calidorum fontium mentionem non fecisse demiror, cum alioqui[*](alioquin xv. a. Brot.) lavari calida frequenter induceret [*](induceret dxarG. -diceret Rfv. -ret et V. -carit C.), videlicet quia medicina tune non erat haec, quae nunc aquarum perfugio[*](profugio VR1x.) utitur. est autem utilis sulpurata nervis, aluminata paralyticis aut simili modo solutis, bituminata aut nitrosa, qualis Cutilia est[*](est VdxaS.om.R(?)H. utilis est v.), bibendo itaque[*](itaque ego. atque dv. atquae V. aq; x. aquę Ra.del. voluit S.) purgationibus . plerique in gloria[*](gloriam dx.) ducunt plurimis horis perpeti calorem earum, quod est inimicissimum, namque paulo diutius quam balineis uti oportet ac postea frigida dulci[*](dulci av(D). -cedi V. -cedine RdxBrot.(J). mulceri S cum Gron. an ablui? cfr. XXI 125. XXXIII 109.), nec sine oleo discedentes[*](discedentes drH. (-teis Lugd.). -tis rxaG(S). -tibus v.), quod vulgus alienum arbitratur, idcirco non alibi corporibus magis obnoxiis, quippe et vastitate odoris capita replentur et frigore infestantur sudantia , reliqua[*](reliqua om. H.) corporum parte mersa. similis error quam[*](quam ll.xaH(J). quod quam S. quo quidam v.) plurimo potu gloriantium[*](gloriantium H cum P. -tur ll.xav(S).), vidique[*](undique V.) iam turgidos bibendo in tantum, ut anuli[*](anulli V.) integerentur cute[*](cote V.), cum reddi non posset hausta multitudo aquae. nec hoc ergo fieri convenit sine crebro salis gustu[*](an gustatu?). utuntur et caeno[*](ceno V. sceno x.) fontium ipsorum utiliter, sed ita, si inlitum sole inarescat. nec vero omnes, quae sint calidae, medicatas esse credendum, sicut in[*](in arv. om. rTx.) Segesta[*](segeta dTx. -tas R1.) Siciliae, Larisa Troade[*](troadae Vv. a. C. dist. U 695. cfr. V 121. 123 et XXXVI 138.), Magnesia, Melo,
Lipara. nec decolor species aeris argentive, ut multi existimavere[*](existimauere (estim- x) dxv. -aue VR. -auerunt arD.), medicaminum argumentum est, quando nihil eorum in Patavinis[*](patinauinis V.) fontibus, ne odoris quidem differentia aliqua deprehendetur[*](deprehendetur R. -ditur v. -deretur x. depraeh- Vdar.).[*](Diosc. V 19. Seren. 973. cfr. Marc. 36, 45. Celsus VIII 10, 1. 7.—cfr. Plin. epist. V 19, 6.) Medendi modus idem et[*](id est et V.) in marinis erit, quae calefiunt ad nervorum dolores, feruminanda[*](feruminanda S. ferruminata ll.Txav. -nant C. -nandas H cum Gron.) a[*](a ll.TxaS. del. H. et v.) fracturis ossa[*](fracturas ossaque v. a. S.), contusa, item corpora[*](corpora arG(D). -ra ad VRS. -ra as dTx. ad corp- v. an cor- pora adstringenda, siccanda? cfr. §98.) siccanda[*](siccanda ll.Txav(H). -ant G.), qua de causa et frigido mari utuntur. praeterea est alius usus multiplex, principalis vero navigandi phthisi adfectis[*](affectis xv. adfecti (-tu R1) r.), ut diximus,[*](24,28) aut sanguine[*](sanguine dTxaS. -nem VRv.) egesto[*](egesto dTxarS. -te VR. egerentibus v. exscreantibus Brot.), sicut proxime Annaeum Gallionem[*](28,54) fecisse[*](a v. fecisse denuo incipitE.) post consulatum meminimus[*](meum inim V.).[*](cfr. Celsus III 22 p. 111.—Marc. 15, 41. Diosc. V 19.) neque enim Aegyptus propter se petitur, sed propter longinquitatem navigandi. quin et vomitiones ipsae instabili[*](sint abili (hab- R1) VR1.) volutatione[*](uoluptatione R.) commotae plurimis[*](pluribus Ev. a. C.) morbis capitis, oculorum, pectoris medentur omnibusque, propter quae helleborum bibitur. aquam vero maris per sese[*](sese Vfv(S). se rG(D).) efficaciorem discutiendis[*](discutiendis (-ti eft dis V) cauendis VR1dT.) tumoribus putant medici, si[*](si om.dT. st V.) illa decoquatur[*](deco quatur dErv. -quitur (dequoqu- V) VTf. -qtur R.) hordeacia farina, ad parotidas. emplastris etiam, maxime albis, et malagmatis[*](malacmatis VR.) miscent; prodest et infusa crebro ictu[*](cerebro icto coni.Dal.).[*](Diosc. V 19. Pl. iun. 51, 7–10. Marc. 28, 63. Seren. 909.) bibitur quoque, quamvis non sine iniuria stomachi, ad purganda corpora bilemque[*](corporalemque V.) atram aut sanguinem concretum reddendum
alterutra parte. quidam et in[*](in om.R1G.) quartanis dedere eam bibendam et in tenesmis articulariisque[*](articularisque VRD. -ribusque Erv. a. S.) morbis adservatam in[*](et in d(?)v. a. S.)[*](dist. CFW Müller p. 16.) hoc ut[*](ut VR. ex dT.om.Erv. de ut causali cfr. XXIX 9 ut cautior, XVII 4 ut praesens, VII 105 ut debilis. (an potius et?).) vetustate[*](uetusta VR1.) virus deponentem[*](deponente Vd.an vero ut.. deponeret (corruptum in deponent)?), aliqui decoctam[*](decocta V. coctam R1.), omnes ex alto[*](ex alto om.VR1.) haustam nullaque[*](nullaque dv. -lloque Er. ullaque r.) dulcium mixtura corruptam . in quo[*](quo supra cedere E.) usu praecedere vomitum[*](uomitum —7 dedere om.E.) volunt. tunc quoque acetum aut vinum et[*](et ego. ex ll.S. ea J. del. v.) aquam[*](aquam ego. -ua ll.v.) miscent[*](mifcent v. mittent ll.).[*](Pl.iun.51,10–12. Diosc.V 19. Marc. 27,124. Seren. 680. Pl. iun. 64, 12. 13. Marc. 33, 22. Diosc. l. l. Seren. 85. 69. Pl. iun. 13, 4. 5. 102, 13–15. Diosc. περὶ ἰοβ. 21. eupor. II 122. 120. Seren. 869.) qui puram dedere, raphanos supermandi ex mulso aceto iubent, ut ad vomitiones revocent. clysteribus quoque marinam infundunt tepefactam. testium quidem tumores[*](tumores d. -re V. -rē ED. -ri R(?)v. cfr. XX 161. XXII 140. XXVI 91. XXXV 196; contra XXXI 129. XXVIII 215. XXIV 15) fovendo non aliud praeferunt, item pernionum[*](pernionem V. -ne R1.) vitio ante ulcera, simili modo pruritibus, psoris et lichenum curationi. lendes quoque et taetra[*](tenera E.) capitis animalia hac curantur. et[*](et dv(D). ut rS.) liventia reducit eadem[*](eruducit aeadem V.) ad colorem[*](colorem v. -res ll.D (contra Plinii usum: cfr. § 117. XX 27. XXVI 150. XXVII 112. XXVIII 245).). in quibus curationibus post marinam aceto calido fovere plurimum prodest. quin et[*](quinta dictus Vd.) ad ictus venenatos salutaris[*](salutaria V.an salutaris ita (i. e. fotu: cfr. Diosc.)?) intellegitur, ut phalangiorum et scorpionum, et ptyade[*](ptyade B. cfr. XXVIII 65. pthiade Erv. -adeos (pthya- d) r.) aspide respersis[*](respersos VRf.); calida[*](calidam V. caudam E.) autem in his adsumitur.[*](Diosc. V 19. Pl. iun. 50, 18. 49, 14. 15. Marc. 27, 124.—Diosc.V 19. eupor. I 59.) suffitur[*](sufficitur R1.) eadem[*](autē eadem dT.) cum aceto capitis doloribus. tormina quoque et choleras[*](choleras VRdin ras.TD. -ra (co- E) Er. -ram v. de plur. numero cfr. XX 122. 146. 150. 217. XXII 144. XXIII 12.) calida[*](calidam VdE.) infusa[*](infusam dE.) clysteribus sedant[*](sedant Erv(D). dant VR. sedat d(?)C.). difficilius perfrigescunt marina calefacta[*](calefacta VRfEv(S). -ti d(?)G.). mammas sororientes[*](sororientes (solori- E. sori- d) ll.G(J). -iantes Lugd. rigentes v.), praecordia maciemque[*](aciemquae E.) corporis piscinae maris corrigunt, aurium gravitatem, capitis dolores[*](doloribus V.) cum aceto ferventium vapor.rubiginem ferro marinae celerrime exterunt[*](exierunt V.), pecorum quoque scabiem sanant lanasque emolliunt.[*](Pl. iun. 8, 6–10.) Nec ignoro haec mediterraneis supervacua videri posse. verum et hoc cura providit inventa ratione, qua[*](qui E.) sibi quisque aquam maris faceret[*](facere VE.). illud in ea[*](in ea Erv. ea Rd. ae V.) ratione mirum, si plus quam sextarius[*](sextariū VR1f.) salis in IIII sextarios aquae[*](salis cum quattuor aquae sextariis Ev. a. H.) mergatur, vinci[*](unti VR1.) aquam salemque non[*](no R1.) liquari[*](loquari VR1.). cetero sextarius[*](sextarius V2dv. -ios V1R. io E.)[*](quattuor ll.v.) salis cum III aquae sextariis[*](sextariis v. -ris dErD. -rios r.) salsissimi maris vim[*](uim Erv. umquam (fū quā R) r. uimque P. an uim totam?) et naturam implet. moderatissimum autem putant supra dictam aquae mensuram octonis cyathis[*](cyathis om.VdS.) salis[*](malis E.) temperari , quoniam ita[*](ifta VRdS. de mendo cfr. XXIII 40.) et nervos excalefaciat et corpus non exasperet[*](exafperat VR1. an exulceret? cfr. nota ad XXIII 143.).
[*](Diosc. V 20. Pl. iun. 47, 6–12. Marc. 20, 136. Seren. 532.) Inveteratur et[*](et om.Ev. a.H.) quod vocant[*](uocat E. -atur Tv. a. H.) thalassomeli[*](thalastīhaeli R1.) aequis portionibus maris, mellis, imbris[*](imbribus VR1.). ex alto et ad hunc usum advehunt fictilique vaso[*](uase Rd(?)v. a. S.) et picato condunt. prodest ad purgationes maxime sine stomachi vexatione et sapore
grato et odore[*](et odore Erv. odore VdVen. om.R.cfr. Pl. iun.).[*](cfr. Diosc. V 17. (Plin. XXII 112).)— Hydromeli quoque ex imbre puro cum melle temperabatur[*](temperabitur V.) quondam[*](quoddam Rd. quodam V.), quod daretur adpetentibus vini[*](uinum v. a. H.) aegris veluti innocentiore potu[*](potam V.), damnatum iam multis annis, isdem[*](necdem VR1.) vitiis quibus vinum nec isdem utilitatibus .— Quia saepe navigantes defectu aquae dulcis laborant, haec quoque subsidia demonstrabimus[*](demonstrauimus VRE.). expansa circa navem[*](nauim d(?)v. a. S.) vellera madescunt accepto[*](accepta E.) halitu[*](alitu V.) maris, quibus dulcis umor exprimitur, item[*](idem R1. id eft V.) demissae[*](remissae Er.) reticulis in mare concavae e[*](e dv. et VR.om.Er. ex D.) cera pilae vel vasa inania opturata dulcem intra se colligunt umorem. nam in terra marina[*](inter marina V.) aqua argilla percolata[*](percollata V.) dulcescit.Luxata[*](luxata dTre corr. v. lax- E. iacta V.) corpora et hominum et quadrupedum natando in cuius libeat[*](libet Ev. a. H.) generis aqua facillime in artus redeunt.— Est et[*](et om.E.) in metu peregrinantium ut temptent valitudinem aquae ignotae. hoc cavent e[*](a (pro e) Ev. a. G.) balineis[*](balneis V(?) Ev. a. G(D).) egressi[*](egresis E.) static frigidam suspectam hauriendo.[*](cfr. Plin. XXVII 56. Diosc. IV 97. Pl. iun. 68, 9. 65, 16. 17.—Diosc. V 166. Pl. iun. 95, 3. Seren. 503. cfr. Celsus III 21 p. 107.)— Muscus, qui in aqua fuerit, podagris[*](podagra E.) inlitus prodest, idem[*](ideo R1. item Ev. a. S(J).) oleo admixto talorum dolori tumorique[*](tumorque V.). spuma aquae adfrictu verrucas tollit, nec non harena litorum maris, praecipue tennis et[*](sed (pro et) Vf.) sole[*](solibus v. a. H.) candens; in medicina est siccandis corporibus coopertis hydropicorum aut rheumatismos sentientium.
Et hactenus de aquis, nunc de aquatilibus. ordiemur[*](urdiemur V.) autem, ut[*](ut om.EVen.) in reliquis, a principalibus eorum, quae sunt salsa[*](salsa ll. J. sal v.) ac[*](ac VRES. et dv. ci (= &?) r) spongea.
Sal omnis aut fit aut gignitur, utrumque pluribus modis, sed causa gemina, coacto[*](coacta V.) umore vel[*](uel ll.Tv(S). aut G.) siccato [*](siccam VR1.). siccatur in lacu Tarentino aestivis solibus, totumque stagnum in salem abit[*](salem abit dv. sale habet VR. sale id Er.), modicum alioqui, altitudine genua non excedens, item[*](post item iterant non excedens VR.) in Sicilia[*](siciliam V.) in lacu, qui Cocanicus vocatur, et alio iuxta Gelam. horum extremitates tantum inarescunt, sicut in Phrygia, Cappadocia, Aspendi, ubi largius[*](largio V. -ior R1.) coquitur[*](quoquitur V.) et usque ad medium[*](medium lacum d(?)rv.a.J.). aliud etiam in eo[*](eo dErv. quo r.) mirabile, quod[*](quod om.VR1.) tantundem nocte[*](noctu v. a. H(J). cfr. § 18.) subvenit, quantum die auferas. omnis e stagnis[*](e stagnis S. est alnis VRd. est om???is r. est E. est talis G. est alius v.) sal minutus atque non glaeba est.[*](Isid. XVI 2, 3, cfr. Diosc. V 126.) aliud genus ex aquis maris sponte gignitur spuma in extremis litoribus ac scopulis relicta. hic omnis[*](hic omnis VRdG. homnis E. haec enim omnis v.) rore[*](rore ll.v(D). sole S cum Pontedera ex Isid. solis calore J ex Vinc. Bellov. spec. nat. 6, 83. (an haec enim sole? cfr. XXV 149. 152). locus adhuc corruptus.) densatur, et est acrior qui in scopulis[*](copolis V.) invenitur. sunt etiamnum[*](etiam non V.) naturales[*](an naturalis? cfr. XXXIV 4.) differentiae tres. namque in Bactris duo[*](bactris duo om.VR1.) lacus vasti, alter[*](alter dErv. om. r(?).) ad Scythas versus, alter[*](ad—alter Erv. om. r.) ad Arios[*](arios VdB. alios R. darios Erv.), sale exaestuant[*](aestuat E. -ant v. a. H.), sicut[*](an sic et?) ad Citium in Cypro et circa Memphin extrahunt e[*](e VdTfH. a R.om.Ev.) lacu, dein sole[*](deinde sale d.) siccant[*](sic et E.).[*](Isid. XVI 2, 3.) sed et summa fluminum densantur in salem[*](sale Vdv. a. C.), amne[*](amnem V. ane E.) reliquo veluti sub gelu fluente[*](gelus fluentem V.), ut apud Caspias portas quae salis flumina appellantur, item circa Mardos et Armenios[*](amnenios V.). praeterea et[*](praeterea et VR1dD.) apud Bactros[*](bae- tros V. b&- R.) amnes[*](amnes VRd(?)H. -nis Ev(D).) Ochus et Oxus[*](et oxus d(?)B coll. § 86. et ixiss E et yssis r.om. r. et xerxes v.) ex[*](ex v(D). es Er. ex his rTfS.) adpositis montibus
deferunt salis ramenta. sunt et in Africa lacus, et quidem turbidi, salem ferentes. ferunt quidem[*](turbidi—quidem om.V.) et calidi fontes, sicut Pagasaei. et hactenus habent se[*](habentes se V.) genera ex aquis sponte[*](ponte V.) provenientia.[*](Isid. XVI 2, 3. cfr. Solin. 5, 19.) sunt et montes[*](montibus E.) nativi salis, ut in[*](in v. om. ll. D. cfr. § 17.) Indis Oromenus[*](ornemus VR1d. Ormenus J.), in quo lapicidinarum[*](lapifidinearum VR1. -pidicinarum rv.a.Lugd.) modo caeditur renascens , maiusque regum[*](regium ED.) vectigal[*](uectigale d.) ex eo est[*](est del. H cum Gron.) quam ex auro[*](auro dEv. -ro est rH.) atque margaritis[*](margaretis VR.). effoditur et[*](effoditur et (om.ED) e terra Erv. -ditura r. (an et foditur e terra? cfr. XXXVI 182. XXVIII 1).) e terra, ut palam est umore densato[*](densato Ev(D). -tur r. -to ut J.), in Cappadocia. ibi quidem caeditur[*](caeditur Ev(D). ced- r. & ed- rJ. (malim finditur: cfr. XXXVI 160).) specularium lapidum modo; pondus magnum glaebis[*](glebris V.), quas micas vulgus appellat.[*](cfr. Plin. VI 147. Isid. XVI 2, 3. Strabo XVI 3, 3 p. 766.) Gerris[*](ger- rhis H coll. VI 147 et Strab. XVI 3, 3 p. 766. garris E. carris r. carrhis v.) Arabiae oppido muros domosque massis[*](e massis D cum U 697. sed cfr. CFW Müller p. 8 n. 1.) salis faciunt aqua feruminantes[*](aque feruminantis VR1.). invenit et iuxta Pelusium Ptolemaeus[*](ptholomeus V. ptolo- maeus D.) rex, cum castra faceret. quo exemplo postea inter Aegyptum et Arabiam etiam squalentibus locis coeptus[*](faeptus V.) est inveniri[*](inuenire R.) detractis harenis, qualiter et per Africae sitientia usque[*](sit dentia usque E. sitientibusque V. -ti//usque R1.) ad Hammonis oraculum, is quidem crescens cum luna noctibus[*](lunae moti- bus coni. J.).[*](cfr. Plin. V 34. Isid. XVI 2, 3. Diosc. V 125.) nam et[*](et ED. om. rv.) Cyrenaici[*](quiremaici V.) tractus nobilitantur Hammoniaco et ipso, quia sub harenis inveniatur, appellato. similis est colore[*](colore Erv. corpore rT.) alumini, quod schiston[*](schiston v. sci- (scy- d) ll.) vocant, longis glaebis neque perlucidis, ingratus[*](ingratus dErv. cfr. XXV 157. XVI 229. -to VRD.) sapore, sed medicinae utilis. probatur quam maxime perspicuus , rectis scissuris. insigne[*](in signo V.) de eo proditur, quod levissimus intra specus suos in lucem universam prolatus vix credibili[*](credibile VE.) pondere ingravescat. causa evidens, cuniculorum spiritu madido[*](madid E. madi V.) sic[*](sicut VR1d.) adiuvante[*](adiuuante Rdv. -tem E. -tes V.) molientes[*](molientes d(?)Erv. om.VR.), ut[*](ut om.E.) adiuvant [*](adiuuent Ev. a. B.) aquae. adulteratur Siculo, quem Cocanicum appellavimus,[*](73) nec non et Cyprio[*](cypriū d. cip- VE.) mire simili.[*](cfr. Solin. 23, 4. Cato ap. Gellium II 22, 29.) in Hispania quoque citeriore Egelestae[*](egelestae Vd(C)Brot. cfr. III 25. -te R. -laeste E. -lastae rB(J).) caeditur glaebis paene translucentibus [*](tralucentibus VS.), cui[*](cum E.) iam pridem palma[*](palāa VR. -Imam E.) a plerisque medicis inter omnia salis genera perhibetur. omnis locus, in quo reperitur sal, sterilis[*](sterelis V. exter- R1.) est nihilque gignit. et in totum sponte nascens intra[*](inter Ev. a. H.) haec est[*](est dErG. om. r. sunt v.).[*](cfr. Plin. II 233. XXXIV 125.)Facticii[*](facti VR1d.) varia genera. volgaris plurimusque[*](pluribusque VR1dVen.) in salinis mari adfuso non sine aquis[*](aquis VRE.cfr. II 233 cum XIII 107. aquae d(?)v (e XIX 182).) dulcibus[*](dulcibus ego. -cis ll.v. cfr. § 64.) riguis[*](rugis V.), sed imbre maxime iuvante ac super omnia sole multo .... que[*](multoque VRJ. -to E[dT]v(D). -to atque S. lac. ego indicavi; excidit fere adsiduo: cfr. XXVIII 143. an luna?), aliter[*](aliterque dT.) non inarescens[*](inarescens Erv(D). ar- rTJ (ut XIII 140. XVII 57).). Africa[*](africam V.) circa Uticam construit[*](constitut d.) acervos salis ad collium speciem, qui ubi sole[*](solis V.) lunaque induruere, nullo umore liquescunt vixque etiam ferro caeduntur. fit tamen et in Creta sine[*](sine Erv. sunt ine r.) riguis mare in salinas iufundentibus et circa Aegyptum ipso mari[*](mari dv. -re r.) influente[*](influentem E.) in solum, ut credo, Nilo sucosum[*](insucosum VR1.).[*](Isid. XVI 2, 3. Aristot. meteor. II 3, 42.) fit et[*](et e v. a. S.) puteis[*](puteus E.) in salinas ingestis. prima densatio Babylone[*](babylonae E2. -niae E1v. a. G. babilonę r. -nię VR.) in bitumen liquidum cogitur oleo simile,
quo[*](quod E.) et in lucernis utuntur. hoc[*](hoc om.E.) detracto subest sal. et in Cappadocia e puteis ac fonte aquam[*](aquam RdG. quam r. quem v.) in salinas ingerunt. in Chaonia[*](caonia V. gao- E.) excocunt aquam e[*](e ego. et Er.om. r. ex v.) fonte refrigerandoque salem faciunt[*](faciant V. fati- R1.) inertem nec candidum[*](negandidum V.).[*](cfr. Varro r. r. I 7, 8.—Aristot. meteor. II 3, 42.) Galliae Germaniaeque ardentibus lignis aquam salsam infundunt; Hispaniae[*](hispania VR1.) quadam[*](quidam V.) sui parte e puteis hauriunt[*](haurium V. aur- R.) muriam[*](murium VR1T.) appellantes[*](appel- lantes (ape- V) VRTH. -ant d. -ant et EG. -antes et rv.). illi[*](an illae (olim scriptum ille)?) quidem et lignum referre arbitrantur. quercus optima, ut quae[*](qui V.) per se cinere[*](cinerem E.) sincero[*](sin- cere d.) vim salis reddat, alibi corylus [*](corylus dv. -rilus E. -rulus r.) laudatur. ita infuso liquore salso arbor[*](arbor ED. carbo rv.) etiam in salem vertitur. quicumque[*](quicum E.) ligno confit[*](conficitur dTv. a. G.) sal niger est. Apud Theophrastum invenio Umbros harundinis et iunci[*](iuncis V.) cinerem decoquere aqua solitos, done exiguum superesset umoris[*](umores V. moris E.). quin et e muria salsamentorum recoquitur iterumque consumpto liquore ad naturam suam redit, vulgo e menis[*](e menis B(S). e maenis Rd(?)Lugd. e minis Va. hem- v. de mendo cfr. XXVII 127.) iucundissimus.[*](Diosc. V 125. (cfr. Strabo XII 5, 4 p. 568).) Marinorum maxume laudatur Cyprius a Salamine, at e[*](at e v. ad e r. de rH. cfr. § 73.) stagnis[*](stagestnis R1.) Tarentinus ac Phrygius, qui Tattaeus[*](tattaeus dB. tacteus Vf. tat- Rav.) vocatur. hi duo oculis utiles[*](humiles VR1.). e[*](e VdfS. & R. ac ar. a v.) Cappadocia qui in laterculis adfertur , cutis[*](scutis VR1d.) nitorem[*](niforem VR1.) dicitur facere. magis tamen extendit is, quem Citium[*](cicium R.) appellavimus, itaque a partu[*](parte V. -tum E.) ventrem[*](74) eo cum melanthio inlinunt.[*](Isid. XVI 2, 4. (cfr. Strabo XIII 1, 48 p. 605).—Solin. 5, 18.) salsissimus sal qui siccissimus , suavissimus omnium Tarentinus atque candidissimus,
set[*](set ego. et ll. v. est D cum U 698.) de[*](de om.R1.) cetero fragilis qui maxime candidus. pluvia dulcescit omnis, suaviorem tamen rores[*](rore VR1d.) faciunt, sed copiosum aquilonis flatus[*](flatis V.). austro non nascitur. flos salis non fit nisi aquilonibus. in igni[*](igni Ev(D). -ne rC.) nec[*](nec dErv. om. r.) crepitat nec exilit Tragasaeus [*](tragesaeus d.) neque Acanthius[*](acanthius v. -thus d. achantius E. -tus r. cantus R. -tis Vf.), ab oppido appellatus, nec[*](ne VR1.) ullius[*](ullus VR1TJ. sed cfr. § 90. 105.) spuma[*](e (ex T) spuma dT.) aut[*](aut at Er. aut ab D.) ramentum tenuius[*](ramentum tenuius ego. cfr. XXXIV 175. ramento (JD. -tum v) aut (del. D) tenuis ll.Tv.). Agrigentinus ignium patiens ex aqua exilit[*](exiliit V.).[*](Solin. 5, 18. Isid. XVI 2, 5.) sunt et colorum differentiae[*](differentia R. -iam V.). rubet[*](rubet ll.B(S). -ber G.) Memphi, rufus est circa Oxum, Centuripis[*](centū ripis VRdf.) purpureus, circa Gelam in eadem[*](ea E.) Sicilia tanti splendoris, ut imaginem[*](uti magnitudinem E.) recipiat. in Cappadocia crocinus[*](crocineus d2T. -ceus v. a. S. cfr. § 90.) effoditur, tralucidus et odoratissimus . ad medicinae usus antiqui Tarentinum maxime laudabant, ab hoc[*](ad hoc R.) quemcumque e marinis, ex eo genere spumeum praecipue, iumentorum vero et boum oculis Tragasaeum et Baeticum[*](baeticum v. peti- VdEr. piti- R.).[*](Isid. XVI 2, 6.) ad opsonium et cibum utilior quisquis facile liquescit, item umidior, minorem enim amaritudinem habent, ut Atticus et Euboicus. servandis carnibus aptior acer et siccus, ut[*](ut Rdv. tu V.om.E.) Megaricus. conditur etiam odoribus additis[*](addi- tus V (?)Lugd. Dal.) et pulmentarii vicem implet, excitans [*](excitans d(?)arv. ex .... E.om. rJ.) aviditatem invitansque[*](inuitans excitansque J.) in omnibus cibis ita, ut sit peculiaris ex eo intellectus inter innumera condimenta, item[*](item E2a. iterū rTfS ita E1. ita est v. interim J. ciborum D. del. U 700.) in mandendo[*](madendo VR1. an madido? locus adhuc corrueptus.) quaesitus garo.[*](Isid. XVI 2, 6. Verg. georg. III 394–397. (Aristot. h. a. VIII 10 p. 596a)) quin et pecudes armentaque[*](armentaque v. -toque Er. -tatio r. de mendo cfr. § 5.) et iumenta[*](iumento E.) sale maxime sollicitantur ad pastus[*](partis V. pastum v. a. S.), multo[*](multo tum ego. multum ll.S. -to v.) tum largiore[*](largiore RC(J). -ores rv(S). an largiore eis?) lacte multoque[*](lacte multoque dErv. lactoque V. -teque R.) gratiore[*](gratio- rem E.) etiam in caseo dote[*](an etiam casei dote? cfr. XI 239.). ergo, Hercules, vita humanior sine sale non quit[*](non quid V. nequit v. a. H.) degere[*](an degi? cfr. XIV 125. XII 5. VI 66. III 124.), adeoque[*](adeo ergo Vd.) necessarium elementum est, uti[*](ut Rv. a. D.) transient intellectus ad voluptates[*](uolup- tates VRv(S). -atem d(?)ErH.) animi quoque eximias[*](eximias ego et dist. nimia ll. del. D. nimirum a J. scommata S cum P. nam ita B. sam- mia v. ioci enim a U 701. mica Müller emend. V 9.). sales[*](sales Erv(D). sale rJU. salis Müller l. l.) appellantur, omnisque vitae lepos et summa hilaritas laborumque requies non alio magis vocabulo[*](alia magis uoca- bula E.) constat. [*](Verrius Flaccus ap. Festum s. v. salaria.—cfr. Horat. sat. II 2, 17.)honoribus etiam militiaeque interponitur salariis inde dictis, magna apud antiquos et[*](et Vd.om. rv.) auctoritate, sicut apparet ex nomine Salariae viae, quoniam illa salem in Sabinos portari convenerat. Ancus Marcius rex[*](sex V.) salis modios[*](modia Ev. a. H.)VI[*](VIES. ut VTf. sex re corr. sex mille d(?)H. sex milia v.) in congiario dedit populis[*](populis VRdTfEv(S). -lo d(?)C.) et salinas primus instituit. Varro etiam pulmentarii vice[*](uite V.) usos veteres auctor est, et[*](et VRdTfH. om.E. esitasse enim v.) salem[*](sale VTf.) cum pane[*](pane et casaeos (-seo v) Ev. a. H.) esitasse eos proverbio apparet. maxime tamen in sacris intellegitur auctoritas, quando nulla conficiuntur sine mola salsa.[*](Diosc. V 128.—cfr. Diosc. V 127.) Salinarum[*](sabinarum Vd.) sinceritas summam fecit[*](an facit?) suam differentiam quadam[*](quadam EG. quandam rTH. quaedam enim v.) favilla[*](fauilla v. -llam ll.H.) salis, quae levissima ex eo est et candidissima. appellatur et flos salis, in totum diversa res umidiorisque naturae et crocei coloris aut rufi, veluti[*](ueliti V.)
rubigo salis, odore quoque ingrato ceu gari[*](gari dv. cfr. Diosc. cari r.) dissentiens a sale, non modo a spuma. Aegyptus invenit[*](inuenitur Ev. a. G.), videturque Nilo[*](nudo VR1d.) deferri[*](deferri v. differri Er. -eri r.). et fontibus tamen quibusdam innatat[*](innatant V.). optimum ex eo quod olei[*](olet V.) quandam pinguitudinem reddit; est enim etiam in sale[*](salo V.) pinguitudo, quod miremur. adulteratur autem tinguiturque rubrica aut plerumque testa trita[*](testa tia E.), qui fucus aqua[*](aquam VR.) deprehenditur diluente[*](deluente VR.) facticium colorem[*](colorein Erv. coherent r.), cum verus ille non nisi oleo resolvatur et unguentarii propter colorem eo maxime utantur. canitia in vasis[*](in uasis in VR1T.) summa est,[*](90) media vero[*](medio uera V.) pars umidior, ut diximus. floris natura aspera, excalfactoria, stomacho inutilis, sudorem ciet, alvum[*](alum V.) solvit in vino et aqua, acopis et zmecticis[*](zmecticis J. -edicis R1. -eticis r. smegmatis H. -aticis v.) utilis. detrahit et ex palpebris pilos[*](pilos dEv. philos VR.). ima faecis[*](ima faecis (fecis Er) ErD. imae ficis V. ime effecis R. efficacissime faeces d(?)S. -issime faeces imae v.) concutiuntur, ut[*](ui V.) croci color redeat.Praeter haec[*](praeterea haec dT.) etiamnum appellatur in salinis salsugo, ab aliis salsilago, tota liquida[*](liquida a D. a liquida E. li- quida dr.om.VR. (an liquida, at a? ut post tota omittendi causa appareat).), a marina aqua salsiore[*](salsiore VdTD. -or c Er. -or Rv.) vi distans[*](ui distans VREv. distans uidi dT.).[*](Diosc. II 34. Geop. XX 46, 1. 2. Isid. XX 3, 19.)— Aliud[*](aliud RdTv. alii ut E. aliut V2D. -int V1. an aliud est?) etiamnum liquoris exquisiti genus, quod garum vocavere[*](uocare R.), intestinis piscium ceterisque, quae abicienda essent, sale maceratis, ut sit illa putrescentium sanies. hoc olim conficiebatur ex pisce, quem Graeci garon vocabant, capite eius usto suffitu[*](suffitu VRdv. cfr. XXXII 124. 131. -to ED.) extrahi secundas monstrantes[*](mon- strantes VRdTfH. morantes Ev.),
[*](cfr. Plin. IX 66. Seneca epist. XV 3, 25. Martial. epigr. XIII 102. Apicius VII 7, 13. Horat. sat. II 8, 46. (Strabo III 4, 6 p. 159).—cfr. Plin. IX 92.—Martial. epigr. XIII 103. IV 88, 5.) nunc e scombro[*](nunc e sconbro V. non- cessū pro R.) pisce laudatissimum[*](lautissimum R. lat- V.) in
Carthaginis spartariae[*](sparfariae VR1. scombrariae. coni. Marquardt e Stra- bone, sed cfr. Isid. XV 1, 66.) cetariis[*](cetariis v. -ris rD. ce- teris r.)—sociorum id appellatur—, singulis milibus nummum permutantibus congios fere binos[*](paene binos Ev. a. H.). nee liquor ullus[*](nullus E.) paene praeter unguenta maiore in[*](in om.E.) pretio esse coepit, nobilitatis etiam gentibus. scombros[*](scombro Vd. -bros quidem R(?)v. cfr. § 102.) et Mauretania [*](mauretani R1. -ritania d.) Baeticaeque[*](baeticaque v. a. H.) etiam[*](etiam ego. et VdEv. om.R(?)H.) Carteia ex oceano intrantes[*](intrantes v. -tis ll.S.) capiunt , ad[*](& (pro ad) R1.) nihil aliud[*](alium VR1.) utiles[*](utiles v. -le est VdEr. ut ille est E.). laudantur et Clazomenae[*](glauzomenae Vd.) garo Pompeique et[*](pompeique et Ev(J). -peiique et drC. -pei V. -peii R.) Leptis, sicut muria Antipolis ac Thurii[*](thuri VD. -ria v. a. G.), iam vero et Delmatia[*](del- matha Vd. dalmatia R(?)v. a. S.).[*](Geop. XX 46, 2.—Aristot. h. a VI 15 p. 569b. Oppian. hal. I 766.)— Vitium huius est[*](est et E.om.d.) allex[*](alex Rv. a. J. alex est d.) atque[*](atque VED. om. rv.) inperfecta[*](inperfectae D.) nec[*](ne R1.) colata[*](colatae VRD.) faex[*](faex dv. fex r.). coepit tamen et privatim[*](et priuatim Erv. et R.om. r.) ex inutili[*](ex inutili om.R1.) pisciculo minimoque confici[*](conci/// R1.). apuam nostri[*](nostris R1.), aphyen Graeci vocant, quoniam is[*](is om.Vd.) pisciculus e pluvia nascatur[*](nascatur VRdJ. -citur Erv(D). cfr. C F W Müller p. 6.). Foroiulienses piscem, ex quo faciunt, lupum appellant. transiit[*](transit Ev. a. C(D). cfr. nota ad XXXIII 131.) deinde in luxuriam[*](luxoria V. -io R.), creveruntque[*](creuerunt E.) genera ad infinitum [*](in infinitum E.), sicuti garun ad colorem mulsi veteris adeoque suavitatem dilutum[*](suauitatem dilutum ego. dilutam suaui- tatem ll.v.), ut bibi possit. aliud vero est[*](est ego. ad VdTEv(D). om.Rf(?)H. (lac. post ad indicavit D).) castimoniarum [*](catimoniarum V.) superstitioni etiam sacrisque[*](superstitio- nem etiam sacris v. a. H.) ludaeis dicatum, quod fit e piscibus squama carentibus[*](squama maceretnentibus V.). sic allex pervenit ad ostreas, echinos[*](echinas E. ecinus V.), urticas[*](urticas om.VR1.) maris[*](maris ll.TJ. cammaros v.), mullorum[*](multorum VRd.) iocinera [*](iocinere E.), innumerisque generibus ad sapores[*](sapores dS. -ris rD. -rem v.) gulae[*](gile V. cyle d.) coepit sal tabescere.Haec obiter indicata sint desideriis vitae.[*](Pl. iun. 86, 4. 5.) et ipsa tamen non nullius[*](nulli VdEv. a. H.) usus in medendo. namque et allece scabies pecoris sanlatur[*](sanantur d.) infusa per cutem incisam, et contra canis morsus draconisve[*](draconiuae V.) marini prodest, in linteolis autem concerptis inponitur,[*](Pl. iun. 83, 16. Diosc. II 34. (cfr. Colum. VI 13, 1). Marc. 9, 14 (36). Diosc. V 127. eupor. I 238. Celsus IV 22.) et garo ambusta recentia sanantur, si quis infundat ac non nominet garum. contra canum quoque morsus[*](morsus dEv(S). -sum rfH.) prodest maximeque crocodili [*](morsus dEv(S). -sum rfH.) et ulceribus, quae serpunt, aut sordidis[*](sordidi E.). oris quoque et aurium ulceribus aut doloribus mirifice prodest. muria quoque sive illa salsugo spissat, mordet, extenuat, siccat,[*](92) dysintericis utilis, etiam si nome[*](nomen V.) intestina corripiat[*](corripiat ego. -pit ll.v.), ischiadicis [*](an coeliacis, ischiadicis? cfr. Diosc.), coeliacis veteribus infunditur. fotu[*](fotu dv. -tū Er. -to r.) quoque apud mediterraneos aquae marinae vicem pensat[*](prestat dT.).
[*](Diosc. V 125. Isid. XVI 2, 6.—Pl. iun. 111, 9. 10.) Salis natura per se ignea est et inimica ignibus, fugiens eos, omnia erodens, corpora vero adstringens , siccans, adligans, defuncta etiam a[*](ac av. a. G.) putrescendi[*](putrescendi VRES. -do d(?)G. -ntia v.) tabe[*](tabe J cfr. XV 80. VII 70. (labe Isid.). ta V.- to R. ita Ev. ito r.om.d(?)G. tabo S(D) cum cod. Murb. (?). cfr. sanie § 93. an uitio?) vindicans[*](uendicans R1v. a. H.), ut durent ea[*](durent ea v. -retita VE. -rent ita r(?)G.) per saecula, in medendo vero mordens, adurens, repurgans[*](repugnans VEv. a. C.), extenuans, dissolvens, sto- -macho[*](stomachū VR.) tantum inutilis, praeterquam ad excitandam aviditatem .[*](dist. ego.) adversus serpentium morsus cum origano, melle,
hysopo, contra cerasten[*](cerenten R1.) cum origano et[*](et ll.v. aut B.) cedria[*](cedria B e Diosc. -dro (corruptum ex cedri) ll.D. cera v.) aut pice aut melle[*](ac melle VR.) auxiliatur,[*](Diosc.V 125.)[*](Diosc. eupor. I 45.) contra scolopendras ex aceto[*](acetū R.) pots, adversus scorpionum ictus cum quarta[*](qua V. aequa TS.) parte lini seminis[*](semine VR1d.) et[*](et ll. ex v.) oleo vel aceto inlitus[*](inlitur V.), adversus crabrones vero et vespas[*](uel uespas dv. a. S.) similiaque[*](similiaque Rv. -lique VE. -liter dT.) ex aceto, ad heterocranias[*](heterocranias ErS. -neas dC. -nas B. -ogranias R. hec ergo granias V.) capitisque ulcera et pusulas papulasve et incipientes[*](incipiente R.) verrucas cum sebo vitulino , item[*](an item in?) oculorum remediis et ad excrescentes[*](de- arescentes VR1. excrentes E.) ibi carnes totiusque corporis pterygia, sed in oculis peculiariter, ob id collyriis emplastrisque[*](que dEv(D). quoque rfS.) additus[*](cdditur d (?)v. a. S.)—ad haec[*](hoc Tv. a. G.) maxime probatur Tattaeus[*](tattaeus G cum B1. cfr. § 84. & teus VRd. et deus E. tragasaeus Ven. cumB2. etateus v.) aut[*](et dT.) Caunites[*](counites r. cogn- R.)—,[*](Pl. iun. 102, 18–20.) ex ictu vero suffusis cruore oculis suggillatisque[*](suggillatisue dTS. -tis suae V (cfr. §96). -tisque rv(D).) cum murra[*](murra VRdG. -rrae Ev(D). cfr. § 118.) pari pondere ac[*](aut (pro ac) V.) melle aut cum hysopo ex aqua calida, utque[*](utque (quae E) Erv. aut quae r.) foveantur salsugine[*](salsugines R.)—ad haec Hispaniensis eligitur—, contraque suffusiones oculorum cum lacte in coticulis teritur, privatim suggillationibus in[*](salsugines R.) linteolo involutus crebroque ex aqua ferventi inpositus, ulceribus oris manantibus in linteolo concerpto[*](concrepto V. corre- R.), gingivarum tumori infricatus[*](infricatus Erv. infractus rT.) et[*](et—18 fractus om.VR1T.) contra scabritiem linguae fractus comminutusque.[*](Diosc. V 125.)[*](Pl. iun. 28, 4–7. Marc. 12, 21.) aiunt dentes non erodi nec putrescere, si quis cotidie mane ieiunus salem contineat sub lingua, donee liquescat. lepras idem et furunculos et lichenas et psoras[*](psaras VR.) emendat cum passa uva exempto eius ligno et sebo bubulo atque origano ac fermento[*](dist. D.) vel pane; maxime Thebaicus ad haec[*](ad hec (hac R) et VR. hic et ad v. a. D.) et pruritus eligitur.[*](dist. ego.) tonsillis et uvis[*](ouis VR.) cum melle prodest quicumque, ad anginas hoc amplius cum oleo et aceto eodem tempore extra faucibus inlitus cum pice liquida.[*](cfr. Plin. XXXI 40.—Pl. iun. 35, 20.—Isid. XVI 2, 6. (cfr. Catull. 23, 12).) emollit[*](et mollit et VR1.) et alvum vino[*](uino D cum U 701. in uino ll.v.)[*](dist. ego.) mixto[*](mixtus d(?)v. a. J.), innoxie[*](in- noxie dTH. -xio VD. -xia RE. idem noxia v.) et taeniarum[*](taeniarum H. tenearum (tae- D) VRED. tine- dTv.cfr. § 36.) genera pellit in vino potus. aestus balnearum convalescentes ut tolerare[*](tolerari Vv. a. G.) possint[*](possit VR1), linguae subditus[*](positus subditus (supd- R1) VR1.) praestat. nervorum dolores[*](dolores VdS. -rem R(?)Ev(D). cfr. § 62. 120. XXX 110. XXVIII 237. XXIV 15. 40. XXIII 6. 48. XXXVII 145. XXI 141. XXII 107. 130. 141.), maxime[*](maxime VRdTH. maxime usurpanda (-dam E) obseruatione Erv. cfr. infra vv. 12. 13.) circa umeros et renes, in saccis aqua[*](ex aqua Pl.iun. patina f(?)S.) ferventi crebro candefactus [*](candefactus (-dof- V) VTfES. madef- r(?)v.) levat[*](lauat V.), column torminaque et coxarum dolores potus et in isdem saccis inpositus candens, podagras cum farina ex melle et oleo tritus, ibi maxime usurpanda observatione [*](usurpanda (ususpra- VR) obseruatione VRdTfH. obseruanda usurpatione Erv.), quae[*](qua d. qua quidem v. a. H.) totiscorporibus nihil esse utilius sale et sole dixit. utique[*](dixit utique coni. J. dixit itaque dTErH. -xistique V. -xitque R. dicunt itaque v.) cornea videmus corpora piscatorum, sed hoc[*](hoc om.VR1.) praecipuum iudicatur[*](iudicatur ego. cfr. § 43. XXXIV 178, XXXII 123. XXVIII 26. XVII 157. 193. dicatur ll.v.) in podagris.[*](Diosc.V 125.—Diosc. eupor. I 123.) tollit et clavos pedum, item[*](pedum item dErv. ite pedum VR. item pedum Müller emend. V 9.) perniones. ambustis ex oleo inponitur aut commanducatus pusulasque reprimit, ignibus vero sacris, ulceribus[*](ulceribus VE. -busque r(?)v.), quae serpant[*](serpunt Rv. a. S.), ex aceto aut hysopo, carcinomatis cum uva taminia, phagedaenis ulcerum tostus[*](tostus dTS. -um H. totus r. tritus v.) cum farina hordei, superinposito[*](superinposita Vd.) linteolo madente vino. morbo regio laborantes , donee sudent[*](sudent dEv. -dant rS.) ad ignem, contra puritus, quos[*](quod RE.) sentiunt, ex oleo et aceto infricatus[*](infricatis V. iuuat et dv. a. S.) iuvat, fatigatos[*](fatigatus V. uat- E.) ex oleo.[*](Diosc. V 125. (eupor. II 65). Pl. iun. 90, 21. Diosc. V 125.) multi et hydropicos sale curavere fervoresque febrium cum oleo perunxere et tussim[*](et iunxim V.) veterem linctu[*](lintu V.) eius discussere, clysteribus infudere ischiadicis[*](sciadicis Vr. rad- R.), ulcerum[*](ulceribus v. a. H.) excrescentibus vel putrescentibus inposuere, crocodilorum morsibus ex aceto in linteolis ita, ut battuerentur[*](batuerentur VRdv. a. S. pauer- H.) ante his[*](his (sc. linteolis) ego e Diosc. hic VdEH. inc R1. ictuum R2Brot. hac G. ictu vel (arte) uinctu coni. B. ictum v. uincta S. ninculis J. del. D. (Plinius prave legitτυπτομένων . . . τοῖς ἐνδέσμοις).) ulcera. bibitur et contra opium[*](oppium VVen.) ex aceto mulso, luxatis inponitur cum farina et melle, item extuberationibus[*](exuberationibus VR.). dentium dolori[*](dolore VR1.) cum aceto fotus[*](fotus VRfEVerc.(H). potus dTVen. tostus C. et fotu G.) et inlitus[*](illinitus R1.) cum resina prodest. ad omnia autem spuma salis iucundior utiliorque . sed quicumque sal acopis additur ad excalfactiones, item zmegmatis[*](zmegmatis VS. szme- R. sme dH. -aticis Erv.) ad extendendam[*](extendendam Erv(S). -nuendam VR. -nuandam dTH(J). cfr. § 84. XXVI 163. XXXI 65. XI 238.) cutem levandamque. pecorum quoque scabiem et boum inlitus tollit datusque[*](datusque VEv. -turque r(?)G.) lingendus[*](lingendos VR.) et oculis iumentorum inspuitur. haec[*](haec est (et v) de VR1v. a. S.) de sale dicta sint.[*](Isid. XVI 2, 7.) Non est differenda et nitri natura, non multum a sale distans et eo diligentius dicenda, quia palam est medicos, qui de eo scripserunt[*](scripser??? V. -ere v. a. S.), ignorasse naturam nec quemquam Theophrasto[*](theophrastus R1. -prastus V.) diligentius tradidisse.
Exiguum fit apud Medos canescentibus siccitate convallibus , quod vocant halmyraga[*](halmyraga S. -rhaga Rd(?) H. -miraga rB. -rhaga C. -gara v.), minus etiam in Thracia iuxta Philippos, sordidum terra, quod[*](quod Erv(D). qua R. aqua r. a qua J.) appellant agrium. [*](cfr. Plin. XVI 31.)nam quercu cremata[*](namque aqua cremata E.) numquam multum factitatum[*](facinatum V. facn- R1.) est et iam pridem in totum omissum[*](emis- sum R.). aquae vero nitrosae plurimis[*](pluribus R(?)v. a. D. cfr. § 4.) locis[*](in locis ED.) reperiuntur, sed sine viribus densandi. optimum copiosumque in Clitis[*](clitis ll.v(J). clytis G. Litis H (Letis B) coll. IV 36. nomen adhuc corruptum.) Macedoniae, quod vocant Chalestricum[*](chalestricum VdEJ cfr. § 115. Herodot. VII 123. cal- Rv. a. C. chalast- C cum B ex IV 36.), candidum purumque, proximum sali[*](sale R.). lacus est nitrosus exiliente e medio dulci fonticulo. ibi fit nitrum circa canis ortum novenis diebus totidemque cessat ac rursus innatat et deinde cessat. quo apparet soli naturam esse, quae gignat, quoniam compertum est nec soles proficere[*](proferrae E.) quicquam, cum cesset[*](esset E.), nec imbres. mirum et[*](et VRS. est E. est et d(?)v.) illud, scatebra fonticuli semper emicante lacum neque augeri[*](augere E.) neque effuere[*](effluere Ev(D). flu- rTfH.). iis[*](iisdv. his rS.) autem diebus, quibus gignitur, si fuere imbres, salsius nitrum faciunt, aquilones deterius quia validius commovent limum.
[*](cfr. Plin. supra § 81.)[*](cfr. Geop. XVI 18, 3.)Et hoc quidem nascitur, in Aegypto autem conficitur, multo abundantius, sed deterius, nam fuscum lapidosumque est. fit paene eodem modo[*](modo REv. malo V. ///a loco d.) quo[*](quo del.d2.) sal, nisi[*](quo sal nisi om.E.) quod salinis mare infundunt[*](infunditur d.), Nilum[*](nihilum Ev. a. B.) autumno[*](autumno ego. autem mo VRd. -tem modo J. -tem Ev(D).) nitrariis[*](nitrariis E2v. -anis E1. nstraris r.). hae[*](hae dH(J). haec rS.del. v.)accedente[*](accedente ego. cedente (-tem E) ll.H. exced- v(D).) Nilo[*](accedente ego. cedente (-tem E) ll.H. exced- v(D).)rigantur[*](rigantur ego. ficcant' Erv.), decedente[*](decedente (-tem E) Erv. a. H. reced- D.) madent[*](madent Erv. -dant R. manant rT.) suco nitri XL[*](XL om.E.) diebus continuis
, non ut in[*](in om.VR1.) Macedonia statis[*](ftatis ll.v. an ceffantis?). si etiam[*](etiam ErG(D). et rS. autem v. cfr. XV 9.) imbres ad fuerunt, minus e[*](e dS. & VR. a r. ad E. de v. ex D.) flumine addunt, statimque ut[*](ut om.E.) densar coeptum est, rapitur, ne resolvatur[*](resoluantur V.) in nitrariis. hic[*](hic vet. Dal. fic ll.v. cfr. § 91.) quoque olei natura intervenit, ad scabiem animalium utilis ipsum autem conditum in acervis durat. mirum in lacu Ascanio[*](asanio Ev. a. B.) et quibusdam circa Chalcida[*](calchida V.) fontibus summas aquas dulces esse potarique[*](putari. quae V.), inferiores[*](interiores VfS.) nitrosas.—In nitro optimum quod tenuissimum, et ideo spuma melior, ad aliqua tamen sordidum, tamquam ad inficiendas purpuras tincturasque omnes[*](omnes v. -nis ll.S.). magnus et vitro[*](nitro v. a. G. in uitro D e coni. S. sed cfr. C F W Müller p. 23.) usus, qui dicetur[*](36,193) suo loco.[*](cfr. Herodotus II 87.)—Nitrariae[*](ni- trariae H. -ias VRdT. (-iae egregiae v). nitri egri ar.) Aegypti circa Naucratim et Memphin tantum solebant esse, circa Memphin deteriores. nam et lapidescit ibi in acervis, multique[*](acerbis multisque V.) sunt cumuli[*](cuniculi dT. tumuli v. a. H. ea om.E.) ea de causa saxei. faciunt ex his[*](eis d. iis v. a. C. et om.Rdv. a. D.) vasa nec non et frequenter[*](frequenter dv. -ti r.) liquatum cum[*](dist. ego. cfr. § 122 extr.) sulpure coquentes. in carnibus[*](carnibus J coll. § 87 et Herodot. carbonibus ll.v. de mendo cfr. XXXIV 120 extr.) quoque[*](ad ea quoque v. a. S.), quas[*](quas ll.J. quos S. quae v.) inveterari volunt, illo nitro utuntur. sunt ibi nitrariae, in quibus et rufum exit a colore terrae[*](et terrae VR1.).Spumam nitri, quae maxime laudatur, antiqui negabant [*](dist. ego.) fieri, nisi cum ros cecidisset praegnantibus nitrariis[*](nitrari V. -ris D.), sed nondum parientibus; itaque non fieri incitatis, etiamsi caderet.[*](Isid. XVI 2, 8. Diosc. V 130.) alii acervorum[*](acer- norum VRdTfH. operimentorum Ev. -tum Lugd.) fermento gigni[*](cigni V.) existimavere. proxima [*](de afro nitro proxima R.) aetas medicorum aphronitrum tradidit in Asia colligi[*](assia colligit V.)
in speluncis molibus[*](molibus G. moll- VRdTfv(Brot.). mal- E. mobil- Lugd. in collibus coni. J. canalibus D. an nobilibus vel madidis? sed omnia incerta.) destillans—specs eos[*](eos REv. eus V. eius d. eas D.) colligas[*](colligas VRdTE2v(J). -gans E1r. colycas C(S). colicas Brot. e coni. H. Corycias D. an collicias? cfr. XVIII 179. (Colum. II 8, 3).) vocant —, dein siccari[*](siccari ego cum vet. Dal. -ant ll.v) sole. optimum putatur Lydium; probatio , ut sit minime ponderosum et maxime friabile[*](fricabile ED.), colore paene[*](paene dIsid.v(J). pane VR. plene ErS.) purpureo. hoc in pastillis adfertur, Aegyptium in vasis picatis, ne[*](picatis ne dv. spissatis ne RE. -ssa omni V. -ssatum ne D. cfr. § 68. XV 61. 65. XIV 134. XXXVI 166.) liquescat; vasa quoque ea sole inarescentia perficiuntur.[*](Diosc. V 129.)Nitri probatio, ut sit tenuissimum et quam maxime spongeosum fistulosumque. adulteratur in Aegypto calce, deprehenditur gustu[*](gustus in cerusa V.). sincerum enim statim[*](facile (pro ftatim) R(?)v. a. S. an statim saliua?) resolvitur[*](persoluitur VR1.), adulteratum pungit calce[*](calce pungit D.) et[*](et om.Rd(?)v. a. D.) aspersum[*](aspersum dv. -rsu VRf. -rum aD.) reddit odorem[*](honorem a.) vehementer [*](uehementer VRdfv( D cum uritur iungens). -tem aC.). uritur in testa opertum, ne exultet. alias igni non exilit nitrum niihilque[*](an lacuna ante nihilque?) gignit aut alit[*](aliter V.), cum in salinis herbae gignantur et in mari tot animalia, tantum[*](non tantum vet. Dal.) algae[*](alget d.). [*](cfr. Plin. XIX 84. Theophr. C. VI 10, 8. 9. Plin. XIX 143.)sed maiorem esse acrimoniam nitri apparet non hoc tantum argumento, sed et[*](et VRdv(S). in EG. et in r.) illo, quod nitrariae calciamenta protinus consumunt, alias salubres oculorumque claritati utiles. in nitrariis non lippiunt[*](lipiunt V.); ulcera allata[*](///illita d2.) eo celerrime sanantur, ibi facta tarde. ciet et[*](hec (pro et) V.) sudores cum oleo perunctis corpusque emollit. in pane salis vice utuntur Chalestraeo[*](chalestraeo J. cfr. § 107. calistraeo dr. -raeae R. -reo (seal- E) r. chalastrico (cales- v) B. -raeo S.), ad raphanos Aegyptio; teneriores eos facit,
sed obsonia alba et deteriora, olera viridiora. in medi cina autem calfacit, extenuat, mordet, spissat, siccat, ex ulcerat,[*](Diosc.V 130. Pl. iun. 100, 10–12.) utile iis[*](iis v. his ll. C.), quae evocanda[*](uocanda V.) sint aut discutienda e lenius mordenda atque extenuanda[*](extenuenda V. -uisenda E.), sicut in papulis pusulisque [*](pusulisque dfH. pusill- RE. pusil- V. pustul- v.). quidam in hoc usu accensum vino austero re stingunt atque ita trito in balneis utuntur sine oleo. su dores nimios[*](minus V.) inhibet cum iride[*](iridi E.) arida adiecto oleo viridi[*](arida—uiridi om.E.) extenuat et cicatrices oculorum et scabritias genarum cum fico inlitum aut decoctum in passo ad dimidias partes— item[*](dist. ego.) contra argema[*](argema C. -mas ll.v.)—,[*](Diosc. V 130. Seren. 228. Marc. 13, 18. 9. Pl. iun. 13, 6. 19, 2–5. Diosc. eupor. I 107. Marc. 9, 67. Diosc. eupor. I 63.) oculorum ungues[*](inungues SJ cum Gron., sed ungues = pterygia: cfr. § 99 et Cels. VII 7, 4.) decoctum[*](an decocitur?) in passo cum[*](in passo cum ego. cum (om.dS) passo in ll.v(J). cfr. XXII 90. 103. 143. XXIII 85.) mali Punici calyce[*](calyce RdC. -lice V(?)Ev(D).); adiuvat[*](adiuuat RH(J). -uat ad VdT. -uat et S. -uat nitri (-rum v) Ev.) claritatem visus cum melle inunctum. prodest dentium dolori, ex vine si cum pipere[*](piperi V.) colluantur; item cum porro decoctum nigrescentes dentes, crematum dentifricio[*](dist. ego coll. Marc. de dativo dentifricio cfr. XXXII 65.), ad colorem reducit . capitis animalia et lendes[*](et lendes Erv. edentes Vd. dentes R.) necat cum Samia terra inlitum[*](inlinitum Er.) ex oleo. auribus purulentis vino liquatum infunditur [*](infun- datur E.), sordes eiusdem partis erodit[*](herodit V.) ex aceto, sonitus et tinnitus discutit siccum[*](siccum ll. v. an sic cum ture? cfr. Diosc. eupor.) additum.[*](Diosc. V 130. eupor. I 144. Pl. iun. 82, 10. Diosc. eupor. I 141. II 113. Pl. iun. 86, 3. 4. Diosc. eupor. I 200.—Diosc. V 130. eupor. II 65. (cfr. Plin. XXIII 122).) vitiligines albas cum creta Cimolia[*](cimoliae R.) aequo pondere ex aceto in sole inlitum emendat. furunculos adrmixtum resinae extrahit[*](extrahit ego e Diosc. -ahit aut ll.v. (an vero extrahit aut sebo? cfr. Diosc.).); cum uva alba[*](dist. ego.) passa nucleis eius simul tritis testium inflammationi occurrit, item eruptionibus pituitae in toto corpore cum axungia, contraque canis morsus addita et resina[*](addita et resina—p. 47, 19 redegere afri inVRiterata leguntur (VaRa); cfr. praefatio.) inlitis[*](inlitis VVaR. initis ErD. -tiis dRav.). cum[*](dist. ego.) aceto inlinitur sic et serpentium morsibus; phagedaenis et ulceribus, quae serpunt aut putrescunt, cum calce ex aceto. hydropicis cum fico tusum datur[*](datur om.VR1.) inliniturque [*](inlini- tur quae R1.).[*](Diosc. V 130. eupor. II 40. (cfr. Marc. 28, 70). eupor. I 228. II 25.—Diosc. V 130.) discutit et tormina, si decoctum bibatur pondere drachmae[*](cūrqueta VaRa.) cum ruta vel aneto vel cumino. reficit lassitudines cum oleo et[*](et (ante aceto) VRdTfH. ex Ev. uel VaRa.) aceto perunctorum, et contra algores horroresque prodest manibus pedibusque confricatis cum oleo. conprimit et pruritus suffusorum felle, maxime cum aceto instillatum[*](instillatum coni. H. insudatum ll.Tf. datum v. in usu datum Brot. in sudore datum S e coni. Dal. insufflatum D.). succurrit et venenis fungorum ex posca potum aut, si buprestis hausta[*](hausta S(D) cum vet. Dal. coll. XXVIII155. pasta Erv. exp- rT. exsputa J. (an pota? cfr. XXVIII 128. XXIX 105.).) sit, ex aqua, vomitionesque[*](uomitioneque S coll. XXIII 80.) evocat. iis[*](iis v. his ll. C.), qui sanguinem tauri biberint, cum lasere datur.[*](Pl. iun. 34, 16. 17. Marc. 19, 19. Seren. 137.—Diosc. V 130.) in facie quoque exulcerationes sanat cum melle et lacte bubulo. ambustis tostum[*](totum E.), donee nigrescat, tritumque [*](totumque E.) inlinitur. infunditur vesicae[*](uesicae ego coll. Marc. 26, 106. urceis ll.Tfv(J). uentris (d?)C.) et renium dolori[*](dolori dTErH. -re r. -ribus v.) aut rigori[*](rigore VaRa.) corporum nervorumve[*](nervorum uel VVaRRa. -rumque v. a. J.) doloribus. paralysi in[*](paralysi in dC(J). -si v(S). -lisin RRaE. per alysin VVa.) lingua[*](linguae S cumvet. Dal.) cum pane inponitur.[*](Diosc. eupor. II 56.) suspiriosis in tisana sumitur. tussim veterem sanat flore mixto galbano, resinae terebinthinae pari pondere omnium ita, ut fabae magnitudo devoretur . coquitur diluitumque postea cum pice liquida sorbendum in angina datur.Flos eius[*](eius Erv. et uua (una d) r.) cum oleo cypreo[*](cypreo (cip- E) VaRaErJ. -pereo VR. -prino d(?)Lugd. -prio v. cfr. nota ad XXIX 106.) et articulorum doloribus in sole iucundus est. regium quoque morbum extenuat[*](exterminat Er(exte absciso)v. a. H(D).) in potione vini et inflationes discutit, sanguinis profluvium e naribus sistit ex ferventi aqua vapore naribus rapto porriginem[*](pruriginem dv. a. H.) alumine permixto tollit,[*](Pl. iun. 13, 7. 8. Marc. 4, 7.—Diosc. V 130. eupor. II 24. (cfr. Marc. 19, 38).) alarum virus ex aqum cottidiano fotu[*](fato RE.), ulcera ex pituita nata cera[*](ex—cera om.E.) permixtum, quo genere nervis quoque prodest. coeliacis infunditum perungui ante accessiones[*](accessio VVaRRa.) frigidas[*](frigidas dv. -da r.) nitro et oleo[*](et per oleo V.) multi praecepere, sicut[*](sic et v. a. H.) adversus lepras, lentigines; podagris[*](podagricis d(?)v. -gras D.) in balneis[*](dist. D.) uti[*](ungi C.). solia[*](solia ll.v(D). -io B.) nitri[*](niti R1.) prosunt[*](prodest R(?)v. a. D.) atrophis[*](atrophis dv. -pliis VaRRa. -piliis V. -pis E.), opisthotonis, tetanis.—Sal nitrum[*](sal et nitrum B(S).) sulpuri concoctun in lapiden vertitur.
[*](Diosc.V 137. Isid. XII 6, 61.) Spongearum genera diximus in naturis[*](uenturis E.) aquatilium marinorum. quidam ita distingunt[*](restingunt E.): alias ex[*](9,148) his mares[*](ex his maris (-res dS) VVaRRadS. existimare Er. ex his mares existi- mauere v.) tenui fistula spissioresque, persorbentes, quae[*](persorbentes quae om.E.) et[*](ex E.) tinguntur[*](in- unguntur VR.) in deliciis, aliquando et purpura; alias feminas maioribus[*](maribus ll.v(J). e ma- B. in ma- S.om. Isid.) fistulis ac perpetuis; maribus alias duriores quas appellant tragos, tenuissimis fistulis atque[*](etque d. et quae VVa. aeque v. a. G.) densissimis . candidae cura fiunt: e[*](e dErv. et r. ex D.) mollissimis recentes per aestatem tinctae salis spuma[*](spumam VVa.) ad lunam et pruinas sternuntum[*](feruntur Er.) inversae, hoc est qua parte adhaesere, ut candorem bibant
animal esse docuimus, etiam[*](etiam R(?)Ev. om. r.) cruore inhaerente.[*](Isid. XII 6. 60.) aliqui[*](aliquis VVa.) narrant et auditu[*](audi R1. -dita Ra.) regi eas contrahique ad sonum[*](somnum VaRa.), exprimentes[*](9, 149) abundantiam uimoris, nec avelli petris posse, ideo abscidi[*](abscidi VJ. -indi r Isid.v(D). cfr. nota ad XXIX 99.) ac saniem[*](sanguinem Isid.) remittere[*](emittere Erv. a. J(D). cfr. Isid. et nota ad XXIII 113.), quin et .... eas[*](lac. ego indicavi et dist.; exciderunt fere abscisas aliquamdiu uiuere. cfr. IX 149. 150.), quae ab aquilone sint genitae, praeferunt ceteris, nec usquam diutius durare spiritum mediciadfirmant. sic et prodesse corporibus, quia nostro suum misceant, et ideo magis recentes magisque umidas, sed minus in calida aqua minusque unctas aut unctis corporibus inpositas et spissas minus adhaerescentes[*](adhaerescentes ego. -cente d. -centem (-her-VVa) VVaRRa. -cere Erv.).[*](Diosc. V 137. Isid. XII 6, 62. Pl. iun. 21, 3. 4. Celsus VI 6, 1.—Seren. 19.) mollissimum genus earum penicilli[*](penicilli drC. -ilis VaRa. -illis T. -inis VR. paenicelli Ev.). oculorum tumores sedant[*](fedant dTPl.iun.J. -te VVaRRa. leuant Erv(D). cfr. XXX 114. XXVI 96. XXV 153. XX 169.) ex mulso inpositi, iidem[*](iidem RRadG. idem VVaJ. item v(D). deEnon constat.) abstergendae lippitudini[*](lippitudinis VVaRa.), utilissime[*](utilissime VRRadD. -ma VaEr. -mi v.) ex aqua[*](ex aqua D coll. Celso. e aqua E. e ea Va. ea r. eosque G. eam quae v.)[*](dist. ego. (ex aqua sc. inponuntur).); tenuissimos esse[*](tenuissimos esse D. -mos et VaRadErG. -mos VR. -ma est v.) mollissimosque[*](mollissimosque D. -moque VaRaEr. -mos esse d(?)G. que VR. -mam quoque esse v.) oportet. inponuntur et spongeae ipsae epiphoris ex posca et[*](poscet ex V.an posca, ex?) ex aceto calido ad capitis dolores. de cetero recentes discutiunt, mitigant, molliunt[*](molliunt mitigant VVa(?)v. a. D.), veteres non glutinant[*](conglutinant v. a. H. sed cfr. Diosc.) vulnera. usus earum ad abstergenda, fovenda[*](fouenda om.Ra.), operienda[*](aperienda Vad.om.Ra.) a fotu, dum aliud inponatur[*](imponitur d. adponatur VR1f.).[*](Diosc. V 137.—Pl. iun. 74, 16. 17.) ulcera quoque umida et senilia inpositae siccant. fracturae et vulnera spongeis utilissime foventur. sanguis rapitur ia secando, ut curatio perspici possit. et ipsae vulneruma inflammationibus[*](inflammationibus (fla- E) Ev. -ones si nee rJ.) inponuntur[*](inpo nuntur- Ev. inungitur (iniu- V) rJ (lac. indicata).) nune siccae, nunc aceto[*](aceto dfEH ex ac- rTv.) ac - spersae nunc vino[*](nec uino Va. nunc e uino v. a. H. an au uino?), nunc[*](nunc (nec Va) ex VaRRadEv (D). nunc VH.) ex aqua frigida; ex aqua vero caelesti inpositae secta[*](secta EB(D). siccat VVaRRav. -ant dT. siccaeue J.) recentia non patiuntur intumescero. inponuntur et integris partibus, sed fluctione[*](fluctua tiones E. -one v. a. B(G).) occulta laborantibus , quae[*](quae Ev. qua r.) discutienda sit[*](sunt v. a. G. et Ev. ex r.), et iis[*](iis v. his ll.D.), quae apostemata[*](apostema Ra.) vocant, melle decocto perunctis, item articulis[*](articulariis dTv. a. G.) alias aceto. salso madidae, alias e posca; si[*](si om.Va.) ferveat[*](fuerat VR.) impetus[*](impetus VaRadv -peratus VR. -positus a. inp.... E.), ex aqua, eaedem[*](eaedem Murb.B ead- ll.av(D).)[*](dist. J) callo[*](callo ll.S. et ca- B. e ca- v. ad VVa.) e salsa, at contra scorpionum ictus ex aceto. in vulnerum curatione et sucidae lanae vicem implent ea eadem[*](implent nunc ex uino et oleo nunc ex eadem v. a. J.); differentia haec, quod lanae emolliunt[*](emolliunt av. mo- d. et mo- r.), spongeae coercent[*](coher- cent V.) rapiuntque vitia ulcerum.[*](Scribon. 133. Pl. iun. 95, 4.—Pl. iun. 98, 18. 19,) circumligantur et hydropicis siccae vel ex[*](ex om.d.) aqua tepida poscave[*](posca d.), utcumque blandiri opus[*](blandiri opus S cumMurb. -diori opus VVaRRa. -dioribus E. -dioribus opus d(?)v.) est[*](est ll.v. an sit? cfr. Frobeen p. 33.) operireve[*](operireue aJ -riue V. -ririue rv. cfr. nota ad XXVII 56.) aut siccare[*](siccare VaRRa. TEv(J). -ri Vd(?)G.) cutem. inponun. tur et iis[*](iis v. his ll. C.) morbis, quos vaporari oporteat[*](oportet VaRa), ferventi aqua perfusae[*](perfusa dED.) expressaeque[*](expressaeque Rav. -ssaque ED. -praes- saque r.) inter duas tabulas. sic et[*](sic et Ra. sic et in VVaRdTfS. sic et inpositae (-at E) Ev(D).) stomacho prosunt et in febri contra nimios ardores, sed[*](sed Ev(D). et rS.) splenicie e posca, ignibus sacris ex aceto efficaciores quam aliud; inponi oportet sic, ut sanas quoque partes spatiose operiant .[*](Marc. 10, 1. 5.—Pl. iun. 102, 21. 22. Marc. 19, 47. —Pl. iun. 64, 14. Marc. 33, 17.—Pl. iun. 86, 14–16. 38, 13. 14. Marc. 16, 77. Pl. iun. 89, 20. 21.) sanguinis profluvium[*](fluuium V.) sistunt ex aceto aut frigida[*](aut aqua frigida dT.), livorem ab ictu recentem ex aqua salsa calida saepius[*](abiectus R.) mutata tollunt, testium tumorem doloremque ex posca. ad canum morsus utiliter concisae inponuntur[*](exponuntur V.) ex aceto aut frigida aut melle, abunde[*](abunde v(D). hab- E.om. rTfMurb. H.) subinde umectandae. Africanae cinis cum porri sectivi suco sanguinem reicientibus haustus aliis[*](haustus aliis ego (et dist.). haustu salis ll.v. cfr. Plin. iun. p. 38 13 et Marc. 16, 77 (haustus).) ex frigida, prodest. idem[*](item d.) cinis vel cum oleo vel cum aceto[*](uel aceto d(?) v. a. S.) fronti inlitus tertianas tollit.[*](Diosc. V 137.) privatim Africanae ex posca tumorem discutit[*](discutit (sc. cinis) ego. -tiunt ll. v.), omnium autem cinis cum pice crematarum sanguinem sistit[*](se sistit Va. se sista Ra. sistunt E.) vulnerum; aliqui raras tantum ad hoc cum pice urunt. et oculorum causa comburuntur in cruda olla figulini operis, plurimum proficiente eo cinere contra scabritias genarum excrescentesque carnes et quicquiid opus sit ibi destringere[*](destringere re VRf. -ing Ra.), spissare, explere.[*](cfr. Scribon. 158. Marc. 36, 39) utilius in eo usu lavare cinerem. praestant et[*](et om.RRa.) strigilium[*](striglium (tri- Va) VVaRRa. -gilum v. a. S.) vice linteorumque[*](linteolumque T. -olorumque C.) adfectis corporibus. et contra solem apte protegunt capita. medici inscitia ad[*](ad Rdv.om.E. in rD.) duo nomina[*](nominatas VVad.) eas redegere, Africanas[*](afri VaRa (hic de-sinentes). indinter afri et canas interiecta sunt inserendis praebent—saepius uero quantum (XXXII 17–43): cfr. prae- fat.), quarum firmius[*](firmior Rd. for- V.) sit robur, Rhodiacasque[*](rhodiacas R.) ad fovendum[*](ad fouendum Murb.v. adeo uendum (-unt d. nondum R) VRdE2. adeo fouendum E1.) molliores. nunc autem mollissimae circa muros Antiphelli[*](//rahippeli E. aranthippeli a.) urbis reperiuntur. Trogus auctor est[*](est caliciam V.) circa Lyciam penicillos mollissimos nasci in alto, unde ablatae[*](ablati V.) sint spongeae, Polybius super aegrum suspensos quietiores facere noctes.Nunc praevertemur[*](praeuertemur (preu- d) dEv(S). reu- rC.) ad marina animalia[*](animalia et aquatilia R2d2v. a. J.).
Ventum est ad summa naturae[*](na- tura et V.) exemplorumque per rerum ordinen, et ipsum sua sponte occurrit inmensum potentiae[*](potentia et VRd.) occultae documentum, ut prorsus neque aliud ultra quaeri debeat nec par[*](par aut v. a. S. pars E.) ac simile possit[*](posset E.) invenir, ipsa[*](ipfa Bv. -am r.) se vincente[*](utcente V. inueniri E.) natura, et quidem numerosis modis. quid enim[*](enim om.V.) violentius[*](uiolentif B1.) mari ventisve[*](uentifue BEv. befteifue rf.) et turbinibus[*](tur minibuf B1.) ac procellis? quo maiore hominum ingenio[*](ingenio ll.v. an inuento? cfr. XVII 98. XXXVII 60.) in ulla[*](ulla B1EG. nulla rv.) sui[*](fua BS, ut VI 24, sed cfr. XXXI 83. XXXVII 136. 159. XXI 103. XVII 153. IX 103. IV 23.) parte adiuta[*](adiu////ta B.) est quam velis remisque? addatur his[*](bis V.) et reciproci[*](reciproti V.) aestus inenarrabilis vis versumque totum mare in flumen.[*]((cfr. Plin. IX 79. 80). Aristot. h. a. II 14 extr. Ovio. hal. 99. Oppian. I 213. Aelian. II 17. Isid. XII 6, 34.)
tamen omnia haec pariterque eodem inpellentia unus ac parvus admodum pisciculus, echenais[*](echenaif B2(E?)J. cfr. index et § 148. codd.ABad Ovio. hal. 99 ed. Haupt. school. Bern. ad Lucan. VI 675. -nif B1. -neis v (cfr. § 139. IX 79). echineis V. ethi- R.) appellatus, in se tenes.
ruant[*](et p. 49, 1 tenet ruant BEv. cfr. Isid. tenuerant r.) venti licet, saeviant procellae: imperat furori viresque [*](& BEv. om. r.) tantas compescit et cogit stare navigia, quod non vincula ulla, non ancorae[*](anchorę B2v. a. C. cfr. IX 83.) pondere inrevocabili iactae[*](factae Ev. a. C. lacte V.). infrenat[*](interfrenat VR.) impetus et domat mundi rabiem nullo suo labore, non renitendo[*](renitendo B2F2dTS. retin- rv.) aut alio modo quam adhaerendo[*](aut—adhaerendo BEv. om. r.).[*](cfr. Serv. ad Verg. Aen. VIII 699.) hoc tantulo [*](haec tantilla v. a. H. an hoc tantulū?) satis est, contra tot impetus ut vetet ire navigia. sed[*](sed ll.v. an ecce?) armatae classes inponunt sibi turrium propugnacula, ut in mari quoque pugnetur velut e muris. heu vanitas humana, cum rostra illa aere ferroque ad ictus armata semipedalis inhibere possit ac tenere devincta[*](deuincta B2Rv. -inta V. -icta B1dT. -ictam b.) pisciculus[*](pifciculuf B2bdv. -lif r.)! fertur Actiaco Marte[*](marte Bbd2v. mare Vd1. -ri R.) tenuisse praetoriam navem Antoni properantis circumire et exhortari suos, donec transiret in aliam, ideoque Caesariana classis impetus maiore protinus venit. tenuit et nostra memoria Gai principis ab Astura[*](ab aftura dv(J). abftura Bb. -tur r. astura S(D).) Antium renavigantis—ut res est[*](ut ref. eft B (apice litterae t in ut minuto). uires. est D.), etiam auspicalis pisciculus, siquidem novissime tum in urbem reversus [*](dist. ego.) ille imperator suis telis confossus est—, nec longa fuit illius morae admiratio, statim causa intellecta, cum e tota[*](&//ota B1.) classe quinqueremis sola non proficeret[*](proficeret Rbv. -fecerit r.), exilientibus protinus qui[*](qui BS. quid VRd1. qui id d2bv(D).) quaererent circa navem[*](nauim Vd2v. a. S.). invenere[*](in- uenire V.) adhaerentem gubernaculo ostenderuntque Gaio indignanti[*](indignati B1.) hoc fuisse, quod se revocaret[*](reuocet VR.) quadringentorumque remigum obsequio contra se intercederet. constabat peculiariter miratum[*](mira- tur B1.), quomodo adhaerens tenuisset nec idem polleret in navigium[*](nauigio R) receptus. qui tune posteaque videre eum, limaci[*](limachi B1.) magnae similem esse dicunt. nos plurium[*](plurimum VRf. -morum dTv. a. G.) opiniones posuimus in natura aquatilium, cum de eo diceremus, nec dubitamus idem valere omnia ea[*](ea BS. om. rv.) genera[*](tenera VR.), [*](9,79 sq.) cum celebri et consecrato etiam exemplo[*](exempli R.) apud Cnidiam[*](indiam B1. cind- R. conidia E. gnidiam d(?)v. a. S.) Venerem[*](uentrem B1. uenire VR. inueniri B2.) conchas quoque esse[*](esse om.VRdv. a. S.) eiusdem potentiae credi[*](credi om.Vd1f.) necesse sit.[*](Ovid. hal. 99. Isid. XII 6, 34.) e nostris quidam Latine[*](latinis Ev. a. H.) moram[*](moram BVRS. remo- d(?)Ev(D). cfr. Isidor. (Ovid.) schol. ad Lucan. VI 675 cod. Berol. ed. Weber; contra schol. Bern. ad Lucan., Servius ad Verg. Aen. VIII 699.) appellavere eum, mirumque, e Graecis alii lubricos partus[*](par- tos V.) atque pro cidentes[*](producentes VR.) continere[*](continere B. -ri rv.) ad maturitatem adalligatum[*](adalligatū ego. -to BS. -to eo rv(D).), ut diximus[*](9,79) prodiderunt, alii sale[*](salem E.) adservatum adalligatumque gravidis partus[*](partu///f B. -tuus D.) solvere, ob id alio nomine odinolyten[*](odinolyten BS. -luten VR. -lutem T. odynolytem d(?)H. -lyontem v. deEnon constat.) appellari[*](appellaturi VR.) quocumque modo ista se habent[*](habent B1VREG(J). -eant B2(manu rec.)dv(Lugd.). cfr. Frobeen p. 34.), quis ab hoc[*](ad hoc B1.) tenend navigia exemplo de ulla potentia naturae vique[*](ui//qu//e & B(Gron.)S. ut quae et V. ut quae E. atque et R. atque dv.) et effectu in remediis sponte[*](//fponte B.) nascentium rerum dubitet?[*]((cfr. Plin. IX 143). Oppian. II 56. 58. Aelian. IX 14. Isid. XII 6, 45.) Quid? non[*](quid non ll.S. quin v.) et[*](et Bd2TEv. est r.) sine hoc exemplo per se satis esset ex eodem maria[*](mare B1.) torpedo? etiam procul et e longinquo, vel si hasta virgave attingatur, quamvis praevalidos lacertos torpescere, quamlibet ad cursum veloces alligari pedes? quod si necesse habemus fateri hoc exemplo esse vim aliquam, quae odore tantum et quadam[*](quaedam V.) aura corporis sui adficiat membra, quid non de remediorum omnium momentis sperandum[*](separan- dum Vd1.) est?
[*]((cfr. Plin. IX 155). Aelian. II 45. schol. Nicand. al. 465. cfr. Aelian. XVI 19.) Non sunt minus mira quae de[*](de BdC. e rv.) lepore marino traduntur . venenum est[*](est om.RE.) aliis in potu ant cibo datus, aliis etiam visu[*](uisu BS. -sus dv. uis r.), siquidem gravidae[*](grauidę B2in marg., om.B1.), si omnino adspexerint feminam ex eo genere dumtaxat, statim nausiant et[*](nausea et v. a. S.) redundatione [*](redundationem B1VE. (an nausiam et redun- dationem stomachi uomitu fatentur?).) stomachi vitium fatentur ac deinde abortum faciunt[*](faepe B1.). remedio est[*](et in V.) mas ob id induratus sale, ut in bracchialibus[*](brachialibus B2v. a. S. bractea- R.) habeant. eadem res in maria[*](marinae V. -ri et v. a. S.) ne tactu quidem nocet. vescitur[*](ueftitur B1.) eo unum tantum animalium, ut non intereat, mullus[*](mulus R.) piscis; tenerescit tantum et inertior[*](inertior B1J coll. XX 252. XXXI 82. ingratior rv(D).) viliorque fit.[*](Isid. XII 6, 25. Pl. iun. 108, 6–12. Diosc. de ven. 30. § 10: (cfr. Plin. IX 7).) homines, quibus inpactus[*](in paftu Tv. a. G. cfr. Isid.) est, piscem olent[*](tollent VR.); hoc primo argumento[*](argumentū R.) veneficium id deprehenditur. cetero moriuntur totidem in[*](in BS.om. rv.) diebus, quot[*](quod B1V.) vixerit lepus, incertique temporis veneficium[*](beneficium VE. bef- B.) id esse[*](id effe BdEv. de fe r.) auctor est Licinius Macer. in India adfirmant non capi viventem invicemque ibi hominem illi pro veneno esse ac vel digito[*](digitū VR.) omnino in mari tactum mori, esse autem multo[*](mulio VR.) ampliorem, sicuti[*](sicut VRdv. a. S.) reliqua animalia.
luba in iis[*](iis BEv(S). his rC.) voluminibus, quae scripsit[*](fcribfit B.) ad C[*](C. om.B. cum b. caium v. a. Lugd.). Caesarem Aug. F. de Arabia, tradit mitulos[*](mitulos B1G. uit- rdTv. marinos add.dTv. a. G(H).) ternas heminas capere, cetos[*](coetos V. et hos E.) sescentorum pedum[*](pedum —20. 21 trecentorum B2in marg., om.B1.) longitudinis et trecentorum sexaginta latitudinis in flumen Arabiae[*](Arabim U 705 coll. IX 7.) intrasse[*](intra se V.),
pinguique[*](pinguit qua R. -gitquae V.) eius[*](ei R.) mercatores negotiatos[*](negotiate (in eg- V) VR. -ator b. -atores (del. mercatores) v. a. H.), et omnium pi scium adipe camelos perungui[*](perungere G.) in eo situ[*](sito V.), ut asilos[*](afilo B1.) al iis[*](his VRdC.) fugent odore.[*](Ovid. hal. 9–18. Oppian. II 40. Aelian. 1 4. Isid. XII 6, 30.—Ovid. hal. 23–26. Oppian. III 121. Cassiod. ep. XI 40. Isid. XII 6, 24.) Mihi videntur mira[*](. m . iura R.) et quae Ovidius prodidit[*](prodit VR1f.) piscium ingenia in eo volumine, quod halieuticon[*](halle uticon B. haliaeu- V.) inscribitur [*](infcri- bitur Bv. scr- r.): scarum[*](fcavrum B2. car- E.) inclusum nassis[*](naffa B2in marg.) non fronte[*](forte E.) erumpere nec infestis viminibus caput inserere, sed aversum[*](aduersum VRf.) caudae ictibus crebris laxare fores atque[*](aque B. at quae V.) ita retrorsum repere[*](repere BdT. erep- VS. aerep- R. erip- E. erump- v.), quem luctatum eius si forte alius scarus[*](fcauruf B.) extrinsecus videat, adprehensa mordicus cauda adiuvare nisus erumpentis[*](erumpenti if B1.); lupum rete circumdatum harenas arare cauda[*](caudae B1.) atque ita condi, dum[*](con- ditum Ev. a.(P) H. candidum VdT.) transeat[*](transire v. a. H. cfr. Isid.) rete[*](retem E. recte R. -tae V.);[*](Ovid. hal. 27–30. Oppian. III 127. Aelian. I 33.—Ovid. hal. 31–37. Isid. XII 6, 44.—Ovid. hal. 38. 39. Oppian. III 482. 520.) murenam maculas adpetere ipsas consciam teretis ac lubrici tergi, tum[*](tum ll.v(D). cum J.) multiplici flexu laxare, donec evadat; polypum hamos adpetere bracchiisque complecti, non morsu, nec prius dimittere, quam escam[*](aescam E. scam VR.) circumroserit[*](cumroserit VR.), aut harundine levatum extra[*](leue cum ex utra VR.) aquam, scit et mugil[*](mogil V.) esse in esca[*](aesca E. eso VR.) hamum insidiasque non ignorat, aviditas tamen tanta est, ut cauda verberando excutiat cibum.[*](Ovid. hal. 39–42. 43–45. 46–48. (cfr. Plin. IX 182).) minus in providendo lupus sollertiae habet, sed magnum robur in paenitendo[*](penitendo VVen. appet- b.). nam is, ut[*](is ut ego. fi in B1. fi B2S. ut rv. cfr. nota ad XXVI 6) haesit in hamo;
tumultuoso discursu[*](difcuffu (eadem fere specie qua -urfu) BJ coll. Ovidii codd.AB (ed. Haupt). de mendo cfr. XXXIV 107. XXXV 97. VIII 214.) laxat volnera, donee excidant insidiae. murenae amplius devorant quam hamum, admovent[*](admouentque d(?)v. a. S.) dentibus lineas[*](le ineaf B1.) atque ita erodunt. anthias[*](anthias D cum U 705 coll. IX 182. -iam H cum Gesnero ex Ovidio. pithiaf B. -asim dT. phithias (-tias R) in VR. pythiasi (-bias b2. -heas v) id bv.) tradit[*](tradit eaf B. -dunt b.) idem infixo hamo invertere se, quoniam sit in dorso cultellata[*](cultel- lata TS. -tu V. -to rdbv. cfr. VIII 91.) spina[*](fpinea B. ei spina VRdTH.), eaque[*](eaque RdTH. ea quae V. quae B. que bv.) liniam[*](liniam B1VS. -niem R. -neam rv(D).) praesecare.[*](Isid. XII 6., 43.—cfr. Plin. XX 261.—Isid. XII 6, 6.)Licinius Macer murenas[*](senas V.) feminini tantum sexus esse tradit et concipere e[*](a (pro e) Vf.) serpentibus, ut diximus[*](ut diximus—8 serpentibus om.VRd.)—ob id [*](9,76) sibilo a piscatoribus tamquam a serpentibus evocari et capi[*](dist. D.)—et pinguescere[*](& pin- guefcere BS. ping- rv. fortasse exciderunt aliqua.), iactato[*](iactato B (o in ras.) D. -atu EdTB(H). iacta in VR. lactatu v. a. B(C).) fusti non interemi[*](interimi B2Rv. a. J. cfr. nota ad XXIX 65.), easdem ferula protinus. animnam in cauda habere certum est eaque icta celerrime exanimari[*](exanimari om.R.), ad[*](at Rd(?)v. a. S. a E.) capitis ictum[*](ictum BS. -tu rv.) difficulter. novacula pisce[*](pifcef B. pifcef B.) qui attacti[*](qui attacti S(D). quiatac ti B. quae & tacta (attacta J) rJ. quae tacta v.) sunt, ferrum olent. durissimum esse piscium constat qui orbis vocetur; rotundus[*](rutunduf B1. ro- tundum E.) est[*](eft BES. et r. est et v.), sine squamis[*](squamis is VR.)[*](uncos ego posui. verba, fortasse post demergant (§ 15) perti- nentia, e margine in alienum locum transierunt.) totusque capite constat.—(Lolligo[*](lolligo BS. miluago (Isid.)rv.) quotiens cernatur extra aqnam volitans, tempestates nuntiari)[*](nuntiari ego. mutari ll.v. minitari Verc. cfr. XVIII 361. mutari designat Isid. an potius nuntiantur vel nuntiat?).— Trebius Niger[*](niger actor est d(?)v. a. D.) xiphian[*](xipian B1.),[*](Isid. XII 6, 36. (cfr. Plin. XVIII 361).—Aristot. ap. Athen. VII 96 p. 314e. Ovid. hal. 97. Aelian. XIV 23 med. Isid. XII 6, 15.—Isid. XII 6, 47.) id est gladium, rostro mucronato
esse, ab hoc[*](ad hoc B.cfr. § 6.) naves perfossas mergi; in oceano ad[*](dist. ego.) locum Mauretaniae, qui Cottae[*](cottae BD cum U 706 coll. V 2 et Strab. XVII 3, 2 p. 825. coctue V. -te Rd. -ta b. /////ta E. Cotte S. Cotta v.) vocetur, non procu Lixo flumine idem lolligines evolare ex aqua tradit tanta multitudine, ut navigia demergant.[*]((cfr. Martial. ep. IV 30).—Aelian. XII 30. Nymphodorus ap. Athen. VIII 3 p. 331e.) E manu vescuntur pisces in pluribus quidem Caesaris villis, sed—quae[*](se quae R. seque Vd. aeque U 707.) veteres prodidere in stagnis non piscinis, admirati—in Heloro[*](heloro B1D. -re rdTv. a. B. Eloro B.) Siciliae[*](ciliciae B.) castello non[*](non om.B.) procul Syracusis[*](fupracufif B.), item in Labrayndi[*](labra- yndi ll. J. -amdi d. -andi TS. -andei H. -adii G. labra Cnidii v.) Iovis fonte anguillae[*](anguillae BS. -llas hae (et hec b. et eae v) rv (U 707). -llae hae D.) et inaures additas gerunt, similiter in Chio iuxta Senum delubrum, in Mesopotamiae quoque fonte Chabura, de quo diximus, pisces[*](pisces fD. -ce BVdEv. a. B. om.R(?)B.).[*]((cfr. XXXI 22. Varro r. r. III 17, 4). Aelian. VIII 5. Polycharm. et Artemidor. ap. Athen. VIII 8 p. 333d-f.—Lucian. de Syria dea 45.) nam in Lycia[*](lyciae RB.) Myris[*](myris R(E?)G. myrris dT. murif B. miris Vv. a. B. Limyra B.) in fonte Apollinis , quem Curium[*](curium ll.v(G). Dinum B. Surium S cum Meinekio ad Steph. Byz. p. 582,18.) appellant, ter fistula vocati[*](uocati BS. euo- rv(D). cfr. infra.) veniunt [*](31, 37) ad augurium. diripere eos carnes abiectas[*](obiectas R(?)C.) laetum est consultantibus[*](consulan- tibus V.), caudis abigere dirum. Hieropoli[*](hierapoli R(?)v. a. J.) Syriae in lacu Veneris aedituorum vocibus parent, vocati veniunt exornati[*](dist. U 707.) auro, adulantes[*](adorantes VR.) scalpuntur, ora[*](hora V.) hiantia manibus inserendis[*](inserendis—p. 59, 12 contra uiscum inVRiterata leguntur (VaRa); cfr. praefatio.) praebent. in Stabiano Campaniae ad Herculis petram melanuri in mari panem abiectum rapiunt, iidem[*](ibidem VVaRRaT.) ad nullum cibum, in, quo hamus sit, accedunt.
Nec illa in novissimis mira, amaros esse pisces ad Pelen insulam et ad Clazomenas[*](clazomenfaf B.), contra[*](contra ad v. a. S. an circa?) scopulum[*](cope- lum B.) Siciliae [*](siciliae ll.v. Scyllae D cum U 707. an Scyl- lam Siciliae? cfr. III. 87.) ac Leptim Africae et Euboeam[*](aeuoaeam V. eueoeam VaRa. euoeam R.) et Durrachium, rursus ita salsos, ut possint salsamenta existumari, circa Cephallaniam[*](cephalania VVaRRad. -leniam v. a. S.) et Ampelon[*](palon (pro paron) B.), Paron et Deli petras, in portu eiusdem insulae dulces. quam differentiam pabulo[*](babulo B.) constare non est dubium.[*]((cfr. Athen. IV 16 p. 139b. 17 p. 140b. Isid. XII 6, 12. 13).) Apion piscium maxime mirum[*](maxime mirum ego. maxi- mum ll. v. an excidit(ante Apion) alterum exemplum piscis aliquo loco non muti? cfr. index.) esse tradit porcum, quem Lacedaemoni[*](lacedaemonii RRad (?) v. a. S(J).) orthagoriscum[*](orthagoriscum S. cfr. § 149. orthra- B. orum tha- BVVaRRadf. ftagoriscum E. oft- v.) vocent [*](uocant VVav. a. S.); grunnire eum, cum capiatur. esse vero illam naturae accedentiam[*](accedentiam BE. accid- rv.)[*](dist. v. a. J. cfr. index.)—quod magis miremur—etiam in locis quibusdam, adposito occurret[*](occurr& BS. -rrit rv.) exemplo, siquidem salsamenta omnium generum in Italia[*](italiam VVaRRa.) Beneventi[*](uene- uenti B1. (ben- B2in marg.).) refici[*](refecti B. recenti E. -ntia refici (eff- B) v. a. H.) constat.
[*](cfr. Fest. p. 253a, 20. s. v. pollucere.) Pisces marinos in usu fuisse protinus a condita Roma auctor est Cassius Hemina, cuius verba de ea re subiciam: Numa constituit ut pisces, qui squamosi non essent, ni pollucerent[*](pollucerent B(E?)G cum Budaeo. -uerent (pull- Va) VaRad. -uerint VR. -incerent v.), parsimonia[*](parfimonia H cum Scaligero. patrim- ll.v.) commentus [*](conuentus BEv. a. B (praem. ad).), ut convivia publica et privata cenaeque ad pulvinaria facilius compararentur[*](conparentur VVaRRaf.), ni qui ad[*](neque ad B.) polluctum[*](polluc VVaRRad. pollinctuin v. a. G.) emerent pretio minus parcerent eaque praem ercarentur.
[*](Isid. XVI 8, 1. – (Diosc. V 138).) Quantum apud nos Indicis[*](inuicif B.) margaritis pretium est, de quis[*](quif BS. quibus rv.) suo loco satis diximus, tantum apud Indos[*](9,104 sqq.) curalio[*](curhalio BD sed cfr. XIII 142 (M). XXXVII 153. 164. in coralio (cur- Gbv. a. S.); namque[*](quamque B.) ista persuasione gentium constant[*](conftat BV.). gignitur et in Rubro quidem mari, sed nigrius, item in Persico [*](in fuperfico V.)—vocatur[*](uoca B.) lace[*](lace BD. iace (-cae Va) rv.)—laudatissimum in Gallico sinu circa Stoechadas[*](fthechadas Va orcadas E. orcha- v. a. G.) insulas et in Siculo circa Aeolias[*](aeolias fH. aeolidas B2. aeal- B1 eolias VVa. -ia b2 aelia b1. heliam v. deRRanon constat) ae Drepana[*](drepana dfS. -num bv. deprana r.). nascitur et apud Graviscas[*](grabis VVaRRa) et ante Neapolinu Campaniae maximeque rubens, sed molle et ideo vilissi mum Erythris.[*](Diosc. V 138. Isid. XVI 8,1. (Theophr. lap. 38). Solin. 2, 41. (cfr. Ovid metam. IV 750. XV 416).) forma est ei[*](ei Ev(D). & B.om.rS.) fruticis, colos viridis. bacae eius candidae[*](candidiae B.) sub aqua ac molles, exemptae confestin durantur et rubescunt qua corna[*](corna Bv. corona r.) sativa specie atque magnitudine. aiunt tactu[*](adiunt tactu VaRa. adiuncta VR.) protinus lapidescere, si vivat itaque occupari evellique retibus aut acri ferramento praecidi, qua de causa curalium[*](curalium dC. curha- D. cyra- Ra. cyrha- Va. cirha- BR. cirba- V. chira- E. chera- v. a. B. cera- B. cfr. § 21.) vocitatum[*](uocita- tium B.) interpretantur probatissimum[*](probantiffimum B.) quam maxime[*](quam maxime—15. 16 ra- mossimum om.VVaRRad.) rubens et quam ramosissi mum nec scabiosum aut lapideum aut rursus inane e concavum.[*](Solin. 2, 42. Geopon. XV 1, 31) auctoritas bacarum eius non minus Indorum viris quoque pretiosa est quam feminis nostris uniones Indici[*](indiciif B.). harispices[*](harispisces VVa arisp- RRa. haruspices S. aru- d(?)v.) eorum vatesque inprimis religiosum io gestamen amoliendis periculis arbitrantur. ita et decore et religione gaudent. prius quam hoc notesceret[*](nos deceret (-cet et R) VVaRRadTf.), Gall
gladios, scuta, galeas adornabant eo. nunc tanta paenuria est[*](eft BEv. et r.) vendibili[*](uendibile B1.) merce, ut perquam raro cernatur in suo orbe.[*](Diosc. V 138. (eupor. II 61) Marc. 16, 99. 17, 28.) surculi infantiae adalligati tutelam habere creduntur contraque torminum[*](torm???t//um B2.) ac vesicae et calculorum[*](ac calculorum BS (& et a inter se confusis). cfr. Müller de stilo p. 67.) mala in pulverem igni[*](igne dv. a. S. nigri V.) redacti potique[*](pontiquae R. poti VVa(?)S.) cum aqua auxiliantur, simili modo ex vino poti aut, si febris sit, ex aqua somnum [*](dist. S.) adferunt—ignibus diu repugnat[*](repugnant d(?)v. a. S. (an ignibus diu repugnat pertinent ad finem § 22 post concavum?).)—, sed eodem medicamine saepius poto tradunt lienem quoque absumi. sanguinem reicientibus[*](fcientibus VVaRRad.) excreantibusve medetur[*](medentur d(?)v. a. S.) cinis eorum ;[*](dist. J.) miscetur oculorum medicamentis, spissat enim ac refrigerat, ulcerum cava explet, cicatrices extenuat.[*]((cfr. Plin. XXIX 60).) Quod ad repugnantiam rerum attinet, quam Graeci antipathian[*](antiphatian B. -patian VVaRd. -patiant Ra.) vocant, nihil est usquam[*](ufqua B1.) venenatius quam in mari pastinaca, utpote cum radio eius arbores necari dixerimus. bane tamen persequitur galeos[*](galevof uel galvof B2.), idem [*](9,155) et alios quidem pisces, sed pastinacas praecipue, sicut in terra mustela[*](muf telae B2(S).) serpentes[*](ferpentef B1VaRadv. -tif rS.)—tanta est aviditas ipsius veneni—percussis vero ab ea medentur[*](medetur dv. a. S.) et hic[*](hic v. hii Rad. hi ll.S.) quidem, sed et mullus ac laser,
[*]((cfr. Plin. VIII 109). Diosc. II 26. schol. Nicand. ther. 565. Aelian. VI 34. Isid. XII 2, 21.) spectabili[*](specta- bilis d(?)Ev. a. S.) naturae potentia , in iis quoque, quibus et in terris victus est, sicut[*](ficut BS. fic et E. ficut et rv.) fibris[*](febris VVaRRa.), quos castoras[*](catoras V. castores v. a. S.) vocant et castorea[*](uocantef; caftorea B.) testes eorum. amputari hos ab ipsis, cum capiantur, negat Sextius diligentissimus medicinae, quin immo parvos esse substrictosque
[*](et p. 58, 1 substructosque VVaRRad.) et adhaerentes[*](adhaerentef B2Radv(D). -tif rS.) spinae, nec adimi sine vita animalis posse; adulterari[*](adultarari B1.) autem renibus eiusdem, qu sint[*](fint VVaRRav. funt BEdS. (dem qui funt grandes Bin ras.).) grandes, cum veri testes parvi admodum reperiantur praeterea[*](preterea B.locus adhuc corruptus videtir; ex- spectaveris potius ne vesicam quidem (sc. communem) esse, cum sint gemini folliculi ... in iis inveniri sqq. cfr. Diosc.) ne vesicas quidem esse,[*](Diosc. II 26.) cum sint geminae, quod nulli[*](nulli Bdv. -lla r.) animalium; in iis[*](iif Bv. his rC.) folliculis[*](folliculof B2.) inveniri liquorem[*](liquorum VVaR.) et adservari [*](adseruari B1Ra (?)v. -re E. seruari VVaRdTf. obferuari B2 (ob in ras.). cfr. § 31 extr. 79.) sale[*](fale/// B.); itaque inter probationes falsi[*](falfi V.) esse folliculos[*](folliculif B1.) geminos ex uno nexu dependentes, quod ipsum corrumpi fraude conicientium cummim[*](ci//mi//num B2. gummim T. -mi d(?) v. a. S.) cum[*](pū R. phum V.) sanguine aut Hammoniacum , quoniam Hammoniaci[*](quoniam hammoniaci om.B.) coloris[*](colores Va. -re D.) esse debeant[*](debent B2. add. tunicis B e Diosc.) circumdati , liquore veluti mellis cerosi, odore[*](odores Va. -ris [grauis] v. a. H.) graves, gustu amaro et acri, friabiles[*](fr//agilef B2 (g in ras.).). efficacissimi e Ponto Galatiaque, mox Africa.[*](Diosc. II 26. (Scribon. 10). eupor. I 11. 10. Pl. iun. 91, 23. Diosc. eupor. I 15. Celsus III 20. (cfr. infra § 132).) sternumenta[*](fternutamenta B2(man.rec.)dv. a. H.) olfactu movent[*](mouenti B. -te S.). somnum conciliant cum rosaceo et peucedano peruncto capite et per[*](et perpoti B1. -rloto B2 (l in ras.).) se poti ex aqua, ob id phreneticis utiles; iidem[*](idem BVVaD. item RRadbv.) lethargicos odoris[*](an odore?) suffitu[*](fufflatu B2(man. rec.)D. cfr. § 124.) excitant[*](exulant B.) volvarumque[*](uuluarumque VVav. a. S. ani- morumque B2.) exanimationes vel subditu[*](fubditu B1VaRaS. -to VRd. -ti bv. fubito B2.), ac[*](ac B1ES. a B2. et rv.) menses[*](mefef B1Va. meffef V. mentef B2.) et[*](ac d(?)v. a. S.) secundas[*](fecundas fcient B2.) cient II drachmis cum puleio ex aqua poti.[*](Diosc. II 26. (Scribon. 101).—Diosc. eupor. II 40. 41.) medentur et vertigini, opisthotono[*](opistho- tuno VVaRRa. -otonis d(?)v. a. S.), tremulis, spasticis[*](fpafmaticif B2.), nervorum vitiis, ischiadicis[*](schiadicis (sci- Va) VVaRRa. ///fchiaticif B2 (ti in ras.).), stomachicis, paralyticis, perunctis omnibus, vel triti[*](tritisB2.) ad crassitudinem mellis cum semine viticis[*](unicis VR. uitiis b1. uitisB2.) ex aceto[*](& aceto BVVa.) ac rosaceo. sic et contra comitiales sumpti, poti vero contra inflationes, tormina[*](tormenta ueneni B2 (t et i in ras.).), venena. differentia[*](differentif (f in ras.) ta//men (men in ras.) contra cętera (c et t in ras.) eft B2D.) tantum contra genera est mixturae, quippe adversus [*](aduerfū B2.) scorpiones ex vino bibuntur, adversus phalangia[*](phalangiae (om. et) B1. fphalangiae mors' (hoc in marg.) B2.) et araneos[*](// araneof B1. ara- neas E. //& ranę B2.) ex mulso ita, ut vomitione[*](uomitione dv. -tiones VVaRRaE. -ti//// B1. -tu B2.) reddantur[*](////////antur B1. eiciantur B2.) aut ut contineantur [*](aut ut contineantur om.B. (retin- v. a. S.).) cum ruta, adversus chalcidas cum myrtite[*](myrto (o in ras.) B2.), adversus cerasten et presteras[*](presteras bv. -sicras dT. praesi- (persi- V) VVaRRa. praeftem B.an prestera?) cum panace[*](panacea E.) aut ruta ex vino, adversus ceteras serpentes cum vino. dari binas drachmas [*](datis (t in ras.) binif drachmif B2.) satis[*](fatif B1. Scitif (ci in ras.) B2. satis est rv.); eorum, quae adiciantur, singulas[*](fingulif B2.).[*](Diosc. II 26. eupor. II 141. Nicand. al. 307. (cfr. Scribon. 192).—cfr. Diosc. eupor. I 60. Gels. VI 7, 8.) auxiliantur privatim contra viscum[*](uifum V.) ex aceto, adversus aconitum ex lacte aut aqua, adversus helleborum[*](helleborum v(J). ell- ll.C.) album ex aqua mulsa nitroque. medentur et dentibus infusi cum oleo triti in aurem, a cuius parte doleant[*](dolori BdS. -re VR. -ribus bv.), aurium dolori melius, si cum meconio[*](meconto VR.). claritatem[*](claritate B.) visus[*](uifuuf B1D. usus V.) faciunt cum melle Attico[*](antico V. -iquo R.) inunctis[*](inunctif B1VT. -ti//B2. -ti rv. cfr. XXV 143. 144.). cohibent singultus ex aceto. urina quoque fibri[*](fibri dbv. febri r.) resistit venenis et ob id in antidota additur. adservatur[*](obferuatur B2.) autem optume in sua vesica, ut aliqui existumant.[*](Isid. XII 6, 56.—(Aristot. h. a. VIII 17 § 113).) Geminus similiter victus in aquis[*](in aquis om.B.) terraque
et[*](& Bv(S). in V.om. rH.)[*](dist. H) testudinum effectusque par[*](pari B2v. a. H(SJ).), honore habendo vel proptes excellens in usu pretium figuraeque[*](figuraeque BVRdTfS. natu- B. fiturae quae uero E figuraeque uera v.) proprietatem. sunt ergo testudinum genera terrestres, marinae[*](marinaeue VRdf.an recte? cfr XVIII 78. Müller de stilo p. 68. 69.), lutariae[*](lutoriaę B2.) et[*](et om.Ev. a. C.) quae in dulci aqua vivunt. has quidam e[*](e BRdv. a V.om.EB.) Graecis emydas appellant.[*](Diosc. II 97. cfr. Nicand. ther. 700. (Diosc. eupor. I. 115. 155. 157). Diosc. eupor. I 41.) Terrestrium carnes suffitionibus[*](suffitionibus RdTG. suffict- VE. fuffect- B. suffus- v.) propriae[*](proprieque V.) magicisque[*](magifq. B.) artibus[*](artvbuf B2.) refutandis[*](refutantif B1. refotandif B2.) et contra venena salutares produntum plurimae in Africa. hae ibi[*](hae//ibi B. (fuit aut haec ibi aut hae ubi, ut distingui possit in Africa hae, ubi).) amputato capite pedibusque pro antidoto dari dicuntur et e[*](et e J. cfr. § 45. 58. /////e B1. et et V. et ex Rd(?)v(D). et E. hę B2S.) iure in cibo[*](cibof B.) sumptae[*](sumpta et E.) stru mas[*](struma VR.) discutere, lienes tollere, item comitiales morbos sanguis earum claritatem visus[*](uifuuf B1D.) facit, discutit[*](discutit ego. om. ll. v. cfr. § 70. XXVIII 94 extr.) suffusiones[*](fuffufionef B1dS. -oni B2D(cum seqq. non apte iungens et contra usum Plinii num. plurali utentis). -onesque REv. suffucansque V.) oculorum[*](oculorum tollit v. a. D.). et[*](et om.R.) contra serpentium omnium et araneorum ac simlilium[*](similia/// R.) et ranarum[*](& ranarum BEv(S) om. rH.) venena auxiliatur[*](an auxiliantur (sc. testudines)?) servato[*](seruatur V1. -tus V2.) san guine in farina pilulis factis et, cum opus sit, in vino datis. felle testudinum cum Attico[*](antico R. arantico Vf.) melle glaucomata in ungui prodest.[*](Pl. iun. 67 1. 2. Marc. 34, 22.) scorpionum plagae instillant[*](instillant ego. -ari ll.v.). tegiment cinis vino et oleo subactus pedum rimas ulceraque[*](ulcerafq. B1.) sanat squamae[*](squama E.) e[*](e dv. ef B. et VE. as R.) summa[*](imma V.) parte derasae et in potu datae vene
rem cohibent. eo magis hoc mirum, quoniam totius tegimenti [*](mirum tamen totius regimenti V.) farina accendere[*](accidere B1. accendente V.) traditur libidinem. urinam aliter earum quam in vesica[*](uefica// B. -cis VTfH.) dissectarum inveniri posse non arbitror et inter ea[*](inter ea ll. G. intra eam v. interanea D. locus fortasse nondum sanatus.) esse[*](esse del. G.) hoc[*](hęc B2v. a. G(D).) quoque, quae[*](quoque quae BS. -que a r. -que v. -que esse quae G.) portentose[*](portentosa bv. a. S. -nt vfe B2.) Magi[*](magi BdG. magis r(v praem. a).) demonstrant[*](demonftrant BD. -tret VR. -trent dG. -tratur bv.), adversus aspidum ictus[*](ictuuf B1D.) singularem[*](singularem J. -are VRdbG. (-are remedium v). -aris S. -ariore B1. -arior ē B2.), efficaciorem [*](efficaciorem (-ati- V) B1VJ. -aciore RbG. -acior (-atior d) eft B2dv(S).) tamen, ut aiunt, cimicibus admixtis. ova[*](uua B. dua V.) durata inlinuntur strumis et ulceribus frigore aut adustione factis. sorbentur in stomachi doloribus.[*](Seren. 110. 39.)Marinarum carnes admixtae ranarum carnibus contra salamandras praeclare auxiliantur, neque est[*](est om.BSJ.) testudine aliud salamandrae adversius[*](aduerfiuf B3 (fiuf in marg.) dv. -fi//f B2. -sus r.). sanguine[*](sanguine dbv. -nem r.) alopeciarum inanitas et porrigo omniaque capitis ulcera curantur; inarescere eum oportet lenteque ablui[*](albui B1.). instillatur et dolori aurium cum lacte mulierum. adversus morbos comitiales manditur cum polline frumenti, miscetur autem sanguinis[*](sanguis v. a. S.) heminis[*](tribus ll.v.) III aceti hemina.[*](Diosc. II 97. eupor. I 18. (cfr. infra § 112 extr.).) datur[*](datur—17 hemina BS. om. ll.v.) et suspiriosis, sed tum[*](tum J. cum BS.) hemina vini[*](uini B2v(S). uino rH.) additur[*](additur BS. -to VRdTH. -ta Ev. (an sed cum hemina uini. manditur his et?).); his et cum hordeacea farina, aceto quoque admixto, ut sit quod devoretur fabae magnitudine; et haec[*](& haec BS. haec rv.) singula et matutina[*](matutino J cum vet. Dal.) et vespera[*](uefpere B2. -rtina R(?)Ev. a. S.) dantur, dein post aliquot[*](aliquod B1.) dies bina[*](bina BVRdTH. die E.del. v.) vespera[*](uefpere B2.). comitialibus[*](comitatibuf B1. sōnianti- B2.) instillatur[*](inftilletur B2.) ore
diducto[*](diducto BG. -cis VR. deductis Ev.);[*](dist. J coll. 112.) iis[*](iif B1S. hiif B2. his VRG. is D. om.E. labris his v.), qui modice corripiantur[*](corripiatur V. conrumpantur E.) spasmo, cum castoreo clystere infunditur[*](infundetur B2.).[*](Diosc. II 96. eupor. I 18.—Pl. iun. 94, 14. 15.) quod si dentes ter[*](per Ev. a. H. de mendo cfr. XXX 64.) annis[*](annis VRfMüller emend. V 10. -no dT(?)H. -nos EG. -num v. minif B.an heminis? cfr. XXVIII 127. 91. 130. XXVI 88. XXI 26. XX 227 al.) colluantus[*](coluantur B1J. solu- B2.) testudinum sanguine, immunes a dolore[*](dolere BV. fiunt dv. a. S.) fiant. et anheli tus[*](anhelituuf B1D.) discutit quasque orthopnoeas vocant; ad has in po lenta[*](polenta// B.) datur. fel testudinum claritatem[*](claritatem— 10. 11 testudinis inBiterata exstant (Ba).) oculorum facit cicatrices[*](cicatref Ba.) extenuat, tonsillas sedat et anginas et omnia oris vitia, privatim nomas[*](no//taf B2. (nomaf B1Ba).) ibi, item testium[*](tertium R. teftibuf BBa. atentium (arden- v) testium Ev. a. H.). naribus in litum comitiales erigit attollitque[*](adtullitque (-uli- R) VR.). idem cum vernatione[*](gubernatione B2. (cum uernat- B1Ba).) anguium aceto admixto[*](admixto om.Ba.) unice purulentis auribus prodest quidam bubulum fel admiscent decoctarum[*](decoctarum ego. -rumue ll.S. -rumque d(?)v.) carnium testudinis [*](teftudinum B1 (errore iterationis; -inif BaB2).) suco[*](sucum d(?)v.), addita aeque vernatione[*](ueneratione VR.) anguium; sed vino[*](uinū V.) testudinem[*](testudi- num R.) excocunt. oculorum utique vitia omnia fel inunctum cum melle emendat, suffusiones etiam marinae fel[*](fel BVEG(S). felle RdT(?)H. felle uel v.) cum fluviatilis sanguine et lacte. capillus mulierum inficitur felle[*](felle BV (ad praecedd. relatum) G(S). fel et bv. fel RdT(?)H.). contra salamandras vel sucum decoctae bibisse satis est.Tertium genus testudinum est in caeno et paludibus viventium. latitudo his et in[*](et in BES. in Vv. et RdT.) dorso pectori similis nec[*](ne VR.) convexo[*](conuerso E.) curvata[*](incurua Ev. a. H.) calice, ingrata visu[*](ufu// B.). ex hac[*](an hoc (sc. genere) et sic infra quoque detrahit idem (sc. genus) felle?) quoque
tamen aliqua contingunt auxilia[*](auxiliares namque VRd.). tres namque in succensa sarmenta coiectae[*](coniecta (-tae v) et Ev. a. G.) dividentibus se tegumentis[*](sed tegumenti VR.) rapiuntur[*](rapiuntur om.E.), tum evolsae carnes earum cocuntur in congio aquae sale modice[*](modici B1.) addito; ita decoctarum[*](ita decoctarum ita B1.) ad tertias partes sucus paralysim[*](paralyfī B2dv. -fi (-lisi R) r (an recte?).) et articularios[*](articulariuf B1. -lor??? B2.) morbos sentientibus bibitur. detrahit idem[*](item R(?)v. a. S. (fel, pituitas JD).) fel pituitas[*](p&uitaf B1.) sanguinemque vitiatum. sistitur ab eo remedio alvus aquae frigidae potu[*](putu V. potus R.).E quarto genere testudinum, quae sunt in amnibus[*](mani- buf B. omni- Vd.), divolsarum pinguia[*](pinguia ll.v(S). -ui Ven.(G).) cum aizoo[*](aizoo B1v. -zo/// B2. -zo r.) herba tunsa[*](tunfa BES. tusa dv. tus VR. -so G.) admixto unguento et semine[*](an unguento e semine? cfr. XXI 22. 127.) lili[*](lili fi B1VRJ. lili bS. -lii dv. li//ni (npartim in ras.) B2.), si ante accessiones[*](acces- siones si dG.) perunguantur[*](perunguatur B1. -guntur v. a. G.) aegri praeter caput, mox convoluti calidam aquam bibant, quartanis liberare[*](liberare VRS. -ri rv.) dicuntur. hanc testudinem XV luna capi oportere[*](oportet// (t in ras.) B2S.), ut plus pinguium reperiatur, verum aegrum[*](aegrum om.B.) XVI[*](XIII V.) luna perungui. ex eodem genere testudinum sanguis instillatus cerebro[*](cerebro ll.dfH. crebro Tv. -ros C.) capitis dolores sedat, item strumas.[*](Isid. XII 6, 56.) sunt qui testudinum sanguinem cultro aereo[*](aeneo B2 (sic semper).) supinarum capitibus praecisis excipi novo fictili iubeant[*](iulbeant Bbv(S). -ent rH.), ignem sacrum cuiuscumque generis sanguine[*](fan- guinem BV.) inlini, item capitis ulcera[*](ulcere V.) manantia[*](manantia BS. -ia et rv(D). cfr. Müller de stilo p. 39.), verrucas. iidem[*](idem Bv. a. C(D). item TG.) promittunt testudinum omnium fimo panos discuti; et, quod[*](quod BIsid. om. rdbS. licet v.) incredibile dictu[*](dictum b.om. Isid.) sit[*](fit VRdv. eft BIsid. situm b.del. S. cfr. XI 11. X 87. XXVIII 67 al.),
aliqui tradunt tardius ire navigia testudinis pedem dextrum vehentia.Hinc deinde[*](hinde inde V.) in[*](in om.BV.) morbos digeremus aquatilia[*](aquatilia—4 ignoremus om.B.), non quia ignoremus[*](ignoremus v (perspicua omissionis causa). -ramus VRdED. sed cfr. II 64. VI 194. VIII 13, aliter XV 134. grauiorem E.) gratiorem esse universitatem animalium maiorisque[*](& B.) miraculi[*](miraculis VR.), sed hoc utilius est vitae, contributa[*](contribute V.) habere remedia[*](media Vd.), cum aliud alii[*](ali B1D.) prosit, aliud alibi[*](alibei B1 (ut videtur).) facilius inveniatur.
Venenatum mel diximus ubi nasceretur. auxilio est piscis aurata in cibo. vel si ex melle [*](21,74 sqq.) sincero fastidium cruditasve, quae fit[*](fit Rdv. a. S.) gravissima, incidat testudinem circumcisis pedibus, capite, cauda[*](caudam V.) decoctam antidotum esse auctor est Pelops[*](auctorē pelobs R.), scincum Apelles, quid[*](quid BdTES. qui rv.) esset scincus diximus, saepius vero quantum vene [*](8, 91 sqq.) ficii[*](ueneficii RdfH. -cif B1. -ci D -cium v. . . . . ficium E. beneficii B2. -ci V.) in menstruis mulierum.[*](Diosc. II 24. eupor. II 126.) contra ea omnia auxiliatur[*](auxiliantur VR2. -lientur R1.),[*](28, 119) ut diximus[*](dimus V.), mullus, item contra pastinacam[*](paftinacam Bbv. -cas rD) et scor [*](7, 64 al.) piones terrestres marinosque et dracones, phalangia[*](phalangia d. pal- B1VRb. et phal- v.spalangiasB2cfr. Müller de stilo p. 69.) in[*](28, 82) litus sumptusve in cibo, eiusdem recentis e capite[*](in capite B.) cinis contra omnia venena, privatim contra fungos. mala medio camenta inferri negant posse aut certe nocere stella marina volpino[*](uolpina B1.) sanguine inlita et adfixa[*](adfixi R.) limini superiori aut clavo aereo ianuae.[*](Diosc. II 33) draconis marini[*](marinis V.) scorpionumque ictus carnibus earum inpositis, item araneorum morsus sanan tur. in summa contra omnia venena vel potu vel ictu ve morsu noxia sucus earum e[*](e VRdTfH. de B. et b. ex v. cfr. § 58. 92.) iure decoctarum[*](de//coctarum B.) efficacissi mus habetur.
Sunt et servatis[*](feruati B.) piscibus[*](picibuf B1. p//cib//if B2. pedibus b.) medicinae, salsamentorumque[*](fala- mentorumq. B1.) cibus[*](concuffif B.) prodest a serpente percussis et[*](set V.) contra bestiarum ictus[*](ictuuf B1D.) mero subinde hausto ita, ut per satiem[*](per fatiem (vel fatietatem) ego. cfr. VIII 209. per//////etam B1. per fe etiam B2S. per superna J. ad uesperam rv.) cibus vomitione reddatur, peculiariter a chalcide[*](chal- cide Ev. -cidi B. -cetide r.), ceraste[*](ceraftę B2.) aut quas sepas vocant aut elope[*](helope VTfv. a. B. -lape B. cfr. Nic. ther. 490.), dipsade percussis. contra scorpionem largius sumi, sed non evomi, salsamenta prodest ita, ut sitis toleretur[*](toleretur d(?)v. col- E. toll- r.); et[*](ea E.) inponere plagis eadem convenit. contra crocodilorum quidem morsus non aliud[*](aliut B1.) praesentius[*](praeftantiuf B2.) habetur. privatim contra presteris[*](praefterif B1. praet- R.) morsum sarda prodest. inponuntur salsamenta et contra canis rabiosi;[*](Diosc. II 33. Pl. iun. 84, 22 (cfr. 86, 2).—Diosc. II 15. eeupor. II 125.) vel si non sint ferro ustae plagae corporaque clysteribus exinanita, hoc per se sufficit. et contra draconem marinum ex aceto inponuntur. idem et[*](et ex v. a. G.) cybio[*](cybi E. -ii G.) effectus[*](perfectus E. prof- v. a. H.). draco quidem marinus ad spinae suae, qua ferit[*](quae (que R) fecerit VR.), venenum ipse inpositus vel cerebro poto[*](poto egocum Cornario. cfr. Diosc. eup. toti B(E?). toto rv.) prodest.
[*](Diosc. II 28. eupor. II 157. (Nicand. al. 563).) Ranarum marinarum ex vino et aceto decoctarum sucus contra venena bibitur, et contra ranae rubetae venenum [*](dist. ego.) et contra salamandras vel[*](uel om.d(?)v. a. S.) e[*](e om.Bv. a. H(D). ef R.) fluviatilibus[*](fluuiatilil//iū B2. -tilium D. -tiles v. a. H. an uel e fluuiatilibus ut glossema delendum?); si[*](et si VRE.) carnes edantur iusve decoctarum sorbeatur, prosunt et[*](et om.VR.) contra leporem marinum et contra serpentes supra dictos[*](dictas R(?)v. a. S.), contra scorpiones ex vino. Democritus quidem tradit, si quis extrahat[*](trahat Vf. si quis extrahat om.R.) ranae viventi[*](uiuen- tis VRTf.cfr. § 133 et nota ad XXX 98.) linguam, nulla alia corporis parte
adhaerente, ipsaque[*](aqua VRdv. a. G.) dimissa in aquam inponat supra cordis palpitationem mulieri dormienti, quaecumque[*](quicunque R.) interrogaverit , vera responsuram. addunt etiamnum alia Magi[*](magi om.B.), quae si vera sint[*](sunt Vd(?)v. a. S.), multo utiliores vitae existumentur ranae quam leges; namque harundine transfixis[*](tranffixif a BS. -xa rv. -xa a J.) a natura per os[*](pos R.) si surculus in menstruis defigatur[*](defiguratur R.) a[*](a om.BS.) marito, adulterorum[*](adulteriorum R(?)G.) taedium fieri.[*](Isid. XII 6, 58.) carnibus earum vel[*](uel del. H. nassis uel S cum vet. Dal.) in hamum[*](hamo (del. in) v. a. H.) additis[*](redditif B.) praecipue purpuras[*](per purpuraf B1. per puraf B2.) adlici certum est. iocur ranae geminum esse dicunt abicique[*](obiicique VRd(?)v. a. S. cfr. § 51.) formicis oportere; eam partem, quam adpetant[*](adpetat B1.), contra venena omnia esse pro antidoto. sunt quae in vepribus tantum vivunt, ob id rubetarum nomine, ut diximus, quas Graeci φρύνους[*](φρύνουςconi. S. phrynuus dD. -nu. cif (phrin- B1) B. -nos VRv. prinuus E.) vocant, grandissimae[*](grauissimae R. -me V.)[*](8,110) cunctarum, geminis veluti cornibus, plenae veneficiorum. mira de iis[*](iif BS. his rv.) certatim tradunt auctores: inlatis in populum silentium fieri; ossiculo, quod sit in dextro latere, in aquam ferventem deiecto refrigerari[*](refrigerare VR.) vas nec[*](non E.) postea fervere nisi exempto, id inveniri[*](id ininueniri B1.) abiecta[*](obiecta v. a. S. cfr. § 50.) rana[*](nam (pro rana) E.) formicis carnibusque erosis[*](rosis Vd.), singula in oleum[*](oleum (-eom R1) ll.dTfv(J). solium B.) addi[*](addt??? B2.); esse[*](effe B. et esse rv.) in sinistro latere quo deiecto[*](quod iecto V.) fervere videatur[*](uid&ur B.), apocynon[*](apoci non B1.) vocari[*](uocant B2 (t in ras., n supra scr.).), canum impetus[*](impetuuf BD.) eo cohiberi, amorem concitari et iurgia addito in potionem[*](potione VRd.), venerem adalligato[*](adalligato dTS. -tum rv.) stimulari[*](stimulare v. a. J.), rursus e dextro[*](a dextro Vbv. a. S.) latere refrigerari ferventia[*](feruentem vet. Dal.); hoc et quartanas sanari adalligato in pellicula agnina recenti aliasque febris, amorem inhiberi[*](inhibere B1.). ex[*](ex BS. ea r. eo v.) isdem[*](ifdem BJ. iisd- S. id- VR. item db. item ex v.) his ranis lien[*](lien Bv. -nē r. lien/////ē d.) contra venena, quae fiant ex ipsis, auxiliatur, iocur[*](iocur B1ES. iecur B2. om. rH. cor v.) vero etiam efficacius.[*](Diosc. II 12. (Nicand. ther. 605).) Est[*](est om.R(?)v. a. S. et dT.) colubra[*](colobra V. -lubera B1. -ber est v. a. H.) in aqua vivens. huius adipem[*](adipe VdT.) et fel[*](felle dT.) habentes[*](habentef B2v. -tis rS.) qui crocodilos[*](crocodillof B2.) venentur mire adiuvari dicunt, nihil contra belua audente[*](beluas audentesB2.), efficacius etiamnum, si herba potamogiton[*](potam cogiton B1. pota in coitu B2.) misceatur.—Cancri fluviatiles[*](fluuialis VR.) triti potique ex aqua recentes seu cinere adservato contra venena omnia prosunt, privatim contra scorpionum ictus cum lacte asinino[*](afininof B1.), si[*](fi BS. uel si rv(D).) n sit, caprino aut quocumque; addi et vinum oportet.[*]((cfr. Colum. VI 17, 1).—Diosc. II 12. de ven. 30. περὶ ἰοβ. 2.) necant eos triti cum ocimo admoti[*](admoto B1.). eadem vis contra venenatorum omnium[*](nimium VR.) morsus, privatim scytalen[*](scytalem R. feyt- B. scit- Vd.) et angues[*](ungues E. agies VR.) et contra leporem marinum ac ranam rubetam. cinis eorum servatus prodest pavore potus periclitantibus ex canis[*](et canif B2.) rabiosi morsu[*](morsibus Vd(?)v. a. S.). quidam adiciunt Gentianam et dant in vino, et si[*](& fi BS. aut fi dT. nam fi r(?)v.) iam pavor occupaverit, pastillos vino subactos devorandos[*](sub- acto sed uorandos VR.) ita praecipiunt.[*]((cfr. Plin. XX 120). Isid. XII 6, 17. 51.—(cfr. Plin. IX 99. Aelian. var. hist. I 7).) decem vero cancris cum ocimi manipulo adligatis[*](adalligatif B1v. a. G. allig- B2.) omnes, qui ibi sint, scorpiones ad eum locum coituros Magi dicunt, et cum ocimo ipsos cineremve eorum percussis inponunt. minus in omnibus his marini[*](marinif B1.) prosunt. Thrasyllus[*](traxyllus V. -xillus RVerc.) auctor est nihil aeque adversari serpentibus quam cancros; sues percussas[*](per- cuffof (om. hoc) B.) hoc pabulo sibi mederi; cum sol sit in cancro, serpentes torqueri.—Ictibus scorpionum carnes et fluviatilium
coclearum resistunt crudae[*](caudae B.) vel coctae. quidam ob id salsas quoque adservant. inponunt[*](inponuntur B2D. -ntque dT.) et plagis ipsis.—Coracini pisces Nilo quidem peculiares sunt, sed[*](fed Bv(S). sed et rH.) nos haec omnibus terris demonstramus. carnes eorum adversus scorpiones valent inpositae.—Inter venena piscium sunt porci marini spinae in dorso, cruciatu magno laesorum. remedio est limus ex reliquiis[*](reliquiis ego. -quo (liquo R) ll.v (mutatum ex corrupto reliquus). cfr. IX 93. XXXIV 43. 171. an potius liquore?) piscium eorum corporis[*](corporū R. -re d(?)v.).[*](Pl. iun. 85, 27.) Canis[*](carnes VR.) rabidi morsibus[*](morsum VR. -su d(?)v. a. J.) potum expavescentibus faciem perungunt adipe vituli marini, efficacius, si medulla hyaenae et oleum e[*](oleum e Verc.(J). -um ll.v(S). oleo e H. cfr. § 53.) lentisco[*](lentifcinū B2S.) et cera misceantur[*](misceantur vet. Dal. -eatur ll.v. cfr. CFW Müller p. 8 not. 2.). murenae morsus ipsarum capitis cinere sanantur.[*](cfr. Aelian. XIV 20.—Diosc. eupor. II 149. de ven. 6. Pl. iun. 108, 13. 14.) et pastinaca contra suum ictum[*](ictus VR.) remedio est cinere suo ex aceto inlito vel alterius. cibi causa extrahi debet ex dorso eius quidquid croco simile est[*](an sit? cfr. Frobeen p. 37.) caputque totum; et hanc[*](haec D e coni. J.) autem et omnia testacea modice colluunt[*](col- luunt ego. collui in ll. v. de dativo cibis cfr. XII 29. XIX 48. XXII 58. 35. 16. IX 178. XVIII 122. XIX 73. 93. XXX 45. XV 25. XXIX 65, de cibo XXI 125. XXV 169. 3. XXVIII 107. XI 130. XXI 90; praeterea CFW Müller p. 23. 25.) cibis, quia saporis gratia perit. e lepore marino veneficium[*](beneficium B2.) restingunt [*](reftituunt B2. restringunt v. a. C.) poti hippocampi. contra dorycnium echini[*](eicini VR. chini B1) maxime prosunt, et iis[*](iis dv. if BED. ii R. hic V.), qui sucum carpathi[*](carpathi EVen.(S). -thii Lugd. -phati BVRTv. a. B. -pati dBrot. cum B. -pasi P e Diosc. de ven. 13.) biberint, praecipue e[*](e BES. om. rH. eius v.) iure sumpti[*](sumpto dTv. a. S.). et cancri marini decocti ius[*](ius Rdbv(J). us V.om.BS.) contra dorycnium
efficax habetur, peculiariter vero contra leporis marini venena.[*](Pl. iun. 108, 14. 15.—Diphil. ap. Athen. III 42 p. 92a. Xenocrates 36. (cfr. Colum. VIII 16, 7).—cfr. Plin. II 109. IX 160.) Et ostrea adversantur isdem[*](ifdem (iisd- H) nec BH. idem ne VRd1T. idem uide- tur nec d2bv.), nec potest videri satis dictum esse de iis[*](iif Bv(S). his rC.), cum palma mensarum[*](palam mefarum B.) diu iam[*](deuiam V. diuitum dTH.) tribuatur[*](attribuatur dTH.) illis[*](illi B.). gaudent dulcibus aquis et ubi plurumi influ ant[*](influant ego. -uunt ll.v) amnes; ideo[*](ideo om.VRdTH.) pelagia[*](pe- lagi B2.) parva et rara sunt. gignuntur tamen et in petrosis carentibusque aquarum dulcium adventu , sicut circa Grynium[*](grinium VR.) et Myrinam[*](murinam B.). grandescunt sideris quidem ratione maxime, ut in natura aquatilium diximus, sed privatim circa initia aestatis multo lacte [*](9,96) praegnatia[*](praegnatia B1J. -antia rv.) atque[*](adque B.) ubi sol penetret[*](penetret et V.) in vada. haec videtur causa[*](causa ista VR.), quare minora in alto[*](alio VR. aliis locis v. a.(P)H.) reperiantur[*](reperiuntur VRdTv. a. C.); opacitas cohibet incrementum, et tristitia minus adpetunt cibos. variantur[*](uariatur B1. -iant VRv. a. S.) coloribus, rufa Hispaniae, fusca Illyrico, nigra et carne et testa Cerceis[*](cerceif B1VD. cfr. § 62. circeif B2Ev(J). -ceiis R(?)C.), praecipua vero habentur in quacumque gente[*](ingete V. -ta R.) spissa nec saliva sua lubrica, crassitudine potius spectanda[*](expectanda VR.) quam latitudine, neque in lutosis[*](lutofif BS. -to rv.) capta[*](capita B1V. -te R.) neque in harenosis, sed solido[*](folida B.) vado, spondylo[*](fpondyli B2.) brevi atque non carnoso, nec fibris[*](febris VR.) laciniosa[*](laci- nosa Vd. -so R. -nioso v. a. S. lucinos E.) ac tota in alvo.[*](cfr. Plin. IX 169.) addunt peritiores notam[*](natam B1. nat???a B2.) ambiente[*](ambiente dv. -igente E. -ientem r.) purpureo[*](purpureosB2.) crine[*](crinef B2. -nea VR.) fibras[*](fribraf (vel fimb- B1) B1V.), eoque argumento generosa interpretantur calliblephara ea[*](calli- blephara ea coni. J. -pharata dVerc.(Brot.). -phara B(S). -brepharata B. callibiae (-bia v) pharata (par- Ev) r v. a. B.) appellantes
. gaudent et peregrinatione transferrique in[*](in om.VRE.) ignotas, aquas. sic Brundisina[*](brundisiana (brud- V) VRdG.) in Averno compasta[*](com- pofita B. contra ista Ev. a. B.) et suum reti nere sucum et a Lucrino adoptare creduntur.Haec sint dicta de corpore; dicemus et de[*](et de—5 litora (dicemus?) om.E.) nationibus ne fraudentur[*](fraudetur R.) gloria sua litora, sed dicemus aliena linguas quaeque peritissima huius censurae in nostro aevo fuit[*](an fit (vel fuerit)?) sunt ergo Muciani verba, quae subiciam: Cyzicena maiora Lucrinis, dulciora Brittannicis, suaviora[*](sua- uiore R.) Medullis[*](medullif B(VE?)D. -ulis H. -uliis J. dulcis R. edulis dv.), acriora Ephesis[*](ephefif BD. -iis S. et pthisis E. aethesis V. -hisis R. Lepticis v.), pleniora Iliciensibus[*](ilicienfibuf BJ coll. III 19. licen- r. Lucen- v.) sicciora Coryphantenis[*](coryphatenis Vv. a. B. coriph- R. -phamthenis E.), teneriora Histricis[*](istricis Rd(?)v. a. J. histricis candidiora om.B.), candidiora Cerceiensibus[*](cer- ceiensibus (circ- dv) D. -ceiesibus VR. -cienfibuf B. certe- ientibus E.). sed[*](sed—12 est Plinio tribuit H, sed—16 essent Muciano J.) his neque dulciora neque teneriora ulla esse compertum est. in[*](in om.B.) Indico mari Alexandri rerum auctores pedalia inveniri prodidere, nec non[*](non v. noxi B. nos r.) inter nos nepotis[*](Nepotis Fröhner mus. Rhen. 47, 295.) cuiusdam nomenclatura [*](nomenclatura VRS. -tora b. -tor d(?)v(J). -creatura B.cfr. II 19. III 2. XXI 52.) tridacna appellavit, tantae amplitudinis[*](magnitudinis VR.) intellegi cupiens, ut ter mordenda essent.
[*](cfr. Diphil. ap. Athen. III 40 p. 90cd Seren. 315.— Mnesith. ap. Athen. III 43 p. 92b.—Pl.iun. 51, 1–3.—id. 24, 10–12 (cfr. 6). Marc. 10, 75.) Dos[*](dos del.B2. om.b.) eorum medica[*](medicina B2. in med- v. a. H.) hoc[*](hoc om.VR.) in loco tota dicetur[*](toto adicetur B1.): stomachum unice reficiunt, fastidiis medentur, addiditque[*](additque VRE.) luxuria frigus obrutis nive, summa montium et maris ima miscens[*](mariffima B1V. 20 molliunt v. a. S.). emolliunt alvum leniter. eademque[*](eademque BES. -quoque VRdH. -dem Tv.) cocta cum mulso
tenesmo[*](tenafmo B2v. a. G. -nuissimo VR.), qui sine[*](sint VR.) exulceratione sit[*](sit Ev. fint B. s id VR.), liberant. vesicarum ulcera[*](ulceri B2.) quoque repurgant[*](repugnant B2E.). cocta[*](cocta om.E.) in conchis suis, uti clusa[*](clavfa B2dfv. a. S. electae Pl.iun.) invenerint[*](inuenerint BD. uen- rv.), mire destillationibus prosunt.[*](Pl. iun. 29, 1. Seren. 277 (cfr. 119).) testae[*](certae E.) ostreorum cinis uvam[*](uum B1. aluum B2.) sedat et tonsillas admixto melle, eodem modo parotidas, panos mammarumque duritias, capitum ulcera ex aqua cutemque mulierum extendit; inspergitur[*](fpergitur B1E. fpar- B2.) et[*](p& (pro et) B. p&rif B2. an per se?) ambustis . et dentifricio placet. pruritibus quoque et eruptionibus pituitae ex aceto medetur. crudae si tundantur[*](torridantur B.), strumas sanant et perniones[*](fantef pernionef B1.) pedum.[*](Nicand. ther. 845.—(cfr. Plin. XIII 136). Th. H. IV 6, 5.) Purpurae quoque contra venena prosunt. et algam maris[*](magif B.) theriacen esse[*](e se VE.) Nicander[*](nica der B.) tradit. plura eius genera, ut[*](ut BVdS. uti R(?)Ev(J).) diximus, longo folio et[*](et ll.J. et alia S. et latiore v.) rubente, latiore[*](latiore dES. -ra r. om. v.) alia [*](26,103) vel[*](alia uel BVdEJ. uel S. aliaue R(?)v.) crispo. laudatissima quae in Creta insula iuxta terram in petris[*](imp&rif B.) nascitur, tinguendis etiam lanis, ita colorem alligans, ut elui postea non possit. e vino[*](et uino VR.) iubet eam dari.