Naturalis Historia

Pliny, the Elder

Pliny, the Elder, creator; Mayhoff, Karl Friedrich Theodor, 1841-1914, editor

Oculorum aciem centaurio maiore putant adiuvari , si addita[*](addita Ev. -to rT.) aqua[*](aquae VdT.) foveantur, suco vero minoris[*](minoris v. -ribus ll.) cum nelle culices, nubeculas, obscuritates discuti, cicatrices extenuari , albugines quidem etiam iumentorum sideritide[*](si detur rite Eman. Dal.). nam[*](iam v. a. S.) chelidonia supra dictis omnibus mire medetur. panacis radicem[*](radice VR. -ix v. a. S.) cum polenta epiphoris inponunt[*](imponitur v. a. S.). hyoscyami semen et[*](et om.Ev. a. S. e d.) bibunt obolo, tantundem meconii[*](meconia Vd. -ni S.) adicientes[*](adia- centes VR.) vinumque , ad epiphoras inhibendas. inungunt[*](inungunt dTS. iniung- E. int ung- VR. ad- iung- v.) et Gentianae suco[*](sucum E (om. quem d) v. de structure cfr. § 54. 143. 144 (bis). 156. 163. XXVIII 73. 95. 130. (140). XXIX 62. 118. 119. XXI 150. VIII 99. 215. VII 67. 183; contra [§164]. XXVIII 94. 167 (bis).), quem collyriis quoque[*](quoque om.Ev. a. H.) acrioribus pro meconio miscent. facit claritatem et Euphorbeum[*](euphor- bium R(?)Ev. a. S.) inunctis.[*](Diosc. III 86. II 102. (cfr. Marc. 8, 2. 79). IV 102 (eupor. I 29). IV 61. (cfr. Marc. 8, 28). II 193.) instillatur plantaginis sucus lippitudini[*](lippitudinis d. -ne E.). caligines aristolochia discutit Hiberis[*](dist. ego.) adalligata capiti, quinquefolium[*](quinque- folium dEJ. -orum (quinquif- V) VR. cum quinquefolio v.). epiphoras[*](epiphoris E.) et si qua[*](dist. ego.) in oculis vitia sunt[*](an sint?) emendat verbascum. epiphoris

inponitur peristereos ex rosaceo vel aceto. ad hypochysis[*](hypochysis Ev. -sin C. ypocisis r.) et caliginem cyclamini[*](cyclamini dT. -meni VR. -men in ED. -minon in v.) pastillos diluunt[*](an diluunt et inlinunt?), peucedani sucum ut[*](dist. ego. cfr. § 118.) diximus, ad claritatem et caligines cum meconio et rosaceo.[*](118) psyllion[*](psyllion v. spy- Rd. spilion rf.) inlitum[*](illinitum R(?)EDal.) fronti epiphoras suspendit.

[*](Diosc. II 209. Marc. 8, 89.) Anagallida[*](anacallida VRd.) aliqui acoron[*](acoron Ev(D). -rum rf. corchoron B e Diosc.) vocant. duo genera eius: mas flore phoeniceo[*](poeniceo VS.), femina caeruleo, non altiores palmo, frutice[*](fructice R.) tenero[*](teneri V.), foiis pusillis, rotundis, in terra iacentibus. nascuntur in hortis et aquosis. prior floret[*](floret et R.) caerulea. utriusque sucus oculorum caliginem discutit cum melle et ex ictu[*](icto VR.) cruorem[*](cruorum V.) et argema rubens, magis cum Attico melle inunctis[*](inuntis R.). pupillas dilatat, et ideo hae[*](hae ego. hac VRdfS. huc E. hoc v.) inunguntur ante quibus paracentesis fit[*](an fiet?). iumentorum quoque oculis medentur. sucus caput purgat per nares infusus ita, ut deinde vino colluatur[*](colatur VR. colua- D.). bibitur et contra angues suci drachma in vino.[*]((Marc. 8, 62). Seren. 201, Marc. 8, 82 (167).) mirum quod feminam[*](feminam dv. -na r.) pecora vitant[*](uiuant E.) aut[*](at v. a. J.) si decepta similitudine[*](similitudinem VR.) —flore enim tantum distant— degustavere, statim[*](statim moriuntur V2.) eam[*](eam v. eadem (eand- d) ll.). quae[*](que VR.) asyla[*](asyla Ev. casula r. (nomen incertum).) appellatur, in remedi um[*](remediū ego. cfr. XI 282. XXX 103. II 41. -dia ll. S. -dio v.) quaerunt. a nostris felis[*](felis D. feris ll. ferus. v. felix U 54?. cfr. index.) oculus[*](oculus v. -lis ll.) vocatur[*](uocantur VR.). praecipiunt aliqui effossuris ante solis ortumn, priusquam quicquam aliud loquantur, salutare[*](loquantur, ter salutare v. a. S.) eam[*](eum E. eam tum v. a. S.), sublatam exprimere; ita praecipuas[*](praecipua as V1. -ua has V2.) esse vires. de Euphorbeae[*](euphorbeę VRdS. -bę E. -bii TH. -bio (del. suco) v.) suco satis dictum

est. Iippitdini, si tumor erit, absinthium cum melle tritum,[*](78) item cum[*](cum VRdTf.om.EH. que v.)... Vettonicae[*](lacunam ego indicavi; ex- cidisse videtur uino (ante uetto).) farina[*](farinam VR.) conveniet.

[*](Diosc. IV 137 (eupor. I 54).) Aegilopas[*](aegilopas v. -lotas R. -lota Vd. -lata E.) sanat herba eodem nomine, quae in hordeo nascitur, tritici folio, semine contrito cum farina permixta inpositaque vel suco. exprimitur he e caule foliisque praegnantibus dempta spica et in trimestri farina digeritur in pastillos.

[*](Diosc. IV 76. Pl. iun. 21, 20. (Marc. 8, 8. 12). Isid. XVII 9, 30 (cfr. infra § 150).) Antiqui[*](antiqui ego. aliqui ll.v. cfr. § 37. 53. 57. XX 52. XXIII 97. 139. XXVII 6. XXVIII 48. 129. 141 al.) et mandragora utebantur, postea abdicatus est[*](est dES. et r. om. v.) in hac curatione[*](curatione est v. a. S.). epiphoris, quod certum est, medetur et oculorum dolori radix tusa[*](iusa VR.) cum rosaceo et vino. nam sucus multis oculorum medicamentis miscetur[*](medicamentis miscetur dEv. medicetur V1R. -catur V2.). mandragoran[*](mandragora d. -gon VR.) alii Circaeon[*](circaeon J. -ceon dTS. -caeo E. -ceo r. -ceion B. -caeum H. -ceium v.) vocant. duo eius genera: candidus qui et mas, niger qui femina existimatur, angustioribus quam lactucae foliis, hirsutis et caulibus, radicibus binis ternisve rufulis[*](ternisue rofolis V. -nis uero foliis d. -nisue nigris foris B e Diosc.), intus albis, carnosis tenerisque, is paene cubitalibus.[*](Diosc. IV 76. Th. H. IX 8, 8. 9, 1.) ferunt mala abellanarum nucum magnitudine et in[*](et in VRdH. et EVen. ex v.)iis[*](iis v. is E. his rH.) semen ceu pirorum. hoc albo[*](hoc albo ll.J (= `si hoc semen album est'). hoc album S. album hoe v.) alii arsena [*](assena VR. arsen dv. a. H.), alii morion[*](mo- drion. VRd.), alii hippophlomon[*](hippoplomum VRd.) vocant. huius folia alba, alterius foliis[*](alterius foliis ego e Diosc. -rius ll.v. quam alterius B.) latiora, ut lapathi sativae. effossuri[*](et fossura E.) cavent contrarium ventum et III circulis[*](tribus ll.) ante gladio[*](gladios VRd.) circumscribunt [*](circumscribitur B.), postea fodiunt[*](folia postea fodiunt VR.) ad occasum spectantes. sucus fit

et e malis et caule[*](et e caule v. a. G.) deciso cacumine et e[*](e om.Ev. a. S.) radice punctis aperta aut decocta. utilis haec vel[*](uel Ev. uelut r.) surculo; concisa quoque in orbiculos servatur in vino.[*](Diosc. IV 76. (Cels. III 18).) sucus non ubique invenitur , sed, ubi potest, circa vindemias quaeritur. odor gravis[*](dist. ego coll. U 545.) ei, ut et[*](ei ut et ego. eius et (sed v) ll. v. ei sed H cum man. Dal.) radicis et mali, gravior ex albo[*](ex albo EG. et aluum r. del. v(S). et albi J.). mala matura[*](mala tura R.) in umbra siccantur. sucus ex iis[*](iis Rv. hys V. his dES.) sole densatur, item radicis tusae vel in vino nigro ad[*](ad om.E.) tertias decoctae[*](decoctum VRdT.). folia servantur in muria[*](muri VRd. -riis v. a. G.) efficacius; salsus[*](salsus ego. (cfr. XXVII 71). albus ll.v. alias B. albi D cum U 546 (ad antecedd. referees).) rore tantum[*](rore tantum ll.v. recentium (vel rorantium) B. rorulenti U 546. rore tactorum D.) sucus[*](sucus Ev. -cum r.) pestis est[*](dist. ego.) ; sic quoque noxiae vires gravedinem adferunt etiam olfactu[*](olfacto V1Rd. quam Vd.). quamquam mala[*](mola d.) in aliquis[*](aliquis VRES. -uibus d(?)G. aliis v.) terris manduntur, nimio tamen odore obmutescunt ignari, potu[*](poto d. -te R. -tae V.) quidem largiore etiam moriuntur. vis somnifica pro viribus bibentium; media potio cyathi unius. bibitur et contra serpentes et ante sectiones punctionesque[*](ustionesque B e Diosc.), ne[*](nec V2.) sentiantur[*](satiantur VRd.) ; ob haec satis est aliquis[*](aliquid d. -ui E. -uibus v. a. S.) somnum[*](somnium R. -io V.) odore quaesisse. bibitur et[*](bibitur et contra serpentes et pro E (falso ex v. 13 iterans).) pro helleboro II obolis[*](duobus ll.v.) in mulso—efficacius[*](helleboro—efficacius om.R.) helleborum [*](dist. ego.) —ad vomitiones et ad bilem[*](et bilem R.) nigram extrahendam.

[*](Diosc. IV 79.)[*]((Diosc de venen. 11. Scribon. 179).) Cicuta quoque venenum est, publica Atheniensium poena invisa, ad multa tamen usus non omittendi. semen habet noxium; caulis autem et viridis estur a[*](estur a dEG. est urat r. estur B. urit et v.) plerisque [*](plerumque v. a. G.) et in patinis[*](pastinis d. pla- tanis Ev. a. B.). levis hic et geniculatus[*](geniculatis et VR.) ut calami,

nigricans, altior[*](nigricons altiore d. nigro onsolatiore (tons- V2) VR.) saepe binis cubitis, in cacuminibus[*](cacumine dT.) ramosus, folia[*](folia om.R.) coriandri[*](foliandri R.) teneriora[*](teneriore V. tenuiore d.), gravia[*](grauia ego (an grauiora?) -ui VdEv. -uidi R.) odoratu, semen aneso[*](aniso dEv. a. H.) crassius, radix concava, nullius[*](nulli d.) usus. semini et foliis refrigeratoria vis; sic et necat[*](ciet necat E cito necat man. Dal. quae si (quos P) enecat v. a. S.) : incipiunt algere[*](algere v. -geri (-giri V1) ll.) ab extremitatibus corporis.[*](cfr. Plin. XIV 58.) remedio est, priusquam ad vitalia pereniat , vini natura excalfactoria. sed in vino pota[*](pota dEv. ruta r.) inremediabilis existit[*](existit VRdTfS. -stimatur Ev.). sucus exprimitur foliis floribusque, tum enim maxime tempestivus est; melior[*](melior VRdTfD. et melior v. om.EG.) semine trito expressus [*](dist. ego.) et sole densatus in pastillos[*](pastillos dv. -llo r.). necat[*](nec ad V.) sanguinem[*](sanguiiinem VRdTv (S). -ine E(?)G.) spissando—haec altera[*](alterius E.) vis ei[*](ei ego. et ll. v.) —; ideo sic necatorum[*](necaturo d.) maculae in corporibus apparent.[*](Pl. iun. 22, 1–3.) ad dissolvenda medicamenta utuntur illo pro aqua. fit ex eo et[*](et VRdTS. ē E.del. v.) ad refrigerandum stomachum malagma. praecipuus tamen est[*](est om.dE(?) Dal.) ad cohibendas epiphoras aestivas oculorumque dolores sedandos circumlitus[*](circumlitus Ev. -tum r Ven. -tu J.) ; miscetur collyriis. et alias[*](alias J e coni. S. -ios ll. cfr. XXIII 52. XX 213. XIII 102.) omnes rheumatismos cohibet. folia quoque tumorem omnem doloreinque et epiphoras[*](epi- foram VRd.) sedant.[*](Diosc. eupor. I 135. Marc. 33, 27. 62. Th. H. IX 15, 8. 16, 8.) Anaxilaus auctor est mammas[*](mammas actor est E.) a virginitate inlitas semper staturas. quod certum est, lac puerperarum mammis inposita extinguit[*](extingut V. -gunt Rd.) veneremque[*](uenerem E.) testibus circa pubertatem inlita. remedia, in[*](remedia in ego. -dia VRdS. -dio D. -dia libertate (-rationi v) Ev.) quibus bibenda censetur , non equidem praeceperim. vis[*](praeceperim. uis J. -peri- muss ll.G. -pimus v.) maxima[*](maxima uis v. a. J.) natae Susis[*](natae Susis G e Theophr. natae suis ll. terrae v.)
Parthorum, mox Laconicae, Creticae, Asiaticae[*](asiricae V. assyriacae T. ac Cilissae P coll. Diosc.), in Graecia vero Megaricae[*](negaticae VRd.), deinde Atticae.

Cremnos[*](cremnos VdEVen.(D). crēnos R. crethmos Verc. cfr. XXVI 94 (82). 160.) agrios[*](agrion d.) gremias[*](gremias ll.fv (J). gram- Bas. (e Festo).) tollit oculorum inpositus, tumorem quoque polenta addita.

Nascitur[*](nescitur R.) vulgo molybdaena[*](molybdaena v. -bena ll.), id est plumbago, etiam in arvo[*](in aruo E. martio r.), folio lapathi, crassa[*](crassa radice v. a. J. (an radice crassa?).), hispida. hac commanducata si oculus[*](oculos V.) subinde lingatur[*](lingatur VRdTJ. elin- EG. liniatur S e coni. G. religatur v.), plumbum, quod est[*](est (dE?)v(D). om. rS.) genus vitii, ex oculo tollitur.

Capnos trunca[*](trunca J ('ut opponatur fruticosae'). cfr. XXVI 57. truma dE. truna r. prima v.), quam pedes gallinacios vocant, nascens in parietinis et saepibus[*](et seminibus E.), ramis tenuissimis sparsisque , flore[*](an folio uiridi?) purpureo, viridis suco caliginem discutiti; itaque in medicamenta oculorum additur.

[*](Diosc. IV 108. Marc. 8, 182.) Similis et[*](simili est R. -le est V.) nomine et effect, sed alia est capnos fruticosa, praetenera, foliis coriandri, cineracei coloris, flore[*](flore dEv. flor ei V1. flos ei V2. flores ei R.) purpureo[*](purpereo V1. -pureus V2.). nascitur in hortis et segetibus hordeaciis[*](hordeacis VRD.). clarittem facit inunctis oculis delacrimationemque ceu[*](ceu Ev. feu r.) fumus, unde nomen. eadem evolsas palpebras renasci prohibet.

[*](Diosc. I 2. Isid. XVII 9, 10.) Acoron iridis[*](uiridis d. idis E.) folia habet angustiora tantum[*](et tantum E.) et longiore pediculo, radices nigras minusque venosas, cetero et has similes iridis[*](iridis Ev. ederis rf.), gustu acres, odore non ingratas, ructu faciles. optumae Daspetiacae e[*](daspetiacae e J. -iace V. -ice d. daepetiace R. despe//ie E. aspleticae e coni. S coll. Diosc. ponticae dein v.) Galatia[*](galatiae d. -icae v. a. J.), mox Creticae , sed plurimae[*](primae Ev. a. S.de mendo cfr. XXXVII 54. XXIX 67.) in Colchide iuxta Phasin amnem et

ubicumque in aquosis. recentibus virus maius quam vetustis , Creticae candidiores Ponticis.[*](cfr. Diosc. I 1.) siccantur, ut iris[*](ut iris (vel iridis) ego. utris ll. -ibus v. uere D.), in umbra[*](in umbra om.d.) digitalibus frustis[*](frusiris VR.). nec non inveniuntur qui oxymyrsinae radicem acoron[*](acaron C.) vocant[*](uocatur R.), ideoque quidam hanc acorion[*](acorion VRdT(P)S. -roi E. acoron (acar- C) agrion v.) vocare malunt. vis ei ad calfaciendum extenuandumque ,[*](dist. ego.) efficax contra suffusiones et caligines oculorum, suco eiusdem poto contra[*](quae poto contra V. poto contraque v. a. S.) serpentes.

[*](Diosc. IV 90. 91.) Cotyledon parvula herba est[*](est in VRdS. t in E.del. v. (an semen habet in? cfr. Diosc.).), in cauliculo tenero, pusillo folio pingui[*](folio pingui S. pingui folio B e Diosc. pingui ll. v.), concavo ut coxendices[*](excoxendices E.). nascitur in maritimis petrosisque[*](p???torisque R.) umidis[*](umidis ego coll. Marc. 12, 3. uiridis ll. v.), radice olivae modo rotunda. oculis medetur suco. est aliud genus eiusdem sordidis foliis, latioribus densioribusque circa radicem velut[*](uelut v. uel ll.) oculum[*](oculorum con V. -lum ei; R.) cingentibus, asperrimi gustus[*](gusto E.), longiore caule, sed[*](caule sed dEv. -les r.) pergracili [*](pergraciles d.om.VR.). usus[*](usus eius v. a. S.) ad eadem quae sativi[*](satiui ego. iniui E. iridi (yr- R) rTS. -dis v. iris G.) aizoi[*](aizoi Ev (D) ad seqq. referentes. alzio r. aizoo S (et dist.) coll. Diosc.).

[*](Diosc. IV 88. 89 Th. H. VII 15, 2. cfr. Plin. XVIII 159. XXVII 14.) Duo genera eius[*](eius VS. om. rv(D).) : maius in fictilibus vasculis seritur, quod aliqui bupihthalmon appellant[*](appellant VRS. uocant d(?)Ev.), alii zoophthalmon [*](zoobthalmon ap- pellant V.), alii stergethron[*](stergethron C. -ton (hist- d) ll.v.), quia[*](quia VdS. quod Ev(J). quia—hypogeson om.R.) amatoriis conveniat[*](conueniant Vd.), alii hypo- geson[*](hypogeson B ('e codd. Rom.'). stergeton VE.om. (R)d. speg- v. cfr. nota ad XVII 159. (exspectes potius epi- vel hypergeson, sed ane hoc quidem usquam traditum est).), quoniam in subgrundiis[*](sugrundis VR.) fere nascitur[*](nascitur stergeton d.) ; sunt qui ambrosiam potius[*](potius om.RS.) vocant et qui amerimnon, Italia[*](italias Rd. -li v. a. S.) sedum[*](seddum V.)

magnum aut oculum[*](oculum dv. -lorum rf.) aut digitillum. alterum minusculum, quod erithales[*](erithales C. -theles v. -tiles VR. -////des E. -cles d.) vocant, alii trithales[*](trithales C. -theles v. -chales E. -cteles r.), quia ter[*](quia ter dEv. quater r.) floreat, alii erysithales[*](erysithales VfJ.cfr. XXVI 137. erisist- Rd. chrysot- E(?)v.), aliqui isoētes[*](isoetes v ex ind. is (his V2) et si VR. ysetun d. sem E.), Italia[*](italia EJ. milia VR. alii d. sed G. sed alii itali v.) sedum[*](sedum ll.v(J). del. G.), sed aeqne[*](sed aeque ego. (cfr. XXIX 85). sed qui VRdJ. qui E. alii v. del. G. atque D. sed graeci coni. S.) aizoum[*](atzoum R -ouum V.) utrumque, quoniam[*](quoniam om.E.) vireat[*](uirerat R. uiret G.) semper[*](semper ll.S. emper aliqui semperuiuum E2v(D), a Plinio nusquam alibi dictum.). maius et cubiti altitudinem [*](altitudine VRd.) excedit, crassitudine plus quam pollicari. folia[*](folia G e Diosc. lia ll. -iud v.) in cacumine linguae similia[*](simile v. a. G.), carnosa, pinguia, larga[*](largo v. a. H.) suco, latitudine pollicari, alia in terrain convexa, alia stantia ita, ut[*](ita ut dEv. it V1R. ut V2. ita S.) ambitu effigiem imitentur[*](imitentur dv. -tantur VES. -tatur R.) oculi. quod[*](quo E.) minus est, in muris[*](muri VR.) parietinisque et tegulis nascitur[*](innascitur E.), fruticosum a radice et foliosum[*](foliosum VRdTfH(J). fufum ES. furfum v.) usque ad cacumen, foliis angustis, mucronatis, sucosis, palmum[*](palmū D cum U 547. -mo ll. v. cfr. XXVI 39. 68. 82. XXIII 131.) alto caule. radix inutilis.

[*](Dios. IV 89 [91] coll. II 217.) Huic similis[*](simile VRE.) est quam Graeci andrachnen[*](andrachnen v. cfr. XIII 120. -raciem VRd. -rechien E. -rachlen S coll. ind.) agrian[*](agrian J. -am v. agarian VR. -am d. enagrian E.) vocant, Italia[*](italia VRdS. -licae E. -li v.) inlecebram[*](inlecebram (ille- B) S e Diosc. elecebram d. -ant V. ecelebrant R. celeb- Ev.), pusillis[*](pusillos VR. in pastillos v. a. B.) latioribus foliis et[*](et VRdfv(D). om.EC(J). sed S.) breviore [*](breuiore VD. ori Ev. -or r.) cacumine. nascitur in petris[*](petrosis dT.) et colligitur cibi causa.

Omnium harum vis eadem, refrigerare[*](perfrigerare Ev. a. H.) et adstringere. [*](Diosc. IV 88. eupor. II 137. 121.) medentur epiphoris folia inposita vel sucus inunctis[*](inunctus dTv. a. G. cfr. nota ad § 142.), purgat[*](pungat E.)

enim ulcera oculorum expletque[*](expersque E.) et ad cicatricem perducit palpebras deglutinat. eaedem[*](eadem VRVen.) capitis[*](capiti VR.) doloribus medentur suco vel folio temporibus inlitis, adversantur phalangiorum ictibus, aconito vero maius aizoum[*](atzoum V1. adz- V2R.) praecipue. a scorpionibus quoque habentem id feriri[*](fieri VR.) negant.

[*](Diosc. IV 69. eupor. I 57. 67. (Marc. 9, 60). Diosc. II 152 III 82.—Marc. 15, 38. Pl. iun. 20, 17.) Medentur et aurium dolori, item sucus[*](sucus VRTfS. sucus in- unctus d(?)Ev(D).) hyoscyami[*](hyoscyami TEv. -mos rf.) modicus [*](modica E. -ce v. a. S.), item Achilleae et centaurii minoris et plantaginis, peucedani cum rosaceo et meconio[*](meconi VR.), acori sucus cum rosa —omnis autem strigili calefactus infunditur—, cotyledon etiam purulentis cum[*](cum VRv(S). et cum d(?)EG.) medulla cervina calefacta, ebuli radicis [*](dist. D.) tritae sucus linteo colatus, mox in sole densatus et, cum opus sit, rosaceo dilutus et calefactus.

Parotidas verbenaca[*](uerbenacae R. -ca quoque v. a. S.), item plantago sanat, item sideritis cum axungia vetere.

[*](Diosc. III 4 [6]. eupor. I 160. Pl. iun. 23, 19. Marc. 10, 62.—Diosc. III 48. IV 69. eupor. I 69. Cels. VI 9. Marc. 12, 59. Pl. iun. 27, 12.—Diosc. IV 8.—Diosc. II 152. Marc. 12, 60. Pl. iun. 27, 13–15.) Narium ozaenas[*](ozaenas v. -nam S. cfr. XXIV 113. ozena VRd. ozen E. (an ozaena emendatur?).) emendat aristolochia cum cypero.

Dentibus remedio sunt panacis[*](panaci VRd.) radix commanducata , praecipue Chironiae, item sucus collutis[*](col- lutis Ev((D). -tibus rfS.), radix hyoscyami ex aceto manducata, item Polemoniae. commanducatur [*](commanducatur Ven.(S). -an- tur ll.v.) et plantaginis radix[*](radices v. a. S.), aut colluuntur[*](coluntur VR.) in aceto decoctae suco; et folia esse[*](esse VRES. edere dT. sunt v.) utile[*](inutile E. utilia v. a. S.), vel si sanguine gingivae[*](sanguinem gingina VR.) putrescant; [vel[*](uncos ego posui. uel ll.Tv(J). uel (uel si S cum vet. Dal.) sanguinis sit reiectio C coll. Diosc. del. Brot. (an pu- trescant tumeantve?).) ] semen eiusdem apostemata et collectiones

gingivarum sanat.[*](Diosc. III 4 [6]. (eupor. I 79). IV 42. eupor. I 69. Cels. VI 9. Marc. 12, (1) 30. Pl. iun. 27, 16–20.—Diosc. IV 102. Pl. iun. 27, 20. Diosc. III 27. 82. II 209.) et aristolochia gingivas dentesque[*](dentesue d(?)ES.) confirmat , verbenaca[*](uerbenace E. -acae S cum vet. Dal.) cum radice commanducata et decoctae[*](decoctae v(S). -ta ll.C.) ex vino aut aceto sucus colltus, item quinquefolii radicis[*](radices Ev. a. S.) decoctae ad tertias in[*](in ego. cfr. infra. om. ll. v. ex Pl. iun.) vino aut aceto. prius quam decoquatur [*](decoquantur EC.), aqua marina aut salsa lavatur[*](Isauatur R. lauantur Ev. a. J.) ; decoctum diu[*](diu om.E.) tenendum in ore. quidam cinere quinqlefolii fricare malunt. et verbasci radix decoquitur in vino ad colluendos dentes, et hysopo[*](hysipo VR.) colluuntur[*](coluuntur VD.) et peucedani[*](peucedanis VR.) suco cum meconio vel radicum anagallidis[*](anacallidis VRd.), magis feminae, suco ab altera nare, quam doleat, infuso.

[*](Diosc. IV 95. Isid. XVII 9, 53.) Erigeron[*](Frigeron VR.) a nostris vocatur[*](uocatus VR.) senecio. hanc si[*](si dEv. sine r. an si ter? cfr. § 148. XXI 42.) ferro circumscriptam[*](circumscripta VR.) effodiat aliquis tangatque ea dentem[*](ter dentem Cornar.) et alternis ter despuat ac reponat in eundem locum ita[*](eta V. eza R.)[*](ita V2v. itē r.), ut vivat[*](bibat E.) herba, aiunt dentem eum postea non doliturum. herba est trixaginis[*](trixa- gini V.) specie et mollitia, cauliculis subrubicundis . nascitur in tegulis et in muris[*](moris VR.). nomen hoc[*](hoc nomen RS.) Graeci dederunt, quia vere canescit. caput eius numerose[*](numerose V2d. -ore V1R. -osa Ev. cfr. XXXIII 61.) dividitur lanugine, qualis est spinae, inter divisuras exeunte; quare Callimachus[*](gallimachus R. galliam chus V.) eam acanthida appellavit, alii pappum. nec deinde Graecis de ea constat. alii erucae foliis esse dixerunt, alii roboris—at minora[*](at minora ego. minora aminora E. minora rJ. sed minoribus (-ra D)v.) multo—, radice alii supervacua, alii nervis utili[*](utilia/// V.), alii potu strangulante. e diverso quidam[*](quidem E.) regio morbo cum vino dederunt et contra omnia

vesicae vitia, item cordis et iocineris. extrahere renibus harenam dixere. ischiadicis drachmam cum oxymelite ab ambulatione propinavere[*](propriauere E.), torminibus quoque et[*](et om.d(?)Ev. a. S.) in passo utilissimam, praecordiis etiam cibo ex aceto eam praedicantes serentesque[*](serentesque Ev. -tes d. serpentes V.om.R.) in hortis. nec defuere qui et alterum genus facerent nec quale[*](quale Ev. -lem VR. -lis d.) esset[*](essent VR.) demonstrarent, contra serpentes in aqua bibendam edendamque[*](medendamque VRd.) comitialibus dantes. nos eam Romanis experimentis per usus digeremus. lanugo eius cum croco et exiguo aquae frigidae trita inlinitur epiphoris , tosta[*](tosta R (?)v. tota r.) cum mica salis strumis.

[*](Diosc. IV 85.—II 211. IV 149.) Ephemeron folia habet iilii[*](lilii Ev. illis r.), sed minora, caulem parem, florem caeruleum, semen supervacuum, radicem unam digitali[*](digitalem E.) crassitudine, dentibus praecipuam[*](praecipuum R.) concisam in aceto decoctamque, ut tepido colluantur. et ipsa etiam radix[*](radix mobiles v. a. S.) sistit; cavis[*](sistit cauis Ev (J). sistit in (sistint VR) cauis rTBrot. an sistit motus? cfr. XX 16.), exesis[*](exesis S (et ex- v). -si ll.TJ (offendente num. singulari).) inprimitur. chelidoniae radix ex aceto trita continetur ore, erosis veratrum nigrum inprimitur [*](imponitur v. a. S.), mobiles utrolibet decocto[*](utralibet decocta d (?)Ev. a. S.) in aceto firmantur.

[*](Diosc. III 11. cfr. Plin. XXVII 71 (89). XXX 24. (XXII 121).) Labrum Venerium[*](uenerium D. -reum v. (cfr. XVIII 124). uenenarium ll.) vocant in flumine nascentem. est ei vermiculus[*](uermiculum VR.), qui circa dentes fricatur[*](fricatur ego. cfr. XXII 121. necatur (ortum ex Fncatur) ll. G. de mendo cfr. § 167. XXVI 11. 15. XXX 83. XXVIII 133. ligatur v. nectitur D cum U 547 (contra Plinii usum).) aut cavis dentium cera includitur. cavendum ne vulsa[*](uulsa VdE. euu- v. cfr. nota ad XVIII 296; adde XIX 28, ubi etiam 27 (et fortasse 16) rectius uellitur scribendum erat. auu- R (?)G.) herba terram tangat[*](tangant VR. (an recte?).).

[*](Diosc. II 206. cfr. Geop. II 6, 30.) Ranunculum vocamus quam[*](quam dv(S). cfr. ind. et supra § 93. 117. 171. qua VR. quem E(?)C(D).) Graeci batrachion.

genera eius IIII: unum pinguioribus quam coriandri fohis et ad latitudinem malvae accedentibus, colore livido, caule alto[*](alto S e coni. Dal. alio VRd. albo Ev. an cubitali? cfr. Diosc.), gracili et radice alba. nascitur in limitibus umidis et opacis. alterun foliosius[*](foliosis E.), pluribus foliorum incisuris, altius[*](altius dED. alitus r. altis v.) caulibus. tertium minimum est, gravi odore, flore[*](grauiore flore R.) aureo. quartum simile huic, flore lacteo[*](lacteo Brot. Cum Buellio e Diosc. luteo ll.v. (J).). omnibus vis caustica, si cruda folia inponantur, pusulasque ut ignis[*](igni V. igi E.) faciunt. ideo ad lepras et psoras[*](psoras dv. spo- r.)iis[*](iis S. is VRED. eis G. om.dv.) utuntur et ad tollenda stigmata, causticisque[*](causticisque d(?)Ev. -cis uriae V. -cis uirie E.an causticis uarie (vel uero)?) omnibus miscent. alopeciis inponunt celeriter removentes[*](emouentes VET. euome- d.). radix in dolore commanducata diutius rumpit dentes; eadem[*](ad (at S) eadeim R.B) sicca concisa sternumentum [*](sternu- tamentum V2dEv. a. S(D). cfr. nota ad XXIV 97.) est.[*](cfr. Plin. XXI 144. XXVI 24.—Diosc. II 152. Pl. iun. 25, 7–9. Diosc. IV 42. 70.) nostri herbarii strumum eam[*](stru- mum eam VRdTfS. strumeam Ev. cfr. ind.) vocant, quoniam medetur strumis et panis parte in fumo suspensa, creduntque ea rursus sata rebellare quae curaverint[*](curata fuerint (vet. Dal.) S.) vitia, in[*](uitia in ego. -tia ll. v. (quo in CFW Müller p. 22. et in plantagine coni. Dal.).) quo scelere et plantagine utuntur. oris ulcera intus[*](intus ll. v. an illitus?) sucus plantaginis emendat et folia radicesque commanducatae [*](commanducatae VdS. -te R. -ta Ev(D).), vel si rheumatismo laboret[*](laboret Ev. habet r.) os, ulcera faetoremque quinquefolium, ulcera psyllium[*](psyllium. v. -llum E. pusillum r.).

[*](Pl. iun. 25, 17–22. Marc. 11, 12. Pl. iun. 24, 1–3. Marc. 10, 62. Diosc. III 27. IV-76.) Conposita quoque contra faetores, vel maxime pudendum[*](pu- dentium VRd.) vitium[*](uitulum VR.), trademus. ergo folia myrti et lentisci pari pondere, gallae Syriacae dimidium pondus simul terere et vino vetusto sparsa mandere matutino ex usu[*](et usus E: optimum v. a. H.)

est, vel hederae bacas cum casia[*](cassia Vd.) et murra[*](myrrha RdEv. a. S.) pari pondere ex vino. naribus utilissimum est dracontii semen contritum ex melle, etiam si carcinomata in iis sint[*](sit VRd.). suggillata hysopo emendantur, stigmata[*](stag- mata R.) in[*](in Rv. om. r.) facie mandragoras[*](mandragora v. a. H.) inlitus[*](illitus dTE(P)H. -ta v. inlinitus VRS. cfr. XXIII 124.) delet.

Sensit[*](sensit et v. a. S.) facies hominum et[*](et ll. D. del. v.) novos omnique aevo priore incognitos non Italiae modo, verum etiam universae prope Europae morbos, tune quoque non tota Italia nec[*](nec VRdv. ne E.) per Illyricum Galliasve aut Hispanias magno[*](magnopere RdEv.a.S.) opere vagatos aut alibi quam Romae circaque, sine dolore quidem illos ac[*](ac VRdG. aut Ev.) sine pernicie vitae, sed tanta foeditate, ut quaecumque mors praeferenda[*](petenda d.) esset.

[*](Pl. iun. 32, 12–17. (cfr. Marc. 19, 1).) Gravissimum ex iis[*](iis v. n E. his rC.) lichenas appellavere Graeco nomine, Latine[*](latini V2.), quoniam a mento fere oriebatur, ioculari primum lascivia, ut est procax multorum natura in alienis[*](aliena R1) miseriis[*](miseris ED.), mox et usurpato[*](usurpate R1.) vocabulo mentagram, occupantem[*](occupantē RdTv. -te r.) multis[*](in multis v. a. S.) et[*](et ll. Ven. (S). del. v.) latis[*](latius ego. intus V1RdTfS. in- tuitus Er. man.Dal. Ven. intutus V2. del. v (D). an intentius.? cfr. § 6.) totos[*](totus V. totosque man. Dal. Ven.) utique voltus, oculis tantum inmunibus,

descendentem[*](tantum manibus descendente E.) vero et in colla pectusque ac manus foedo cutis furfure.

[*](Pl. iun. 33, 7. 8.) Non fuerat haec lues apud maiores patresque nostros et primum Ti[*](ti V1R1D. tiberii d(?)v. titi r.). Claudi Caesaris principatu medio inrepsit in Italiam quodam Perusino[*](persino VR(Dal.).) equite[*](equiti RE.) Romano, quaestorio scriba, cum in[*](in om.d.) Asia adparuisset[*](aperuisset (-sset et d) Vd.), inde contagionem eius inportante. nec sensere id malum feminae aut servitia plebesque humilis aut media, sed proceres veloci transitu osculi maxime, foediore multorum, qui perpeti medicinam toleraverant, cicatrice quam morbo. causticis namque curabatur, ni usque[*](pius- que V1. pri- V2.) in[*](in Vr (in ras.) Ev (J). ad dTfS.) ossa corpus exustum esset, rebellante[*](se bellante d.) taedio.[*](Pl. iun. 32, 17–19.) adveneruntque ex Aegypto, genetrice talium vitiorum, medici hanc solam operam[*](operam Erv. orem dT. morem VR. opem P.) adferentes magna sua praeda, siquidem certum est Manilium Cornutum e[*](et (pro e) E. ex v. a. H.) praetoriis legatum Aquitanicae provinciae HS CC[*](CC (H)D.) elocasse in eo morbo curandum sese[*](esse V2Er.). accidit quoque[*](quoque ego. que ll.v.) saepius , ut nova contra[*](contra V2dErv. om.V1RTD. an ut contra noua? (cfr. XII 92. XVII 41. XXI 33. XXXI 11).) genera morborum[*](post morborum falso iteraverunt curandum—saepius R, acci- ditque saepius V.) gregatim sentirentur . quo mirabilius quid potest reperiri[*](repperiri VE.) ? aliqua gigni repente vitia terrarum in parte certa[*](creta d. -am V.) membrisque hominum certis vel aetatibus aut etiam fortunis, tanquam malo eligente, haec in pueris grassari, illa in adultis[*](adulteris E.), haec proceres sentire, illa pauperes!

L. Paullo[*](paullo VdH(D). paulo rv(S).) Q. Marcio censoribus primum in Italia[*](ita- liam d(?) G.) carbunculum evenisse[*](euenisse coni. J (coll. accidisse § 7 init.). uen- ll.v. de mendo cfr XVII 233.) annalibus notatum[*](notatum VRdTfS. consti- utunm E. conscriptum v.) est, peculiare Narbonensis provinciae malum, quo duo consulates obiere[*](obire E.)

condentibus haec nobis eodem anno, lulius Rufus atque[*](atque V2dU. adque V1. et Q. rv. cfr. Tac. ann. XV 33.) Laecanius[*](laecanius D. lee- ll. v. Lic- Bas. e Diosc. praef.) Bassus, ille[*](illesi E.) medicorum inscitia[*](inscitia rv. -tiam E. inscientia rfH. cfr. XXIX 18. 23. 25. XXXI 131.) sectus[*](secutus V2E.), hic vero pollici laevae[*](leue E.) manus evulso[*](euulsu V. -sa E.) acu ab semet ipso tam parvo[*](paruo uulnere v.a.S. an paruo puncto? cfr. XXVIII 198.), ut vix cerni posset[*](possit VED.). nascitur in occultissimis corporum partibus et plerumque sub lingua duritia rubens vari[*](uari H cum P. -rii VRdT. -riis Erv. -ricis G.) modo[*](modis v.a.G.), sed capite nigricans[*](nigrans E.), alias[*](alias dErv. -ia r.) livida[*](in liuida E. in ll. J. del. v.), in corpus intendens[*](tendens d.) neque intumescens, sine dolore, sine pruritu, sine alio quam somni indicio, quo gravatos in[*](grauato in E. -to sint d.) triduo aufert, aliquando et horrorem adferens[*](auferens E.) circaque pusulas parvas, rarius febrem, stomachum faucesque ut[*](faucesque ut ego. -esque VR. -esque cum d(?)v. paucisque Er.cfr. de ut VIII 158. IX 122. 152. 153. XI 85. XVIII 115. XX 38. XXX 63. XXXI 109. XXXIII 29. XXXVI 127.) invasit, ocissime exanimans[*](examinans V. exinani E.).

[*](Pl. inn. 33, 20–34, 1. Marc. 19, 18. Celsus III 25.) Diximus elephantiasim[*](elephantiasim dS (-sin v). elefa- r.) ante Pompei Magni aetatem non accidisse[*](occidisse E.) in Italia[*](italiā R1.), et ipsam a facie saepius incipientem,[*](20,144) in nare prima veluti lenticula, mox increscente[*](increscente J cum Strackio. cfr. Marc. inare- ll.H(D). inuale- v.) per[*](dist. ego coll Celso.) totum corpus, maculosa variis coloribus et inaequali cute, alibi crassa, alibi tenui, dura, alibi ceu scabie aspera, ad postremum vero nigrescente et[*](et om.VR1.) ad ossa carnes adprimente , intumescentibus digitis in pedibus manibusque. Aegypti peculiare hoc malum et, cum in[*](in om.R1.) reges[*](greges E.) incidisset, populis funebre, quippe in balineis[*](balneis R1.) solia temperabantur[*](temperabuntur E.) humano[*](humani V.) sanguine ad medicinam eam. et hic quidem morbus

celeriter in Italia restinctus[*](rest//ictus R1. restri- f.) est[*](est om.VR1.), sicut et ille, quem gemursam[*](gemursa Vdf) appellavere prisci inter digitos pedum nascente m[*](nascent v. -ti ll.), etiam nomine oblitterato.

Id ipsum mirabile, alios desinere in nobis, alios durare[*](alias durare V.), sicuti colum. Ti[*](ti V1RD. tiberii d(?)v. titi V2. pti E. p???ti r.). Caesaris principatu inrepsit id[*](id om.Ev.a. H.) malum, nec quisquam id prior imperatore ipso sensit, magna civitatis ambage[*](ambige R.), cum in[*](in V1dTS.om. rv.) edicto eius excusantis[*](excusantes E.) valetudinem legeret nomen incognitum. quid[*](qui VR1.) hoc esse dicamus aut quas deorura iras? parum[*](iras parum VRdv. inasperum E1. -parum E2. minas parum man. Dal.) enim erant[*](erant enim VRdS cfr. XXI 78. XXIII 4. IX 105.) homini certa morborum genera, cum supra trecenta essent, nisi etiam nova timerentur! neque ipsi autem homines pauciora sibi opera sua negotia inportant.

[*](Celsus I praef. cfr. Plin. XXIX 4–6. Isid. IV 9, 4.) Haec apud priscos erant quae memoramus[*](memoraaimus U(D).) remedia[*](remedia dv. et media VR. media (m in ras.) E.), medicinam[*](medicine v. -na ll.) ipsa quodammodo[*](ipso quo- nam modo V.) rerum natura faciente, et diu fuere.

Hippocratis certe, qui primus medendi praecepta clarissime condidit, referta herbarum mentione invenimus volumina, nec minus Diocli[*](dioclis d(?)v.a.S.) Carysti[*](ciaristi VR. car- r.), qui secundus aetate famaque[*](famaque VRdv. namque Er.) extitit, item Praxagorae[*](praxagora E.) et Chrysippi ac deinde Erasistrati[*](crassistrati E.) Cei[*](Cei P e Strabone X 5, 6 p. 486. co ll. del. v.a. U. Coi coni. S.), Herophilo quidem, quamquam subtilioris sectae conditori, ante omnis[*](omnis ll.S. -nes v. an omnia?) celebratam [*](celebratum E. -ante etiaratum S.) rationem[*](rationis R.)[*](dist. ego (ut intellegatur rationem herbarum post Herophilum ad verba descendisse, cum tamen usus efficacissimus herbarum magister esset). an vero ab usu?), iam[*](iam ego. eam ll. v.) paulatim, usu efficacissimo rerum omnium magistro, peculiariter utique medicinae, ad verba

garrulitatemque descendentem[*](defcendentem V1dT. -te v(S). defendentem r. -te H.). sedere namque[*](sedere namque v. seddere namque Er. sed frenam (-na V2) que (q??? R) VR. s; fere namque d. | in VRdTS. in his (iis v) EC.) in scholis auditioni[*](aut ditioni d.) operatos[*](operatus E. occupatum v.a.G.) gratius[*](grauius R1.) erat quam ire per solitudines et quaerere herbas alias aliis diebus anni.

[*](Celsus I praef.) Durabat tamen antiquitas firm[*](firmas VR.) magnasque confessae [*](conferrae V.) rei vindicabat reliquias, donec[*](reliqu//as donec V2. donec reliquas E.) Asclepiades aetate Magni Pompei orandi[*](orandę E. rhetoricae v.a.G.) magister nec satis in arte ea[*](eas E.) quaestuosus , ut ad alia quam forum[*](quam forum VRdTfH. eorum Er. del. v.) sagacis ingenii, huc[*](hoc VR1.) se repente convertit atque, ut necesse erat homini qui nec id egisset nec remedia nosset oculis usuque[*](usque Vf.) percipienda, torrenti[*](torrentia E.) ac meditata cotidie[*](cottidie E.) oratione blandiens omnia abdicavit totamque medicinam ad causas[*](causas VRdTfS. -sam EG. casum man. Dal. v.) revocando coniecturae [*](coniectura E. -ram v.a.H.) fecit,[*](Celsus II 14 init.) quinque res maxume communium auxiliorum professus, abstinentiam cibi, alias vini, fricationem corporis, ambulationem, gestationes[*](gestationis VRED.), quae cum unusquisque semet ipsum sibi praestare[*](praestaret E.) posse[*](posset REv.a.G.) intellegeret[*](intellegeret EG. -rent r. -re v.), faventibus cunctis, ut essent vera quae facillima[*](facillime V.) erant, universum prope humanum genus circumegit in se[*](circumegit se V. -gisse d.) non alio modo quam si caelo demissus[*](demissus TS. dim- (-isus V) Vd. adm- E. em- Rv.) advenisset.

[*](Celsus III 14. IV 26. Apuleius Florid. IV p. 30.) Trahebat praeterea mentes[*](mentis VS.) artificio inani, alias[*](inani alias ego. (de mendo cfr. § 6 extr.). animalia VRdU. mirabili d(?)v. -ili iam S. animos iam JD.) vinum[*](uinuam Rdv. -na VS. -no EVen.) promittendo aegris dandoque tempestive, iam[*](iam VRdTfS. tam Er. tum v.) frigidam aquam et, quoniam causas morborum scrutari[*](scritari E.) prius

Herophilus instituerat, vini rationem inlustraverat Cleophantus apud priscos, ipse cognominari se[*](cognominari se dEv (J). -aueris e r. -omen ab aegris S cum Gronovio. -omen a linis et U.) frigida danda praeferens[*](dist. ego.), ut[*](aut E. et ut v.a. G.) auctor est M. Varro. alia quoque blandimenta excogitabat, iam suspendendo lectulos[*](lectulo d.), quorum iactatu[*](iactura R1d1. -tatura Vd2fS.) aut morbos[*](morbi V.) extenuaret aut somnos adliceret, iam balneas avidissima homninum cupidine[*](cupidinem V. -ditatem R1.) instituendo et[*](et om.R1d.) alia multa dictu[*](dictu dErv. -ta r.) grata[*](grauia Er.) atque iucunda, magna auctoritate nec minore fama,[*](Celsus II 6.) cum occurrisset ignoto funeri, relato homine[*](hominem E.) ab rogo atque servato, ne quis levibus momentis tantam conversionem factam existimet. id solum possumus indignari, unum hominem e levissima[*](e leuissima dv. fleu- r.) gente[*](gentes in eo pipus E.), sine opibus ullis orsum, vectigalis sui causa repente leges[*](legis V.om.E.) salutis humano generi[*](generis E. -reri V.) dedisse, quas tamen postea abrogavere[*](adrogauere V.) multi[*](multa E.).[*](Celsus III 9. II 17.) Asclepiaden [*](asclepiadem REv. a.S. -des dT.) adiuvere[*](adiuuere V2Rv. -uuare E. -uuene V1. aduenit d1. inuenit d2T.) multa[*](multi v.a.G.) in antiquorum[*](in anti- quorum VRdTH. quorum Ev(G). del. C.) cura nimis anxia et rudia, ut obruendi[*](obrudiendi E.) aegros veste sudoresque omni modo ciendi, nunc corpora ad ignes torrendi solesve adsiduo[*](adsidue dTv.a. G.) quaerendi[*](tanta dT.) in urbe[*](urbem V.) nimbosa, immo vero tota Italia imbrici- trice[*](imbricitrice ego. cfr. Macrob. I 17, 49. imperatrice ll.v. imbrium creatrice J. imitatrice D. nimborum altrice coni. S. immo—imperatrice uncis inclusit U.), tum primum pensili balinearum usu ad infinitum blandiente[*](blandiente Vdv (D). -tem r G.).[*](Celsus I 3. II 12, 2. V praef.) praeterea in quibusdam morbis[*](morbi V.) mnedendi cruciatus detraxit, ut in anginis, quas curabant in fauces organo demisso. damnavit merito et vomitiones tune supra modum frequentes. arguit et medicamentorum potus[*](potu E.) stomacho
inimicos, quod est magna ex parte verum[*](uerum VRdTS. uetitum Erv.). itaque nos in primis quae sunt stomacho utilia[*](ut alia VR1.) signamus.

Super omnia adiuvere eum magicae vanitates in tantum evectae, ut abrogare[*](euacuet et abrogaret E.) herbis fidem cunctis possent : Aethiopide[*](aethiope R1.) herba amnes ac stagna siccari; onothu- ridis[*](onothuridis ego. cfr. XXIV 167. condiendis VRdTS. -dendis ErJ. coniectu (ad antecedd. relatum) v. condyendis U coll. Athen. XI 55 p. 477. chondridis coni. J.) tactu clausa omnia aperiri; Achaemenide coniecta in aciem hostium trepidare agmina ac terga verti[*](uertere d(?)v.a.S.) ; latacen dari solitam[*](solita Vd.) a Persarum rege legatis[*](persarum relegatis VdT.), ut, quocumque venissent , omnium rerum copia abundarent, ac multa similia. [*](extr.: cfr. Plin. XXIV 166.) ubinam istae[*](ubinam istae dv. -nimiste r.) fuere, cum Cimbri Teutonique terribili Marte ulularent aut cum Lucullus tot reges Magorum paucis legionibus sterneret? curve Romani duces primam semper in bellis commerciorum habuere curam? cur Caesaris[*](curat curę (om. Caesaris) E.) miles ad Pharsaliam famem sensit, si abundantia omnis contingere unius herbae felicitate poterat? non satius fuit Aemilianum Scipionem Carthaginis portas herba patefacere quam machinis claustra per tot annos quatere? siccentur[*](quateres iactentur E.) hodie[*](hodie om. v.a. G.) Meroide[*](merodie f. aethiopide v.a. H.) Pomptinae paludes tantumque agri[*](agri v. -is ll.) suburbanae reddatur[*](reddantur Er.) Italiae! nam quae apud eundem Democritum invenitur compositio medicamenti, quo pulchri bonique et fortunati gignantur[*](gignantur om.R1d.) liberi, cui umquam[*](cur numquam v.a. H.) Persarum regi tales[*](talis est man. Dal. v.a.G.) dedit[*](dedit G. -ita ll.v. an dedit ea (sc. compositio) vel dedit? & (vel ita) mirum? (ac mirum coni. S).) ? mirum esset[*](esse E.) profecto hucusque provectam [*](profectam S J (tacito errore).) credulitatem antiquorum saluberrimis ortam initiis, si in[*](in (pro non) R1.) ulla re modum[*](morum VR.) humana ingenia novissent atque non hanc ipsam medicinam ab Asclepiade repertam probaturi

suo loco essemus evectam ultra Magos etiam. haec est omni in re animorum condicio, ut a necessariis orsa primo cuncta pervenerint[*](peruenerit E.) ad nimium. igitur demonstratarum [*](demonstrata tum R1. -ratum V.) priore libro herbarum reliquos effectus reddemus, adicientes[*](adicientes VRTfS. -emus d(?)E rG. -musque man. Dal. v.) ut quasque[*](quasque ut d2T. quasque d1. quas man. Dal. v.a.G.) ratio dictabit[*](dictauit E. -uerit v.a.S.).

[*](Pl. iun. 33, 9–13. Marc. 19, 3. 4. 27. 5. Diosc. IV 162.) Sed in lichenis remediis atque tam foedo malo plura undique acervabimus[*](aceruabimus dv. -auimus r.), quamquam non paucis iam[*](non paucis iam non E.) demonstratis. medetur ergo plantago trita, quinquefolium, radix albuci[*](albugi E.) ex[*](ex ego. om. ll. v. ex Pl. iun. in Marc.) aceto, ficulni caules ex aceto decocti, hibisci radix cum glutino[*](glutine lupino Pl. iun. lupino Marc.) et[*](et ll. v. ex Pl. iun.) aceto acri decocta ad quartas[*](quartanas Rdf.). defricant[*](defricantur v.a.D.) etiam pumice, ut rumicis radix trita ex aceto inlinatur[*](dist.ego.).[*](Diosc, IV 53.—Pl. iun. 33, 13. Diosc. IV 154.) et flos visci cum calce subactus laudatur et tithymalli[*](thimalli (om. et) d.) cum resina decoctum. lichen vero herba omnibus his praefertur, inde nomine invento. nascitur in saxis, folio uno ad radicem lato, caule uno parvo, longis[*](paruo longis Erv. longo paruis rTfS.) foliis dependentibus. haec delet et stigmata. teritur cum melle. est[*](an est et?) aliud genus lichenis, petris[*](petris Erv(J). -ras rTS. -rae coni.J.) totum adhaerens[*](inhaerens d(?)G.) ut muscus, qui et ipse inlinitur. hic et sanguinem sistit volneribus instillatus et collectiones inlitus. morbum quoque regium cum melle sanat ore inlito et lingua. qui ita curentur, aqua salsa lavari iubentur, ungui oleo amygdalino , hortensiis abstinere. ad lichenas et thapsiae radice utuntur trita cum melle.

[*](cfr. Marc. 16, 42.—Diosc. III 27. Celsus IV 7. Pl. iun. 32, 4–6. Marc. 15, 29. Pl. iun. 32, 6–8. Diosc. IV 42.) Anginae argemonia medetur sumpta ex vino, hysopumn cum fico[*](fico V1dTfS coll. Diosc. uino V2r (ex corr.) EPl. iun. v.) decoctum et gargarizatum, peucedanum

cum coagulo vituli marini aequis partibus, proserpinaca[*](proserpina V2E.) cum muria ex menis[*](et menis E. et v.a.G. cfr. XXVII 127.) et[*](set (pro et) V1. sed V2. ex v.a.G.) oleo trita vel sub lingua habita, item sucus de quinquefolio[*](deniq; folio E.) potus cyathis III. hic et omnibus faucium vitiis medetur gargarizatus, verbascum[*](uerba sicut E.) privatim tonsillis in aqua potum,[*](Diosc. II 152. Marc. 15, 18. Diosc. IV 42. 76.)

strumis plantago, chelidonia cum melle et[*](melle et v. et ab E.om.r.) axungia[*](axungia—7 item cum rin marg.Ev. om. r.), quinquefolium, radix persollatae , item cum axungia operitur folio suo inposita[*](imposito d.), item Artemisia, radix mandragorae ex aqua. sideritis latifolia [*](lata folia Ev.a.H.) clavo sinistra manu circumfossa[*](circumfossa Erv (D). -fusa VRJ. -confissa d. confissa S.) adalligatur, custodienda sanatis ne rursus sata taedium[*](taedium ego. cfr. § 3, nota ad XXIII 22. die Er.om. rTD. diro v.) herbariorum seelere , ut in quibusdam diximus[*](diximus om.Erv.a.S.), rebellet, quod et in iis[*](iis v. his ll. C. item v. 12.),[*](21,144 25,174) quos Artemisia sanaverit, praedici reperio, item in iis, quos plantago.[*](Diosc. III 159.) damasonium[*](damasonium B e Diosc. cfr. ind. et XXV 124. -sionem d. -sione VRJ. -son v. damisionem Er.), quae et alcima[*](alcima coni. J. cfr. nota ad XXV 130. alcam Vd. -canam E. alia nam r. alia R. alcea C. alisma B. caucalin v.) vocatur, sub solstitio collecta inponitur ex aqua caelesti, folium tritum vel radix tusa cum axungia[*](absungia E.) ita, ut inposita folio[*](filio V.) suo operiatur. sic et ad omnes cervicis[*](omnis ceruices V.) dolores tumoresque quacumque in parte.[*](extr.: cfr. Diosc. eupor. I 155.—Diosc. IV 42. eupor. I 190.) — Bellis in pratis nascitur, flore[*](flore Erv. om. r.) albo, aliquatenus rubente. hanc[*](hanc VRdv. ac E.) cum Artemisia inlitam efficaciorem esse produnt.— Condurdum quoque[*](quoque om.R (?)Ev.a.S.) herba solstitialis , flore rubro, suspensa in[*](in ll.v. an e (= ī)? cfr. XXV 162 (inlecebram) et nota ad XXVIII 98.) collo conprimere dicitur strumas, item verbenaca cum plantagine.—Digitorum vitiis omnibus et privatim pterygiis quinquefolium medetur.

[*](Diosc. III 48. IV 69. III 115. 6. eupor. II 31. (Marc. 16, 59). 11 152. IV 1.) In pectoris[*](pectoribus VR1.) vitiis vel gravissimum est tussis. huic medetur panacis[*](panaces VR1.) radix in vino dulci[*](dulce VR1.), sucus hyoscyami etiam sanguinem[*](sanguine VR.) excreantibus, nidor quoque accensi tussientibus[*](accens; tussitientibus V.), item scordotis mixto nasturcio[*](nasturcio E. -rtio rv.) et[*](et (pro cum) R1dTf.) resina cum melle tunsa arida—facit et per se faciles excreationes—, item centaurium maius vel sanguinem reicientibus, cui vitio et plantaginis[*](dist.ego.)[*](tribus ll.v.) sucus medetur et Vettonica obolis III in aqua; [*](Diosc. IV 105. III 82 (eupor. II 37). I 2 (eupor. II 35). III 76. 5. IV 102 (eupor. II 32).) contra[*](dist.ego.) purulentas[*](purulentis E.) contraque cruentas exscreationes persollatae [*](persolilatae VE.)[*](undecim ll v.) radix drachmae[*](drachmae v. -ma VRdD cum U 549 non apte coll. XI 184. diadima E.cfr. XXII 29.) pondere[*](pondere H. -ris ll.v(JD). cfr. § 44. 34. 36. 40. 52. 53. 57. 77 al., de falsa siglae p. interpretatione § 102. 114.) cum pineis nucleis XI, peucedani[*](dist.S.) sucus. pectoris doloribus acorum[*](aquorum V.) subvenit[*](subuenit ego. -nit et ll.v.), idem[*](idera ego. ideo ll.v.) antidotis miscetur; tussi. daucum, item Scythica herba, eadem[*](eadem coni. S. ea demum d(?)Erv. ex V1R. ea demum ex V2.) omnibus[*](dist.ego.) pectoris[*](pectoribus V.) vitiis; tussi et purulenta excreantibus obolis[*](obolis tribus om.R1d.) III in passi[*](pasti E. possi d. passo v.a.S.) totidem verbascum, cuius est flos[*](flos est E. flos v.a.H.) aureus. [*](Diosc. IV 121 (eupor. II 31). Marc. 16, 49. Diosc. III 27.)

huic tanta vis, ut iumentis etiam non tussientibus[*](notusientibus V.) modo, sed ilia quoque traheatibus auxilietur potu, quod et de Gentiana reperio[*](repperio E.). radix eacaliae[*](caccaliae RED. cfr. XXV 135. XXVI 163.) conmanducata et in vino madefacta non tussi tantum, sed et faucibus prodest. hysopi [*](quinque . . duobus . . tribus ll.v.) v rami cum II rutae et ficis[*](fecis E. fici d.) III decocti thoracem purgant[*](purgat E.), tussim sedant.

[*](Diosc. III 116. eupor. II 33. Geop. II 5, 4. (cfr. Marc. 16, 101).) Bechion tussilago[*](tusilago E. tusselago d. -lego V.) dicitur. duo eius genera.

silvestris ubi nascitur[*](siluestri subnascitur E.), subesse aquas[*](quas E.) credunt, et hoc habent signum[*](quinque ll.v.) aquileges. folia sunt maiuscula quam hederae v aut[*](autem Vd.) VII[*](VII om.d. septem rv.), subalbida a terra[*](ad terra V.), superne pallida[*](supernae calida E.), sine caule, sine flore, sine semine, radice[*](sine radice VR1dT.) tenui. quidam eandem[*](eundem E.) esse arcion [*](arcion VTfS. (cfr. XXV 113). artion Rd. archion E (ll. in indice). bechion v. (rhichion vel arcophyton Diosc.)) et alio nomine chamaeleucen[*](chamaeleucin R. -chen Er.) putant. huius aridae cum radice[*](cum radices VRE.an item radicis? cfr. Diosc.) fumus per harundinem haustus et devoratus veterem[*](deuocatus ueterum E.) sanare dicitur tussim, sed in singulos[*](singulis E.) haustus passum gustandum est.[*](Diosc. (III 35). eupor. II 31. (cfr. Plin. XXII 146).— Diosc. eupor. II 31. Marc. 16, 50. Celsus IV 10.—Marc. 24, 11.—Pl. iun. 58, 22. Marc. 24, 8 (16, 52. 87).) altera a[*](a Erv. om. r.) quibusdam salvia appellatur, similis verbasco. conteritur et colata calfit[*](calfacit VRdfVen. C.) atque ita ad tussim laterisque dolores[*](doloris VR.) bibitur, contra scorpiones eadem[*](eandem R.) et dracones marinos efficax. contra serpentes quo-que ex oleo perungui ea prodest.—Hysopi fasciculus[*](fasciculus dTv. -lis r.) cum[*](et cum VdTf.) quadrante mellis decoquitur ad tussim[*](ad tussim—15 calida om.R.add. r.), lateris[*](lateris et (ad seqq. relata) v.a. S.), pectoris dolores[*](doloris Er. -ribus H.), verbascum cum[*](cum om.dTE.) ruta ex aqua, Vettonicae[*](uettonica E. ueto- VR1.) farina bibitur ex aqua calida.

[*](Diosc. III 115. Marc. 20, 22. Diosc. III 3. eupor. II 5. Marc. 24, 6. Diosc. II 152. Marc. 16, 37 (20, 50). Diosc. eupor. II 13. Diosc. III 1. 138. (Marc. 20, 124). IV 70. 90. eupor. II 1.)

Stomachum conroborat[*](roborat R1dT.) scordotis suco[*](suco VdED. -cus R(?)v.), centaurium , Gentiana ex aqua pota[*](pota V2S. -tae rv. cfr. CFW Müller p. 9.), plantago aut per se in cibo[*](cibos R.) sumpta[*](sumptę d.) aut cum lente alicaeve sorbitione. Vettonica alias gravis stomacho, vitia tamen sanat pota vel foliis conmanducata, item aristolochia[*](aristolocia r. -ci R.) pota, agaricum manducatum

siccum, ut ex intervallo merum sorbeatur, nymphaea Heraclia inlita, peucedani sucus. psyllion[*](pillio E.) ardoribus inponitur, vel cotyledon trita cum polenta vel aizoum[*](azoum VR1d.).

[*]((Diosc. III 47). Diosc. eupor. II 31. 39. Diosc. III 6. (Marc. 17, 14). II 152. III 4 (6). 1.) Molon scapo[*](scapo v. ca- ll.) est striato, foliis mollibus, parvis radice[*](quattuor ll. v.) IIII digitorum, in qua[*](aqua Rdv.a.B.) extrema alii caput est[*](allii caput est RdB. alica potest E. pota v.). vocatur [*](lacunam ego indicavi. et Rd(?)v.)[*](dist.ego.) a quibusdam syron[*](syron dv. cfr. ind. syro R. siro V. siron E. sinon r.). ex vino stomacho .... dyspnoeae [*](dyspnoeae C. dispnoea Er. -ae v. difnoea r.) medetur centaurium maius ecligmate[*](eligmate VR.), plantago suco vel cibo, Vettonicae[*](uettonica R1d.) tusae[*](tusa d.) pondo libra[*](an libra et?), mellis Attici semuncia ex aqua calida cotidie bibentibus, aristolochia[*](aristolochia—§ 58 uetustis desunt inR.add. r ('post tria folia et dimidium').) vel agaricum obolis ternis ex aqua calida[*](calida cotidie bibentibus VdT (falso iterantes).) aut lacte asini[*](asinine TS.) potum [*](potam E. -ta r v.a.S.).[*](Diosc. eupor. II 39.—Diosc. II 194. III 27. (Marc. 17, 9). II 82. III 1 (eupor. II 29). I 14.) cissanthemos ad orthopnoeas bibitur, item hysopum et asthmaticis[*](asthmaticis v. -aatis (astum- V) dV. hastumanticis E. artu- r.), peucedani sucus[*](peucedanis fucus E.) in iocineris doloribus et pectoris laterisque, si febres[*](febries r.) non sint[*](sunt dv.a.G.). sanguinem quoque expuentibus subvenit agaricum victoriati pondere tritum et[*](quinque ll.v.) in mulsi v cyathis datum[*](et in—datum om.r.). idem et amomon[*](amonon V. amenon d.) facit.[*](Diosc. eupor. II 58.—Diosc. IV 1. (Marc. 22, 33). IV 42 (eupor. II 30). II 209. IV 108. I 2. III 76.) iocineri [*](terebia Vd.)[*](quattuor ll.v.) privatim Teucria bibitur recens drachmis IIII in poscae hemina[*](heminam Vd.)[*](tribus ll.v.), Vettonicae drachma[*](drachma I ego.-mae d. -ma una Erv. dagmae V.) I in aquae[*](aquae VdTS. aqua rv.) calidae[*](calidae VdTrS. -da Ev.) cyathis III ad[*](duobus ll.v.) cordis vitia in frigidae cyathis II. quinquefolii sucus iocineris et pulmonis vitiis[*](uitii V.) sanguinemque reicientibus et

cuicumque[*](reicientibus et cuicumque Vdv. om.Er.) vitio sanguinis intus[*](intus ll.v.an inlitus? cfr. Diosc.) occurrit. iocineri anagallides mire prosunt. capnon herbam qui edere, bilem per urinam reddunt. acoron[*](achoron E. -onon r. aceon d.) iocineri medetur, thoraci[*](thoraci quoque v.a.S.) et praecordiis daucum[*](daucum S cum J. caucum VdT. -cem Er. daucum (caucum Verc. caucon C) quae et (ad seqq. relata) v. del. B(H). caucus legitur apud Diosc. II 168. an radice? cfr. § 77.).

[*](Diosc. IV 46. eupor. II 31. 39.—(Marc. 22, 29).) Ephedra, ab aliis anabasis[*](anabasis v. cfr. ind. amab- Vd. abamb- r.) vocata, nascitur ventoso fere tractu scandens[*](feret nactus candens r.) arborem et ex ramis propendens, folio nullo cirris numerosa, qui[*](qui Vdv. que r.) sint[*](sunt dv.a.S.) iunci[*](iungi V.) geniculati, radice pallida. datur ex vino nigro austere trita ad tussim, suspiria, tormina et sorbitione facta, in quam vinum addi convenit. item Gentiana madefacta pridie contrita[*](contrito V.) denarii pondere[*](tribus ll.v.) in vini cyathis[*](cyathis uini VdS.) III.

[*](Marc. 22, 35.) Gaeum[*](gaeum VED. geum drv.) radiculas tenues habet nigras, bene olentes. medetur non modo[*](nudo r.) pectoris doloribus aut lateris, sed et[*](et om.V.) cruditates discutit iucundo sapore. verbenaca vero omnibus visceribus medetur, lateribus, pulmonibus, iocineribus, thoraci;[*](Colum. VI 5, 3. VII 5, 14.— Diosc. II 152. IV 1. Marc. 26, 37. Diosc. III 1. eupor. II 60.) peculiariter autem pulmonibus et quos ab iis[*](iis v. is E. his r C.) phthisis[*](pthyisis V. pi- thys E.)[*](dist. H coll. XXV 86.) temptet radix herbae consiliginis, quam nuper inventam diximus. suum quidem et pecoris omnis[*](coris sumnis V. pecorum omanium v.a.G.) remedium[*](25,86) praesens est pulmonum vitio vel traiecta tantum[*](traiecatata tum V.) in auricula[*](oricula VE.). bibi debet ex aqua haberique in ore adsidue sub lingua. superficies eius herbae an sit in aliquo usu, adhuc incertum est. renibus prodest plantaginis cibus, Vettonicae potus, agaricum potum ut[*](ut om.Vd.) in tussi.

[*](Diosc. IV 133.) Tripolion[*](tripholion Vdf.) in maritimis[*](maritimo d.) nascitur saxis, ubi adludit[*](abludit VfE. allidit v.a.G.) unda, neque in mari[*](mare E.) neque in sicco, folio isatis[*](isatis Verc. e Diosc. satis ll. v.) crassiore, caule palmum alto[*](caule palmum alto S. cfr. nota ad XXV 161, de mendo XX 117. palmo alto ll.v. palmeo caule Verc. (cfr. § 95).), in mucrone diviso, radice alba, odorata, crassa, calidi gustus. datur hepaticis in farre cocta. haec herba eadem videtur quibusdam quae polium[*](pollium V.), de qua suo loco diximus.

[*](21,44 145 sqq.)

[*](Diosc. IV 1. III 27. IV 156.) Gromphaena[*](cronphaena E1r. cyonphena E2in marg. symphona (-nia C) uel gromphaena v.a. H.), alternis viridibus[*](uiribus Vdr.) roseisque per caulem foliis, in posca sanguinem reicientibus medetur[*](medetur om.d.). iocineri autem herba malundrum[*](malandrum Er. melandryum v.a.H.), nascens in segete ac pratis, flore albo, odorata. eius cauliculus conteritur ex vino vetere. item herba calcetum[*](carcetum r. chalcetum d(?)v.a.D. cfr. ind.) e vinaceis[*](uinaceis S. ucneis V. uineis rv.) contrita inponitur. faciles praestat vomitiones radix Vettonicae [*](quattuor ll. v.), hellebori modo IIII drachmis in passo aut mulso[*](mulsos V.), hysopum tritum cum melle, utilius praesumpto nasturcio[*](nasturcio E. -rtio rv.) aut irione, molemonium[*](molemonium Erv. molium V. mollium d. lemonium coni. H. (cfr. ind., ubi hermonium dT.an hemionium?).) denarii pondere[*](pondere om.d.). et[*](est et v.a.S.) sillybi[*](sillybi ego. sillib; dr. -bus r G. sillybus J. -bi is S. silybo Dal. psyllibus v. cfr. Diosc. et XXII 85.) lacteus sucus, qui densatur[*](densatus d(?)v.a.D.) in cummim, sumitur cum melle supra dicto pondere praecipueque bilem trahit.[*](Diosc. III 62, Marc. 20, 139. 89 (106). Diosc. II 152. III 141. 4 (6). IV 14. III 6. 27. eupor. II 35. 36.) rursus sistunt vomitionem cuminum silvestre, Vettonicae[*](uettonica dE.) farina; sumuntur ex aqua. abstergent fastidia cruditatesque digerunt daucum , Vettonicae farina[*](farinae E.) ex aqua mulsa, plantago decocta caulium modo.—Singultus hemionium[*](hemionium B e Diosc. hermionum Er. -monium r.) sedat, item aristolochia

, suspiria clymenus[*](clymenus S (-nos v). clim- ll.).—Pleuriticis[*](pleureticis Vdv.a.G. (sicdetiam v. 2).) et peripneumonicis[*](peripleumonicis VEJ D. cfr. XXII 108. XXIII 123. XXIV 145.) centaurium mains, item hysopum bibitur, pleuriticis peucedani sucus.[*](Diosc. IV 9. Marc. 26, 18. cfr. Plin. XXVII 41.— Celsus IV 13. Marc. 25, 17. 39. cfr. Plin. XXIV 130.—Diosc. III 1 (eupor. I 237). [III 28]. IV 1.) alus[*](alus ego. cfr. XXVII 41 (ubi etiam or- dinc alphabetico munitur). Scribon. 83. Marc. 17, 21. 10, 68. 26, 18. halus ll. v (index) Marc. 31, 29.) autem, quam Galli sic[*](sil S cum Schneidero ad Veget. p. 109. at cfr. Marc. 31, 29 et Plin. XX 36 (= Diosc. III 53. 54).) vocant, Veneti cotoneam[*](cotonia Vd.), medetur lateri[*](ea terri V. at- d.), item renibus convolsisque et ruptis. similis est cunilae[*](cuniculae Er.) bubulae[*](bubulae om.V.), cacuminibus thymo, dulcis[*](dulci Vd.) et sitim sedans[*](sedant TEr. sedat v.a. G.), radicis[*](radicis VdTH. radiradi- E. radii radi- r. rarae radi- v.) alibi albae, alibi nigrae. eosdem effects[*](effectus om.r.) in[*](in om.Erv.a. H.) lateris doloribus habet chamaerops[*](chamerops Vv.a.Dal. -pis Er.) myrteis[*](myrteis dv. -tei r.) circa caules[*](caules dv. -lis r S. -lem B.) geminos[*](geminis r B.) foliis, capitibus Graeculae rosae, ex vino pota.—Ischiadicos[*](ischiadicos v. scia- ll.) dolores et spinae levat agaricum potum[*](potus Er.) ut in tussi, item stoechadis[*](stoechadis B. thoeca- r. theoca- rv. nomen incertum; cfr. XXVII 131 (= Diosc. III 28).) aut Vettonicae[*](34) farina ex aqua mulsa.

Plurimum tamen homini negotii alvus[*](albus E.) exhibet, cuius causa maior pars mortalium vivit. alias[*](alius Vd.) enim cibos[*](cibus d.) non transmittit, alias non continet, alias non capit, alias non conficit[*](conficit Erv. concipiat d. capiat V.), eoque mores venere, ut homo maxime cibo pereat. pessimum corporum vas instat[*](instant E.) ut creditor[*](creditur dE.) et saepius die appellat. huius gratia praecipue avaritia expetit[*](expetit Brot. cum Gronovio. -itur ll.v.), huic[*](huic V2v. huc r.) luxuria condit[*](condit S cum Gronovio. -itur ll.v.), huic navigatur ad Phasim[*](phasin Ev.a.S.), huic profundi vada exquiruntur; et nemo vilitatem[*](utilitatem ErDal.) eius aestimat

consummationis foeditate. ergo numerosissima est circa hanc medicinae opera[*](operam d.).

[*](Diosc. III 115. IV 8. 102. (eupor. II 48. Marc. 27,129). III 138. (eupor. II 48). II 152. eupor. II 47. 49. 51. Marc. 27, 16. 15. Pl. iun. 48, 18.—Marc. 27, 62.) Sistit eam scordotis recens drachma cum vino trita vel decocta potu[*](potui VdTf.), Polemonia, quae[*](quae VJ. que r. quoque v.) et[*](et del. S.) dysintericis ex vino datur, verbasci[*](uelbasci r.) radix pota ex aqua[*](ex qua V.) II digitorum[*](duorum ll.v.) magnitudine , nymphaeae[*](nymphae E.) Heracliae semen cum vino potum, radix superior e xiphio drachmae pondere ex aceto, semen plantaginis [*](plantatinis V. -ti nisi d.) in vino tritum vel ipsa ex aceto cocta[*](cocta athalica V.) aut alica ex suco eius sumpta, item cum lenticula cocta vel aridae[*](aridiae V.) farina inspersa potioni cum papavere tosto et trito vel sucus infusus aut potus[*](potus VdTv(S). succus ErG.), Vettonica[*](uettonicae v.a.S.) in vino ferro calefacto. eadem coeliacis in vino austero datur; his et Hiberis[*](hibiberis E.)[*](25,88) inponitur uti[*](ut Erv.a.S. (de dictione cfr. § 78. 147).) dictum est.[*](Diosc. III 138. (eupor. II 48. 47). IV 88. 9. Pl. iun. 48, 19. Diosc. III 76. IV 88. III 159.) —Tenesmo radix nymphaeae Heracliae e vino bibitur, psyllium[*](psylium Vd.) in aqua, acori[*](acori drG. cori VE. cum [radicibus] v.) radicis decoctum. aizoi sucus alvum sistit et dysinterias et taenias [*](taenias S. tenias f. teneas Er. en- V1d. tieneas V2. tineas v.) rotundas pellit[*](pellat E.). symphyti[*](sympiti E. -tys r.) radix pota[*](pota—17 et VdTfS om.Erv.) in vino alvum et dysinteriam[*](dysinteria Er. -as H.) sistit, item dauci. aizoum foliis contritis ex vino torminibus resistit[*](resistit—19 pota om.Vd.), alcimae[*](alcimae J e coni. S. cfr. nota ad XXV 130. alcmae Er. -meae v. alceae C.) siccae farina torminibus pota cum vino[*](uitio V.).

[*](Diosc. IV 62.) Astragalus folia habet longa, incisuris multis obliquis [*](obliquis VdED. -qua r(?)v.)[*](dist. ego.), circa[*](cire V.) radicem[*](radices v.a.S.) caules III aut[*](tres ant quattuor ll. v.) III, foliorum plenos,

florem[*](flore Vd.) hyacinthi, radices villosas[*](pillosas Vf.an pilosas, ut § 58?), inplicatas[*](inplicata E.), rubras, praeduras . nascitur in petrosis[*](an uentosis? cfr. Diosc.), apricis et isdem nivalibus, sicut in[*](in CFW Müller p. 24 not. 2. om. ll. v.) Pheneo[*](heneo d. haen- V.) Arcadiae. vis ei ad spissanda[*](pissando V.) corpora. alvum sistit radix in vino pota, quo fit ut moveat[*](molleat Er.) urinam repercusso liquore, sicut pleraque[*](plenaque q; E.) quae alvum sistunt[*](sistit Er.). sanat et dysintericos in vino rubro tusa; difficile autem tunditur. eadem[*](tunditur eadem om.Vd.) gingivarum suppurationi[*](suppuratione VE.) utilissima est fotu. colligitur[*](collitur V.) exitu autumni[*](autumni dv. autem ni V. aut cumini Er.), cum folia amisit; siccatur in umbra.

[*](Diosc. I 128. cfr. Plin. XII 73. 75.) Et[*](dist. Salm. exerc. p. 259bB.) ladano[*](laudario Vd.) sistitur[*](sistit ut Er.) alvus utroque, quod in segetibus[*](siluestribus U 549. sed cfr. § 115.) nascitur contuso et cribrato. bibitur ex aqua mulsa, item nobili e vino. ledon[*](ledon ll.Tfv (H). cfr. Diosc. lada C.) appellatur herba[*](herba quod ex aqua Er.), ex qua fit in Cypro barbis[*](dist. ego.) caprarum adhaerescens. nobilius[*](pobilius Vd. uilius U 550 e Diosc. sed cfr. XII 73.) in Arabia fit[*](fit E.), iam[*](etiam dTv.a.G.) et in Syria atque Africa quod toxicum[*](taxicum Vd. -con v.a. C.) vocant; nervos enim in arcu circumdatos lanis[*](ranis Er.) trahunt[*](trahunt v. -ntur ll.) adhaerescente roscida lanugine. plura de eo diximus inter unguenta. hoc gravissimum[*](12,73 sqq.) odore est[*](odore est dTVerc.(G). -rem V. honorem Er. onere est man. Dal. v.) durissimumque tactu. plurimum[*](plurimam Er.) enim terrae colligit, cum probetur maxime purum, odoratum, molle, viride, resinosum. natura ei molliendi, siccandi, concoquendi, somnum[*](omnium Er.) adliciendi[*](adlicendi VEr.). capillum fluentem cohibet nigritiamque custodit, auribus cum hydromelite aut rosaceo infunditur, furfures cutis et manantia ulcera[*](aut cera V.) sale addito sanat, tussim veterem cum styrace[*](styrace G. stor- Il.v(D). sed cfr. cod.MXII 80.81. 98. XIII 18. XV 26, de cetero X 195. XII 124. 125. XXIV 24.) sumptum, efficacissimum [*](efficacissimum om.V.) ad ructus.

[*](Diosc. I 127. eupor. II 10.—Marc. 20, 59.) Alvum sistit[*](sistit—4 aluum hoc loco om.V.cfr. v. 9.) et chondris[*](chondris dv. condris V. -rys E. -ry r.) sive pseudodictamnun. —Hypocisthis[*](hypocisthis dv. -cistis Vr. -ciss E.), orobethron[*](orobethron fH. cfr. Diosc. -botron Er. -bothron D. oborothron Vd. orobathion G (uel orobanche add. v).) quibusdam dicta[*](dicta dG. -tam r. -tum v.), malo[*](nam lon r.) granato inmaturo similis, nascitur, ut diximus, sub cistho[*](cistho dv. -to r.), unde[*](24,81) nomen. haec arefacta in umbra sistit alvum, ex vino nigro austero utraque[*](utroque Er.cfr. >XXIV 81.). duo enim genera eius, candida et rufa. usus in suco: spissat[*](sucos (-cus V) spissa VE.), siccat. et rufa magis stomachi rheumatismos [*](tribus ll.v.)[*](dist. H coll. XXII 137. XXIII 144.) emendat pota III obolis, sanguinis excreationes cum amylo[*](amylon Er.), dysinterias pota et infusa, item verbenaca ex aqua data aut carentibus. febri ex vino[*](post ex uino habetVtotum locum supra om issum(p. 190, 22 efficacissimum—4 aluum), simul iteratis quae sequuntur 4 ex uino—9 ex uino.) Ammineo[*](ammineo Dal. ami- neo dEv (Brot.). -inneo VrD.cfr. nota ad XXXIV 103.), cochlearibus [*](quinque dErv. quoque V.)[*](tribus v.a.G.) v additis in cyvthos[*](cyathis Ev.a.G.) III vini.

[*](cfr. Diosc. II 153. (Plin. XXII 84).—Diosc. IV 99.) Laver[*](laues V.) quoque, nascens in rivis, condita et cocta torminibus medetur, potamogiton vero ex vino dysintericis etiam et coeliacis, similis betae foliis, minor[*](minori Er. -ribus [hirsutioribusque] v.a. S.) tantum hirsutiorque, paulum[*](paulum VfErH. -lulum dTv. -latim G.) semper eminens[*](supereminens Erv.a.S. (nusquam alibi Pliniani usus).) extra aquam[*](aqua V.). usus in foliis: refrigerant, spissant, peculiariter cruribus vitiosis utilia et contra ulcerum nomas[*](nonas E.) cum melle vel aceto.[*](Diosc. IV 36. eupor. II 48.) Castor hanc aliter noverat, tenui folio velut equinis saetis, thyrso longo et levi, in aquosis nascentem. radice sanabat strumas et duritias. potamogiton adversatur[*](aduersantur V. -atur et dE(?)v.a.S.) crocodilis [*](croco- dillis E.) ; itaque secum habent[*](habet E.) eam qui venantur[*](uenatur r. -antur eos VfS. -antur illos v.a.H.). alvum

sistit et Achillea[*](achilles d. aehillae V.). eosdem[*](septem ll. v.) effectus praestat et statice, VII caulibus veluti rosae capita sustinens.

[*](Marc. 27, 13.—Diosc. III 100. (cfr. Plin. XXVII 96).) Ceratia[*](geratia d.) uno folio, radice nodosa et[*](et VErv(S). om.d(?)Hack.) magna, in cibo coeliacis et dysintericis medetur. leontopodion alii leuceoron [*](leuceoron C e Diosc. lic- v. lich- dr. lech- E. cheoron V.), alii doripetron[*](doripetron dv. (δωρίςetδωρικτερίςDiosc.). doryp- rD.), alii thorybethron[*](thorybethron S e Diosc. -tron VC. thoribethron d. -ethoron E. -enthron r. tori- uentoron v.) vocant, cuius radix alvum sistit purgatque bilem, in aquam mulsam[*](aqua mulsa dv.a.G.) addito pondere denariorum[*](duorum ll. v.) II. nascitur in campestri et gracili solo. semen eius potum lymphatica somnia[*](omnia d.) facere dicitur[*](dicatur Er.). lagopus sistit alvom e vino pota aut in febri ex aqua.[*](Diosc. IV 17. 42. (Marc. 27, 64). eupor. II 47.) eadem inguini adalligatur in tumore[*](tumori VE.). nascitur in segetibus. multi super omnia laudant ad deploratos[*](deplorandos d.) dysintericos quinquefolium decoctis in lacte radicibus potis et aristolochiam victoriati pondere in[*](et in aristholociam E.) cyathis vini III. quae ex supra dictis calida sumentur, haec candente[*](candentes V.) ferro temperari[*](temptari d.) aptius erit.

[*](Diosc. III 7. 6. Marc. 30, 15. Diosc. IV 1. Marc. 30, 67. Diosc. III 1. Marc. 30, 34. 14. 54.—Diosc. III 27. (cfr. Marc. 30, 39). III 82.) E diverso purgat alvum sucus centaurii minoris drachma in hemina aquae[*](aqua Vd.) cum exiguo salis et aceti bilemque detrahit , maiore[*](maiora E.) tormina discutiuntur. Vettonica[*](uettonicae (ueto- V) VE.) alvum solvit drachmis[*](quattuor ll.v.)[*](nouem ll. v.) IIII in[*](in om.Vd.) hydromelitis cyathis VIIII, item Euphorbeum [*](duabus ll.v.) vel agaricum drachmis II cum sale modico[*](modicum Er.) potum ex[*](tribus ll.v.) aqua aut in mulso obolis III. solvit et cyclaminos ex aqua pota aut balanis subditis, item chamaecissi balanus. hysopi manipulus[*](hysopi manipulus om.Vd.) decoctus ad tertias cum sale[*](sale—trahit om.Er.) et pituitas trahit

vel[*](uel VErD. inlitus uel d(?)v.) tritus[*](tritus S. -tuM LL. con- tritus v.) cum[*](cum Erv. in VdD.) oxymelite et sale pellitque ventris aninmalia. pituitam et bilem detrahit peucedani radix.

[*]((Isid. XVII 9, 13). Diosc. IV 176.) Alvum purgant[*](purgant VdTfS. -at Erv.) anagallides[*](anagallides VdTfEVerc.(S). -lis rv.) ex aqua mulsa, item epithymum, qui est flos e thymo satureiae simili. differentia , quod hic herbaceus est, alterius thymi albus; quidam [*](quidem E. quid V.) hippopheon[*](hippopheon dC. hyppo- V. hypo- v (coni. H). Hippopleon r. hipo- E.) vocant. stomacho minus[*](minus om.VT.) utilis[*](utiles VE. inutiles T.) vomitiones movet[*](mouet VTErv(S). minus mouet d(?) G.), sed tormina et inflationes[*](inflationes dG. inflamma- rv.) discutit. sumitur et ecligmate[*](eligmate r. elicm- E.) ad pectoris vitia[*](utilia r. uitalia v.a. G.) cum melle et aliquando iride. [*](Marc. 30, 33. 11.) alvum[*](quattuor ll. v.)[*](sex ll.v.) solvit a IIII drachmis ad VI cum melle et[*](melle et VTfS. melle r. mellis d(?)Ev.) exiguo salis atque[*](salis atque VtfES. -isque atque r. -isque et d(?)v.) aceti. quidam aliter epithymum[*](an epithymum in thymo?) tradunt sine radice nasci, tenue[*](tenue H. -ui ll.v. -uis D. an ca- pite tenui?), sirailitudine pallioli, rubens, siccari in umbra, bibi ex aqua acetabuli parte dimidia, detrahere pituitam[*](aluum . . soluit v.a.S.)[*](dist. S.) bilemque alvo leniter soluta.[*](Diosc. (III 138). IV 173.—IV 108. (cfr. Plin. XXVI 35).) et nymphaea in vino austero solvit et pycnocomon[*](pycnocomon dBas. picnoso- V. pygmoco- (pig- E) r.v.), erucae foliis crassioribus et acrioribus, radice rotunda, lutei coloris, terram olente, caule quadriangulo, modico, tenui, flore ocimi. invenitur in saxosis[*](saxosis VdTH. -osis locis rv(D).). radix eius in aqua mulsa X II pondere et alvum et bilem et pituitam exinanit; semen somnia tumultuosa facit una drachma in vino potum. et[*](et capnos Vdv(S). et car- nos Er. et panos H. discutit panos D.) capnos[*](p. 194. 1 dist. S.) trunca[*](trunca J coll. XXV 155. tru Er. strung d. -umam VD. uamam discutit v. discutit H. per urinam S coll. § 35, unde possis, si tru (Er) pro ge- nuino habere malis, conicere esu (cfr. XX 178).) detrahit bilem.

[*](Diosc. IV 185. Th. H. IX 13, 6. Isid. XVII 9, 62. Marc. 30, 5. 44. (cfr. Cato 158, 1). Th. H. IX 20, 4.) Polypodi[*](polypodion d(?)v.a.S.), quam nostri feliculam[*](feliculam S. filic- Erv (D). -cio- lam Vdf.cfr. Cato 158, 1. Colum. VI 27, 11.) vocant, similis felici[*](felici V. -cis ES. filici dv. -cis rD. cfr. not. ad XXIV 85.), radix in usu, pilosa, coloris intus herbacei, crassitudine digiti minimi, acetabulis cavernosa ceu[*](ceu om.Vd.) polyporum cirri[*](carri Vd.), subdulcis, in petris nascens aut sub arboribus vetustis . exprimitur[*](a v. exprimitur denuo incipitR.) sucus aqua madefactae[*](madefacta E1v.a.H.), et[*](et VRTfEv(S). om.d(?)Dal.) ipsa minute[*](minute RT(Gron.)H. -ta Vdf.om.Ev.) concisa inspergitur oleri vel betae vel malvae vel salsamento aut cum pulticula coquitur ad alvum vel[*](uel (pro aut) Ev.a.H.) in febri leniter[*](leniter C. leui- ll.fv.) solvendam. detrahit bilem et pituitam, stomachum offendit[*](oftendit Er.). aridae farina indita naribus polypum consumit. florem et[*](florem et R (?) man. Dal. H. -ret rT. -ret et v.) semen non fert.

[*](Diosc. IV 168.)[*](Marc. 30, 13. (6–8).) Scamonium[*](scamonium VEv(D). scammo- r(?)Bas.) quoque[*](an quoque non sine?) dissolutione[*](dissolutione D. -nes VRdf. -nem Erv.) stomachi[*](stomachi ll.D. -chi facit G. facit v.) bilem detrahit, alvum solvit, praeterquam si adiciantur aloes[*](aloae V. alae R1.) drachmae[*](duae . . duobus ll.v.) II obolis eius II. est autem sucus herbae ab radice ramosae, pinguibus foliis[*](an floribus albis? cfr. Diosc.), triangulis[*](trigulis E.), albis, radice crassa, madida, nausiosa. nascitur pingui[*](pingue E.) et albo solo. [*](Isid. XVII 9, 64.) radix circa canis ortum excavatur, ut in ipsam[*](ipsa v.a.H.) confluat[*](conflat V.) sucus, qui sole siccatus digeritur in pastillos. siccatur et ipsa vel cortex. laudatur natione Colophonium, Mysium, Prienense[*](prienese VE), specie autem nitidum et quam simillimum taurino glutini, fungosum tenuissimis[*](tenuissimi V.) fistulis, cito liquescens, virus redolens, cumminosum[*](cumminosum RH. -no sub E. fumminosum Vd. fumi- v. fumi- C. gummo- G.), linguae tactu[*](tactu om.E.) lactescens, quam

levissimum, cum diluatur[*](diluitur v.a.S.), albescens. hoc evenit et adulterine [*](aduiterino V. adlui- E.), quod fit ervi[*](erui RdVerc.(G). erbi V. herbi E. -bae v.) farina[*](farinae V.) et[*](et om.E.) tithymalli[*](tithymalli (tity- VRE) v(G)D. cfr. Theophr. -mali dC(Dal.) e Diosc. (cfr. index et XX 209), ut infra ubique.) marini suco fere in Iudaea. quod etiam strangulat sumptum. deprehenditur gustu, tithymallus enim linguam excalefacit[*](excalefacit. V2ErS. -alfacit rv.). usus bimo[*](UUs bimo E. bulbi more v.a.H.) ; nec ante[*](nec ante dTRv. ne et cante r. cfr. XXVII 79.) nec postea utile[*](utili H cum Gron.). dedere et per se ex aqua vel[*](uel VdTfv(J). et E.om.R(?)C. an pura uel? cfr. Diosc.) mulsa[*](mulso T.) et[*](ex (pro et) E.an et ex vel et e?) sale quaternis obolis, sed utilissime cum aloe[*](aloae V.) ita, ut incipiente purgatione mulsum bibatur. fit et decoctum radicis in aceto ad crassitudinem mellis, quo leprae inlinuntur[*](inliniuntur E.) et caput inunguitur[*](inunguitur d. ung- rv. cfr. XXV 135 et 142. ungere § 22. XVIII 308. XIII 23. XVI 205. XXIV 60. XXVIII 53, sed non de tali usu medico.) in dolore cum[*](cum mullo d.) oleo.

[*](Diosc. IV 162. (cfr. Th. H. IX 11, 8).) Tithymallum nostri herbam lactariam vocant, alii[*](alii om.E.) lactucam caprinam, narrantque lacte eius inscripto corpore, cum inaruerit, si cinis inspergatur[*](spargatur VR. insparg- rS.), apparere litteras, et ita quidam adulteras adloqui maluere quam codicillis. genera eius multa. primus[*](primis E.) cognominatur characias[*](characias C e Diosc. -chias (car- v) Erv. chazarias Rd. zachar- V.), qui et masculus[*](malculus V.) existimatur, ramis digitali crassitudine, rubris, sucosis[*](sucossis V. rugosis EH. cfr. Diosc.), v aut[*](quinque aut sex ll.v.) VI, cubitali longitudine, a radice[*](radice Ev. -cis r.) foliis paene oleae[*](paene oleae R(?)H. paenuleae f. peneleae VdT. -le E. pen- dulis G. -det v.), in cacuminibus coma iunci.[*](Diosc. IV 162.) nascitur in asperis[*](legitimis Er.an montanis? cfr. Diosc. et § 72.) maritimis, legitur semen autumno cum coma, siccatum [*](siccatur R1.) sole tunditur et reponitur. sucus vero incipiente[*](incipientes E1.) pomorum lanugine defractis ramis[*](ramis VRdfS. ramulis Erv(D).) excipitur farina ervi

aut ficis[*](ficis Verc.(G). fici VRdv. fic.. (reliquis abscissis) E.), ut cum iis[*](iis v. is VRdD. his E.) arescat. quinas autem[*](aut e V.) guttas singulis[*](singuli R.) excipi satis est, traduntque[*](traduntque etiam Erv.a.S(D).) totiens purgari hydropicos fico sumpta, quot[*](quod E.) guttas ea[*](ea J. ex VRE.om.d(?)v.) lactis exceperit. sucus cum colligitur [*](collig Edeficientibus ceteris us- que ad §84anthyllis.), ne attingat oculos, cavendum est. fit et[*](fit et e VraG. fit et Rdx.om. v.) e foliis tunsis priore minus[*](minus VRdxv. domus ra.) efficax. fit et decoctum e ramis. est et[*](est et Vrxav. est d(?) H.) semen in usu cum[*](usu cum dxrav. sucum VR.) melle decoctum[*](decoctū av. -cto rf.) ad catapotia solvendae alvi gratia. semen et dentium cavis cera includitur. colluuntur[*](coluuntur VD.) et radicis[*](radicis d(?)v. -ces rx.) decocto[*](decoctae v.a.G.) e[*](e rG. in a C. om. rxv.) vino aut oleo. inlinunt et lichenas suco bibuntque eum, ut purget[*](purgent v.a.S.) vomitione[*](uomitione G. -nes ll.xv.) et alvo soluta, alias[*](alias Rav. -ia Vd. -10 x.) stomacho inutilem. trahit pituitam sale addito in potu, bilem aphronitro, si per alvum purgari libeat, in posca, si vomitione, in passo[*](pusca aD.) aut aqua mulsa. media potio III[*](tribus ll.v.) obolis datur. ficos a cibo sumpsisse[*](sumisse VR1.) melius est. fauces urit leniter[*](leniter ll.v. an uehementer?), est[*](et (pro ut) V.) enim tam ferventis naturae, ut per se extra corpori inpositus[*](inpositus ego. cfr. § 62. -tum VRdxv. -ta aD.) pusulas ignium modo faciat[*](faciat dxv. -cit r.) et pro caustico in usu sit.[*](Diosc. IV 162. Th. H. IX 11, 9. (C. IV 6, 9).) — Alterum genus tithymalli myrtiten [*](myrtiten TaS. cfr. Theophr. -tem Rdx. mystitem V. myr- siten f. -siniten v e Diosc.) vocant, alii caryiten[*](caryiten B e Diosc. caro et in VRdx. -rioten v. caros et in r. carso et in a.), foliis myrti acutis et pungentibus[*](pinguentibus V. -guibus a.), sed maioribus[*](maioribus ego e Diosc. mollioribus ll.v. de mendo cfr. XVI 174.), et ipsum in asperis nascens. colliguntur comae eius hordeo turgescente siccataeque in umbra diebus VIIII in sole inarescunt. fructus non[*](nouem ll. v.) pariter maturescit, sed pars anno sequente, et nux vocatur. inde cognomen
Graeci dedere. demetitur[*](demetitur dxv. demitti- (dim- a) r.) cum[*](cum V2Rdxv. corn V1. om.aD. an communi?) messium maturitate lavaturque [*](lauaturque RG(D). leua- a. lauatumque VdTfxS. -tu v. -tur C.), deinde siccatur et datur[*](duabus ll. v.) cum papaveris nigri II partibus ita, ut sit >totum acetabuli modus. minus hic vomito rius[*](uomitorius CFW Müller p. 24. 25. cfr. XX 107. XXI 128. -tionibus ll. v.) quam[*](centum a. ceterum D. -ris U 552.) superior, ceteri item[*](item Rd(?) G. idem VxaD. iidem v. (an ceteri usus iidem, ut § 69? cfr. Diosc.).). aliqui sic et folium eius dedere, nucem vero ipsam in mulso aut passo vel sesima[*](sesima xraS. resima V. -ina R. sesama d(?)v.). trahit pituitam et bilem per alvum, oris ulcera sanat.[*](Diosc. IV 162. Th. H. IX 11, 7. cfr. Plin. XX 209.) ad nomas oris folium cum melle estur.— Tertium genus tithymalli paralium vocatur sive tithymallis folio rotundo, caule palmum alto, ramis rubentibus, semine [*](semine dxv. semen r.) albo, quod colligitur incipiente uva et siccatum teritur sumiturque acetabuli mensura ad purgationes.— Quartum genus helioscopion[*](helioscopion v e Diosc. helio (elio R. alii a) copion ll.) appellant,[*](Diosc. IV 162.)[*](Isid. XVII 9, 77.) foliis porcillacae , ramulis stantibus a radice IIII aut[*](quattuor aut quinque ll.v.) v rubentibus, semipedali altitudine, suci plenis. hoc[*](hic VS.) circa oppida nascitur , semine albo, columbis gratissimo[*](gratissimo aH. -mo quod colligitur in- cipiente una rxv (falso iterata ex v. 10).). nomen accepit[*](accepit Vav (S). -cipit rxG.), quoniam capita cum sole circumagit. trahit bilem per inferna[*](inferna rav. inte- rx.) in oxymelite dimidio acetabulo. ceteri usus qui characiae.— Quintum[*](quintum dxav. -tum- que r. -to quod S.) cyparittian[*](cyparittian raS (-iffian v). fypar- R. fipar- V. fipparitiam d.) vocant propter foliorum similitudinem, caule gemino aut triplici, nascente m[*](nascentem v. -te ll. -ti S. cfr. XII 101.) in campestribus. eadem[*](cui eadem v.a.S.) vis quae helioscopio aut characiae.— Sextum platyphyllon vocant[*](uocant appellant VR.), alii corymbiten [*](corimbiten xr. corib- VR.), alii amygdaliten a similitudine. nec ullius latiora
sunt folia. pisces necat. alvum solvit radice vel foliis vel suco[*](quattuor ll. v.) in mulso aut aqua mulsa drachmis IIII. detrahit privatim aquas.— Septimum dendroides[*](dendroiden dxH -ro id est V.) cognominant , alii cobion[*](cubion VR1.), alii leptophyllon, in petris nascens, comosissimum [*](cumosissimum VR1x.) ex omnibus, maximis[*](maxime rav.a.J. an comosum (corruptum in comosumosum). .. maxime?) cauliculis rubentibus et semine copiosissimum, eiusdem effectus cuius characian[*](characian ego. -ias v. charachia N VRd. caracia n a1. -ia a2. (n ubique cum sequenti v. apios iunctum est). de structura cfr. XXVII 24.).

[*](Diosc. IV 174.—§ 72: Th. H. IX 9, 6.) Apios[*](apios VRdB e Diosc. apion a1. aptos a2. opos v.)[*](duos ll. v.) ischas[*](ischas RB. -cas a1. -cha Vd. -ca x. scillas a2. scylla v.) sive raphanos agria[*](agria rdxv. -ias a. agaria r.), iuncos II aut[*](aut aD. om. rxS. siue v (scribendum videtur binos ternos: cfr. XXVII 82. XI 21).) III spargit in terra[*](tres ll.v.) rubentes, foliis rutae. radix cepae, sed amplior, quare quidam raphanum silvestrem vocant. intus habet mammam candidam[*](an medullam?), extra cortices nigros. nascitur in montosis[*](montosis VdxaC(S). -tuosis R(?)v(H).) asperis, aliquando et[*](et VRdxv(S). et in aG(J).) herbosis.[*](Th. H. IX 9, 5.) effoditur vere tusaque[*](tusati V. -sa dTx.) in fictili mergitur, deiectoque quod supernatat reliquus[*](reliqus V.) sucus purgat utraque parte sesquiobolo in aqua[*](itaque R1) mulsa. sic et hydropicis datur acetabuli mensura. inspergitur [*](inspargitur V(a?)S.) et aridae radicis farina potioni. aiunt superiorem partem eius vomitione biles extrahere, inferiorem per alvum in aqua[*](in aqua ego. cfr. v. 13. aqua VrdTfxa.del. v. aquas H(cfr. § 70). At coni. S. aquam J. aeque D. an sed totam utraque? cfr. Diosc.).

[*](Diosc. eupor. II 40. Diosc. III 48. Marc. 29, 21. Diosc. II 182. I 2. III 76. I 128. III 3. Marc. 27, 16. (cfr. Plin. XXVI 44).) Tormina discutit quodcumque panaces, Vettonica[*](uettonica daS. uecto- x. et to- V. et uetto- R (?)G.) praeterquam a cruditate, peucedani sucus et[*](et om.xv.a.G.) inflationes,

ructus gignens, acori[*](item acori R(?)G.) radix, daucum[*](dacum uel x. daucumue v.) vel si lactucae modo sumatur. ladanum Cyprium potum interaneorum vitiis occurrit , Gentianae farina ex aqua tepida fabae magnitudine[*](magnitudinem V.), plantago[*](a duabus dTx.) mane sumpta[*](submota V.) II lingulis et tertia papaveris in vini cyathis IIII non veteris. datur[*](quat- tuor ll.(?)G. an IIII cyathis uini?) et in somnum euntibus addito nitro vel polenta, si multo[*](simul quo (que V2) V. -mul dx. mul si v.a.G.) post cibum detur. colo infunditur hemina suci vel in febri.

[*](Diosc. eupor. II 61. 62.)[*](Diosc. III 1. 101 (142). cfr. Plin. XXV 45. XXIV 131.—Diosc. IV 8. 1.—III 4 (6).) Agaricum[*](tribus (auribus V) ll.v.) potum obolis III in vini veteris[*](ueteris om.a.) cyatho uno lieni[*](liene Vx.) medetur, e[*](e VRTxav(S). et dC.) panace[*](panacis G. sed cfr. § 44. 94. 101. 106.) omnium generum radix in mulso, sed Teucria praecipue pota arida et decocta[*](decocta dxav. -to r.), quantum [*](tribus ll. v.)[*](dist. ego coll. § 87. (132). XXIII 109. XXVIII 207.) manus capiat, in aceti heminis[*](heminam (emi- xa) ll.fx. flemina D. uulnus v.) III ad heminam. inlinitur eadem ex aceto aut, si tolerari non possit[*](possint Vx.), ex fico[*](ficu V(?)v.a.D.) vel aqua. Polemonia bibitur ex vino, Vettonica drachma in[*](tribus ll.v.) oxymelitis cyathis III, aristolochia ut contra serpentes.[*](25,101)[*](Pl. iun. 57, 3–5. Diosc. eupor. II 60.—Diosc. III 138.—II 194.—III 27. 152. 82 Th. H. IX 20, 2.) argemonia VII[*](VII v. uel VRx. septem d(?)ra Dal.) diebus in cibo sumpta lienem consumere dicitur[*](duobus ll.v.), agaricum in aceto mulso obolis II. nymphaeae Heracliae radix in vino pota et ipsa consumit. cissanthemus [*](cessanthemus V. cessent- R. chissant- r.) drachma bis die sumpta in vini albi cyathis II per dies XL lienem dicitur paulatim emittere per urinam. prodest et hysopum cum fico[*](cum fico VREdxv. in uino a.) decoctum, lonchitidisz[*](loncitidis a. lonchithidis V1. loncyth- r. lincyth- R. colo- chinth- V2.) radix decocta[*](decocta—quoque statim post radix (p. 200, 1) errore iteravitV,item decocta Rdxv. del. D cuma.) prius quam semen demittat, peucedani quoque

radix et lieni[*](lien suco ego. lienis (uco om. ante aco) VRdx. alienis ra. lien v.) et renibus.[*](Diosc. I 2. eupor. II 60. Pl. iun. 44, 10. Diosc. IV 14. (cfr. Plin. XXVII 120). eupor. II 61. Diosc. III 152. 101. 115.) lien suco acori[*](acoro man. Dal. v.a.G.) poto[*](poto Vxman. Dal. v. -tu r G.) consumitur, praecordiis[*](lac. ego indicavi; exci- derunt consumit et.) et ilibus utilissimae[*](an utilissima radice?) radices; .... clymeni semen potum diebus xxx pondere denarii in vino albo, Vettonicae farina ex melle et aceto scillite[*](scillito VTfx.) pota, radix lonchitidis in aqua. Teucrium inlinitur, item scordium cum cera, agaricum cum farina e[*](farina e S. -nae ll. -na [foeni graeci] v.) feno Graeco.

[*](Diosc. IV 8. eupor. II 111.—Diosc. III 1. II 152. Pl. iun. 62, 1. Diosc. IV 1. (cfr. Marc. 26, 8. 27).) Vesicae[*](dist. H.) malis contraque calculos, gravissimis[*](an grauissimi cruciatus (scriptum olim -tuus)? cfr. XXV 23.) cruciatibus , ut diximus, auxilio est Polemonia ex vino pota,[*](25,23) item agaricum, plantago foliis vel radice potis ex passo, Vettonica ut in iocinere diximus, item ramici[*](ramici v. -iti ll. J (coll. § 79. XX 251. XXIV 15 (bis). XXX 135. 136. 137). sed cfr. XX 142. XXII 84. 121 et Cels. VII 18 extr. 22. 24. Seren. 683. Plin. iun. 63, 22. 64, 1. Marc. 33, 23. 24. 25. 51.) pota atque[*](35) inlita[*](inlinita V(a?)D.), eadem ad strangurias efficacissima. quidam[*](quidem (-dam D) ad calculos VdxaD. ad calculos quidam R(?)v.) ad calculos Vettonicam et verbenacam et milifolium[*](milifolium ego. millef- ll. v. cfr. nota ad XXIV 152.) aequis portionibus ex aqua pro singulari remedio bibere suadent. [*](Diosc. eupor. II 112.—Diosc. IV 42.—Diosc. eupor. II 112. (cfr. Marc. 26, 96). Diosc. IV 20. III 82. IV 70.) strangurias discuti[*](discuti dxrG. -tit r. (-tere v).) et[*](e (pro et) dTx.) dictamno certum est, item quinquefolio decocto ad tertias in vino. hoc[*](hoc est V.del. v.a.G.) et enterocelicis[*](enterocelicis dG. int- r. ictericis v.) dari atque inlini utilissimum est[*](est. xiphii v. est siphi VRdx. exsiphi r. exiphi a.). xiphi quoque radix superior urinam[*](dist. ego coll. Diosc.) ciet, infantibus enterocelicis datur ex aqua et inlinitur [*](dist. U 553.). vesicae vitiis peucedani sucus, infantium[*](infantium drav. -ibus rx.) ramici[*](ramici v. -iti llx.)

et umbilicis eminentibus psyllion[*](psyllion rv. -ylion a. pyllion rx.) inlinitur.[*](Diosc. II 109. I 2. IV 90.) urinam cient anagallides[*](anagallides d(?)v. | anaca- rx.), acori radicis decoctum vel ipsa trita potaque et omnia vesicae vitia depellit,[*](depellit ego. de ra.om. rxS. sanat et v.) calculos[*](calculos et raS. -ose et rx. -os v.) et herba et radix cotyledonis itemque genitalium inflammationem omnem[*](omnem raG. om. rTxv.) pari pondere[*](pondere caulis dVen.) et caulis et seminis et murrae.[*](IV 95. IV 9 (eupor. II 108). III 117. 138. (eupor. II 106. 112).) ebulum teneris[*](teneris raG. -rum rTfxv.) cum foliis tritum ex vino potum calculos pellit, inpositum testes sanat. erigeron[*](frigeron Vx.) quoque cum farina turis et vino dulci testium inflammationes sanat. symphyti[*](symphyti dv. -piti VR. -picę r. sim- phiti x. -pice a.) radix inlita[*](inlit& V1.) enterocelas[*](interocelas Vx.) cohibet, genitalium nomas hypocisthis alba. Artemisia quoque datur contra calculos ex vino dulci et ad stranguriam, dolores vesicae sedat ex vino radix nymphaeae Heracliae.

[*](Hippocr. nat. mul. 20. morb. mul. I 10. 56. cfr. Plin. XXII 88. Diosc. II 156. (III 79).) Eadem vis crethmo[*](crethmo v. chretmo V. cretamon d. cetmio R. cetno r. Creddeno a.) ab Hippocrate admodum laudatae[*](laudatae. H. -ta 11. v. -to S e coni. Dal. sed cfr. § 83 (lar- gior). 158. 160. XXVII 135.). est autem inter eas quae eduntur[*](duntur V1. dicuntur V2.) silvestrium herbarum; hanc certe apud Callimachum adponit rustica illa Hecale. species quae[*](species quae dv. speciesque (spic- R) rTxVen.(S.). -que est B. spices quae V. peciasque a.) elatae[*](elatae VRTVen. -te dxav. batis B. elatinae D cum U 554 (nulla casa coll. Diosc. IV 40). an althaeae vel maluae? cfr. XX 222.) hortensiae. caulis unus[*](unus raG. unum rTxv(S).) palmum altus; semen fervens[*](ferueas VR1. ferens H.), odoratum ceu libanotidis[*](libanotidis rin marg. v. lyb- a. balotidis Vdx. balathi- R.), rotundum; siccatum rumpitur. habet intus nucleum candidum , quem aliqui cachrym[*](cachrym S. -yn v. -ys D. cacrym R. -ry Vd. -rys r. -ris a.cfr. XVI 30. XXII 71. XXIV 99. 101.) vocant. folia pinguia[*](folia pinguia aG (S). folio pingui rTfxv (H).) albicant[*](albicant G(S). -nte ll.Tfxv(H).)

veluti olivae, crassiora et salsa[*](crassiore et salso v. a. G(H).) gustu; radices digiti crassitudine III aut[*](tres aut quattuor ll.v.) IIII.[*](Diosc. II 156. (eupor. II 112). III 159.) nascitur in maritimis petrosis. estur cruda coctave[*](cruda coctaue ego. crudū coctūue ll. v. cfr. § 82 laudatae.) cum olere, odorati saporis et iucundi. servatur etiam in muria. praecipue ei[*](praecipue ei ego. cfr. X 130. -pue ll.x. -ui G. -ueque v.) usus[*](usus dxaG. usque VR. eius usus v. an praecipue uis ei ususque?) ad strangurias[*](strangurias aD. -ia dx. -iam v -gyria VR.) folio vel caule vel radice ex vino. colorem quoque corporis gratiorem facit, verum largior[*](lar- gior VRdTxJ. quoque largior ra. aequo largior G. largior quoque v.) inflationes[*](an inflammationes? cfr. § 86. XXIII 128. 152. XXIV 54. XXVII 48. 49. XXVIII 103. XXIX 79. 103. XXX 61, al.). alvum solvit decocto, urinam et[*](sic et v. a. S.) a renibus umorem trahit, sicut [*](dist. ego.) alcimae[*](alcimae J. cfr. § 45 et nota ad XXV 130. alcme a. -eae v. almae Vd. -me Rx. alce r. -eae Brot. althaeae C.) siccae farina[*](farina e dx. -nas VR. (an-na cum?). -na in rav.), e vino pota stranguriae[*](stranguriae ego. (cfr. § 86 extr.). -ria dx. -gyria V. -guriam R(?)aJ -am tollit v. ceterumδυσεντερία(proδυσουρία) Diosc.) efficacius addito dauco, lieni quoque utilis. adversus serpentes bibitur. iumentis quoque in pituita aut stranguria hordeo inspersa succurrit.

[*](Diosc. III 143 (eupor. II 109). cfr. Plin. XXI 175.—Diosc. III 158.) Anthyllion[*](anthyllion v e Diosc. cant- VED. can- tyll- d. cantill- R.) est lenti simillima, quae in vino pota vesicas vitiis liberat, sanguinem sistit. altera anthyllis[*](anthyllis v (praem. est) e Diosc. can- (-thillys R. -thellys r) ll.D. cfr. § 160.), chamaepityi[*](chamaepityi (-yos v) ego coll. Diosc. -phyllo D. -pyllo d. chamepillo E. -pyllo (cam- R) r.(an chamaepityi folio?).) similis, flore purpureo, odore[*](odori E.) gravi, radice intubi,[*](dist. ego.)[*](lac. ego indicavi. excideruwnt fere comitialibus in oxymelite: cfr. Diosc.) vel magis medetur[*](medetur ll.TfH. om. v.)....

Cepaea[*](cepaea B e Diosc. -peae Rd. -pae ea V2. -pae// V1v. caepe E.), similis porcilacae, nigriore[*](nigriores d.) radice[*](radices VRd.), sed inutili[*](inutilis RE.locus tsrbatus; fortasse nigriore folio, fere inutili .... radice gustu amara in uino sqq. cfr. Diosc.), nascens in litoribus harenosis, gustu amara, in

vino cum asparagi radice vesicae plurimum prodest. [*](Diosc. III 161 (eupor. II 112).) eadem praestat hypericon—alii[*](alii VTE. quam alii (Rd?) v.) chamaepityn[*](chamaepityn v(J). -pytin (chame- V) ll. Dal.), alii corissum[*](corissum (-isu E) ll.TfS. cfr. § 129. 164. corion B e Diosc. -icon v.) appellant—, oleraceo frutice, tenui, cubitali, rubente, folio rutae, odore acri, semine in siliqua nigro, maturescente cum hordeo. natura[*](natura dEv. nata V. -ta ē R.) semini[*](semini VR.) spissandi. alvum sistit, urinam ciet, vesicae cum vino bibitur.[*](Diosc. III 164.) est aliud hypericon, quod aliqui[*](alii qui E. alii v. a. S.) caron[*](caron v(J). -ro ll.TfD. -ros S. cfr. § 119 extr. 130. corin B e Diosc.) appellant, folio[*](folia R1. an foliis (altero foliis del.)?) tamaricis —et sub ea nascitur—, sed pinguioribus foliis et minutis[*](minutis ego e Diosc. -nus ll. v.), rubentibus, odoratum, palmo altius, suave[*](sua E.), leniter[*](leniter—10 excalfactoria om.E.) acutum[*](aculum V. -leatum v. a. H.). vis semini[*](semine V.) excalfactoria, et ldeo inflammationem[*](inflammationem RD cum U 555. inflat- rv.) facit, sed stomacho non[*](non om.V. cum d1. num d2.) inutile, praecipuum ad stranguriam[*](stranguria VR. (an-rias? cfr. § 83).), si exulcerata non sit vesica. medetur et pleuriticis ex vino potum,[*](Diosc. IV 134 (cfr. Plin. XXII 62. 64).—Marc. 26, 8 (65).—Diosc. I 9 (cfr. Marc. 26, 34).—Diosc. III 113.— Diosc. III 144 (eupor. II 111. 109. cfr. Plin. XXII 54). II 153.) vesicae autem callithrix[*](callitrix VRTf. -richon v. a. H.) trita simul cum[*](cum G. om. ll. v.) cumino et data ex vino albo, verbenacaque[*](que ego. quoque ll.v.) cum[*](cum om.Ev. a. H (SJ).) foliis decocta ad tertias[*](adtritas E.) vel radix eius e mulso calido calculos eicit; item perpressa[*](perpraessa V. -pessa d.), quae Arreti[*](apreti R1. apraeti V. ) et in Illyrico nascitur, in aqua decocta ex III heminis ad unam[*](unam R(?)G. unum VEv. uinum d.) pota, trifolium[*](tribus ll.v.) ex vino sumptum et chrysanthemum primum[*](primum Ev. om. rTfH. an purpureum? cfr. XXII 54.). anthemis[*](anthemis dTS. -mum R(?)Ev. antemys V.) quoque calculos eicit, parvis[*](duobus ll.v.) a radice foliis quinis, caulibus longis II, fore roseo[*](rosaceo R1.), radices tritae per se[*](per sae V.).... cei[*](lac. ego indicavi. cei VE. ceu r(?)B. feu v.), laver crudum.

[*](Diosc. eupor. II 109 (quater).)[*](Diosc. IV 92 (eupor. II 112). Marc. 26, 23. cfr. Plin. XXXII 102.—Diosc. III 77.) silaus[*](silaus ll. v. lauer B. (lauer = sion, cfr. § 50. XXII 84. Diosc. II 153).) nascitur glariosis[*](glabriosis VdT. glabi- R. glori- r.) et perennibus rivis, cubitalis apii similitudine. coquitur ut olus acidum[*](atrum B cfr. XX 117.), magna utilitate vesicae. quae si scabiem sentiat, panacis radice sanatur, aliter inutilis[*](inutili B. -le G.) vesicis.—Calculos pellit malum erraticum radicis libra in congio[*](congio (sc. aquae) VRE. uini congio d(?)v.) decocta ad dimidias—inde heminae sumuntur per triduum, relicum ex vino[*](uino ll.v. deinde add. conicio d. cumcio rD. del. ego ut ortum ex congio prave iterato. (an potius fenecio? cfr. § 81. XXV 168). cum fio (zio v) C. conyza B. Pucino coni. D coll. XIV 60.) —et urtica[*](ortica VR.) marina et daucum et plantaginis semen ex vino et herba[*](dist. ego.) Fulviana trita ex vino[*](ex uino om.d. uino et om.V1R1.). et haec nomen inventoris habet, nota[*](an nostratia? cfr. XV 37 et XXIX 17.) tractantibus.[*](Diosc. III 115. IV 69. III 82. III 1. III 113 (eupor. II 112). III 52. 76. III 150 (cfr. Plin. XXIV 94). III 48. IV 8. eupor. I 238.) urinas ciet[*](ciens Müller emend. IV 21 (ad antecedd. cum v referens).) scordion, testium tumores sedat hyoscyamum, genitalibus medetur pencedani sucus,[*](dist. ego coll. Diosc.) ex melle semen[*](semen om.dT. et semen v. a. J.), stranguriae agaricum obolis[*](tribus ll. v.) III in[*](duabus ll. v.) vini veteris cyatho uno, trifolii radix drachmis II in vino, dauci una drachma vel seminis.

Ischiadici[*](ischiadici v. iscia- R. scha- E. inscia- V. scia- d.) semine et foliis erythrodani tritis sanantur, panace poto et infricato[*](infricata v. a. D. dist. U 556.), Polemonia, aristolochiae decocto folii.[*](Diosc. III 1 (eupor. I 237). IV 42 (Marc. 25, 46). IV 168. III 161. 164. eupor. I 237.—Diosc. eupor. I 217. Marc. 31, 18. Diosc. IV 42. [II 193]. II 209.) agarico quidem et nervus, qui platys[*](platys dv. -tus rD.) appellatur, et umerorum[*](tribus ll. v.) dolor sanatur obolis III in vini veteris cyatho uno poto. quinquefolium[*](quinquifolium Er.an recte? quinqui R.)ischiadicis[*](ischiadicis v. schia- E. scia- r.) et bibitur et inponitur,

item scamonia[*](scamonia v(D). -io VR. -mmonio r. -ia C. an scamonia in aceto? cfr. Diosc.) decocta et cum hordei farina. semen hyperici utriusque bibitur ex vino.

Sedis vitia et adtritus celerrime sanat plantago, condylomata quinquefolium[*](quinquifolium E (ut fere semper).), sed ea in[*](sed ea in D. sed eam VRE. sedem d(?)v.) callum iam[*](callum iam D. calumniam Er.om. rv. cfr. § 144.) conversa[*](conuersa D. -sam RdEv (e Diosc. II 193). -sum V. euersa f. -sam H.) cyclamini radix ex aceto. anagallidum caerulea procidentiam sedis[*](proceden- tiam sedes E.) retro agit, e diverso rubens proritat[*](pruritat V2E.).[*](Cato 159.) cotyledon [*](cotoledon V.) condylomata et haemorrhoidas mire curat[*](cur- uat E.), testium tumores acori radix decocta in vino tritaque[*](tritaque fS. -quae V. -que et R (?)v. ta atque dT.om.E.) inlita. intertrigines negat[*](necat E.) fieri Cato absinthium Ponticum secum habentibus .