Naturalis Historia

[*](Diosc. I 167. cfr. Plin. XXII 99.) Pirorum omnium cibus, etiam valentibus onerosus , aegris vini quoque modo negatur. decocta[*](dein cocta E.) eadem mire salubria et grata, praecipue Crustumina; quaecumque vero cum melle decocta stomachum adiuvant. fiunt[*](fluunt Vd.) cataplasmata e piris[*](cataplasmate piris Vd.) ad discutienda corporum vitia, et decocto [*](decocta Vdf.) eorum ad duritias utuntur. ipsa adversantur boletis atque[*](adque V.) fungis pelluntque[*](an pollentque? lac. statuit J: pondere < drachmae vneneum gt; repugnante.) pondere et pugnante suco.— Pirum silvestre tardissime maturescit.[*](Diosc I 168 (167). Pl. inn. 47, 22. Diosc. eupor. II 160. (cf. Plin. XXIV 2). Isidor. XVII 7, 15.) conciditur suspensumque siccatur ad sistendam alvum, quod et decoctum eius potu praestat. decocuntur et folia cum pomo ad eosdem usus. pirorum ligni cinis contra fungos[*](fungos dEv. -go sed V.) etiamnum[*](etiamnunc d.) efficacius proficit.—Mala piraque iumentis portatu[*](portatu/// d. -tum V.) mire

[*](Diosc. I 183 post med. Colum. VII 8, 1.) Fici sucus lacteus aceti naturam habet, itaque coaguli modo lac contrahit. excipitur ante[*](ante dEv. autem V1. autem ante V2.) maturitatem pomi et in umbra siccatur ad aperienda ulcera, cienda menstrua adpositu[*](adpositu TH. -tum Vdf. -ta E. -to G. -tus v.) cum luteo ovi aut potu cum amylo. podagris inlinitur cum farina Graeci[*](feci E. (foeni Graeci v.a. H. sed cfr. § 126).) feni et aceto. piles quoque detrahit palpebrarumque scabiem emendat, item licbenas et psoras.[*](Diosc. I 183. Pl. iun. 101, 12. 80, 15. 35, 3.) alvum solvit. lactis ficulni natura adversatur [*](adsectatur E.) crabronum vesparumque et similium venenis, privatim scorpionum. idem cum axungia verrucas tollit[*](ueruca et tollit V.). folia et[*](et om.dT.) quae non maturuere fici[*](maturuere fici dEv. -turae effitici V. inaruere et fici T.) strumis inlinuntur omnibusque, quae[*](omnibus quaeque Vd.) emollienda[*](emolienda V.) sint[*](sint VfEH. sunt dv.) discutiendave; praestant hoc et per se folia. et alius usus eorum[*](alius usus eorum dTJ. alius usus et alius eorum VfS. alii usus eorum tamquam Ev.) in fricando lichene et alopeciis [*](olopeciis V.) et[*](et om.d.) quaecumque exulcerari opus sit[*](sint VE.).[*](Pl. iun. 86, 9. 77, 5–7. Diosc. I 185. Pl. iun. 84, 25. 85, 1. Diosc. I 186.) et adversus canis morsus ramorum teneri cauliculi cuti inponuntur. iidem cum melle ulceribus, quae ceria[*](caeria V.v.a.C.) vocantur, inlinuntur . extrahunt infracta ossa cum papaveris silvestris foliis; canum rabiosorum morsus folio trito ex aceto restingunt[*](restingunt S coll. XXIV 45. 154. XXIX 62. restri- ll. v.). e nigra fico[*](ficu dEv.a.S.) candidi cauliculi inlinuntur furunculis, muris aranei morsibus[*](morsibus Ev. -sus ebu V. -su seuo d.) cum cera. cinis[*](ceracinis d.) earum e foliis gangraenis consumendisque quae[*](consumendis quaeque Vd.) excrescant[*](excrescant ego. -scunt ll. v.).[*](Diosc. I 183. § 120: Demetr. Scepsius ap. Athen. III 19 p. 80d. cfr. III 15 p. 78d. Isidor. XVII 7, 17.) fici[*](ficus d.) maturae urinam

[*](Diosc. I 184. Colum. VII 8, 2.—Seren. 527.) Caprificus etiamnum[*](etiannum V.) multo efficacior fico; * surculo [*](sarculo V.) quoque eius lacte[*](lac dEv.a.S.) coagulatur in caseo[*](caseo ll.v. -eum Verc.). *lactis minus habet[*](lactis—habet hue transposui e v. 10, ubi post fico habent ll. v. cfr. § 117.) *; exceptum id coactumque[*](ideo actumque V.) in duritiam suavitaten carnibus[*](dist. ego.) adfert fricatu. dilutum[*](fricatu. dilutum ego. -atur diluto ex ll.v. cfr. § 124 extr. XIII 99 et XIX 153. XXVIII 225. XXIX 134.) aceto miscetur exulceratoriis medicamentis. alvum solvit, vulvam cum amylo aperit, menses[*](menses VfS. pota menses r(?)v.) ciet cum luteo ovi. podagricis cum farina Graeci feni inlinitur. lepras, psoras, lichenas, lentigines expurgat, item venenatorum ictus et canis morsus.[*](cfr. Pl. iun. 27, 2.—Diosc. I 183 extr. I 185.) dentium quoque dolori hic sucus adpositus in lana prodest aut in cava[*](in caua (-uis v) eorum EH. canorum r.) eorum additus. cauliculi et folia admixto ervo contra marinorum venena prosunt; adicitur et vinum. bubulas carnes additi caules magno ligni conpendio percoquunt

[*](Diosc. IV 29. Nicand. ther. 47.) Herbam quoque[*](quoque quam v.a.S.) Graeci erinon[*](erinon ego e Diosc. -neon B. -nen E. her- r. erin v.) vocant, reddendam[*](reddenda Vdv.a.S.) in hoc loco propter gentilitatem. palmum alta est, cauliculis quinis fere, ocimi similitudine; flos candidus[*](similitudinem fios candidum V.), semen nigrum, parvum. tritum cum Attico melle oculorum epiphoris medetur. suciinstillatio[*](suci instillatio ego coll. Diosc. et XXIX 133. ut cun ciati (cyathi v) ut Ev.a.B (aut del.). >cum ut lati r. II drachmis cum cyathis Attici quattuor C(J) cum B e Diosc. utcumque autem G. cum cyathis add. lacunae signo D.) —decerpta enim[*](decerpta enim ego. -ptarum d. decreptarum V. decept- E. decerpto ramo J. -pta G. del. B. carptorum v.) manat lacte[*](dist.ego.) multo dulci[*](et dulci v.a.S.) herba—perquam utilis aurium dolori nitri exiguo addito. folia resistunt venenis.

[*](Diosc. I 174. Marc. 15, 14. 14, 9. cfr. Gargil. 192, 10–13.—Seren. 517. Pl. iun. 46, 19. Gargil. 191, 6–8. Martial. XIII 29.— (Diosc. I 164). Pl. iun. 73, 7. (Diosc. I 187). 11, 6. Gargil. 188, 17. (189, 19. 20). cfr. Marc. I 77.) Pruni[*](prunis V.) folia decocta[*](decocta del. S.) tonsillis, gingivis, uvae prosunt [*](dist. ego coll. Gargil.), in vino decocta[*](decocta (-tae VE) et ll.v.(S). -to eo H cum Gron.) et vehementius[*](uehementius ego e Gargil. cfr. XXIV 53. XXI 137. om. ll. v.), subinde conlutoore[*](conluto ore S. coluere ll. ore colluto v. ore conluendo Gargil.). ipsa pruna alvum molliunt, stomacho non[*](non ll.Tv (H). uero Verc.) utilissima, sed brevi momento.

Utiliora persica sucusque eorum[*](eorum dv. et eor- V. et ear- E.), etiam[*](etiamnum dv.a.S.) in vino aut in aceto[*](aut aceto dT.) expressus. neque[*](neque D cum U 505. que ll. qui (interrog.) S. nec est v.) alius eis[*](eis Ev(J). eius rfS.) pomis innocentior cibus; nusquam minus odoris, suci plus, qui tamen sitim[*](lac. ego indicavi. interciderunt nonnulla de Perseae arboris natura aliena (inde eius): cft. Diosc. I 187 et Plin. XV 45.) stimulet..... folia eius trita inlita haemorrhagian[*](haemorrhagiam G. -orrogiam d. -orroiam v. -orogian (emoro- V)r.) sistunt. nuclei[*](nuclei Ev. -eo V. -eus d.) persicorum cum oleo et aceto capitis doloribus inlinuntur.

[*]((Diosc. I 174). Pl. iun. 47, 23–48, 2. cfr. Gargil. 192, 6. 7. Marc. 27, 92. § 134: cfr. Diosc. I 181. 180. 182. Pl. iun. 74, 9.) Silvestrium quidem prunorum bacae, vel e radice cortex, in vino austero si decoquantur[*](decoquatur V.) ita, ut tries ex hemina supersit, alvum sistunt et tormina. satis est singulos cyathos decocti sumi[*](fumi V.).— Et in his[*](iis Ev.a.S.) et sativis prunis est limus arborum, quem Graeci lichena appellant rhagadiis[*](rhagadiis v. -dis D. ragadis Vd. tragodis E.) et condylomatis mire utilis.

Mora, in Aegypto et Cypro sui generis, ut diximus , largo suco abundant summo cortice desquamato;[*](13,56 sqq.) altior[*](altiore Ev.a.J.) plaga sicca est[*](sicca est J. -ccae si ll. -ccae S. -ccantur C. -cca v.) mirabili natura. sucus adversatur[*](16,182) venenis serpentium, prodest dysintericis, discutit panos omnesque collectiones, vulnera conglutinat, capitis dolores sedat, item aurium. splenicis[*](splenenicis V1. -neticis V2C.) ibitur atque inlinitur et contra perfrictiones.[*](Diosc. I 180. Pl. iun. 46, 20. Marc. 30, 11. Gargil. 196, 14. 15. Pl. iun. 48, 2.) celerrime teredinem sentit. neque[*](nec Ev.a.H.) apud nos suco minor usus: adversatur aconito[*](auersatur a cognito V.) et araneis in vino potus; alvum solvit, pituitas taeniasque[*](tineasque V2. ac tineas v.a.H.) et similia ventris animalia extrahit. hoc idem praestat et cortex tritus. folia tingunt capillum cum fici[*](fic' d.) nigrae et vitis cortice ve[*](corticeue ego. -cem V. -cibus (dE?)v(J). -ce S cum man. Dal.φύλλοιςDiosc. de ellipsi v. foliis cfr. nota ad XXV 121. an potius foliis corticeue?) simul coctis aqua caelesti. pomi ipsius sucus alvum solvit protinus. ipsa poma ad praesens stomacho utilia[*](inutilia coni. H. sed cfr. Gargil.), refrigerant, sitim faciunt; si non superveniat alius cibus, intumescunt[*](inacescunt Gargil. sed cfr. XXII 136.). ex inmaturis sucus sistit alvum, veluti animalis alicuius in hac arbore observandis miraculis quae in natura eius diximus.

[*](cfr. Diosc. I 180. Marc. 14, 38. 47. Pl iun. 25, 25–26, 4. Gargil. 196, 16–20. Pl. iun. 26, 4–7.) Fit ex pomo panchrestos stomatice, eadem ar-

[*](cfr. Marc. 31, 33.) Mira sunt praeterea quae produntur: prima[*](prima ego cfr. XX 254. XV 34. mira ll. J. del. D. mori G. mora v. de mendo cfr. XIX 70.) germinatione , priusquam in[*](in ll.v. om.fH. sed cfr. XVIII 130.) folia exeant, sinistra decerpi[*](decerpi iubentur v.a.S.) futura poma[*](futuri pomi Vd.). ricinos[*](cytinos coni. B.) Graeci vocant. hi terram si non attigere[*](atthingere V.), sanguinem sistunt adalligati[*](adalligati d2Ev. et all- V.om.d1.), sive ex vulnere fluat sive ore ive naribus sive haemorrhoidis[*](haemoroides Vd.). ad hoc servantur repositi .[*](extr.: Pl. iun. 110, 17.) idem praestare[*](praestari E.) et ramus dicitur luna plena defractus incipiens fructum habere, si terram non[*](non om.E.) adtigerit, privatim mulieribus adalligatus[*](adalligatos V. mensum VS. -sium v. mesum r.) lacerto contra abundantiam mensum. hoc et quocumque tempore ab ipsis decerptum ita, ut terram non adtingat[*](adtinguat V.), adalligatumque existimant praestare. folia mori trita aut arida decocta serpentium ictibus inponuntur ; aeque[*](aeque ego. alique (alii- E) ll. ad idemque v. aliquidque D. (an aliqui potu proficiunt?).) potu proficitur. scorpionibus adversatur e radice corticis[*](cortici V.) sucus ex vino aut posca potus. reddenda est et antiquorum conpositio.[*](extr. 140: Diosc. I 180. Pl. iun. 27, 1–3. Marc. 12, 57) sucum[*](conpositi usu cum V.) expressum pomi maturi inmaturique mixtum coquebant vase aereo ad mellis crassitudinem. aliqui murra adiecta et cupresso praeduratum[*](duratum dT.)in vaso sole[*](in uaso sole ego. cfr. XVIII 164. VII 30. XI 69. uas sole ll. v. ad solem H cum P eT.(an assiduo vel acri sole? cfr. XXVIII 143 et XIV 77)) torrebant, permiscentes spatha[*](spata V)

[*](141: Diosc. I 157. Gargil. 198, 1–7. Diosc. I 169 (170). cfr. Plin. XV 84. Gargil. 193, 4–6. 20. Diosc. I 173. cfr. Plin. XV 85. Gargil. 196, 7. 8. 197, 1. Martial. XIII 26.) Cerasia alvum molliunt, stomacho inutilia; eadem siccata alvum sistunt, urinam cient. invenio apud auctores[*](inuenio auctore E.), si quis matutino roscida cum suis nucleis devoret , in tantum levari alvum, ut pedes morbo liberentur.

Mespila[*](mespilis d. -pellis V.) exceptis setaniis, quae malo propiorem[*](propriorem Vd.) vim habent, reliqua adstringunt stomachum sistuntque alvum . item sorba sicca, nam recentia[*](recentia in E.) stomacho et alvo citae prosunt.

[*](Gargil. 206, 2–7. 205, 2.—Diosc. I 88. cfr. Scribon. 143.) Nuces pineae, quae resinam[*](sinam d.) habent, contusae leviter, additis in singulas[*](singulas H cum Gron. -lis ll. v. singulas singulis S cum vet. Dal.) sextariis aquae[*](aquae Ev. quae r.) ad dimidium decoctae, sanguinis excreationi medentur ita, ut cyathi bini[*](bini Ev. uini r.) bibantur ex eo. corticis e pinu in vino decoctum contra tormina datur. nuclei nucis pineae[*](piniae V.) sitim sedant et acrimoniam stomachi rosionesque et contrarios umores consistentes ibi. et infirmitatem virium roborant, renibus, vesicae utiles[*](utilis VD.).[*](Diosc. I 88. Marc. 30, 35. Cels. IV 17. Gargil. 205, 3.) fauces videntur exasperare et tussim[*](et tussi Vd. tussim et (ad seqq. relatum) D cum U 506. sed exasperare Plinio idem est ac liberare asperitate: cfr. §§ 80. 97, ut scribendum sit XXII 100 aut exasperandis (vel asperatis: cfr. XXIX 106) aut potius exulceratis (cfr. XXII 136.XXVIII 189. Cels. IV 11) et XXXI 67 exulceret (cfr. XXIII 22).). bilem

[*](Diosc. I 176.)[*](Gargil. 199, 14. 15. Pl. iun. 11, 7. cfr. Marc. 1, 14. Pl. iun 38, 25. Gargil. 200, 1. 2. Marc. 16, 84. Pl. iun. 86, 10 Gargil. 200, 3–5. 5–9. Seren. 459.) Amygdalae amarae radicum decoctum cutem in facie[*](faciem E.) corrigit[*](colligit E.) coloremque hilariorem facit. nuces ipsae somnum[*](somnium E.) faciunt et aviditatem[*](ariditatem Fröhner mus. Rhen. 47, 294. sed cfr. Gargil. (an excidit ueneream ante urinam?).), urinam et menses cient. capitis dolori[*](dolores d.) inlinuntur maximeque in febri; si ab ebrietate [*](dist.H.), in aceto et rosaceo et aquae sextario. sanguinem[*](et sanguinem Ev. a. D.) sistunt cum amylo et menta, lethargicis[*](lethargis Vf.) et comitialibus prosunt[*](dist. U 507 e Diosc. cfr. Gargil.) capite peruncto, epinyctidas sanant e vino vetere[*](uetera fS.), ulcera putrescentia, canum morsus cum melle et furfures ex facie ante fotu praeparata, item iocineris et renium dolores ex aqua potae, set saepe et[*](set saepe et ego. et saepe et (ex Ev) ll. v.(ex in hac dictione non usitatum. an vero scribendum aut sumptae? cfr. XXVI 55.) ecligmate[*](ecligmate v. eligmata ll.) cum resina terebinthina[*](terebentina V.)[*](punctum tolli voluit Val. Rose cum Gargil., sed cfr. Diosc.).[*](Gargil. 200, 10. 11. 199, 10. 11. 12–14. 201, 17. 199, 6. (201, 12).) calculosis[*](cauculosis E.) et difficili urinae in passo et ad purgandam cutem in aqua mulsa tritae sunt efficaces. prosunt ecligmate[*](eligmate Vd.)cum lacte[*](cum lacte ego e Diosc. om. ll.v.) iocineri[*](iocineris V.), tussi et colo cum elelisphaco[*](elelispaco Vd.)[*](dist. ego e Diosc. et Gargil.) modice addito e[*](e ego. cfr. § 153. et VdT. in Ev.) melle; sumitur nucis abellanae[*](auellanae dEv.a.S.)

[*](Pl. iun. 97, 7–9. cfr. Cels. III 24. IV 10.) Nucibus Graecis cum absinthi semrine ex aceto sumptis[*](sumtus V.) morbus regius sanari dicitur, isdem[*](isdem ED. iisd- S. item rv.) inlitis per se[*](per se si V.) vitia sedis et privatim condylomata, item tussis[*](tussi v.a.H.), sanguinis reiectio[*](reiectio EH. -oni B. relictio (reel- d)Vd. -to T. -tioni v (add. prodest).).

[*](Diosc. I 178. § 147 extr.: Seren. 1056. Pl. iun. 31, 10. Marc. 15, 32.) Nuces iuglandes Graeci a[*](a om.V.) capitis gravedine[*](grauedinem d.) appellavere . etenim arborum ipsarum foliorumque virus[*](uirus VdTfS. -res Ev.) in cerebrum penetrat[*](penetrant Ev.a.S.). hoc minore[*](minorem E.) tormento[*](tomento V1. nom- E. mom- v.a.H.), sed[*](sed ll. v. et H (D).) in cibis, nuclei faciunt. sunt autem recentes iucundiores; siccae unguinosiores[*](inuinosiores V. uino- dTv.a.B.) et stomacho inutiles, difficiles concoctu, capitis dolorem[*](dolores E.) inferentes, tussientibus inimicae, vomituris ieiunis[*](dist.B(J). cfr. Diosc.)[*](in ieiunis E.) aptae in[*](in B. om. ll.v(S).) tenesmo solo[*](colo JD.), trahunt enim pituitam. eaedem[*](eadem V.) praesumptae venena hebetant, item * adversantur cepis[*](aliis Diosc.) leniuntque earum[*](eorum d.) saporem.[*](Marc. 6, 3. 4, 51. Pl. iun. 86, 11. 77, 9 -11. 83, 5. Gargil. 205, 14. 15. cfr. Marc. 9, 89.) aurium inflammationi inponuntur, cum mellis exiguo et ruta mammis et luxatis, * anginae[*](anginae (ego. -nem V. -nam dv) cum ruta (-tae V) et oleo huc transposui ex v. 17, ubi post item habentVdv. om.E.) cum ruta et oleo*, cum cepa autem et sale et melle canis hominisque morsui[*](morsus Vd. (an ortum ex morsiuus pro morsibus?)). putamine nucis iuglandis dens cavus inuritur. putamen combustum tritumque in

[*](Diosc. I 179. Gargil. 201, 6—202, 4. (202, 15–19). Diosc. I 177. Gargil. 203, 2. (cfr. 203, 4 sqq.). Marc. 16, 99. (cfr. Diosc. I 145).) Nucis abellanae capitis dolorem faciunt et inflationem stomachi, corpori[*](corporis v.a.S.(D).) et[*](et dTfEv. et in VGron. etiam D.) pinguitudinis[*](pinguitudinis ego. -ni ll.v. -nem Gron.) conferunt plus quam sit[*](sit dTv. sunt V.om.ED.) verisimile. set[*](set ego. es V. est D cum U 508. haec d. hae TS. om.Ev.) tostae[*](tortae V.) et[*](et om.d.) destillationi medentur, tussique[*](tussique ego. -ssi quoque ll.v.) veteri tritae[*](tritae VdS. -tae et v. sumitae E.) in aqua mulsa potae; quidam adiciunt grana piperis, alii e passo bibunt.—Pistacia eosdem usus[*](usus et effectus v.a.D.) habent, quos nuclei pinei, praeterque ad[*](ad dEv. a V.) serpentium ictus, sive edantur sive bibantur.—Castaneae[*](castanea V.) vehementer sistunt stomachi et ventris fluctiones, alvum cient, sanguinem excreantibus prosunt, carnes alunt.

[*](Diosc. I 158. Gargil. 197, 9. 10. 197, 11–14 Diosc. I 172. 175.) Siliquae recentes, stomacho inutiles, alvum solvunt . eaedem[*](eadem V.) siccatae sistunt stomachoque utiliores fiunt, urinam cient. Syriacas in dolore stomachi ternas in aquae[*](aqua Vd.) sextariis[*](sextarios d.) decoquunt[*](decoquant V.) quidam ad dimidium eumque sucum[*]((sucum) per dies quinque continuos Gargil.) bibunt.—Sudor virgae corni[*](corni Ev. et (e T) cornu rT.) arboris, lamna[*](lamina dEv.a. S.) candente ferrea exceptus non contingente ligno, inlitaque inde ferrugo [*](perrugo V.) incipientes lichenas sanat.—Arbutus sive unedo[*](unede V. -done d.) fructum fert difficilem concoctioni et stomacho inutilem.

[*](Diosc. I 106.)[*](extr.: Marc. 1, 34.) Laurus excalfactoriam naturam habet et foliis et cortice et bacis; itaque[*](itaque v. cfr. Diosc.(ὅθεν). item- que ll.S.) decoctum ex his maximeque folis [*](maximeque foliis ego. -me foliisque Vd. -me (-me e v) foliis ES. (an excidit cortice ante foliisque?).), prodesse volvis et vesicis[*](uoluisse uesicis V.) convenit. inlita[*](illita v. inlata V. -tis d.) vero vesparum crabronumque et apium, item serpentium venenis resistunt[*](persistunt Vd.), maxime sepos[*](sepos (-pis v) dipsadis dTH. sepo id ips- V. se post ipsE.), dipsadis et viperae[*](uiprae V.). prosunt et mensibus feminarum cum oleo cocta, cum polenta autem, quae tenera sunt, trita ad[*](ad VEG. om.dv.) inflammationes[*](inflationes Ev.a.B.) oculorum, cum ruta[*](cumino dT.) testium, cum rosaceo capitis[*](ad capitis vet. Dal.) dolores[*](an dolori?) aut cum irino. quin et commanducata atque devorata per triduum terna liberant tussi, eadem suspiriis trita cum melle. cortex radicis cavendus[*](cauendis Vd1) gravidis. ipsa radix calculos rumpit, iocineri [*](tribus heminis d.) prodest III obolis in vino odorato pota[*](pota v. -tu ll.D.). folia potu[*](potu VED. -tae d. -ta v.) vomitiones movent. bacae menses trahunt adpositae tritae vel potae. tussim veterem et orthopnoean[*](orthopnoeam dBas. ortonoeant V. -opnoeam v.) sanant binae detracto[*](detractae V.) cortice in vino potae, si et febris sit, ex[*](sit ex dEv. silex V.) aqua

Maxime autem valet[*](ualet ego. cfr. § 158. et; Vd. ea ES. eius v(D).) aurus, quae[*](quae om.Vd.) tenuissima[*](tenuisse E. -iora v.a.S.) habet folia. bacae cum vino serpentibus et scorpionibus et araneis resistunt; ex oleo et aceto inlinuntur et lieni, iocineri [*](iocineris E.), gangraenis cum melle. et in fatigatione etiam aut perfrictione[*](prictiones V1. fri- V2.) suco eo perungui nitro adiecto prodest[*](prodes V1. prosunt V2.).[*](extr.: Pl. iun. 11, 8–10. Marc. 1, 50. (78).) sunt qui celeritati partus conferre multum[*](multum conferri (-rre v) Ev.a.S.) putent radicem[*](radicem dG. -ce rv.) acetabuli mensura in aqua[*](aqua dv. -uam r.) potam[*](pota v.a.G.), efficacius recentem quarn aridam. quidam[*](quidem V.) adversus scorpionum ictus x bacas[*](decem- ll.v.) dari iubent potui[*](potui dEv. -tu VD.), item et in remedio[*](an in remediū? cfr. XXV 145.) uvae iacentis quadrantem pondo bacarum foliorumve decoqui in aquae sextariis III[*](tribus ll.v.) ad tertias, eam calidam gargarizare et in capitis dolore inpari numero bacas cum oleo conterere et calfacere. [*](extr.: Marc. 27, 86.) —Laurus Delphicae[*](delficae V.) folia trita olfactaque[*](olfactaque Ev. quae r.) subinde pestilentiae contagia prohibent, tanto magis si et[*](si et VEv. si hae d.) urantur. oleum ex Delphica[*](delbica V. certa V.) ad cerata acopumque, ad perfrictiones[*](perfectiones V.)

[*](Diosc. 1 155.)[*](Pl. iun. 38, 27. Seren. 233. Menander: frg. com. Gr. IV p. 204. Pl. iun. 52, 7.) Myrtus sativa candida minus utilis[*](utilis TS. -le E. -lis est v. cfr. Diosc. inutilis Vd.) medicinae quam nigra[*](nigre d.). semen eius medetur sanguinem excreantibus, item contra fungos in vino potum. odorem oris commendat vel pridie commanducatum; ita[*](ita ego. itē ll.v. del. D cum vet. Dal. ideo coni. S.) apud Menandrum Synaristosae hoc edunt[*](aedunt V. edant d.). datur et dysintericis idem[*](item dT.om.Ev. a. S.) denarii pondere in vino. ulcera[*](uel cera V.) difficilia in extremitatibus corporis sanat cum vino subfervefactum.[*](Pl. iun. 92, 21. 48, 3.) inponitur lippitudini cum polenta et cardiacis in mamma sinistra et contra scorpionis ictum in mero et ad[*](meto et ad V. meteta d.) vesicae[*](uuae siccae d.) vitia, capitis dolores[*](dolore Vd.), aegilopas[*](et aegilopas Ev. a. S.), antequam suppurent[*](supurent V.), item tumoribus, exemptisque [*](ex- enntisque Vd.) nucleis in vino vetere tritum eruptionibus[*](eruptionibus Ev. -nis r. -ni S.) pituitae.

[*](Diosc. I 156. (155).) Myrtidanum diximus quomodo fieret. vulvae prodest adpositu[*](appositum v.a.H. an -itu et?), fotu et inlitu[*](inlito V.), myrto[*](myrto ego e Diosc. multo (ortum e murto) dEv. -tu V.) efficacius et cortice[*](14,104) et folio et semine. exprimitur et foliis sucus, mollissimis in pila tusis, adfuso paulatim vino austero, alias aqua[*](an statim? cfr. Diosc.) caelesti, atque etiam expresso utuntur ad oris, sedis[*](sedis VdS. -isque Ev(D).) ulcera, vulvae et ventris, capillorum nigritiam, alarum[*](alarum VS coll. Diosc. mal- Ev. mamill- dT.) perfusiones , purgationes lentiginum et ubi constringendum aliquid[*](an sit?) est.

[*](Diosc. IV 144.) Myrtus silvestris sive oxymyrsine sive chamaemyrsine bacis rubentibus et brevitate a[*](a om.VS.) sativa distat. radix eius in honore est, decocta vino ad renium dolores pota[*](potu VdD.) et difficili urinae praecipueque crassae et graveolenti[*](graue olentum V.), morbo regio et vulvarum purgationi trita cum vino; cauliculi quoque incipientes asparagorum modo in cibo sumpti[*](sumptis Vd.) et in[*](in om.d.) cinere cocti[*](coctis d.).[*](Seren. 596.) semen cum vino potum aut oleo et aceto calculos frangit, item in aceto et rosaceo tritum capitis dolores[*](dolorem d.) sedat et potum morbum[*](post morbum cetera usque ad XXIV 7 uel sucus decocti desunt inE.) regium. Castor oxymyrsinen[*](lac. ego indicavi; excidit ramulis vel cauliculis.) myrti.... foliisque[*](foliisque Vdxa. -liis v.) acutis[*](cutis a.), ex qua fiunt ruri scopae[*](ruri scopae av. ruris (tu- x) copiae rx.), ruscum vocavit, ad eosdem usus.

Et hactenus habent se medicinae urbanarum arborum; transeamus ad silvestres.

[*](cfr. Plin. XX 1. 2. XVII 130. Colum. arb. 17, 3. V 8, 7. —cfr. Plin. XVII 91. XX 92. Geop. V 11, 3. XII 17, 20.) Ne silvae quidem horridiorque naturae[*](narratae d. namr- x.) facies medicinis carent, sacra illa parente rerum omnium nusquam non remedia disponente homini, ut medicine[*](medicina Vdxv. -ne a. -nae D.) fieret etiam solitudo[*](solido dx.) ipsa, et[*](et ego. sed ll. v.) ad[*](ad V1dTxv. at a. et V2.) singula[*](singulas a. stgula V1. est gula V2.) illius[*](illis VTx.) discordiae atque concordiae miraculis occursantibus[*](occurren- tibus dTx.). quercus et olea tam pertinaci odio dissident, ut altera in alterius scrobe depacta emoriantur[*](depacta emoriantur D. -tae (-te x) morian- tur ll.v.), quercus vero et iuxta nucem iuglandem. pernicialia et brassicae cum vite odia; ipsum olus, quo vitis fugatur,[*](cfr. XXIII 116.—Colum. X 118.) adversum cyclamino et origano arescit. quin et annosas iam et quae sternantur arbores difficilius caedi, celerius marcescere[*](marcescere Vfa. maturesc- Tx. inaresc- d(?)v. cfr. nota ad XXV 90.) tradunt, si prius manu quam ferro attingantur. pomorum onera a iumentis[*](a iumentis Vdxv. iumenta aD.) statim sentiri[*](sentiri Vdxv. -re aD.), ac[*](ac om.a.), nisi prius ostendantur iis[*](its v. his ll. C.), quamvis pauca portent, sudare ilico[*](illico Dal.). ferulae asinis gratissimo sunt in pabulo, ceteris vero iumentis praesentaneo veneno, qua de causa id animal Libero patri adsignatur, cui et ferula.[*](cfr. Plin. XXXI 36) surdis etiam rerum sua cuique sunt venena ac minimis quoque. philyra [*](phylira VB.) coci et polline[*](pilline V.) nimium salem cibis[*](cibi d(?) H.) eximunt; praedulcium

Hinc[*](hic Vdx.) nata medicina[*](medicinae Vdx.). haec sola naturae placuerat[*](pla- cuit a.) esse remedia, parata vulgo, inventu facilia ac sine inpendio[*](facile sine dispendio a.) e[*](e a. et VdxH. ex v.) quibus vivimus[*](bibimus dx.). postea fraudes hominum et ingeniorum capturae officinas invenere istas[*](sitas V.), in quibus sua cuique homini venalis promittitur[*](uita promittitur dTx. yro- mititur uitia V.) vita. statim compositiones[*](cum positiones V.) et mixturae inexplicabiles decantantur[*](decantatur V.), Arabia atque India remedia[*](remedia ego. in rem- coni. H. in media VdTfx. -dio av. de mendo cfr. XXVI 10. (an uel Media?)) aestimantur, ulcerique parvo medicina a Rubro mari inputatur[*](inportatur D.), cum remedia vera cotidie pauperrimus quisque cenet[*](cenet S. coenet d(?)v. tenet xa. cente V.). nam si ex horto[*](ortu V.) petantur aut herba vel frutex quaeratur[*](quaeratur om.x.), nulla artium vilior fiat[*](fiet dTxv.a. Verc.). ita est profecto, magnitudine[*](magnitude v. a. D. popul; ego. -li ll. v.) populus R.[*](R. aD. om. r. Romani v.) perdidit[*](perditit x. periit D.) ritus, vincendoque[*](uicendo a.) victi sumus. paremus externis, et una artium imperatoribus quoque imperaverunt. verum[*](uerum om.Vx. (imperat. uerum v. a. H).) de his alias plura.

[*](Diosc. I 171.—cfr. Marc. 27, 112.) Loton[*](lothon Vx.) herbam[*](herba V.) itemque Aegyptiam[*](aegyptia V.) eodem nomine , alias et Syrticam arborem, diximus suis locis.[*](13,104 sqq.)

[*](Diosc. I 143. 142. Pl. iun. 77, 11–13. Marc. 4, 52. 27, 12. Diosc. I 143. (144).) Glans intrita[*](an inlita trita? cfr. Diosc.) duritias, quas cacoēthe[*](cacoethe av(S). -thes C. cachoete V. cacocte x. choete d.) vocant, cum salsa[*](falsa dxaC. fa- v. folia V.) axungia sanat. vehementiores[*](uehementiores ll. J. -resque v. -or est S. -ora sunt G.) iligna[*](iligna S e Diosc. -nae D. ligna VaG. lichenas dxv.) et[*](et om.dxv. a. G.) in omnibus cortex ipse corticique[*](corticisque dx.) tunica subiecta[*](subtecta V.). haec decocta iuvat coeliacos[*](coe- liacos dB. cel- x. cil- a. il- v. elia eos V.). dysintericis et inlinitur vel ipsa glans. eadem resistit serpentium ictibus, rheumatismis, suppurationibus . folia et bacae vel cortex vel sucus decocti prosunt [*](a v. pro- sunt rursus incipitE.) contra toxica. cortex inlinitur decoctus lacte vaccino serpentis plagae; datur et ex vino dysintericis. eadem et ilici vis.

[*](Diosc. IV 48.) Coccum ilicis vulneribus recentibus ex aceto inponitur, epiphoris ex aqua, oculis subfusis sanguine instillatu r[*](instillatur (X?)v. -tum ll.S.). est autem genus ex eo in Africa[*](africa J coll. XVI 32. XXII 3. attica ll. v.) fere et Asia[*](asia EXv. ania r.) nascens, celerrime in vermiculum id[*](uermiculum id ego. -lum EXv. uermis ultimis (subtilis S) rTS.) se mutans[*](remutans V.), quod ideo 20 scolecium[*](scolecion B. -licinon X. -lechilum E. -lethylon v. stultilum rT.) vocant inprobantque. principalia eius genera diximus.

[*](Diosc. I 146. Marc. 14, 10. Pl. iun. 52, 9–11. Marc. 27, 73. 9, 87. 8, 33. 38.) Nec pauciora gallae genera fecimus, solidam perforatam

[*](Diosc. III 93.)[*](Seren. 746. Pl. iun. 79, 7.) Viscum e robore praecipuum haberi[*](habere Vd.) diximus[*](diximus d.om. rX. (diximus haberi v).) et quo conficeretur[*](conferetur EX.) modo. quidam contusum in aqua decocunt,[*](16,30 245) donec nihil[*](nihil VdTfB(S). om.EXv(G).) innatet[*](innatat E.), quidam commanducantes[*](commanducants V1. -ant V2S.) acinos expuunt cortices. optimum quod sine cortice[*](cortice est X.) quod- que[*](quodque v. quoque ll.X.) levissimum, extra fulvum, intus[*](intus d2TEv. in his Vd1X.) porraceum. nihil est glutinosius[*](glutino siue se mollit V.). emollit, discutit tumores[*](tumores G. um- VE. humores dTX. -re v.), siccat strumas; cum resina et cera panos mitigat omnis[*](omni V.) generis.[*](cfr. Plin. XVI 250. 251. Marc. 34, 77.) quidam et

[*](Seren. 109 Pl. iun. 15, 4. Marc. 6, 17.—Seren. 641–643. 374.) Roboris pilulae ex adipe ursino[*](ursino v. uero ursino ll.fXS (lac. ante ex indicata). uere ursino D cum Strackio. sed cfr. Pl. iun.) alopecias capillo[*](capillo Xv. -os ll.) replent[*](replet Vd.).—Cerri folia et cortex et glans siccat[*](siccant X.) collectiones suppurationesque, fluctiones sistit. torpentes membrorum partes conroborat decoctum eius fotu[*](fucum V2 (pro fotu cui).), cui et insidere[*](insedere Vd2. sed- d1.) expedit siccandis adstringendisque partibus. radix cerri adversatur scorpionibus.

Suberis[*](suberi V2d. sib- V1.) cortex tritus ex aqua calida potus san- is guinem fluentem ex utralibet[*](utralibet EXv. -bus ex (et d) V1df. uteralibus V2.) parte[*](parte EXfv. -tes V1d. -tibus V2.) sistit. eiusdem cinis ex vino calido sanguinem excreantibus magnopere laudatur.

[*](Pl. iun. 25, 2–4. Marc. 11, 9. Pl. inn. 15, 5 Marc. 6, 18.) Fagi folia manducantur in gingivarum labrorumque [*](labrorumque VED. -brumque X1. -borumque dX2Ven. -biorumque v. cfr. XXVIII 188. XXIX 46. XXX 27. XXXIV 115. (XI 159. XXV 171).) vitiis. calculis[*](cauculis d. caulic- X.) glandis fagineae cinis inlinitur, item[*](idem dT.) cum melle alopeciis[*](alopicetis V.).

[*](Diosc. I 102.)[*](cfr. Pl. iun. 74, 7.—Pl. iun. 11, 10. Marc. 1, 62. Se- ren. 683. Pl. iun. 63, 22. 64, 1. Marc. 33, 24. Seren. 46. Pl. iun. 16, 14. Marc. 7, 9. 36, 33. Seren. 778. Nicand. ther. 585. (Marc. 16, 26). Pl. iun. 64, 1–3. Marc. 33, 24.) Cupressi folia trita serpentibus[*](serpentibus ll.T. -tis X. -tium V.)ulceribus[*](ulceribus ego e Diosc. om. ll. ictibus (X?)v. cfr. § 30 126. XXX 113. (an potius re- centibus uulneribus e Pl. iun. 74, 7?).) inponuntur , et capiti cum polenta, si a[*](si a dEXv. sua V.) sole doleat, item ramici [*](ramiti VXJ.cfr. nota ad XXVI 78.), qua de causa et bibuntur. testium quoque tumori cum cera[*](cerato EXv. a. Bas.) inlinuntur, capillum denigrant ex aceto. eadem trita cum II partibus[*](duabus ll.v.) panis mollis e vino Ammineo[*](amineo V(?)fv. a. Dal. cfr. not. ad XX 153 et XXXIV 103.) subacta pedum ac nervorum dolores[*](dolorum neruores V.) sedant[*](sedat dX.). pilulae adversus serpentium ictus bibuntur aut si eiciatur sanguis; collectionibus inlinuntur. ramici[*](ramiti VXJ.) quoque tenerae[*](tenere X.) tusae cum axungia et lomento prosunt[*](profunt EXv. ponunt r.). bibuntur ex eadem causa. parotidi et strumae cum farina inponuntur[*](ponuntur V.).[*](Pl. iun. 64, 3–5. (Marc. 33, 1). 80, 16. Seren. 591. Marc. 17, 15.) exprimitur sucus tusis[*](tusis EXv. tussi r.) cum semine. qui[*](qui om.d.) mixtus[*](mixas V.) oleo caliginem[*](caligini V.) oculorum aufert; item victoriati pondere in vino potus inlitusve [*](inlitusue ego coll. Pl. iun. -us- que ll.v.) cum fico[*](fico Vdv. uino EX.) sicca pingui exemptis granis vitia testium sanat, tumores[*](tumorem V. umores E. hu- X.) discutit et cum fermento strumas. radix cum foliis trita pota vesicae et stranguriae medetur[*](medentur Vd.) et contra phalangia. ramenta pota menses cient, scorpionum ictibus adversantur[*](aduer uensantur V.).

[*](Diosc. I 105.)[*](cfr. Scribon. 58. Marc. 12, 5. 36. Vitruv. II 9, 13. Plin. XVI 197.) Cedrus[*](cedros VX.) magna, quam cedrelaten[*](cedroelaten VdX.) vocant, dat picem , quae cedria[*](cedria EXv. deced- d. decreta V.) vocatur[*](uocantur V.), dentium doloribus utilissimam. frangit enim eos et[*](et om.Vd.) extrahit, dolores[*](dolorem dT.) sedat. cedri sucus

[*](Diosc. I 105.) Cedrides, hoc est fructus[*](fructus B e Diosc. frutices ll.Tv. -trices X.) cedri, tussim sanant, urinam cient, alvum sistunt, utiles ruptis, convulsis,

[*](Diosc. III 87.)[*](Pl. iun. 36, 2. Marc. 32, 12. Pl. iun. 79, 8. 80, 17. 72, 16. Marc. 15, 51. Pl. iun. 13, 20. Marc. 9, 92. 19. Cels. III 20.) De galbano diximus. neque umidum neque aridum probatur[*](pro- batum EX.) et[*](et ll.J. sed v.) quale[*](quales E. -le esset X.) docuimus. per se bibitur ad tussim[*](12,126) veterem, suspiria, rupta, convulsa, inponitur ischiadicis [*](scia- dicis V. cyatis X (ut § 23).), lateris doloribus, panis, furunculis, corpori ab ossibus[*](et ossibus Xman. Dal.) recedenti[*](recidendi V. recedentibus EXman. Dal.), strumis, articulorum nodis, dentium quoque doloribus. inlinitur et cum melle capitis ulceribus. purulentis infunditur auribus cum rosaceo aut nardo[*](et nardo X.). odore comitialibus subvenit et vulva[*](uuluae Xv. a. G.) strangulante[*](in strangulante E. in -latu Xv. a. G.) vel[*](uel ll.TfXS. et v.) in[*](in om.EXv. a. G.) stomachi defectu.[*](Nicand. ther. 51.) abortus non exeuntes trahit adpositu[*](adposito V.) vel suffitu, item ramo[*](rami E. -is v. a. S.) hellebori circumlitum atque subiectum. serpentes[*](12,126) nidore urentium fugari diximus. fugiunt et perunctos [*](peruncto E.) galbano. medetur et a[*](ab (V?)ED.) scorpione percussis. bibitur et in difficili partu fabae magnitudine in cyatho[*](cyato X. cia- V2. quia- V1.) vini, vulvasque conversas corrigit, cum murra[*](myra V.) autem et vino[*](uino VTS. in uino rXv.) mortuos [*](an emortuos?) partus[*](partus om.EX.) extrahit. adversatur et venenis, maxime toxicis , cum murra et vino[*](in uino EXv. a. S.). serpentes oleo et spondylio[*](spondilio X. spod- V.) mixto tactu necat. nocere urinae existimatur.

[*](Diosc. III 88.—Pl. iun. 47, 1. 68, 3. 35, 5.) Similis hammoniaci natura atque lacrimae, probandae[*](dist. ego. cfr. nota ad XXV 130.) ut diximus. mollit, calefacit[*](calfacit EXH.), discutit, dissolvit.[*](12,107)

[*](Diosc. I 79.—Pl. iun. 72, 16. Diosc. eupor. I 236. II 142.) Et styracis[*](syracis Vd.) naturam in peregrinis arboribus exposuimus [*](di- ximus (pro exposuimus) Xv. a. G.). placet praeter illa, quae diximus, maxime[*](12,124) pinguis, purus, albicantibus fragmentis[*](fragmentis Vdv. ftrange- E. ftringe- X.). medetur tussi, faucibus, pectoris vitiis, vulvae praeclusae duritieve[*](duritiaue fXVen.) laboranti , ciet menses potu adposituque[*](adpositoque E. -tu X.), alvum mollit. invenio potu[*](potum V.) modico[*](modicae E.) tristitiam animi resolvi, largiore[*](largiori d. -reque X.) contrahi . sonitus aurium emendat[*](emendat dEXv(J). -ati V1. -ari V2. -are S.) infusu[*](infusu v. -sum ll.XG(S). -sus vet. Dal.), strumas illitu[*](illitu v. - tum ll.XG(S). -tus vet. Dal.) nervorumque nodos. adversatur venenis, quae frigore necent[*](necent ego. noc- ll.v. cfr. XXV 151, de mendo XVIII 196 extr. (idem fortasse XXIII 43. 87 scribendum).), ideo et cicutae.

[*](Diosc. III 80.)[*](Pl. iun. 92, 2. 91, 12. 97, 16. 77, 14.) Spondylium[*](spon- dylium S. -ion v. -dilium ll. -ion X.) una demonstratum infunditur capitibus phreneticorum[*](freneticorum VX.) et lethargicorum, item capitis doloribus[*](12,128) longis cum oleo vetere; bibitur et in iocinerum vitiis [*](dist. ego e Diosc.)[*](ueteri d.), morbo regio, comitialibus, orthopnoicis, vulvarum strangulatione, quibus et suffitu prodest. alvum mollit.

[*](Diosc. I 20.—I 91.) Sphagnos[*](sphagnos Verc. (G). -non C. -acnos V2E2. spagnos X. phagos dE1. phaonos V1. -agnos v. splachnon B e Diosc.) sive sphacos[*](phacos VX.) sive bryon[*](brion V. -os X.) et in Gallia, ut indicavimus, nascitur, vulvis insidentium[*](insidentium ll.v.(D). decocto insid- C e Diosc.) utilis, item[*](12,108) genibus et feminum tumoribus mixtus nasturtio et aquae salsae[*](aqua salsa Ev. a. S.) tritus. cum vino autem et[*](autem et VdTXJ. autem ac fEH. ac G. ant v.) resina sicca potus urinam pellit celerrime. hydropicos inanit cum vino et iuniperis tritus ac potus.

Terebinthi[*](terebinti V (ut plerumque) Ven. ther- X.) folia et radix collectionibus inponuntur . decoctum eorum stomachum firmat. semen in capitis dolore bibitur in vino et contra difficultatem urinae , ventrem leniter[*](le- uiter EX. linit V.) emollit, venerem excitat.

[*](Diosc. I 86. Pl. iun. 41, 13–16. Marc. 16, 66. cfr. Vi- truv. II 9, 17. Cels. III 22 p. 111. Plin. XXXI 63. XXV 94.) Piceae et laricis folia trita[*](lac. indic. J e Diosc. sic fere explen- dam: inflammationibus medentur, trita.).... et in aceto decocta dentium dolori. prodest[*](prodest ll.XJ. prosunt v. prosunt, prodest D.) cinis corticum intertrigini[*](intertrigini ES. -nibus X. -nia d. -ni et Vv (J).), ambustis; potus alvum sistit, urinam movet, suffitu vulvas corrigit. piceae[*](picee X. -ce V.) folia privatim iocineri utilia sunt drachmae pondere in aqua mulsa pota[*](potata d.). silvas eas dumtaxat, quae picis resinaeque gratia radantur, utilissimas esse phthisicis[*](ptisicis X. phi- V.) aut qui longa aegritudine non recolligant[*](recolligantur essatis V. -tur esse satis d.) vires

[*](Diosc III 165. 166. 165.)[*](Marc. 26, 38.) Chamaepitys Latine abiga[*](abiga EG. auiga X. aiuga v.) vocatur[*](latine—uocatur om.Vd.)[*](uocatur G. uocatur dicitur EX. appellatur diciturque v.) propter abortus[*](propter abhortus V. abortus propter EX. (fortasse abortus propter Latine abiga uocatur, ut omis- sionis causa simul patefiat. cfr. Müller de stilo p. 16).), ab aliis tus terrae, cubitalibus ramis, flore pinus et odore. altera[*](alter V.) brevior[*](breuis est X. aluior V1. albior V2. leuior B e Diosc.) et incurva[*](incurua VdX. -uae E(?)v.),.... similis[*](lac. ego indicavi; exciderunt foliis aizoo. cfr. Diosc.). tertia eodem odore et ideo nomine quoque, parvola, cauliculo[*](cauliculo dEC. col- VB. -lycula (-llic- v)Xv.) digitali, foliis scabris, exiliblls, albis, in petris nascens, omnes herbae, sed propter cognationem nominis non differendae. prosunt adversus scorpionum ictus, item iocineri[*](iocineris VX.) inlitae cum palmis aut cotoneis; renibus et vesicae decoctum earum cum farina hordeacea.[*](Marc. 30, 43. (54). 25, 23.) morbo quoque regio et urinae difficultatibus ex aqua decoctae bibuntur. novissima contra serpentes[*](serpentes Xv. -tis ll.S. an serpentia (sc. ulcera)? cfr. Diosc. et § 15, nisi forte Plinius con- fuditἕρπηταςetἑρπετά.) valet cum melle; sic et adpositu[*](apposita Xv. a. H.) vulvas purgat. sanguinem densatum extrahit pota[*](potata d.). sudores facit perunctis ea, peculiariter renibus utilis[*](utilis est Xv. a. G.). fiunt ex ea et hydropicis pilulae cum fico[*](ficu dv. a. H.) alvum trahentes. lumborum dolorem victoriati pondere in vino finit[*](finit VEXv. fanat dT.) et tussim recentem . mortuos[*](an emortuos?) partus ex aceto cocta et pota[*](et pota VdH. pota EX. -taque v.) eicere protinus [*](statim dT.) dicitur.

[*](Diosc. IV 163.) Cum honore[*](cum honore (-nere X) EXv. om. rT.) et pityusa simili de causa dicetur[*](dicitur VX.), quam quidam[*](quidem V.) in tithymali[*](thitimalli X. intym- V. fuit ex V.) genere umerant. frutex est[*](est om.Vd.)

[*](extr.: cfr. Th. H. IX 2, 2.) Resinam supra[*](e supra EXv.a.S(D).) dictis arboribus gigni docuimus et genera eius[*](eius et EXv. eius r.) et nationes in ratione vini ac postea in,[*](14,122) arboribus. summae species duae, sicca et liquida. sicca[*](16,38) e pinu et[*](et pinu X.) picea[*](pice V.) fit, liquida terebintho, larice, lentisco, cupresso ; nam et hae[*](hae VfS. he X. eae TEv. ea d.) ferunt in Asia ac[*](ac VXS. et rv.) Syria.[*](Diosc. I 92. 91. 90.)[*](cfr. Pl. iun. 37, 24.) falluntur qui eandem putant[*](putant eam esse picem atque laricem V.) esse e picea atque larice; picea enim pinguem [*](pingue Vd.) et turis[*](turis dEB. tursi V. tyrsi X. (et—modo om. v).) modo sucosam fundit, larix gracilem ac mellei[*](melli V.) coloris[*](liquoris E(?)v.a. S. sed cfr. Diosc. et XVI 43.), virus[*](uerius EX.) redolentem. medici liquida raro utuntur [*](dist. v.a.S.) et in ovo fere, e[*](e G. om. ll. v.) larice propter tussim ulceraque viscerum—nec[*](nec Vdv.. ut E. et X.) pinea magnopere in usu[*](usus VX.) —, ceteris non nisi coctis. et coquendi[*](equoquendi V.) genera satis demonstravimus.

[*](Th. H. IX 2, 2. 3.) Arborum[*](in arborum v.a.D. de nudo ablat. cfr. XIX 80. (an potius arborum in?))[*](dist. v.a.D.) differentia placet terebinthina odoratissima[*](odorantissima E.) atque[*](atque EXv. quae r.) levissima, nationum Cypria et Syriaca, utraque mellis Attici colore[*](colores et V1. -ris et V2.), sed Cypria carnosior crassiorque[*](crassiorque (-uoc V) VdTD. sic- ciorque EXv.). in sicco genere quaerunt[*](querunt X. quaesunt Vd.) ut sit candida, pura, perlucida, in omni[*](in omni EXV. nomini V. -na d.) autem ut montana potius quam campestris, item aquilonia[*](adaquilonia V.)

[*](Diosc. I 97.—cfr. Plin. XVI 58. Th. H. IX 2, 3.) Pix quoque unde et quibus conficeretur modis indicavimus[*](dist. Lugd. cfr. § 32 et 54. puncto ante et dist. v(D).) et[*](et om.Vd.) eius duo genera, spissum liquidumque.[*](14,127 sqq.) spissarum[*](spissimarum E. spississim- X.) utilissima medicinae Bruttia[*](bruttea V. -utea dX.), quoniam pinguissima[*](16,52 sqq.) et resinosissima utrasque praebet utilitates, ob id et[*](et ego. a (= &) V.om. rv(J) autem S.) magis rutila quam ceterae. id enim quod in hoc[*](hac coni. S.) adiciunt , ex[*](ex VS. et X. e rv.) mascula[*](masculam X.) arbore[*](arborem VX.) meliorem[*](meliorem om.V.) esse, non arbitror

[*](Diosc. I 97 (94). 95. Scribon. 40. Marc. 9, 31. Pl. inn. 37, 24. Geop. XVII 24. cfr. Plin. XXIII 96. XXXV 178. 179.) Liquida pix oleumque[*](picae oleum- que eo quod V.), quod pisselaeon[*](pissaeleon V. pissel- Xv.a.G.) vocant, quemadmodum fieret diximus. quidam iterum decocunt[*](16,52) et vocant palimpissam[*](palim- pissa Vd.). liquida anginae perunguntur intus et[*](et una X. iuuat D.)[*](lac. ego indicavi; exci- derunt oleum iuuat.) uva,.. aurium[*](arium E. ad anrium v.a.J.) dolores, claritatem[*](claritati Vd.) oculorum, oris circumlitiones

[*](Diosc. I 100. cfr. Plin. XXXV 178.—Diosc. I 98. —Pl. iun. 27, 4–6.) Est et pissasphaltos[*](pissa- spaltos d. pisa- V.), mixta bitumini[*](bituminis Vd.) pice naturaliter [*](distiixi cum U 512.) ex Apolloniatarum agro—quidam ipsi miscent—, praecipuum ad scabiem pecorum remedium aut si fetus mammas laeserit. nativum[*](natiuum ego. maturum ll.v(G). matrum S cum vet. Dal. et P. naturale B. cfr. XX 29. XXXI 77. XXXII 74. XXXIII 81. 87.) optimum ex eo, quod, cum fervet, innatat[*](feruent innatant VdX.).

Zopissam eradi navibus diximus, cera marino[*](16,58) sale macerata. optima haec a tirocinio navium. additur autem in malagmata ad discutiendas collectiones.

Taedae[*](taedae v. -de V. -da S. teda dXH. -de T. dete E.)[*](lac. ego indicavi e Pl. iun. sic explendam: in astulas concisae.)..... decoctaeque[*](decoctaeque V. -teeque dT. -taque E1X. -toque E2. -ta H. -tae v.) in aceto dentium dolores efficaciter colluunt[*](coluunt VD.).

[*](Diosc. I 89. 90.)[*](Pl. iun. 77, 18–20. Marc. 4, 54.—Scribon. 61. Marc. 11, 26. Pl. iun 27, 6. Seren. 47.—Pl. iun. 21, 19.) Lentisci[*](lentiscis EX.) arboris[*](arboris ego. & (est E) arbores VEv. & arbor dT. ex arbore (X?) man. Dal. H. (& ortum ex a).) et semen et cortex et lacrima urinam cient, alvum sistunt; decoctum eorum ulcera, quae serpunt, fotu[*](potu V.). inlinitur in umidis et igni sacro, gingivas conluit. folia dentibus in[*](in v. om. ll.S. cfr. Frobeen. p. 88.) dolore atteruntur; mobiles decocto colluuntur[*](coluuntur VD.) ; rcapillum tingunt[*](tingunt v. cfr. Seren. -uit ll.S.). lacrima sedis vitiis prodest, cum quid siccari excalfierive opus sit. decoctum et[*](uncos ego posui. (et deleri voluit S).) [e lacrima] stomacho utile[*](utile ructus T. -liter uetum V.), ructum et urinam movens.

[*](Diosc. I 107.)[*](Geop. XIII 13. XV 1, 18. Aelian. nat. an. I 37. Nicand. ther. 584. Seren. 378. Pl. inn. 73, 8.—77, 20–22.) Platani adversantur vespertilionibus, pilulae earum in vino potae $X$[*](X om.V.) IIII pondere omnibus serpentium et scorpionum[*](et scorpionum om.VdTf.) venenis, item[*](item Vdv. et X.om.E.) ambustis. tunsae autem cum aceto acri magisque scillite[*](scillite Vdverc.(G). -ti EH. -tino Xv. -tico C.) sanguinem omnem[*](om- nem—lentiginem om.Vd.) sistunt et lentiginem et carcinomata malandriasque[*](malandriasque fXJ coil. XXVI 149. cfr. Pl. iun. mel- (quoque v) ll.Tv. melanias quo- que (que H) B.) veteres addito melle emendant.[*](Seren. 1042.) folia autem[*](autem ll.TXS. del. v.) et cortex inlinuntur collectionibus et suppurationibus, his[*](his ego. om. ll. cfr. § 52. (an sic?).) et[*](et—eorum deleri voluit Dal.) decoctum[*](de- cocto Vd.) eorum[*](an foliorum?), corticis [*](cortex XVerc.) autem in aceto[*](cum aceto d.) dentinm remedium est, foliorum[*](folia eorum Xv.a. H.) tenerrima in vino albo[*](aluo V.) decocta oculorum. lanugo foliorum[*](foliorum ego. -um ut V1dE. -um et V2(X)v.)

[*](cfr. Plin. XVI 64; adde Colum. VI 17, 4. Geop. XIII 8. 9.—Seren. 382. 500. Diosc I 108.—Seren. 390.) Fraxinus quam vim adversus serpentes haberet indicavimus. semen foliis eius inest, quo[*](quo dEC. cfr. Seren. que X. quae Vfv (S). quod T.) medentur[*](medetur T.) iocineris,[*](16,64) laterum doloribus in vino, aquam, quae subit cutem, extrahunt. corpus obesum levant onere[*](onerem V.) sensim ad maciem reducentibus[*](redu- centib; ego. -tia ll.Xv(S). -tes Verc.) isdem[*](hisdem X.) foliis cum vino tritis ad virium portionem , ita ut puero v[*](quinque ll. v.) folia III cyathis diribeantur[*](diribeantur ego. cfr. XI 44. XXXVI 118. diriuantur E. dari iubea- X. dilua- VdG. dentur v.), robustioribus [*](tribus ll. v.) VII folia quinis[*](quinque v.a.H.) vini[*](cyathis uini d(?)v.a.S.). non omittendum[*](sep- tem ll.v.) ramenta eius et scobem a[*](a VdTfv(H) om.EG.) quibusdam cavenda praedici.

Aceris radix contunsa e vino[*](e uino om.Xv.a. H.) iocineris doloribus efficacissime[*](utilis- sime Xv.a.G.) inponitur.

[*](Diosc. I 109. Seren. 697. 164.—Diosc. I 110.) Populi albae uvarum in unguentis usum exposuimus . cortex potus[*](potu d.) ischiadicis, stranguriae[*](et stranguriae E(?)v.a. S) prodest, foliorum[*](12,132) sucus calidus aurium dolori. virgam populi in manu tenentibus intertrigo non metuitur[*](metuitur dTXBrot. -uatur rv(J).). populus nigra efficacissima habetur, quae in Creta nascitur; comitialibus semen ex aceto[*](aceato V.)utile[*](utile v. in ll. del. J. nditur D (contra usum Plinii). an potu (sc. effi- cacissimum) e Diosc.? (scriptum acetoto tu).). fundit illa et resinam exiguam, qua utuntur ad malagmata. folia podagris in aceto decocta inponuntur. umor e cavis populi nigrae effluens verrucas papulasque[*](uerrucas pa- pulasque D cum U 513 post odoratus transposuit.) —est[*](est ego (et distinxi). et EXVerc. ex rTfv(H)) attritu[*](attritu EXman. Dal. v(H). -ta dTfVerc. atrita VBas.) odoratus[*](odoratus Xman. Dal. v (U 513 e Diosc.) D. -tas ll.Tf. obortas S. ortas H cum Gron. corporis Verc.) —tollit. populi

[*](Diosc. I 112.)[*](Pl. iun. 47, 2.) Ulmi et folia et cortex et rami vim habent spissandi et volnera contrahendi. corticis[*](cortices V. -tex X.) utique interior tilia lepras sedat et folia ex aceto inlita. corticis denarii pondus potum in hemina aquae frigidae alvum purgat pituitasque et aquas privatim trahit[*](trahit EXv. tradit d. tardit V.). inponitur et collectionibus lacrima et volneribus et ambustis, quae decocto fovere prodest. umor in folliculis arboris huius nascens cuti nitorem inducit faciemque gratiorem praestat. cauliculi foliorum primi vino[*](primi uino v. -mo uini (-no dX)ll.fX.) decocti[*](de- cocto Vdf.) tumores sanant[*](sanat V.) extrahuntque per fistulas. idem praestant et tiliae[*](et tiliae—13 putant om.EX.)[*](et tiliae dv. e italia V.) corticis[*](corticis VfB. ces dv.). multi corticem commanducatum volneribus utilissimum putant, folia trita aqua adspersa[*](aspersa EXv. adasp- VdTS.) pedum tumori. umor quoque e medulla, uti diximus, castratae arboris effluens capillum[*](16,192) reddit capiti inlitus[*](inlitos V.) defluentesque continet.

[*](Diosc. I 125.) Arbor tilia[*](abortilia V.) lenius[*](lenius VfS. -iter d. -iter tusa EXv.) ad eadem[*](ad quae X.cfr. § 47. atque ll.v (contra Plinii usum, ut videtur).) fere utilis est, ad quae oleaster. folia autem tantum in usu et[*](et del. S.) ad infantium ulcera[*](dist. ego e Diosc.) et in ore[*](et in ore VdS. cfr. XXVIII 71. XXII 65. in ore EXv.) et commanducata[*](commanducata v. -tā ll.X.) et decocta[*](decocta v. -tū ll.X.). urinam cient, menses sistunt inlita, sanguinem pota detrahunt.

[*](Diosc. IV 172.)[*](cfr. Marc. 30, 43.—Seren. 97.) Sabucus[*](sabucus VXv (J). samb- r(?)v. cfr. XVI 103.) habet alterum genus magis silvestre, quod Graeci chamaeacten[*](achameeten X. ameactem V2. -te V1. ineacte d.), alii[*](alii om.Vd.) helion[*](helion B. hellon ll.Xv.) vocant, multo brevius.

[*](Diosc. I 103.) lunipirus vel ante cetera omnia[*](omnia cetera d.) excalfacit, extenuat , cedro alias similis[*](ata similis X. assim- v. a. Brot eius EXv. a. S. aliter § 37.). et huius duo genera, altera[*](altera ll. D. -era maior altera v.) minor[*](minor EXv. minuta VdS. minor altera aD. at cfr. XXIX 60 et Müller de stilo p. 91. 92.).

[*](Diosc. I 135.)[*]((cfr. Plin. XVI 110). Seren. 377. Marc. 16, 85. Pl. iun. 68, 4–6. Marc. 34, 108.) Salicis fructus ante maturitatem in araneam abit, sed, si prius colligatur, sanguinem reicientibus prodest . corticis e ramis primis cinis clavum et callum aqua mixta sanat. vitia cutis in facie emendat, magis admixto suco suo.[*](Marc. 9, 86.) est autem hic trium generum: unum arbor ipsa exsudat cummium[*](cuminum d. gummium EXH. -mi v.) modo, altero[*](altero J coll. XIV 122. XXIII 70. XXXVII 170. -erū ll. v. -er S.) manat in plaga, cum floret[*](floret B. -re ll.v.), exciso cortice III digitorum[*](trium ll.v.) magnitudine. vis[*](uis ego. cfr. XXII 60. XXV 140. hic ll.Xv. hic ualet S cum man. Dal. datur exci- disse post extrahendas (v. 19) coni. J. (an uis huic, ut XXV 158. XXVI 46. XXVII 132?).) ad expurganda quae obstent[*](obsistent V. -tunt dT.) oculis, item ad spissanda quae opus sit[*](sit ego. cfr. nota ad XXVII 56. sint dT. sunt rXv.), ciendamque urinam et ad omnes collectiones intus extrahendas. tertius sucus est detruncatione ramorum a falce destillans. ex[*](et (pro ex) V.) his ergo aliquis cum rosaceo in calice punici[*](punici (dE?)B. -co VTfXv.) calfactus auribus infunditur vel[*](uel Ev(D). item X.om. rS.)

[*](Diosc. I 134.)[*]((Geop. It 4, 1), Aelian. nat. an. IX 26. schol. Nicand. ther. 71.) Non multum[*](nomen V.) a salice vitilium[*](uitidium V. utili- X.) usu distat vitex[*](itex V.), foliorum quoque adspectu, nisi odore gratior esset[*](est. sed X. esset. Sed v. a. Bas.). Graeci lygon[*](lygon C e Diosc. lycon ll. ligon v.) vocant, alias agnon[*](agmon E. spagon X.), quoniam matronae Thesmophoriis Athenieniensium castitatem custodientes his foliis cubitus sibi sternunt[*](an sternant? cfr. § 168 et CFW Müller p. 6.). duo genera eius: maior in arborem[*](in arborem v. arborem in X. -orem VE. -or est d.) salicis modo adsurgit, minor ramosa, foliis candidioribus, lanuginosis. prima[*](primo V.an prior?) album[*](album B e Diosc. arborum ll. v.) florem emittit[*](emittit ego. mi- ll. v. cfr. vol. III p. 493.) cum purpureo; quae et candida vocatur, nigra quae tantum purpureum. nascuntur palustribus[*](palustribus VdX. in pal- E(?)v. cfr. X 62. XXI 53. XXV 29. 63. 111. 135. XXVII 63 al.) campis. semen potum vini quendam saporem habet et dicitur febres solvere et, cum unguantur [*](unguantur dE2S. -gantur VE1Xv. -guntur H.) oleo admixto[*](admixtu Vdv. a. H.), sudorem facere, sicut[*](sic et v.a.S. probat CFW Müller p. 15. sed cfr. § 187. XXIII 46. 93. XXV 34. XXVI 8. 145. XXVII 47 al.) lassitudines[*](lassitudines TEXv. -nem rS. cfr. § 23. XX 192. 240. XXII 32. XXIII 81. XXVII 130. XXVIII 137.) dissolvere. urinam cient[*](ciet VdS. ciunt Xv. a. G.) et menses. caput temptant vini modo—nam et odor[*](nam odor EX.) similis—, set[*](set ego. est dEXv(D). et VfS.) inflationes[*](inflam- mationes E.) pellunt

[*](Diosc. 1 117. (cfr. Plin. XIII 114). Nicand. ther. 610.) Ericen Graeci vocant fruticem non multum a vitice[*](a uitice ego. ab ilice V2Xv. bil- V1. bul- dT. a myrice (E?) B e Diosc., sed cfr. § 67.) differentem, colore roris marini et paene folio. hoc adversari serpentibus tradunt.

[*]((cfr. Plin. XVI 176). Homerus B 135. cfr. Plin. XIX 25. Varro ap. Gellium XVII 3, 4. Diosc. IV 155.) Genista quoque vinculi usum praestat, floris[*](floris VS. -res rv.) apibus gratissimi. dubito an haec sit quam[*](quam VdXv. quod E.) Graeci auctores sparton appellavere, cum ex ea lina piscatoria apud eos[*](puteos V.) factitari docuerim, et numquid hanc designaverit[*](designauit d.) Homerus , cum dixit navium sparta dissoluta. nondum[*](19,15) enim fuisse Hispanum[*](hispanum TfS. spa- Vd.om.EXv.) Africanumve[*](efri- canumue V1. africanum uel EX. -num uel hispanum v. a. S.) spartum[*](sparthum X. siarum Vd.) in usu certum [*](an tantum?) est et, cum fierent sutiles naves, lino tamen, non sparto umquam sutas. semen eius, quod Graeci eodem nomine appellant, in folliculis passiolorum[*](passiolorum Ev(S). -lum Vd. fasiolorum X. phaseo- C.) modo nascens[*](nascens v. -entium ll.X.) purgat hellebori vice drachma et dimidia pota in aquae mulsae cyathis IIII ieiunis.[*](Diosc. IV 155. eupor. I 237. Pl. iun. 43, 9–12. Marc. 25, 43. Seren. 698.—Marc. 36, 34.) rami[*](ramis v. a. G.), similiter[*](an simul et? cfr. Diosc. eupor.) frondes[*](frondes ego. -de ll.Xv. -dei J. cum fronde C.), in[*](in del. J.) aceto macerati[*](maceratis v. a. G.) pluribus diebus et tunsi[*](tussi V. tusus X. -sis v. a. G.) sucum dant[*](iucundati X.) ischiadicis [*](sciadicis Vd. scyaticis X.) utilem cyathi unius potu[*](poti E.). quidam marina[*](an in marina?) aqua macerare malunt et infundere clystere. perunguntur eodem suco ischiadici addito oleo. quidam et ad stranguriam[*](stringuria V. stranguiria X.) utuntur semine. genista tunsa cum axungia genua dolentia sanat.

[*](Diosc. I 116.)[*]((cfr. Plin. XIII 116). Marc. 23, 49. (1. 10).—Seren. 408.) Myricen ericam[*](myricen ericam ego. -en cam (-em eam E. -en iam J) ericam ll.TfJ (dittogr. aperta). -en et amaricon X. quam et ta- maricen v. quam ericen (-cam S) H.) vocat[*](uocant VS.) Lenaeus[*](laeneus V. leneus Xv. a. C.), similem[*](similis est X.) scopis Amerinis[*](famerinis V. tamaricis cont. S coll. XVI 108.) ; sanari dicit ea carcinomata in vino decocta tritaque cum melle inlita[*](inlitā eeE.). eandem esse[*](eandem esse om.X (E?)v. a. S.) arbitrantur quidam [*](quidam hanc esse Xv. a. S.) tamaricem[*](tamaricem et ad ego. -cen (-cem v. a. H.) sed ad (sedat V) ll.Tfv. camericen fedat X.) et ad lienem praecipuam[*](praecipuam ego. -ua est ll.v.), si sucus eius expressus in vino bibatur, adeoque mirabilem eius[*](est (pro eius) V.) antipathian contra solum.hoc viscerum faciunt, ut adfirment[*](adfirmet VX.), si ex ea alveis factis bibant sues[*](sues dEv. siues X. ues V1. aues V2 .), sine liene inveniri.[*](Pl. iun. 56, 6.—Seren. 480.) et ideo homini quoque[*](quoque om.Xv. a. Bas.) splenico[*](splenetico EXv. a. H.) cibum potumque dant in vasis ex ea factis. gravis autem[*](autem VdTfv(S). quidam C. om.EXG.) auctor in medicina virgam ex ea defractam[*](ea defractam E(?)G. eadem fr- rXv(S). nec (ne V) ferrum VdS.), ut neque terrain neque ferrum attingeret [*](attingere V.), sedare ventris dolores adseveravit inpositam ita, ut tunica cinctuque corpori adprimeretur. volgus infelicem arborem eam appellat, ut diximus, quoniam nihil[*](16,108) ferat nec seratur[*](seruatur Vd1.) umquam.[*](Diosc. I 116.) Corinthus et quae circa est Graecia[*](graecia VdTfS. regio v.) bryan vocat[*](uocat Verc.(J). -ant VdTfv(S).) eiusque duo genera facit[*](graecia—facit om.EX.), silvestrem plane sterilem, alteram mitiorem[*](mi- norē X.). haec fert[*](fert EXv. fere r.) in Aegypto Syriaque etiam abundanter lignosum fructum, maiorem galla, asperum gustu[*](gusto V.), quo medici utuntur vice gallae[*](galle X. -lliae V.) in compositionibus, quas antheras[*](anteras VX.) vocant. et lignum aultem et flos et folia et cortex in eosdem usus adhibentur

Nec virga sanguinea felicior habetur. cortex eius interior cicatrices, quae praesanuere[*](prae- sanuere ES coll. XVII 214. -nauere rXv.), aperit.

Sileris folia inlita fronti capitis[*](capiti d.) dolores sedant. eiusdem semen contritum[*](tri- tum Vv. a. S.) in oleo phthiriasis coercet[*](cohercet X. -reet V.). serpentes et hunc fruticem fugiunt[*](refugiunt (V?)Xv. a. D.), baculumque rustici ob id ex eo gerunt.

[*]((cfr. Plin. XII 109. XXIII 90. Diosc. I 124).—Pl. iun. 35, 6. Marc. 19, 60.) Ligustrum si[*](si del. v. a. H.) eadem[*](ex eadem EX.) arbor est, quae in oriented cypros, suos[*](suo sine utro pausus V.) in Europa usus habet[*](habet sucus habet EX.). sucus discutit[*](discutit ego. cfr. § 54. 11. 23. eius ll. v. eius in S (contra Plinii usum).) nervos, articulos, algores[*](neruis articulis algoribus v. a. S.) ; folia ubique veteri ulceri, cum salis mica et oris exulcerationi[*](exulcerationi dXVerc.(Brot.). -onis Ven. -one Vf. -onibus EC(D).) prosunt, acini contra phthiriasim , item contra intertrigines[*](intertrigenes V.) vel folia[*](uel folia VdTXS. foliaue E(?)v.). sanant et gallinaceorum pituitas acini.

Folia alni ex ferventi aqua[*](aquae V.) remedio[*](remedium d. certissimo remedio v. a. D.) sunt tumoris[*](tumori X(?)v. a. J.).

[*](Diosc. II 210. Marc. 36, 36.—Seren. 583. Pl. iun. 11, 11–14.—Seren. 20.) Hederae[*](edera V. dere X.) genera viginti demonstravimus. natura omnium in medicina anceps. mentem turbat et caput[*](16,141 sqq.) purgat largius pota; nervis[*](alterum neruis uncis inclusit J.) intus nocet, iisdem nervis adhibita[*](adibita V.) foris prodest. eadem natura, quae aceto est[*](esto E. ei est X(?) v. a. S.), omnia genera eius refrigerant. urinam cient potu, capitis dolorem sedant, praecipue cerebro[*](crebro et crebrum V.) continentique cerebrum membranae utiliter[*](an utilia?) mollibus inpositis foliis cum aceto et rosaceo tritis et decoctis,, addito postea rosaceo oleo; inlinuntur [*](dist. ego e Pl. iun.) autem fronti.[*](Diosc. II 210. Seren. 409. Marc. 23, 53.—Pl. iun. 56, 5. 23, 19. Marc. 10, 59.) et decocto eorum fovetur os caputque perunguitur. lieni et pota et inlita prosunt. decocuntur et contra horrores febrium eruptionesque pituitae aut in vino teruntur. corymbi quoque poti vel inliti lienem[*](lienem—inliti om.V.) sanant, iocinera autem inliti[*](inlitu d. illita X.). trahunt et menses adpositi[*](appositu dT.). sucus hederae taedia narium graveolentiamque[*](grauiolentiamque VX.) emendat, praecipue albae sativae.[*](Diosc. II 210. Seren. 98. Marc. 5, 12. cfr. Scri- bon. 7. Pl. iun. 17, 17. Seren. 818.—Pl. iun. 55, 10–13. Marc. 28, 30. Pl. iun. 96, 1–5.) idem infusus naribus

[*](Diosc. I 126. (I 127).) Graeci vicino vocabulo cisthon[*](chiston V.) appellant fruticem maiorem thymo[*](timo XVen.), foliis ocimi[*](ocymi VX.). duo eius genera: flos masculo rosaceus, feminae albus. ambo prosunt dysintericis et solutionibus [*](eius ultionibus V.) ventris in vino austere ternis digitis flore capto[*](carpto Xman. Dal.) et similiter bis die poto, ulceribus veteribus et ambustis cum cera et per se oris ulceribus.—Sub his maxime nascitur hypocisthis[*](hypocisthis G. -stis Vd. -stos v. -citis (hippo- X) EX.), quam inter herbas[*](hederas EXv. a. H.) dicemus[*](diximus (V?) Xv. a. H).

[*]((cfr. Plin. XVI 147. 152. Diosc. IV 124).) Cissos erythranos[*](erytranos X. -tyanos V.) ab iisdem[*](hisdem VX.) appellatur similis hederae, coxendicibus utilis e vino potus, item lumbis, tanta vi[*](tanta ui S cum P. -tam (-tum V) uim ll.TXH. -tamque uim v.) acini, ut[*](acini ut S cum Gron. accipi ut VdT. -piunt E. -piunt ut v. adiciunt ut X. acini aiunt ut H.) sanguinem urina detrahat[*](detrahant EXv. a. H.).—Item chamaecis son[*](chamaeciffon v. cfr. ind. libri. -ifton (cha- mec- V) ll.) appellant hederam non attollentem se a terra. et haec contunsa in vino[*](a uino V.) acetabuli mensura lieni[*](alieni V.) medetur,

[*](Cels. V 26, 35. Pl. iun. 88, 4–7. Marc. 34, 38. (Diosc. I 114).)[*](Diosc. I 17.) Harundinis genera XXVIII[*](XXVII ED. cfr. ind. ad XVI. XXXVIII d. -VIIII V. -VIIII Tf. uiginti nouem Xv.) demonstravimus, non aliter evidentiore illa naturae[*](natura v. a. H.) vi[*](ui H cum P. ut ll. del. v.), quam continuis[*](16,156 sq.) his voluminibus tractamus, siquidem harundinis radix contrita inposita[*](et inposita EXv. a. S.) felicis stirpem corpore extrahit, item harundinem felicis[*](et 20 felicis S. filicis (-ces X) ll. v(D). cfr. XVII 29. 54. XVIII 45 (ubi contraF2bis ita scribendum erat). XXVI 58. XXVII 34. 72, 78. XXV 44. XXXVI 187.) radix. et, quo[*](et quo ll.XD. et quoniam G. ex quo v.) plura genera facimus[*](facimus V. fec- rXv. faciamus D.), illa,

[*](Diosc. I 115.—Seren. 982.) Cognata[*](cognata B. -nita ll.Xv.) in Aegypto res est harundini papyrum[*](papyrum ES. -rus B. -ro Xv. ipsarum rf.), praecipuae utilitatis[*](praecipue utilitates Xv. a. B.), cum inaruit, ad laxandas siccandasque fistulas et intumescendo[*](intumiscendo V. in tumesc- v. a. G(S). sed cfr. Diosc.) ad introitum medicamentorum aperiendas. charta, quae fit ex eo[*](eo VdXS. ea E(?)v.), cremata inter caustica

[*](Diosc. I 129.) Ne[*](ne Ev. hec X.om. r.) in Aegypto quidem nascitur hebenus, ut docuimus , nec tractamus in medicina alienos orbes, non[*](12,17) omittetur tamen propter miraculum. scobem eius oculis unice mederi dicunt lignoque ad cotem trito cum passo[*](paso V.) caliginem discuti[*](discutit EXv. a. S.), ex aqua vero radice albugines oculorum, item tussim pari modo dracunculi[*](dracunculis (drag- X) EX.) radicis adiecto cum melle. hebenum medici et inter erodentia adsumunt.

[*]((cfr. Plin. XVI 79). Diosc. IV 82.) Rhododendros[*](ro- dodendros V.) ne nomen quidem apud nos invenit Latinum; rhododaphnen[*](rhododafnem d. rododaphnen X.) vocant[*](an uo- cant alii aut?) aut nerium. mirum folia eius quadripedum venenum esse, homini vero contra serpentes praesidium[*](predium E.) ruta addita e[*](addita et X. -ite V. -ita et e v. a. G.) vino pota. pecus etiam et caprae, si aquam biberint, in qua[*](in aqua d.) folia ea maduerint[*](manduerit d. aduenerint EX.), mori dicuntur.

[*]((cfr. Plin. XIII 55. Th. H. III 18, 5). Diosc. I 147.) Nec rhus[*](rhusen X.) Latinum nomen habet, cum in usum[*](in usum V2dv. mus- V1. in orum (hor- X) EX.) pluribus modis veniat. nam et herba est silvestris, foliis myrti, cauliculis[*](cauliculisque Ev. a. C. caulisque X.) brevibus, quae taenias[*](taenias fS. teneas V. -ant E. tinias d. -neas TXv(D).) pellit, et frutex coriarius[*](excoriarius EXv. a. Bas.) appellatur, subrutilus, cubitalis[*](cubitali X.), crassitudine digitalis [*](digitalis ll.X. -li v.), cuius aridis foliis ut[*](ut (X?) B. et ll. v. cfr. XXIII 107.) malicorio coria perficiuntur. medici autem rhoicis[*](roicis X. rhocis d. rochis V. (an rhoicis foliis?).) utuntur ad contusa, item coeliacos et[*](lac. indicavit J (post aceto D cum U 517). exciderunt pterygia et gangraenas sanant. cfr. Diosc.) sedis ulcera ant quae phagedaenas vocant; ..... trita cum melle et inlita[*](inlita EXv. intrita rTf.) cum aceto. decoctum eorum instillatur

[*](Diosc. I 147. cfr. Marc. 27, (2. 3). 10. 40. 11, 3. Cels. VI 11.) Rhus[*](rhus om.EX.), qui[*](quae EXv. a. H.) erythros[*](rydros E. yd- X.) appellatur, semen est huius fruticis. vim habet adstringendi refrigerandique. adspergitur pro sale obsoniis alvo soluta[*](aluo soluta VdTfJ. aluos (-uum XS) soluit EXv.) omnesque carnes cum silphio[*](cum silpio V. pro siluio X.)[*](dist. ego e Diosc.) suaviores facit. medetur ulceribus manantibus, cum melle asperitati linguae, percussis, lividis, desquamatis; eodem modo capitis vulnera[*](ulcera v. a. J.) ad cicatricem celerrime perducit . feminarum abundantiam sistit cibo.

[*](Diosc. III 150. Seren. 1024. Pl. iun. 97, 9. 43, 7–9. Seren. 700. Marc. 25, 42. Pl. inn. 104, 20 sqq.) Alia res[*](alia res ll.TfH. alia est XG. om. v.) erythrodanum[*](erythrodanum ll. (U 518) D. cfr. Diosc. -nus v. eritron X.), quam[*](quem V.) aliqui ereuthodanum vocant, nos rubiam, qua tinguntur lanae pellesque perficiuntur . in medicina urinam ciet, morbum regium sanat ex aqua mulsa—et[*](et in E.an item?) lichenas ex aceto inlita[*](dist. ego coll. Diosc., sed fortasse item lichenas—in- lita transponenda post cotidie.) —, ischiadicos [*](sciaticos V. scya- X. et ischiadicos E(?)v. a. D.), paralyticos ita, ut bibentes laventur cotidie. radix semenque trahunt menses, alvum sistunt et collectiones discutiunt. contra serpentes rami cum foliis inponuntur. folia et capillum inficiunt[*](inficiunt VdTfH. incipiunt EX. tingunt v.). invenio apud quosdam morbum regium sanari hoc frutice, etiam si adalligatus[*](alligatus VdS.) spectetur tantum.

[*]((cfr. Diosc. III 95).) Distat ab eo qui alysson[*](alysson v. allyson Vd. aly- (ali-) X) EX.) vocatur foliis tantum[*](tantum dv. in ta- r. inqua- X.) et ramis minoribus. nomen accepit[*](ac- cipit E.), quod a cane morsos[*](morsos ll.TH. comm- C. emorsis X. -sos v.) rabiem sentire non patitur ex aceto potus[*](potus ex aceto EXv. a. S.) adalligatusque.

[*](Diosc. II 192. (cfr. Plin. XIX 48).) Tinguentibus et radicula lanas[*](lanas (E?) G. ramis r. -mos v. cum ramis X.) praeparat, quam struthion[*](struithion V. sthrucion X.) a Graecis vocari diximus. medetur[*](medetur uir V.) morbo regio[*](19,48) et ipsa et[*](ipsa et ego. -sam V. -sa rXv. (an ipsum?).) decoctum[*](decoctū ego. -ta ll.TXv. -ti G. -to fH.) eius[*](et uis X. et ius v. a. G.) potu[*](potu dTG. -to VfH. -ta EXv.), item pectoris vitiis. urinam [*](dist. ego.) ciet, alvum solvit. et vulvas purgat, quam ob rem [*](dist. ego.) aureum[*](aureon X.)πεσσὸν[*](πεσσὸνego. cfr. Diosc. et Cels. V 21. pecion dT. pectori (= pec- ton) E (Xpost medici). petition Vf. poterion J e coni. S. po- culum v.) medici[*](uocant medici EX.) vocant ex ea[*](ex ea e ego. ex ea et ll. ea et ex v.). e melle prodest magnifice et[*](& X. a Vd. ad E(?)v.) tussi[*](tussi X. -ssim Ev. om. r.), orthopnoeae[*](orthopnoeae Ev. -nonec X.om. r. (an tussi in or- thopnoea? cfr. Cels. IV 8).) coclearis mensura, cum polenta vero et aceto lepras tollit. eadem cum panace et capparis[*](caparis V.) radice calculos[*](cauculum E2. caulum E1.) frangit pellitque, panos discutit cum farina hordeacia et vino[*](et uino dEv. cfr. Diosc. uino VXS.) decocta. miscetur et malagmatis et collyriis claritatis causa, sternumento[*](sternumento ego. num???tum E. -nutamento dTXman. Dal. H(J). -nuntamentum V. ad sternutamenta (-num- S) v. cfr. XI 269. XXV 52. 56. 135. 173. Gronov. ad XX 189.) utilis inter pauca, lieni quoque ac[*](ac Vdv. et X.om.E.) iocineri. eadem pota denarii unius[*](unici EX.) pondere ex aqua mulsa suspiriosos sanat, sic et pleuriticos[*](pleureticos VdXv. a. G(D).) et omnes lateris doloris[*](dolosis V.).[*](Diosc. IV 81.) —Apocyni[*](apochinis X. -cynum (post aqua) Brot. dist S.) semen ex aqua—frutex est folio[*](folia VdX.) hederae, molliore[*](molliora X. moliora hae d.) tamen, et minus longis viticulis[*](uitiaculis Vd.), semine acuto, diviso, lanuginoso, gravi odore—canes et omnes quadripedes necat in cibo datum.

[*](Diosc. III 79. Th. H. IX 11, 10.) Rosmarinum dictum[*](dictum ego cum U 519 (qui tamen contra Plinii consue- tudinem inseruit ante rosmarinum). om ll.v. maioremn lac. statuit J.) est[*](est EXS. et V. est et d(v, sed ante rosmarinum).). duo genera eius: alterum sterile, alterum cui et caulis et semen resinaceum,[*](19,187) quod cachrys vocatur. foliis odor turis. radix vulnera[*](an ulcera? cfr. Theophr.) sanat viridis inposita et sedis procidentiam[*](procidentiam ego. -tia (-ced- X) ll.Xv. cfr. nota ad XXIII 56.), condylomata[*](condylomata VdXv. -ta et E (?)B.), haemorrhoidas[*](haemorrhoidas EB. -morroidos (emo- X) rXv.), sucus et fruticis et[*](et (ante radicis) om.EX.) radicis morbum regium et ea, quae repurganda sunt[*](an sint?). oculorum aciem exacuit. semen ad vetera pectoris vitia datur potui et ad vulvas cum vino et pipere, menses adiuvat, podagris inlinitur cum aerina[*](aerina dEC. -nea v. herina V. heruina X.) farina, purgat etiam lentigines et quae[*](aut quae X.) excalfacienda sint[*](sint VfS. sunt d(?)EXv.) aut cum sudor quaerendus inlitum, item convulsis. auget et lacte[*](lacte fES. -tem V. lac rv.) in vino potum, item radix. ipsa herba strumis cum aceto inlinitur, ad tussim cum melle prodest.

[*]((cfr. Diosc. III 80. 79).) Cachrys multa genera habet, ut diximus. sed haec, quae ex rore supra dicto nascitur, si[*](fi v. om. ll.v.) fricetur[*](frutice dT.), resinosa[*](16,30 sq.) est. adversatur venenis et venenatis praeterquam[*](praeter Ev. a. Bas.) anguibus. sudores[*](sudorem EXv. a. H.) movet, tormina discutit, lactis ubertatem facit.

[*](Diosc. I 104.—Verg. cul. 404.—Pl. iun. 98, 5–7. 83, 8. 97, 10–12.) Herba Sabina, brathy appellata a Graecis, duorum generum est, altera[*](altera v(J). alii terra EX. alia rTS.) tamarici[*](tamarici TG. -cae B. & marici Vd. ma- EX. amaraci v.) folio similis, altera cupresso[*](cupressu V1. -ssi V2D.) ; quare quidam Creticam cupressum dixerunt. a multis[*](a multis VdC. ut uilis E. utilis Xv.) in suffitus pro ture adsumitur, in medicamentis vero duplicato

Similis herbae[*](herbae Ev. -be X. -ba est dT. -ba VS.) huic Sabinae est[*](est Vv. eius E. ē uis X.om.dT.) selago appellata. legitur sine ferro, dextra mann per tunicam operta[*](opta ego. qua VEXv. quasi d.), sinistra[*](si- nistram V. -ra manu Xv. a. B.) eruitur[*](eruitur v. exui- ll.XC. exeri- CFW Müller p. 24. cfr. § 104. XXI 176. XXVII 36. 117. XXVIII 33. 45. XXX 26 al.) velut a[*](a om.EXv. a. C.) furante, candida veste vestito pureque lautis nudis pedibus, sacro facto, priusquam legatur, pane[*](pare V.) vinoque ; fertur in mappa nova. hanc contra perniciem omnem habendam prodidere Druidae Gallorum et contra omnia[*](omnia v. -Iū ll.X.) oculorum vitia fumum[*](fumū Xv. -mo ll.) eius prodesse.

Iidem[*](iidem v. id- ll.XD.) samolum[*](famolum v (ex ind.). -ofum ll.X.) herbam nominavere nascentem in umidis, et hanc sinistra manu legi a ieiunis contra morbos suum boumque, nec[*](nequa dT. nec v. a. S.) respicere legentem neque alibi[*](alibi om.VdTf.) quam in canali deponere, ibi conterere[*](conterere EXv(D). -tinerere V. -tinere dTfS.) poturis[*](potaturis dT.).

[*](Diosc. I 176. Pl. iun. 39, 1–3. Marc. 16, 79.) Cummium[*](cummium VS. cuminum dE. gumium X. -mmium G. -mmi v.) genera diximus. in[*](in VfS. ex rXv.) his maiores effectus melioris[*](in melioris V.) cuiusque erunt. dentibus inutiles sunt, sanguinem[*](13,66 sq.) coagulant[*](coagulant Vdv. reiciunt EX.) et ideo reicientibus[*](eicien- tibus VdS.) sanguinem prosunt, item ambustis, arteriae vitiis inutiles[*](inutilem EXv. a. S (ad urinam referentes). utiles coni. J coll. Galeno de fac. simple. med. 7 p. 195.), urinam cient[*](cient arteriae uitiis V (falso iterans).), amaritudines

[*](Diosc. III 13. (cfr. Plin. XII 67. 70. 72).)[*](dist. ego.) Spina Arabica—spinae Aegyptiae[*](spina arabica spinae aegyptiae ego. spina (-nae dXH) aegyptia (-iae VdH. -iae et X) spinae (sive H) arabicae ll.XH. ab (e G) spina aegyptia. Spinae arabicae v. a. H. spinae arabicae D cum U 521.) laudes in odorum loco diximus—et ipsa astringit[*](astringit ego. stri- VdTfD. spissat EXv.) spissatque[*](stringitque EXv. a. D.) destillationes omnes et sanguinis excreationes[*](omnes—excreationes om.Vd.) mensumque[*](mesumque dEX. mensiu- v. a. S.) abundantiam, etiamnum[*](etiamnunc X.) radice valentior.

[*]((cfr Diosc. III 12. I 119). Diosc. III 16.) Spinae albae semen contra scorpiones auxiliatur. corona ex ea inposita capitis dolores minuit.—Est[*](est om.EXv. a. S.) huic similis[*](similis est Xv. a. S.) quam Graeci acanthion vocant, minoribus multo foliis, aculeatis per extremitates et araneosa lanugine obductis , qua[*](qua EXv(D). a Vd. ea S.) collecta etiam vestes quaedam bombycinis similes fiunt in oriente. ipsa folia vel radices[*](radices EXv. -ice V. -ix d(an recte?).) ad remedia opisthotoni[*](opistotoni V. -tothoni X. -thotonis dT.) bibuntur.

[*](Diosc. I 133.)[*]((cfr. Plin. XIII 63. Th. H. IV 2, 8).) Et[*](et VdTS. est et (E?)Xv.) acacia e[*](acacia e H. -iae VdTv(D). -cia est J. achacia X(E?).) spina fit in Aegypto, alba nigraque arbore[*](arbores Vd1. -or est d2T.), item viridi[*](uiridi EXv. -dis rTD.), sed longe meliore[*](meliore U 522. -or e G(J). -orem V. -or ē (est X) dEXv(S). -or D.) prioribus. fit et in Galatia, deterrima[*](teterrima EX. tene- v. a. H.) spinosiore[*](spinosiore Verc. -sior ll.Xv.) arbore. semen omniun lenticulae [*](lenticula V.) simile, minore[*](minore S. -orē X. -or est V. -or r. -ore est v.) tantum et grano et folliculo. colligitur autumno, ante collectum nimio validius spissat[*](spissatur v. a. D (ad seqq. relatum).). sucus ex folliculis[*](sucus et folliculus V.) aqua caelesti perfusis[*](perfusi E.), mox in pila tusis exprimitur organis, tune densatur in sole mortariis in pastillos . fit et foliis minus efficax. ad coria perficienda semine pro galla utuntur. foliorum sucus et Galaticae[*](galatiacae (-ce X) EXv. a. H.) acaciae nigerrimus inprobatur[*](improbatus E.), item qui valde rufus. purpurea aut leucophaea[*](leucophea VX.) et quae facillime diluitur—vis[*](uis dEXv. ui VG.) summa ad spissandum refrigerandumque[*](dist. ego. (an ui ... refrigerandumque sunt?).) est—oculorum medicamentis ante alia[*](alia VfS. -ias EXv. omnia dT.) utiles[*](utilis S e coni. Dal.). lavantur[*](lauantur dTXv. laba- V. leua- E.) in eos usus pastilli[*](eo sucus pastillis V.), ab aliis torrentur[*](tollentur V.), ab aliis peruruntur[*](peruruntur om.EXv. a. S.). capillum tingunt[*](capilli tinguntur Xv. a. G.), sanant ignem sacrum, ulcera, quae serpunt, et umida vitia corporis, collectiones, articulos contusos, perniones, pterygia . abundantiam mensum[*](mesum X. men- sium dE(?)v. a. S.) in feminis sistunt vulvamque [*](aluam que V.) et sedem procidentes, item oculos, oris ulcera[*](oris uitia d(?) v. a. S.) et genitalium .

[*]((cfr. Plin. XXIV 96. XXVII 92).) Vulgaris quoque haec spina, ex qua[*](quae E.)aenae[*](aenae S coll. XXVII 92. -neae anon. ap. B. enae V. anae d. lanae T. unae E. uenae Xv. cor- tinae C.)

[*]((cfr. Diosc. I 122). Nicand. ther. 856.) Spina et appendix appellata, quoniam bacae puniceo colore in ea appendices vocantur. hae crudae per se et aridae decoctae[*](decocta et in uino V. in uino decoctae (-te X) EXv. a. S(D).) in vino alvum citam[*](citam E(?)B. -ant rfXv. a. C.) ac tormina conpescunt .—Pyracanthae[*](pyracanthae dEH. -thi v. cfr. Diosc. pyrrhacante V. -thae D. tirrachanthae X. pyxacanthi B.) bacae contra serpentium ictus bibuntur.

[*](Diosc. I 121. (cfr. Plin. XIII 111). Th. H. III 18, 3. IV 3, 4.) Paliurus quoque[*](quoque Vdv. quod EX.) spinae genus est. semen eius Afri[*](affri X. apri Vf.) zuram[*](zuron X.) vocant, contra scorpiones efficacissimum, item calculosis et tussi. folia adstrictoriam vim habent. radix discutit panos, collectiones, vomicas[*](uomitas V1. uocat E.), urinas trahit pota. decoctum eius in vino alvum sistit, serpentibus adversatur. radix praecipue datur in vino.

[*]((cfr. Plin. XVI 32). Pl. iun. 72, 7. Marc. 34, 64. Diosc. I 122. Pl. iun. 49, 12. 48, 13. 88, 7. 102, 7–9. (cfr. Diosc. I 119). Th. H. IX 18, 1.—(cfr. Plin. XVI 50).) Aquifoliae[*](aquifoliae folia ego coll. ind. et Val. Rose ad Pl. iun. p. 118. aliqui (-ioqui v) folia EXG. folia aliqui (-ua dT) rT. agrifolia H. aqui- D.)folia contusa addito sale articulorum morbis prosunt, bacae purgationi feminarum, coeliacis, dysintericis , cholericis. in vino potae sistunt alvum. radix decocta et inlita extrahit infixa corpori, utilissima[*](utilissime E. -ma est Xv. a. S.) et luxatis tumoribusque. aquifolia arbor in domo aut villa sata veneficia arcet. flore[*](flore VXv. -rem dT. flos E.) eius aquam[*](aqua VdT.) glaciari Pythagoras tradit; item baculum ex ea factum in quodvis animal emissum, etiamsi citra ceciderit defectu[*](defectum X. defunct- d.) mittentis, ipsum per sese[*](se EXH.) cubito[*](cubito V. -tu dS. recubitu EXv. cupito D.) propius adlabi; tam praecipuam naturam inesse arbori .—Taxi arboris fumus necat mures.

[*](Diosc. IV 37. Pl. iun. 25, 4. Nicand. ther. 839.) Nec rubos ad maleficia tantum genuit natura, ideoque et mora his[*](et mora his (-atis E) hoc est ll.H. et ex memoratis bestiis X. ex iis mora (bestiis del. B) v.), hoc est vel hominibus cibos[*](cibos habet E.), dedit. vim[*](dedit uim dEXv. -tum V.) habent[*](habet Vd.) siccandi, adstringendi[*](astringendique d(?)C.), gingivis, tonsillis, genitalibus accommodatissimi[*](accommoda- tissimis E.). adversantur serpentium sceleratissimis , haemorrhoidi et presteri, flos aut mora scorpio- [*](dist. J.) nibus[*](scorpionum v. a. S.). vulnera[*](ul- cera X.) sine collectionum periculo iungunt[*](iungunt Xv(S). iug- E. inung- Lugd. iunguntur r.). urinas

[*](Marc. 26, 89.—cfr. Diosc. I 123. Th. H. III 18, 4. Diosc. II 204.) Alterum genus rubi, in quo rosa nascitur, gignit pilulam castaneae similem, calculosis praecipuo remedio— alia[*](dist. ego.) est cynorrhoda, quam proximo dicemus volumine—;

cynosbaton, alii[*](quam alii Xv.a.G.) cynapanxin[*](cynapaxim X. cynospaston v.a.H.), alii neurospaston[*](neruospaston V.) vocant . folium habet vestigio[*](ue- stigin??? Vd.) hominis simile. fert et uvam nigram, in cuius acino nervum[*](neruus X.) habet[*](habent V. -etur X.), unde neurospastos[*](neruos pastos V. et neruus passus Xv.a.Bas.) dicitur[*](dist. U 524.) tota[*](tota VTS. om. rXv.), alia quam[*](quam ll.TS. est Xv. est a B.) cappari, quod[*](quod VdTS. quam EXv.) medici cynosbaton appellarunt[*](appellarunt EXS. -antur V1. -ant rT. -auerunt v.). hius thyrsus[*](tyrsus V.) ad remedia splenis et inflationes conditus ex aceto manditur. nervus eius cum mastiche[*](masticae V. -ce Xv.a.C.) Chia[*](thia V.) commanducatus os purgat.[*](cfr. Diosc IV 37.—Marc. 27, 90.) ruborum rosa alopecias cum axungia emendat. mora capillum tingunt cum omphacino oleo. flos mori messe[*](messes E. meses X. per messes v.a.S.) colligitur; candidus[*](candidius EX.) pleuriticis[*](pleuriticis G. pleuret- Vdv (D). fleuret- EX.) praecipuus ex vino potus, item[*](idem d.) coeliacis. radix ad tertias decocta alvum sistit et sanguinem, item dentes collutos decocto. eodem suco foventur sedis atque genitalium ulcera. cinis[*](canis Vd.) e[*](e om.Vd.) radice reprimit[*](reprimit VdTfS. dep- EXv. cfr. § 119. XXII 36. (XXXV 190).) uvam.

[*]((cfr. Plin. XVI 180). Diosc. IV 38.) Idaeus rubus appellatus est, quoniam in[*](in om.EX.) Ida non alius[*](alias EXv.a. H.) nascitur. est autem tenerior ac minor, rarioribus[*](parioribus V.) calamis innocentioribusque[*](calamis innocentioribusque EXv. que V. que foliis dT. (aculeis P coll. Diosc. et XVI 180).), sub arborum umbra nascens. huius flos cum melle epiphoris inlinitur et ignibus sacris,

[*](Th. H. III 18, 2. Diosc. I 119.) Inter genera ruborum rhamnos[*](ramnos X. -nus V.) appellatur a Graecis, candidior, fruticosior et[*](fruticofior et VdTS. frutex if floret X. et fruticofior if floret E(?)v(D).) ramos spargens rectis[*](erectis dT.) aculeis, non, ut ceteri, aduncis, foliis maioribus. alterum genus eius[*](eius VdXv (S). est E(?)G.) silvestre, nigrius et quadamtenus rubens; fert veluti folliculos . huius radice decocta in aqua[*](in qua Vd1.) fit medicamentum, quod vocatur Lycium. semen secundas trahit. alter[*](alter (-erque v) ille dTEXG. autem ille V1. ille autem V2S(D).) ille candidior adstringit magis, refrigerat, collectionibus et vulneribus adcommodatior. folia utriusque et cruda et decocta inlinuntur cum oleo.

[*](Diosc. I 132.)[*](cfr. Plin. XII 30. 31).) Lycium praestantius spina fieri tradunt, quam et pyxacanthon[*](pixacton V. pyxeachanto X.) Chironian[*](thirontan V.) vocant, qualem in[*](in Xv. om. Il.) Indicis arboribus[*](12,30) diximus, quoniam longe praestantissimum existimatur Indicum. coquuntur[*](cocuntur VS. coquunt iu d.) in aqua[*](in aquatus V. ina quauis d.) tusi rami radicesque summae amaritudinis aereo vase per triduum[*](tridum V.) iterumque exempto ligno, donec mellis crassitudo fiat. adulteratur amaris sucis[*](sucis E(?)v. -cus rX.) etiam amurca et felle[*](ac felle d(?)v.a. S.) bubulo. spuma eius ac flos[*](et flos X.) quidam[*](quidam ll.G(J). -dem TXv(S).) oculorum medicamentis additur[*](additur EXv. addunt V. -ntur dTS.).[*](Scribon. 19.—Cels. V 1.) reliquo suco faciem purgat et psoras sanat, erosos[*](erosus V.) angulos oculorum veteresque fluctiones, aures purulentas, tonsillas, gingivas, tussim[*](tussi V), sanguinis excreationes fabae magnitudine devoratum aut, si ex vulneribus[*](uulneribus EXH. ulce- rv.) fluat, inlitum, rhagadia[*](rhagadia VdfS. -da (ra- X) EX. -das v. cfr. § 113. XXIII 129. 133. XXVIII 67. XXIX 37.), genitalium ulcera, attritus, ulcera recentia[*](recentia om.dT.del. voluit B.) et serpentia ac putrescentia, in

[*](Diosc. III 89. (Marc. 8, 163).) Sunt qui et sarcocollam[*](sarco (sacro V) colla Vd.) spinae[*](et spinae EXv.a.G.) lacrimam[*](lacrimae E. -me X.) patent, pollini turis[*](turi E. thu- X.) similem, cum quadam acrimonia dulcem, cumminosam [*](cumminosam D. -nusam V. gumminosam T. gummos- d(?). cum uino tusa Xv.a. H. gummosam (-mminosam Brot.) cum uino tusa E (?)H.). sistit[*](an oculorum sistit? cfr. Diosc. et Marc.) fluctiones, inlinitur[*](inlinitum V. illitum d.) infantibus maxime[*](maxime post haec transp. v.a.S.). vetustate et haec nigrescit, melior quo candidior.

[*](Gargil. 182, 10–14. 183, 1. 2.) Unum etiamnum[*](etiannum V. -amnunc X.) arborum medicinis debetur nobile medicamentum, quod oporicen[*](opericen EX.) vocant. fit[*](fuit V.) ad dysintericos stomachique[*](stomacique V. -aticeque dT.) vitia in congio[*](contio V.) musti albi lento vapore decoctis[*](quinque ll.v.) malis cotoneis v cum suis seminibus, punicis[*](puniceis Xv.a.B.) totidem, sorborum sextario[*](sextari Vd. -rii X.) et pari mensura eius, quod rhun[*](rhun dfv(H). run V. dryn E. drin X. rhus C.) Syriacam[*](siriacon (syr- v) Xv.a.S.) vocant, croci[*](crocis V.) semuncia[*](semuncia—ad om.Vd.). coquitur usque ad crassitudinem[*](cras- situdine d.) mellis.

His subtexemus ea, quae Graeci communicatione nominum in ambiguo fecere, anne arborum essent.

[*](Diosc. III 102.—§ 130: (cfr. Plin. XXV 45). Th. H. IX 9, 5. Marc. 20, 13. (115). 30, 43. 17, 11. 25, 17. 39. Cels. IV 13.) Chamaedrys herba est, quae Latine trixago[*](trixago ll.TfVen.(H). trisa- XVerc. trissa- C.) dicitur. aliqui[*](aliqui—appellauere om.Vd.) eam chamaeropem[*](chamaeropem Ev (H). cfr. index et Marc. 30, 43. -acropen X. -aedropem B e Diosc. sic etiam Marc. 20, 13 (ib. 115 potius chamaedryos scribendum erit).), alii Teucriam appellavere. folia

[*](Diosc. IV 147.) Chamaedaphne[*](camedafne V.) unico ramulo est, cubitali[*](cubitale Vd.) ferme[*](fere EXv.a.S.) ; folia[*](folio Xv.a. H.) tenuiora[*](tenuiora VdTH. tenui in (ut X) EX. tenui v.) lauro[*](lauro dTD. -ro (-ru E) folia rS (cum signo lac.) lauri folia (-io H) XH. -ri simili- tudine v.) ; semen rubens adnexum[*](adnexum (ann- dT) VdTBrot. adnixum (ann- X) EXH. admixtum v.) foliis. inlinitur capitis doloribus[*](ardoribus E.) recens, ardores refrigerat[*](perfrigerat d.), ad tormina cum vino bibitur. menses sucus eius et urinam ciet potu partusque difficiles in lana adpositus[*](adpositu Vd. (-tū X).).

[*](Diosc. IV 169. Scribon. 136. Marc. 30, 4. (18).) Chamelaea[*](chameleę X. camelea V.) similitudinem foliorum oleae habet[*](habet v. -ent ll.X.) — sunt>[*](dist. ego. cfr. § 134. 137.) autem amara, odorata—, in petrosis, palmum altitudine

[*](Diosc. IV 167.) Chamaesyce[*](chamaesyce B e Diosc. -mesici V. -chi EX. -cus d. -cen v.) lentis folia habet nihil se adtollentia, in aridis, petrosis[*](petrosisque nascens v. a.S.), claritati oculorum et contra subfusiones utilis sucoad[*](utilis suco ad ego. -issimē et ll.XJ (cum signo lac.). -ma et v.) cicatrices, caligines, nubeculas[*](muriculas EX. -las nubeculas v.a.B. (an nubic-, ut XX 61?).) inuncto[*](inuncto X. -ta E. -tus J. iniunctus V(d?). in uino cocta inuncta v.). vulvae dolores sedat adposita in linteolo. tollit et verrucas omnium generum inlita. prodest et orthopnoicis.

[*](Diosc. IV 124.—Diosc.III 116. (cfr. Plin. XXVI 30).) Chamaecissos spicata est tritici modo, ramulis quinis fere, foliosa—cum floret[*](cum floret Vdv. cum fere E.om.X.), existimari[*](ut estimari X.) potest alba viola—, radice[*](dist. ego. fortasse radice tenui post foliosa transponenda.) tenui. bibunt ischiadici[*](sciadici V. cyatici X.) folia III obolis in vini cyathis II septenis[*](III .. II septenis ego. tribus ..duobus septem ll.Xv.) diebus, admodum amara[*](eam amara V.) potione.

Chamaeleucen apud nos farfarum[*](farfarum H ex ind. farranin X. -num v. farrari E. farfar rT.) sive farfugium[*](siue farfu- gium Xv. fugium ll.T.) vocant. nascitur secundum[*](secus H Brot.) fluvios, folio populi, sed ampliore . radix eius inponitur carbonibus cupressi, atque is[*](his V.) nidor per infundibulum[*](infundibulum VdTfB(S). infurni- EXv(G).) bibitur[*](imbibitur T(?) v.a.D.) inveteratae[*](inueteratae VTfS. cfr. XXIII 35 et ibid. 86. XXVI 147. XXIX 65. in uetere d(?)EXv.) tussi.

[*](Diosc. IV 125.—Diosc. II 179.—(Diosc. III 110).) Chamaepeuce[*](chamaepeuce—2 propria est om.V.)[*](chameleuce X.), larici[*](larici Lugd. -cis dEXv(Brot.).) folio[*](folis v.a.Brot.) similis, lumborum et spinae doloribus propria[*](propria d(?)G. cfr. XXXII 33. -pitia (-picia X) EXv. (cfr. XXVIII 25).) est.—Chamaecyparissos[*](chamaecypariffos v. -ifto dE. -mecypharifto V. -parifton X.) herba ex vino pota contra venena serpentium omnium scorpionumque pollet[*](pellet V.).—Ampeloprason[*](ampeloprason v e Diosc. -assos V. -assus d. -asos J. ampheloprasson X. -sso E.) in vinetis[*](uineis Vd.) nascitur, foliis porri[*](porro V.), ructu gravis, contra serpentium ictus efficax. urinam et menses ciet, eruptiones sanguinis per genitale inhibet potum inpositumque. datur et a partu mulieribus et contra canis morsus.—Ea quoque, quae stachys[*](stachis X. -cis V.) vocatur , porri similitudinem habet, longioribus foliis pluribusque et odoris iucundi colorisque in luteum inclinati. pellit[*](inclinat inpellit V.) menstrua.

[*](Diosc. III 99.) Clinopodium alii cleopiceton[*](cleopiceton ll.J. -pyzeton X. cleonicion B. -con S. cfr. Diosc. linopicton v.), alii zopyrontion[*](zopyrontion J. -nhion E. zopirontion d. -nthion V. -nion X. zopyron B e Diosc. -rocheron v.), alii[*](athi VE.) ocimoides[*](cimoides E. -oydos X.) appellant, serpyllo similem, surculosam, palmi altitudine, in petrosis[*](nascitur in petrosis v.a.Brot.), orbiculato foliorum[*](florum B e Diosc.) ambitu[*](ambitus V.) speciem lecti pedum praebentem[*](praebentem dEXBrot. -ti Vf. -te man. Dal. D. -ns v.). bibitur ad[*](ad om.Vd.) convulsa, rupta, strangurias , serpentium ictus, item decoctae[*](decoctae (-te X) EXv. -ta et rfS.) sucus[*](an ius (= iusus)? cfr. Diosc. Et § 146.).

[*](Diosc. III 122. cfr. Plin. XXVII 88.) Nunc subtexemus herbas mirabiles quidem, sed minus claras, nobilibus in sequentia volumina dilatis[*](dilatis TH. italis Vd. -li EX. dilatis. Itali v.).

Centunculum[*](cen- tumculum V. -tuculam dT.) vocant nostri[*](rostratis v.a.H.), foliis ad similitudinem capitis [*](capiti VdX.) paenularum, iacentem in arvis, Graeci[*](graeci om.VdT.) clematidem[*](clematide VdT.),

Aegyptus[*](aegyptum V.) hanc maxime gignit, quae[*](quae ll. G. est Xv.) et aron[*](aron (haron V2) de V2Xv. harondo V1. -rundo E. -dinem de d.), de qua[*](quae E.) inter bulbos diximus, magnae cum dracontio litis;[*](19,96)

[*]((Diosc. II 195). Geop. XIII 8, 7.—Marc. 9, 45.) Dracunculus[*](draconculus d. draculus E.), quem dixi, hordeo maturescente effoditur [*](adeo ll.TJ. ideo Xv.an in aceto?) luna crescente[*](effoditur luna cre- scente om.EX.). omnino habentem serpentes fugiunt.[*](142) adeo[*](dist. J.) percussis prodesse potum[*](potum VdTS. -to EX. in potu v.) aiunt[*](alunt V.) ; maiorem[*](ma- iore ui J.) vim esse[*](uim esse D. ut messes V1. ut (in J. ut et v) menses rv. ad meses X.), si ferro non attingatur[*](attingatur sistat v.a.J.). sucus eius et aurium dolori prodest . id autem, quod Graeci dracontion[*](dracontion Xv. -ium D. -onium Vd. -oetium E.cfr. XXVIII 151.) vocant, triplici effigie demonstratum mihi est: foliis betae, non sine thyrso, flore purpureo; hoc est simile aro. alii radice longa veluti signata articulosaque monstravere, ternis[*](ternis ego. tribus ll.Xv.) omnino cauliculis [*](dist. ego. (an potius cauliculi foliis?).), foliis[*](foliis ll.S. -lia eius Xv. -lia J. -liisque D.), decoqui[*](ex aceto decoqui Xv.a.S.) ex aceto contra serpentium ictus iubentes. tertia demonstratio fuit folio maiore quam cornus [*](cornis X. -nu Vd.), radicis[*](ra- dicis Vfman. Dal. S. -ci X. -ces d. -ce Ev(D).) harundineae[*](harundineae dman. Dal. S. -nae V. -nea Ev(D). arundine X.), totidem, ut adfirmabant, geniculatae [*](ge- niculatae (-te X) VdXman. Dal. S. -ta Ev.) nodis, quot haberet annos, totidemque[*](quod V.. totidemque Xv(S). -em quae V. -em rH.) esse folia; hi[*](hi ll.S. hii X. hi ea v. dantur Xman. Dal.) ex vino vel aqua contra serpentes dabant.

[*](Diosc. II 198.) Est et[*](et aris Verc. cum B2. et aeris EX. et eris (vel heris) v. echaris d. haec haris V. et ari- saros S cum B1e Diosc.) aris, quae in eadem Aegypto nascitur, similis aro[*](haro dX. -ra V.), minor tantum minoribusque foliis et utique

[*](Diosc. IV 113. Seren. 813. Pl. inn. 60, 17–19. Marc 26, 27. 16, 34. Pl. iun. 38, 1. 27, 11. Marc. 12, 7. 22. 53.—) Myriophyllon[*](myriopillon d. myrophi- X. mirophillum E.), quod nostri milifolium[*](milifolium VdJ. millif- E. milef- Marc. millef- XPl. iun. v. cfr. § 176. XXV 42. XXVI 78 et centifolia XXI 17, milipeda (centipeda, multi- peda) XXIX 136. XXX 35. 40. 68. (IX 145), centipellio XXVIII 150, centigranius XVIII 95.) vocant, caulis est teneri[*](tener dEXv.a.S.), similis feniculo, plurimis foliis, unde et nomen accepit[*](dist. J cum H e Diosc. cfr. tamen Pl. iun.). nascitur in palustribus, magnifici usus ad vulnera cum aceto. bibitur ad difficultates urinae et vesicae aut suspiria praecipitatisque ex alto. eadem efficacissima ad dentium dolores. Etruria hoc nomine appellat herbam in pratis tenuem, a lateribus[*](alteribus V.) capillamenti modo foliosam, eximii[*](suo mores V.) usus ad vulnera, boum nervos[*](nerbos V.) abscisos[*](abscisos XG. -iso V. -issos rv(Dal.). cfr. XXIX 99.) vomere solidari [*](folidari Xv. folia dari ll.) ea rursusque[*](rususque VS.) iungi addita axungia adfirmans.

[*](Diosc. IV 123.) Pseudobunion[*](pseudobunion B e Diosc. -ounion (pseod- V) ll.Xv.) napi[*](api V1. apii V2d.) folia habet, fruticans palmi altitudine , laudatissima in Creta. contra tormina, stranguriam[*](stranguria Vd. -uiria X. atque stranguriam v.a.S.),

[*]((cfr. XXVI 108). Diosc. IV 114.) Myrris[*](myrris VdTD. miris X. myrrhis v. murris S.), quam alii myrrizan[*](myrrizan v(J). myrizam (mir- V) VdTS. -zan D. smyrrhizjan E. -zam B. smiryzan X.), alii myrran[*](myrran D. myran dX. -am VT. miran E. myr- rham v. murram S.) vocant[*](uocant om.E.), simillima est cicutae[*](cicuta V.) caule foliisque et flore, minor tantum et exilior, cibo non insuavis. ciet menstrua et partus cum vino. aiunt eandem potam in pestilentia[*](pesti- lentiam V.) salutarem esse. subvenit et phthisicis[*](ptisicis V. ti- X.) in sorbitione data[*](data om.EXv.a.S.). aviditatem cibi facit, phalangiorum[*](phalangiorum—9 facie om.E. phal—restinguit om.XVen.) morsus restinguit[*](restinguit VdfS. restri- T. -git v.). ulcera quoque [*](quoque om.XVen.) in facie aut capite sucus eius in aqua triduo maceratae sanat.

[*](Diosc. III 160.) Oenobreches[*](oenobreches J. cfr. ind. -ces V. enobrices d. onobreches X. -ces E. -rychis v e Diosc.) folia lentis habet, longiora paulo, florem rubentem[*](habent Vd.), radicem exiguam et gracilem. nascitur circa fontes. siccata in farinae[*](farina V.) modum et inspersa vino albo strangurias finit, alvum sistit. sucus eius perunctis cum oleo sudores movet.

In promisso[*](promiscuo X.) herbarum mirabilium occurrit aliqua dicere et de magicis. quae enim mirabiliores[*](mirabiliora (-res v) sunt Xv.a.S.) ? primi eas in nostro orbe celebravere Pythagoras[*](pythagora satu V.) atque Democritus , consectati[*](consecta V. -cuti X.) Magos.

Coracesia[*](cora- cesia H (J). -esta ll.XS. coriacesia C. -am v.) et calicia[*](calicia VXS. calycia (dE?) Brot. callicia C. -am v.) Pythagoras aquam[*](quam d. qua aquam v.a.c.) glaciari tradit, quarum mentionem apud alios non reperio[*](repperio VD.), nec apud eum alia de his.[*]((cfr. Plin. XXI 54. 152. 153).) idem Minyada[*](minyada EH (J). myniadam X. minsada rTS. menaidem v.) appellat et nomine alio

[*](cfr. Colum. VII 5, 17. Vitruv. IX 3, 14.—med.: Aelian. nat. an. XIV 27. (Diosc. III 147. Plin. XXV 29).—) Democriti certe chirocmeta[*](chirocmeta Brot. cum Salm. -cineta Xv. et (om.dET) hirocmeta ll.T.) esse constat. at[*](at om.d.) in his ille post Pythagoram Magorum[*](magoram magorum V. magorumque E.) studiosissimus quanto

[*](Diosc. IV 116. (cfr. Plin. XXVI 111).) Adiecit his Apollodorus[*](apollodotus Vd.) adsectator eius herbam aeschynomenen[*](aeschynomenen (escy- dX. aesci- V2. aeses- V1. -ene X) VdXv. ex quo nomen E.), quoniam adpropinquante manu folia contraheret [*](contraherent d.), aliam[*](aliam dv. liam X. aha r.) crocida[*](crocidem v.a.H.), cuius tactu phalangia morerentur[*](morarentur V.), Crateuas onothurin[*](ono- thurin J (-im) coll. Diosc. et Galeni simpl. 8 et Aegin. 7. -rin in T. -rim in d. -riden in E. -thorin in V. -riden in X. oeno- theridem v. -rin D.), cuius aspersu[*](aspersu—) e vino feritas omnium animalium mitigaretur, anacampseroten[*](ana- campseroten X. -tem v. -te d. -mserote V.) celeber arte[*](celeber arte Xv. -brante d. -bante V.) grammatica paulo ante[*](paulante V. (Apion videtur intellegi).), cuius[*](cuius om.E.) omnino tactu redirent amores vel cum[*](cum alio EX.) odio depositi[*](deposita EXv.a.B.). et abunde sit hactenus attigisse insignia Magorum in herbis[*](in his (iis v.a. C) herbis EXv.a.S.) alia[*](alio EXv.a.S.) de his aptiore dicturis[*](dicturi dTfX. -rus v.a.G.) loco.