Naturalis Historia

[*](41. 42: Diosc. IV 86.) Helxinen[*](helixinen R.) aliqui perdicium vocant, quoniam perdices ea praecipue vescantur, alii sideritem[*](sidentem x. -erite R. -tin G.), nonnulli parthenium. folia habet mixtae similitudinis plantagini et marruvio, cauliculos densos[*](densos ll. v. an teneros (tenues)? cfr. Diosc.), leviter rubentes, semina in capitibus lappaceis adhaerescentia[*](adnerescentia R.) vestibus, unde et helxinen [*](elxinen x. helexineti R.) dictam volunt. sed nos qualis vera esset helxine[*](elxine x. helexine R.)[*](21,96) diximus priore[*](priore v. -ori VRC. proximo rT.) libro. haec autem inficit[*](inficit lanas ll.v. an inlitis foliis? cfr. Diosc.) lanas, sanat ignes sacros[*]( dist. ego.) et tumores collectionesque omnes[*](omnes - 21 sacros et om.R.) et adusta, panos. sucus eius[*](eius Vxv.om.dH.) cum psimithio[*](psimithio v. psinithio V.psinthio d. psintio x. psimmythio C.) ignes[*](ignes sacros dxv.cfr. Diosc. om.VT(?)RH.praeterea errore iteraverunt humores collectiones dx (quod apparet fuisse etiam in archetypo cod.R). tumores collectionesque v. om.VT(?)RH.) sacros et guttura[*](guttura del. H.) incipientia

Perdicium[*](dist. ego. cfr. index.) sive[*](siue etiam ego. siue nam R. nam rv.) parthenium sive etiam sideritis alia est; ab nostris[*](a nostris Rv. a. S.) herba urceolaris vocatur, a aliis astercum[*](aftercum xTS. altercum VfR. aftericum dv.); folio similis ocimo[*](ocimo Rv.mis VfTx. -mus d. an ocimi?), nigrior tantum, nascens in tegulis parietinisque. medetur cum mica[*](mica v. medica Vdx. -casR.) salis[*](aliis R.) trita iisdem[*](tritam V.) omnibus, quibus lamium, et eodem modo, item vomicae calfacto suco pota, sed contra vulsa, rupta lapsusque et praecipitia[*](praecipitia ut J. -ti aut VR.tatus r. -tia aut v.), ut vehiculorum eversiones[*](euersionis Vx.) , singularis.[*](Plutarch. Pericl. 13.) verna carus Pericli[*](periculi Vx.) Atheniensium principi, cum is[*](his Vx.) in arce templum aedificaret repsissetque[*](repsissetque v. repsitque V. repsisque dx. reptisque R.) super altitudinem fastigii et[*](et ante R.) inde cecidisset, hac[*](haec V.) herba dicitur sanatus, monstrata Pericli[*](periculi V. -ulis dx.) somnio[*](omnino dx.) a Minerva, quare parthenium vocari coepta est adsignaturque ei deae. hic est vernula, cuius[*](cui x.) effigies ex aere fusa[*](fusa dv. effusa Vx. fussasR.) est et[*](et D del. cum U 477.) nobilis ille splanchnoptes[*](spanchinoptes (-octes x) dx. spacchVf.).

[*](Th. H. IX 12, 1. Diosc. III 8. 9 extr.) Chamaeleonem[*](chamaeleon d. cameleon x.an chamaeleontem? cfr. § 85. XXX 30. XXIII 75; contra § 157. XXVI 164. XXVIII 162.) aliqui ixian[*](ixian C. ixion (yx- x) ll. v.) vocant. duo genera eius: candidior asperiora habet folia, serpit in terra[*](terra om.x. terr R.) echini[*](ecinis R.) modo spinas erigens, radice dulci, odore gravi[*](graui VdTfx. grauissimo Rv. cfr. Theophr. et Diosc.).

[*](Diosc. II 157.—ib. IV 23.) Coronopus oblonga herba est cum fissuris. seritur interim, quoniam radix coeliacis[*](celiacis xVen. cocleacis V. coquiliacis R.) praeclare facit in cinere tosta.

Et anchusae radix in usu est, digitali crassitudine . finditur papyri modo manusque inficit sanguineo colore, praeparat lanas pretiosis coloribus. sanat ulcera in cerato, praecipue senum, item adusta. liquari non potest in aqua, oleo dissolvitur; idque sincerae experimentum est. datur et ad renium dolores drachma eius potui[*](potum R.om. v. a. Bas.) in vino aut, si febris sit, in decocto balani; item[*](item in R.) iocinerum vitiis et lienis[*](lienis RC. lieni rTv. cfr. § 65.) et bile[*](bilem dx.) subfusis. lepris et lentigini [*](lentigini v. -ginis R. -gines r.) inlinitur ex aceto. folia trita cum melle et farina luxatis inponuntur, et pota[*](potatur V2R.) drachmis[*](drachmas R.) duabus in mulso[*](mulso Vdxv. fulgo R.) alvum sistunt. pulices necare radix in aqua decocta traditur.

[*](Diosc. IV 27.) Est et[*](Et estR.) alia similis pseudoanchusa[*](seudo anchusa x. pseudoancus R.) ob id appellata, a[*](a Vdxv. et R.om. Ven.) quibusdam vero echis aut[*](ethisa ut x. et his aut R.) doris[*](odoris VxR.) et multis aliis nominibus , lanuginosior et minus pinguis, tenuioribus foliis, languidioribus[*](et languidioribus x (?) v.a.S.cfr. § 75.). radix in[*](in om.Rv.a.H.) oleo[*](oleo vet.Dal. oleum ll.fv.a.H.) non fundit rubentem[*](sed rubentem v.a.H.) sucum, et hoc ab anchusa discernitur. contra serpentes efficacissima potu[*](potu dxv. potum r.) foliorum vel seminis. folia ictibus[*](an et ictibus?) inponuntur. virus serpentes[*](serpentium dxv.a.S. (ante uirus excidit fortasse radicis; cfr. Diosc.).) fugat. bibitur et propter spinam[*](spinam v.spinae ll.an spinae dolorem?). folium eius sinistra decerpi iubent Magi et[*](magi et Vdxv. magici R.), cuius causa sumatur, dici tertianisque febribus adalligari.

[*](Diosc. IV 24.) Est et[*](et om.Vdxv.a.G.) alia herba proprio nomine onochilon[*](onochelos B. -chiles G.), quam aliqui anchusam vocant, alii archebion, alii onochelim [*](ono cholin V. nochelim x.), aliqui rhexiam[*](rexiam Vx. raxian R.), multi enchrysam[*](enchrysamH (-son v). cfr. index. enichrysam (-chrisam f) Vf. encrisam T.enecrisam dx. enchysam R. enchusam B.), parvo frutice, flore purpureo, asperis foliis[*](foliis Vdxv.floris R.) et ramis, radice messibus sanguinea , cetero nigra, in sabulosis nascens, efficax contra serpentes maximeque viperas et radice et foliis, aeque cibo ac potu. vires habet messibus. folia trita odorem[*](odore V.) cucumeris reddunt. datur in cyathis tribus vulva procidente[*](procedente R.). [*](Diosc. IV 25.)pellit et taenias[*](teneas V. tineasv.a.S.) cum hysopo, et in dolore renium[*](penium dTx.) aut iocineris ex aqua mulsa, si[*](si dxRv. in V.) febris sit, sin aliter, e vino bibitur. lentigini ac lepris[*](aut leprisdTx.) radix inlinitur. habentes eam a serpentibus feriri negantur. est et alia huic similis flore rubro, minor, et ipsa ad eosdem usus, traduntque, conmanducata ea si inspuatur[*](inspuatur v. inspuat Vdx. instra.at R.an inspua-tur ori? cfr. Diosc.), mori serpentem.

[*](Diosc. III 144.) Anthemis magnis laudibus celebratur ab Asclepiade . aliqui leucanthemida[*](leuchantemum V. leucantemium x.) vocant, alii leucanthemum, alii eranthemida[*](eranthemida B. erathe- dR. erate- x. arathe- V. are the- v. floreant R.), quoniam vere floreat; alii chamaemelon[*](camemelon x. cheme- V. cume- R.), quoniam odorem mali habeat. nonnulli melanthion vocant. genera eius tria fronde[*](fronde VxfRv (D). flore d(?)B coni. e Diosc.) tantum distant, palmum non excedentia [*](lac. ego indicavi; exciderunt floribus non maioribus quam foliis. cfr. Diosc. et XXVII 97. 98. (foliis, floribus rutae Müller emend. IV 4. foliis rutae similibus, floribus U 478).), parvis foliis[*](foliis VTfxRD. foliis ut v. a. B. floribus ut d(?) B coni. e Diosc.)..... rutae candidis[*](canidi R.) aut malinis[*](melinis v. a. S. cfr. XXXV 30. (XIII 5. 11. XXIII 103).) aut purpureis. in macro solo aut iuxta semitas colligitur[*](colligi R.) vere et in coronamenta[*](coronamentis dx.) reponitur. eodem tempore et medici

[*](Homerus ξ 348. δ 602. Diosc. IV 109.) Loton qui arborem putant tantum esse, vel Homero auctore coargui possunt[*](possint R.). is enim inter herbas subnascentes deorum[*](dearum R.) voluptati loton primam nominavit. folia eius cum melle oculorum cicatrices[*](cicatrices Vdxv.cicer R.), argema, nubeculas [*](nu//culas V. niculas R.) discutiunt.

[*](Diosc. IV 112. ierodot. II 92. Th. H. IV 8, 11.) Est et lotometra[*](lothometra x. -tras R.), quae fit ex loto sata, ex cuius semine simili milio[*](simili milio B. simillimi// V. -illimo dv(Brot.).simillo x. -illime R. simili mili S.) putri[*](putri J coll. XIII 108.porri ll. v. a. B (Brot.). del. B. cibarii S. an puri (vel parui)?) fiunt panes in Aegypto a pastoribus , maxime aqua vel lacte subacti[*](subacti ego. cfr. XVIII 105. 106. -tio VR. -to rv. an subacti et?). negatur quicquam[*](quiquam VR.) illo pane salubrius esse aut levius, dum[*](cum R.) caleat. refrigeratus difficilius concoquitur fitque ponderosus. constat eos, qui illo vivant, nec dysinteria nec tenesmo neque aliis morbis ventris[*](uentri V.) infestari. itaque inter remedia eorum habetur[*](habetur v. habentur xR. b???tur d. habent VS.).

[*](Diosc. IV 190.—Th. H. VII 8, 1.—Nicand. ther. 678.) Heliotropii miraculum saepius diximus cum[*](2,109,18,252) sole sese[*](sese v.saepe VR.om.r. se Verc.) circumagentis etiam nubilo die; tantus[*](tantum dxRv.a.C.) sideris

[*](Th. H. VII 10, 5. 14, 1. Diosc. 134. 135.) Aliud adianto miraculum: aestate viret, bruma non marcescit, aquas respuit, perfusum mersumve sicco simile est—tanta dissociatio deprehenditur—, unde et nomen a Graecis alioqui frutici topiario. quidam callitrichon vocant, alii polytrichon[*](polytrichon v. -icum VdR. poliotricum x.), utrumque ab[*](ab dRG. est ab rTfv.) effectu. tinguit enim capillum et ad hoc decoquitur in vino cum semine apii adiecto oleo copioso[*](copioso ego. cfr. XIX 94. XX 66. -sum VxR. -se dv.), ut crispum densumque faciat; et defluere autem prohibet. duo genera eius[*](eius genera R (?)G. genera d.cfr. § 45.): candidius et nigrum breviusque[*](ueriusque R.). id, quod maius est, polytrichon[*](politricon x. polycyon R.), aliqui trichomanes vocant. utrique ramuli nigro colore nitent[*](nitent V1dx. item V2R.), foliis felicis[*](filicis dv. a. S. ylicis x.), ex quibus inferiora aspera ac[*](ac om.R.) fusca sunt, omnia autem contrariis pediculis, densa ex adverso inter se[*](inter se ex aduerso Vdxv. a. S. an densa et aduersa inter se contrariis pediculis? cfr. Theophr. et XXVII 138. XIII 55.), radix nulla. umbrosas petras parietumque aspergines

[*](Th. H. VII 12, 3.) Picris ab insigni amaritudine[*](ama ritudinis Ev.a.G.) cognominatur, ut diximus, folio rotundo. tollit eximie verrucas. thesium[*](21,105) quoque non dissimili amaritudine est, sed[*](sed om.VTS.) purgat alvum, in quem usum teritur ex aqua.

[*](Nicand. ther. 534.)[*](Diosc. II 199.) Asphodelum de clarissimis herbarum, ut[*](ut om.dv.a.S.) quod[*](quam E2v.a.S.)

[*](Diosc. I 120.) Asphodelum ab Hesiodo quidam halimon[*](halimon fv. -mum VG. alimon r Dal.) appellari existimavere, quod falsum arbitror; est enim suo nomine halimon, non parvi et ipsum erroris inter auctores. alii enim[*](alii enimdRv. alieni E1. elienem VG. alii E2.) fruticem esse dicunt densum, candidum, sine spina, foliis oleae, sed mollioribus[*](in mollioribus R.); coqui haec ciborum gratia, radice[*](radix dE2v.a.S.) tormina discuti[*](discutit V2REv.a.S.) drachmae[*](drachmae E2v. -mas r.) pondere in aqua

[*](Diosc. III 17.) Acanthi, topiariae[*](topariae Vd.) et urbanae herbae[*](ur bana herba Rv.a.Brot.) lato longoque [*](longinquo d.) folio crepidines marginum adsurgentiumque pulvinorum toros vestientis[*](uestientesRE. -ens v.a.Brot.), duo genera sunt: aculeatum et crispum, quod brevius, alterum leve, quod aliqui[*](alioqui VG.) paederota [*](paederota dG.paederotae (ped- GE) r. -ton v.) vocant, alii melamphyllum. huius radices ustis luxatisque mire prosunt, item ruptis, convulsis, et phthisin metuentibus, id coctae[*](id cocte G. ideo coctae (-te E) ED. incoctae v.) cibo, maxime tisana[*](an e tisana?). podagris quoque inlinuntur tritae et calefactae, e sale calidis[*](e sale calidisMüller emend. IV 15. calidis ll. v. del. D cum U 482.).

[*](Nicand. ther. 586.) Bupleuron in sponte nascentium olerum numero Graeci habent, caule cubitali[*](cubitale Vf.), foliis multis longisque, capite

[*](cfr. Diosc. II 66.) Buprestim magna[*](magnam V.) inconstantia Graeci in laudibus ciborum etiam habuere, iidemque remedia tamquam contra venenum prodiderunt[*](prodierunt R.). et ipsum nomen indicio est bourn certe venenum esse, quos[*](quod G.) dissilire[*](disseriRE.) degustata[*](gustata GdTf.) fatentur. quapropter nec de hac plura dicemus[*](dicimus RE.). est vero causa, quare[*](dist. CFW Müller p. 15.) venena monstremus inter gramineas coronas! nisi[*](ne si E2.) libidinis causa expetenda alicui videtur, quam non aliter magis accendi putant quam pota ea[*](pota ea RH. potae a E. postea r.potu Verc. postea potu v.).

[*](Diosc. III 73. (cfr. XXV 92).) Elaphoboscon ferulaceum est, geniculatum digiti[*](an radice (vel dulci radice) digiti? cfr. Diosc. et § 48.) crassitudine, semine[*](semine aneti S e Diosc.) corymbis dependentibus silis[*](filis VGREfv. filio d. fimili C.) effigie, set non amaris[*](amari V.), foliis olusatri. et hoc laudatum in cibis —[*](dist. ego.)quippe etiam[*](quippe etiam—20 ictus iteravit deincepsV.) conditum prorogatur—, ad urinam ciendam , lateris dolores sedandos, rupta, convulsa sananda, inflationes discutiendas colique tormenta[*](tor mentorum R.), contra[*](contra—20 aculeatorum om.R.) serpentium omniumque aculeatorum ictus, quippe fama est, hoc pabulo[*](ceruos hoc pabulo dT.) cervos resistere serpentibus. fistulas[*](fistilas R.) quoque radix nitro addito inlita sanat, siccanda autem in eo[*](eos REv. a. S.) usu[*](ususv. a. S.) prius est, ne suco suo madeat[*](mandeat V2R.), qui contra serpentium ictus non[*](non del. H cum P et Gronovio.) facit deteriorem eam[*](eam deteriorem v. a. S.).

[*](Diosc. II 167. Aristoph. Acharn. 455. (Valer. Max. III 4 ext. 2).) Scandix quoque in olere silvestri a[*](a om.RS.) Graecis ponitur , ut Ophion[*](Ophion Brunn. p. 36. cfr. index et XX 34. opion d v. a. D. opinion r.) et Erasistratus tradunt. item decocta alvum sistit, semine singultus confestim ex aceto sedat. inlinitur ambustis, urinas ciet. decoctae sucus prodest stomacho, iocineri, renibus, vesicae. haec est quam Aristophanes Euripidi poetae obicit ioculariter: matrem eius ne olus[*](holus E. bolus VG.) quidem legitimum venditasse, sed scandicem.[*](cfr. XXI 89. Th. H. VII 7, 1.) eadem erat enthryscum[*](enthryscum coni. J coll. Theoophr. enthriscum (-tri- d) VGd.hentris ne cum (cu R) r. anthriscum S. -cus B.), si teneriora[*](teniora E.tenuiora Rv. a. S.) folia et odoratiora haberet. peculiaris[*](peculiari R.) laus eius[*](eius REv. ei rTf.), quod fatigato venere corpori[*](corpore Vf.) succurrit marcentesque iam senio[*](senio iam Rv. a. J.) coitus excitat. sistit profluvia[*](alui E.om.d.) alba feminarum.

Et iasine[*](ia sine D cum Salm. lasine (-nae G) ll. v. iasione B. cfr. XXI 105.) olus silvestre habetur, in terra repens, cum lacte multo[*](multa VG.), florem fert candidum; conchylium[*](conchylium U 484. concy- VGR. concilium r v. a. D.) vocant. et huius eadem commendatio ad stimulandos coitus. cruda[*](cruda v. crudae (-de E) ll.) ex aceto[*](exactoVG.) in cibis et mulieribus lactis ubertatem praestat. Salutaryis est[*](salutaris est v. -tare ll. an lac salutare?) phthisin sentientibus. infantium capiti[*](capiti ita R.) inlita nutrit capillum tenacioremque[*](tenerioremque VT.) eius cutem efficit.

[*](Diosc. II 168.) Estur[*](estur Bas. eostur (cod)VGd. -ture r. est v.) et caucalis[*](caucalidis RE.) feniculo similis, brevi[*](breui dv. breue r.) caule, flore candido, cordi utilis. sucus quoque eius bibitur, stomacho perquam commendatus[*](commendatus dTman. Dal. H commodatus rv. an accommodatus?) et urinae calculisque et harenis pellendis et vesicae[*](uesicae (om. et) Vd.) pruritibus[*](cruritibus R.). extenuat et lienis, iocineris reniumque[*](re niumque Brot. -numque v. lieniumque (-num- RE) ll.) pituitas. semen menses feminarum

[*](Diosc. II 153.) His adnumerant et sium[*](et sium Brot. esium ll.f.et sion H. sion v.) latius apio, in aqua nascens, pinguius nigriusque, copiosum semine, sapore nasturtii. prodest urinis, renibus, lienibus mulierumque mensibus, sive ipsum[*](ipso VGdTf.) in cibo sumptum sive ius[*](ius VGdv. eius r.an iure eius?) decocti sive semine in vino[*](semen e uino v. a. S.) drachmis duabus. calculos rumpit aquisque, quae[*](aquisque quae dv.aquis quaeque VG. aliquis quaeque (quae R) r.) gignunt eos, resistit. dysintericis prodest infusum, item inlitum lentigini[*](lentiginis Vd.) et mulierum vitiis in facie noctu inlitum[*](illitum dRv. a. S. om.VG.), lomentoque[*](lomentoque D cum U 485. momentoque d(?)REG. que r. momento v. sed ex spectes cum lomentoque vel lomentoque adiecto (mixto), cfr. XVIII 117. XX 127. XXIV 15. XXX 127. XXXIII 85. 162. XXXVI 133. an fouendoque? cfr. § 153.) cutem emendat et ramices lenit, equorum etiam scabiem.

[*](Diosc. IV 156.) Sillybum[*](silly bum RB. cfr. Diosc. syllibum rv(D).) chamaeleonti[*](chamaeleoni RS.) albo similem, aeque spinosam , ne in Cilicia quidem aut Syria aut Phoenice, ubi nascitur, coquere[*](cocere VGED.) tanti est. ita[*](an tam pro ita?) operosa eius culina traditur . in medicina nullum usum habet.

[*](Th. H. VI 4, 3. Diosc. III 14. Hesiod. ἔργα κ. ἡμ. 582–587.) Scolymum quoque in cibos recipit[*](recepit J e coni. S. sed cfr. XXI 128.) oriens et alio nomine limoniam appellat[*](appellat dv. -ant VG. -auit r S.). frutex est numquam[*](nunc quam R.) cubitali altior tristisque[*](tristisque V. -is quam E. tristis G. cri- stisque dv. -is quam R. cristis D.) foliorum aculeis[*](aculeis ego coll. XXI 96.acu dR. ac rv, an acie?), radice nigra, sed dulci,

[*](Diosc. II 158.) Estur et soncos[*](sonchos dv. a. D. yoncos R.)—ut quem Theseo apud Callimachum adponat[*](opponat Vd.) Hecale[*](Hecale B. -atae v. hecaletGd. hae.calet V. hecaule R. haecaule E.)—uterque, albus et niger. lactucae similes[*](similis R.) ambo, nisi spinosi essent, caule cubitali, anguloso, intus cavo[*](cano d.), sed qui fractus copioso lacte manet. albus, cui[*](cui J e coni. S. qui ll. v.) e lacte nitor[*](nitro RE.), utilis orthopnoicis lactucarum modo ex embammate[*](ex embammate dfH. embambate r. om. v.). Erasistratus[*](erasistratus dfv. om. r.) calculos[*](cauculos VGRE.) per urinam pelli[*](pelli Murbac. v. pellit ll.) eo monstrat et oris graveolentiam commanducato[*](commanducato Tv. -ta VGd. -tam r.) corrigi [*](corrigit dT.). sucus trium[*](triumque torum V.) cyathorum mensura in vino albo et oleo calefactus adiuvat partus ita, ut a potu[*](a potu coni. Dal. a portu G.apartu Vdv. a. S. aput r.) ambulent gravidae. datur[*](detur R.) et in sorbitione. ipse caulis[*](caulis om.VGd.) decoctus[*](coctus VGdT.an recte? nam decoctus fere poni solet addito in (ex) aqua vel liquore alio.) facit lactis abundantiam nutricibus coloremque meliorem infantium, utilissimus his, quae[*](isque V. his qui d.) lac sibi coire sentiant. instillatur auribus sucus, calidusque in stranguria bibitur cyathi mensura

[*](Diosc. II 160.) Condrion sive condrille[*](condrille C. cfr. index et Diosc.ile v. -ryle RE. chrondile r. chondrile D. -rylla S coll. XXI 105.) folia habet intubi, circumrosis similia, caulem minus pedalem[*](pedale VG. -li v. a. G.), suco madentem amaro, radice fabae simili, aliquando numerosa[*](numerosam VG.). habet proximam terrae mastichen[*](mastichen dv. -cen r D.) tuberculo fabae, quae adposita feminarum menses[*](meses GRE. messes V.) trahere dicitur. tusa cum radicibus tota dividitur in pastillos contra serpentes, argumento probabili [*](probabilis Vd.), siquidem mures agrestes laesi ab his[*](iis Rv.a.C.) hanc esse[*](hanc esse VGREv. necari dT.) dicuntur. sucus ex vino coctae alvum sistit. eadem palpebrarum pilos inordinatissimos pro cummi[*](gummi dRv.a.S.) efficacissime regit. Dorotheus stomacho et concoctionibus utilem carminibus suis pronuntiavit. alioqui[*](alioqui VgfRED. aliquidv. cfr. § 76. XXI 69.) feminis et oculis generationique [*](generatioque RE.) virorum contrariam putavere.

Inter ea, quae temere manduntur, et[*](etom.REv.a.H.) boletos merito posuerim, opimi[*](opimi RES. -mis VGT. optimi dG.muls v.) quidem hos[*](hos RG. os E. his r. est is v.) cibi, sed[*](cibi sed REG. cibus et (sed v)rv.) inmenso exemplo

Fungorum lentior natura et numerosa genera , sed[*](sedVGdv. et r.) origo non nisi ex[*](ex Rv. et E. e Vd.om.G.) pituita arborum. tutissimi[*](tutissime RE.) qui rubent callo, minus diluto rubore quam boleti; mox candidi , velut apice flaminis insignibus pediculis; tertium genus suilli[*](suillis GREv.a.C. ueneni VGT.), venenis accommodatissimi[*](accommodatissimis (-sumis E2)RE. -simum v. a. H.). familias nuper interemere [*](intemere VGRE.) et tota convivia[*](conuiuia v. -io ll.), Annaeum[*](annanum RE.) Serenum, praefectum Neronis[*](neronis VGdv. uenenis (-num E1) r.) vigilum, et tribunos centurionesque. quae[*](centurionesque quae GE(?)H. (et) -nes quaeG. -nes quaeque V. -nes quoque dVen. (et) -nes quosquev.a.G. -nesque quaeque R.) voluptas[*](uoluntas VG.) tam[*](tam egotanta ll.v. tanta tam J.) ancipitis cibi[*](cibo RE.)? quidam discrevere arborum[*](arbori VGd.) generibus, fico ferulave[*](ferulaue ego. -lae ll. -la v.) et cummim[*](cummi dR. gummim H. -mi v.) ferentibus, non item[*](nositem v.a.S.an noxios autem?) taxo aut[*](taxo aut RE. faxo r. taxo D.fago v.) robore, cupresso[*](aut cupresso v. a. S.), ut diximus. sed ista quis spondet in venalibus?[*](16,31) omnium colos lividus; hic habebit[*](haberit RE. (his) aberit v. a. H.) veneni argumentum , quo similior fuerit arborum cortici[*](arborum cortici ego. -orum umor fici Murbac. S.orum fici (ficis RE) ll. v. -orum ut fici J. -orum. Piri D.). adversus haec

[*](Diosc. III 84.) Imbribus proveniunt omnia haec, imbre et silphium [*](silphiond(?)v.a.S.)[*](dist. U 489.) venit primo[*](primo e Cyrenis v. a. D.), ut dictum est. ex Syria nunc hoc[*](hocom.RE. quo d. quoque T.)[*](19,41) maxime inportatur, deterius[*](deterior RE.) Parthico, sed Medico[*](medicos R.) melius, extincto[*](quireumatico Vd(G?).) omni Cyrenaico, ut diximus. usus silphii in[*](19,39) medicina foliorum ad[*](ad VGdv. de r.) purgandas vulvas pellendosque emortuos [*](mortuos d.cfr. ad § 54.) partus; decocuntur in vino albo et odorato, ut bibatur mensura acetabuli a balineis. radix prodest arteriis

[*](Diosc. III 84.) Laser e silphio profluens quo diximus modo[*](modia V.)[*](19,43) inter eximia naturae dona numeratum plurimis compositionibus inseritur[*](inferitur R. infertur E.), per se autem algores excalfacit, potum nervorum vitia extenuat. feminis datur in vino et lanis mollibus admovetur vulvae ad menses ciendos. pedum o clavos circumscariphatos ferro mixtum cerae extrahit. urinam [*](extrahit urinam VGdv. -hitur r.) ciet ciceris magnitudine dilutum[*](inam—12 dilutum om.RE.). Andreas[*](Andreas C. andrias (-ia E) ll. v.) spondet copiosius sumptum nec inflationes facere et concoctioni plurimum conferre senibus et feminis, item hieme quam aestate utilius, et tum[*](et tum REG.et cum r. uerumtamen v.) aquam bibentibus. cavendum, ne qua sit exulceratio intus. ab aegritudine recreationi efficax in cibo; tempestive enim datum cauterii vim[*](cauterii uim G. -erium (cau the- G) ll.v.) optinet, adsuetis etiam utilius quam expertibus.[*](init.: Diosc. III 84.) extera[*](ad extera C.) corporum indubitatas confessiones habent[*](habet v.a.S.): venena telorum et serpentium extinguit potum; ex[*](exdREv. et r.) aqua vulneribus his[*](iis Rv. a. C.) circumlinitur , scorpionum tantum plagis ex oleo, ulceribus vero non maturescentibus cum farina hordeacia[*](hordeacea dv. a. S.) vel fico sicca, carbunculis cum ruta vel cum melle vel per se visco superlitum, ut haereat; sic et[*](sic et v. sicut ll. an sicut et? cfr. § 117.) ad canis morsus; excrescentibus circa sedem[*](sedem v. semenll.) cum tegmine[*](tegmine B e Diosc. cfr. § 143. germine ll. v(D).) punici mali ex aceto decoctum , clavis, qui volgo morticini appellantur, nitro mixto.

[*](Diosc. II 106.) Non esset mellis auctoritas in pretio minor quam laseris, ni[*](nisi dT.) ubique nasceretur. illud ipsa fabricata est[*](est coni. S. sit ll. v.) natura, sed huic gignendo animal, ut diximus, innumeros[*](11,11) ad usus, si quotiens misceatur aestimemus. prima propolis alvorum[*](aluorum GdH. (-eorum v). arborum r.), de qua diximus, aculeos et omnia infixa[*](11,16) corpori extrahit, tubera discutit, dura concoquit, dolores nervorum[*](neruorum dolores Vd.) mulcet ulceraque iam desperantia cicatricem [*](in cicatricem dTRBrot cicatrice v.) cludit[*](claudit dT. includit v. a. Brot.).[*](Diosc. II 101. (§ 108 extr.: Pl. iun. p. 17, 18).) mellis quidem ipsius natura talis est, ut putrescere corpora non sinat. iucundo[*](iucunda G. -ioc- V.) sapore atque non aspero, alia quam salis natura, faucibus, tonsillis, anginae omnibusque[*](omnibus G.) oris[*](oris Vdv.horis G.om. r.) desideriis[*](desiderii RE.) utilissimum arescentique in febribus linguae, iam vero peripneumonicis, pleuriticis[*](pleureticis dv. a. Bas.) decoctum [*](decoctum dEv. DecoctūtūR. -ctura r.)[*](dist. v. a. C.), item vulneribus, a serpente percussis et contra venena, fungos, paralyticis[*](paralyticis v. -icos ll.) in mulso, quamquam[*](quamquam suae mulso om.R.) suae mulso dotes constant. mel auribus instillatur cum rosaceo, lendes et foeda capitis animalia necat. usus despumati semper aptior, stomachum tamen inflat[*](inflat dv. infla VGE. inflant R.), bilem auget, fastidium creat. et oculis per se inutile aliqui arbitrantur; rursus[*](russus V.) quidam angulos exulceratos melle tangi suadent. mellis causas atque differentias nationesque et indicationem[*](indicationem B. iud- ll. v (S).) in apium ac deinde florum natura diximus, cum ratio[*](11,32. 21,74) operis dividi cogeret miscenda rursus naturam rerum pernoscere volentibus[*](nolentibus R.).

[*](cfr. Col. XII 11. 12. Diosc. V 17.) In mellis operibus et aqua[*](et aquadRv. aqua E2D. et qua r.) mulsa debet tractari. duo genera eius, subitae ac recentis, alterum inveteratae. repentina despumato[*](despumatum VGd.) melle praeclaram utilitatem habet in

[*](Diosc. V 17.) Aqua mulsa et tussientibus utilis traditur, calefacta [*](calefaciat RE.) invitat[*](inuita R.) vomitiones, contra venenum psimithii[*](psimithi d(?)S. -thisVE. -thiis R. primithis G. psimythii (psimm- C)v.) salutaris addito oleo, item contra hyoscyami[*](hyoscyami S. -mum ll. v.) cum lacte maxime asinino, et contra halicacabi[*](halicacabi S (-bum v). ballic- d.hallicaccabi VG. alic- R. aliac-E.), ut diximus. infunditur[*](21,182) et auribus et genitalium fistulae[*](fistulae VGdf. -lis rv.). vulvis inponitur cum pane molli, subitis tumoribus, luxatis[*](luxa VG.) leniendisque[*](liniendisque E. lendisque VG. que d.) omnibus

[*](Diosc. V 16.) Semper[*](semper ll. v. an temperare? cfr. XXVII 52.) mulsum ex vetere[*](an uetere et austero? cfr. Diosc.) vino utilissimum, facillimeque cum melle concorporatur[*](concorporatur dv. -porat VGRS. corporat E.), quod in dulci numquam evenit. ex austero factum non inflat[*](inflat ll.TfD. implet v.) stomachum, neque ex decocto melle, minusque implet[*](implet VGTfRED. inflet Murbac. inflat d(?)v. cfr. Diosc.), quod fere evenit ; adpetendi[*](appetendiB. cfr. XII 29. -dum d. adpetentum r. -tium v. an adpetentiam (deleto auiditatem)? cfr. XX 186. XXIII 38. XXIV 106.) quoque revocat aviditatem cibi. alvum mollit frigido potu, pluribus calido sistit, corpora auget.[*](Geop. XV 7, 4. 5. 6. Athenaeus II 26 p. 46f. Celsus III 24 init.) multi senectam longam mulsi[*](mulsis VGd.) tantum intrita toleravere, neque alio ullo cibo, celebri[*](cerebri V.) Pollionis Romili[*](romuli V2dv. a. H.) exemplo. centensimum annum excedentem eum divus Augustus hospes interrogavit, quanam[*](quanam v. unam ll. an qua?) maxime ratione vigorem[*](uigoremque d.) illum animi corporisque custodisset. at[*](adV.del. v. a. G. an et?) ille respondit: intus mulso, foris oleo. Varro regium cognominatum arquatorum[*](arquatorum TfES. marq- R. ad quartorum (quort- d) r. arquatum B.) morbum tradit, quoniam mulso curetur.

[*](Diosc. V 15.) Melitites quo fieret modo ex musto et melle[*](melle et musto Vd.), docuimus in ratione vini. saeculis iam fieri non arbitror[*](14,85) hoc genus, inflationibus obnoxium. solebat tamen inveteratum alvi causa dari in febre[*](febri T.) , item articulario morbo et[*](et om.VGd.) nervorum infirmitate[*](infirmitati VGRE.) laborantibus et mulieribus vini abstemiis[*](absteneis R.).

[*](Diosc. II 105. Pl. iun. p. 51, 18. Celsus IV 19.) Mellis[*](melli R.) naturae adnexa cera est, de cuius origine[*](originis Vd.), bonitate, nationibus suis locis diximus. omnis autem[*](11,18 21,83) mollit, calefacit[*](calefacit dC. calf- rv(D).), explet corpora. recens melior. datur in sorbitione dysintericis, favique ipsi in pulte alicae prius tostae. adversatur lactis[*](lactis dE2v. lacti RE1. latis r.) naturae, ac[*](an ac delendum?) milii magnitudine decem grana cerae hausta[*](nusta R. inusta E.) non patiuntur coagulari lact[*](lac Vdv. a. D.) in stomacho[*](isstomacho R. stomachum d. -am V.). si inguen[*](inguen dv. ingen V1G. unguen E. ungen r.) tumeat[*](tumeat Gdv. tume//t V. tumet rS.), albam ceram in pube fixisse remedio est.

Nec huius usus, quos[*](quod RE.) mixta aliis praestat, enumerare possit medicina, sicuti nec ceterorum, quae cum aliis prosunt. ista[*](itaVG.), ut diximus, ingeniis constant[*](constat VG.). non fecit[*](106) ceratum[*](ceratum ll.TfS. -ta v. cerotum H.), malagmata, emplastra, collyria, antidota parens illa ac divina rerum artifex; officinarum haec, immo verius avaritiae commenta sunt. naturae quidem opera absoluta atque perfecta gignuntur, paucis ex causa, non ex coniectura rebus adsumptis, ut[*](ut om.R.) suco aliquo sicca temperentur [*](temperatur R.) ad meatus aut corpore alio[*](alio menti V. alimento d.) umnentia ad nexus[*](nixus Rv. a. B(S). nixsus E.). scripulatim quidem colligere ac miscere vires non coniecturae humanae opus, sed inpudentiae est. nos nec Indicarum Arabicarumque mercium aut externi[*](externis R.) orbis adtingimus medicinas . non placent remediis tam longe nascenlia, non nobis gignuntur[*](nascuntur dTf.), immo ne illis quidem; alioqui[*](alioquin dRv. a. H.) non venderent . odorum causa unguentorumque et deliciarum, si place, etiam superstitionis gratia emantur[*](erimantur VG.rimantur d.), quoniam ture supplicamus et costo. salutem quidem sine istis posse constare[*](contrare V. -arem G.), vel ob id probabiimus, ut[*](ut VGdv. et r.) tanto magis sui[*](sui dv. suis r.) delicias pudeat.

[*](Pl. iun. p. 21, 16. 87, 8.) Sed medicinas e floribus coronamentisque et hortensiis quaeque mandantur[*](mandantur fS. -danter VG. -duntur rv.) herbae persecuti[*](prosecuti Vv. a. S.) quonam modo frugum omittimus[*](omittemus v. a. G.)? Nimirum et has indicare conveniat[*](conueniet v. a. G.).

in primis sapientissima animalium esse constat, quae fruge[*](frugesRE.cfr. X 199.) vescantur. siliginis grana combusta et trita in vino Ammineo[*](camineo RE1. amineo r v. a.Dal. cfr. XX 153.), oculis inlita epiphoras sedant, tritici vero ferro combusta iis, quae[*](isque V.) frigus usserit[*](iusserit R.), praesentaneo sunt remedio . farina tritici ex aceto cocta nervorum contractionibus , cum rosaceo vero et fico sicca myxisque[*](mysisque d. missis que G. misisque V. mixtisque E1. mixti E2.) decoctis[*](decoctique E2.) furfures tonsillis faucibusque gargarizatione prosunt. Sex. Pomponius, praetorii viri pater, Hispaniae citerioris princeps , cum horreis suis ventilandis praesideret, correptus[*](correptum RE.) dolore podagrae mersit in[*](in om.VG.) triticum super genua sese, levatusque siccatis pedibus mirabilem in modum hoc postea remedio usus est.[*](Diosc II 114.) vis tanta est, ut cados plenos siccet. paleam quoque tritici vel hordei calidam inponi ramicum incommodis experti iubent, quaque decoctae sint[*](sunt dv. a. S.) aqua fovere[*](fouere VGfD. foueret R. -rit E. -ri dv. cfr. § 46. XXI 176.). est[*](est et VdTH.) in farre vermiculus teredini[*](teredinis R.) similis, quo cavis[*](cauis dv. causis r.) dentium cera incluso cadere vitiati dicuntur, etiam si fricentur [*](refricentur dT. -igerentur VGf.). olyram arincam[*](caricam E. cor R.) diximus vocari. hac[*](haec VG.) decocta[*](18,92) fit medicamentum, quod Aegyptii atheram[*](ateram REv. a. B. atharam B.) vocant, infantibus utilissimum, sed et adultos inlinunt eo[*](eov. eos ll.).

[*](Diosc. II 108.) Farina ex hordeo et cruda et decocta collectiones impetusque[*](impetusque VGdv. que RE1. del.E2.) discutit, lenit concoquitque[*](conco quitque VGdH. -quit rS. et concoquit v.). decoquitur alias in mulsa aqua aut fico sicca[*](sicca at D. SiccatVG. siccaut E. sicca rH. sicca ad (dolores)v.); at iocineris doloribus,

[*](Diosc. II 108 extr.) De polentae generibus in frugum loco satis diximus[*](dist. J.). medicorum[*](medicorum VGdTfJ. locorum REv.) ratione a farina hordei distat eo,[*](18,72) quod torretur, ob[*](obom.R.) id stomacho utilis. alvum sistit impetusque [*](impetus R.) rubicundi tumoris; et oculis inlinitur et capitis dolori cum menta aut alia refrigerante herba, item pernionibus et serpentium plagis, item ambustis ex vino, inhibetque [*](inhibet quoque Rv. a. S.) pusulas.

[*](Diosc. II 107. Pl. iun. p. 104, 15. 68, 2. 59, 4. 38, 15.) Farina in pollinem subacta vim extrahendi umoris habet adeo[*](adeoD. ideo ll. v.) , ut[*](ut ED. et Rv.) cruore suffusis in fascias usque sanguinem [*](sanguinem E.v sanemR. saniem S.) perducat[*](perducit v. a. D.), efficacius in sapa. inponitur et pedum callo clavisque. nam cum oleo vetere ac pice decocto polline condylomata et alia omnia sedis vitia quam maxime calido mirabilem in modum curantur. pulte corpus augetur. farina[*](totam § 127 farina—efficaciter om.VGd.) , qua chartae glutinantur, sanguinem excreantibus datur tepida sorbenda efficaciter.

Alica res Romana est et non pridem excogitata; alioqui[*](alioquin dv. a. H.) non tisanae potius laudes scripsissent Graeci. nondum arbitror Pompei Magni aetate in usu[*](in usu—19 uix om.R.) fuisse, et ideo vix quicquam de ea[*](eo E. eos R.) scriptum ab Asclepiadis schola. esse quidem eximie utilem nemo dubitat, sive eluta detur ex aqua mulsa sive in[*](in sorbitione—siue om.R.) sorbitione[*](sorbitione ego. cfr. § 89. 105. 116. XX 148. -nem Vd. -nes rv.) decocta sive in pulte[*](pulte V2dv. polte V1Gf. puhe E. pube R. pultem C.). [*](Diosc. II 118. Pl. iun. p. 42, 14.)eadem in alvo sistenda torretur[*](torretur—cera om.R.) , dein favorum cera coquitur , ut supra diximus. peculiariter tamen longo morbo[*](116) ad[*](addREv. aut r.) tabitudinem redactis subvenit ternis eius cyathis in sextarium[*](sextario margo Dal. cfr. § 75.) aquae sensim decoctis, donec omnis aqua consumatur , postea sextario lactis ovilli aut caprini addito

[*](Diosc. II 119. Pl. iun. p. 110, 12.) Milio sistitur alvus, discutiuntur tormina, in quem usum torretur ante. nervorum doloribus et aliis fervens in sacco inponitur, neque aliud utilius, quoniam levissimum mollissimumque[*](mollissimumque REv. que VG.om.dT.) est et caloris[*](caloris Gdv. -ores V. doloris r.) capacissimum. itaque talis usus eius est ad omnia, quibus calor profuturus est. farina eius cum pice liquida serpentium et multipedae plagis inponitur.

[*](Diosc. II 120. Pl. iun. p. 47, 15.) Panicum Diocles medicus mel frugum[*](melian frugem coni. Dal. e Theophr. melinen Diosc.) appellavit . effectus habet quos milium. in vino potum prodest dysintericis. similiter his, quae vaporanda sunt, excalfactum inponitur. sistit alvum in lacte caprino decoctum et bis die haustum. sic prodest et ad tormina.

[*](Diosc. II 121. Celsus V 28, 2.) Sesima[*](sessama R. sesama v. a. S.) trita in vino[*](in uino dv. in ouo VG.om. r.) sumpta[*](sumpta om.RE.\) inhibet vomitiones. aurium inflammationi inlinitur et ambustis. eadem efficit et dum in herba est. hoc amplius oculis inponitur decocta in vino. stomacho inutilis in cibis[*](in cibisRS. cibis VGE. cibus dv.) et animae gravitatem facit. stellionum morsibus resistit, item ulceribus, quae cacoëthe vocant, et auribus oleum, quod ex ea fit, prodesse diximus.[*](Diosc. IV 151. 150. (Th. H. IX 9, 2).) sesamoides[*](sesamoidest R. -odides Vd.) a similitudine nomen ac-[*](23,95) cepit, grano amaro, folio minore[*](folia minora (-nara E1)RE.). nascitur in glareosis[*](glareosis v. glariosis RE.glor- r.). detrahit[*](dist. ego coll. Diosc.) bilem in aqua potum semen, inlinitur igni sacro, discutit panos. est etiamnum aliud sesamoides[*](sesamoydes d. -oid est R.), Anticyrae[*](antiquire Vd.) nascens, quod ideo aliqui Anticyricon[*](antiquiricon Vd.) vocant, cetera simile[*](similia d.) erigeronti herbae, de qua dicemus suo loco, grano[*](25,167)

[*](Diosc. II 108. Pl. iun. p. 83, 18.) Hordeum optimum quod candidissimum. sucus decocti in aqua caelesti digeritur in pastillos, ut infundantur exulceratis interaneis et vulvis[*](uuluis REv. biblis VG. bilis d.). cinis eius ambustis inlinitur et carnibus, quae recedunt ab ossibus, et eruptionibus pituitae, muris aranei morsibus. idem adsperso sale ac melle candorem dentibus[*](dentibus et dv. a. S. om.RE.), suavitatem oris facit. [*](Pl. iun. p. 82, 12. Diosc. IV 43.)eos, qui pane hordeacio utuntur, morbo pedum temptari negant. novem granis furunculum[*](furunculis R.) si quis. circumducat, singulis ter manu sinistra, et omnia in ignem abiciat, confestim sanari aiunt. est et herba phoenice[*](phoenice S e Diosc. phynice (phin- R)VdTfR. -cea E.phoenicea v.) appellata[*](appellatur Vdf.) a[*](a dfEv. ad V.om.RG.) Graecis, nostris[*](nostris VdfRG. a nostris Ev.) vero hordeum murinum; haec trita e vino pota praeclare ciet menses.

[*](Hippocr. de victu in morb. ac. II p. 30. Diosc. II 108.) Tisanae[*](tipsanae d.), quae ex hordeo fit, laudes uno volumine [*](uolumine - quae om.V.) condidit Hippocrates, quae nunc omnes in alicam transeunt. quanto[*](quanto VdTfS. contra quantorv.) innocentior[*](innocentior VREH. -tiore dT (an recte?). -tior est v.) alica! Hi p p o c r ates tamen[*](tamen ll. H. tantum v.) sorbitionis gratia laudavit[*](laudabit V. -abat dT.), quoniam lubrica ex facili hauriretur, quoniam sitim arceret[*](arceret v. arcet ll.), quoniam in alvo non intumesceret[*](intumescere V.), quoniam facile redderetur et. adsuetis

[*](Diosc. II 123. Pl. iun. p. 60, 10. 101, 4.) Amylon[*](amylon v. amoelon (amae- E) RE. hamoelon (-melon d)r.) hebetat oculos, et gulae inutile, contra quam creditur. item alvum sistit, epiphoras oculorum inhibet et ulcera sanat, item pusulas et fluctiones sanguinis. genas duras emollit. datur cum ovo[*](ouo his dC (iis v). opto his V. opidiis R. opi dis E.) iis, qui sanguinem reiecerint, in vesicae vero dolore semuncia amyli cum ovo et passi tribus ovis subfervefacta a balineo. quin et avena cea[*](auenacea G. auenaeta E. auenetiaeta R. aue- nae fv. auinae V. anenae d.) farina decocta in aceto naevos tollit.

[*](Diosc. II 107. Pl. iun. p. 47, 17. Celsus II 30.) Panis hic ipse, quo[*](qui RE.) vivitur, innumeras paene continet medicinas. ex aqua et oleo aut rosaceo mollit collectiones [*](dist. ego.); ex aqua mulsa ad[*](ad ego. om. ll. v.) duritias valde mitigandas[*](mitigat. datur v. -gans. dant S.), ex vino ad discutienda[*](dis cutienda fG. (-enda ualens v). -endam ll.) aut quae praestringi opus sit et, si magis etiamnum, ex[*](ex dv. om. r.) aceto, adversus acutas[*](acutas Rv. occultas r.) pituitae fluctiones , quas Graeci rheumatismos vocant, item ad percussa, luxata[*](luxataque dT.), ad omnia autem fermentatus, qui vocatur autopyrus , utilior. inlinitur[*](inlinuntur (illi- R)RE..) et paronychiis et callo pedum[*](pedum in Vdv dentum in E. dentium R.) in aceto. vetus aut[*](uetus aut REG. uetus V. ueteri dTv.) nauticus[*](uticus RE.) panis tusus atque[*](atqueVdv. accedit r.) iterum coctus sistit alvum.[*](Pl. iun. p. 102, 6. (Celsus VI 6, 31). 72, 18.) vocis studiosis et contra destillationes siccum esse primo cibo utilissimum[*](utilissimus RE.) est. sitanius, hoc est

Et[*](etom.RE.) faba auxiliatur. namque solida fricta fervensque in acre[*](acre G. hacre V. acro r. acri (aceto) v.) acetum coniecta torminibus medetur. in cibo fresa[*](fressa dv. a. S.) et cum alio[*](&lio R.) cocta contra deploratas tusses[*](tussi R.) suppurationesque pectorum cotidiano cibo sumitur, et commanducata ieiuno ore et ad furunculos maturandos discutiendosve [*](et discutiendosueRE.) inponitur, et in vino decocta ad testium tumores, ad genitalia.[*](Pl. iun. p. 36, 18. 63, 19. Diosc. II 127. Pl. iun. p. 47, 18.) lomento quoque ex aceto decocto[*](decocta et testium RE.) tumores maturat atque aperit, item livoribus, combustis medetur. voci eam prodesse auctor est M. Varro. fabalium etiam siliquarumque cinis ad coxendices[*](coxen dicis RED.), ad nervorum veteres dolores cum adipis suilli vetustate prodest. et per se cortices [*](corticis RED.) decocti ad tertias sistunt alvum.

[*](Diosc. II 129. Pl. iun. p. 47, 19. 46, 14. 76, 12–17. 21, 17. 80, 14: 79, 2.) Lens optima quae facillime coquitur et ea, quae maxime aquam absorbet[*](sorbet d. obsolbet R.). aciem quidem oculorum obtundit et stomachum inflat, sed alvum sistit in cibo magisque caelesti aqua discocta; eadem solvit minus percocta. pusulas ulcerum rumpit; ea[*](et ea f. eaque dEv. a. S.), quae intra os[*](hos V. ossa d.) sunt, purgat et adstringit[*](abstergit fS.). collectiones omnes inposita sedat maximeque exulceratas et rimosas; oculorum autem epiphoras cum

[*](Th. H. VI 2, 5. Diosc. III 35.) Est[*](est et TVerc.) silvestris elelisphacos[*](elelisphacos Verc. (et eleli- v). etelispacus V. elisphacos dT. ethelisph- E.) dicta a[*](a del. S cum Salm.) Graecis, aliis sphacos[*](sphacos H. cfr. index et Theophr. facos d. faces V. faenacos E. phacos v.) dicta[*](dicta ll. J.del. S. est ea G. ea est v. aliis—dicta uncis inclusit D.), sativa[*](satim ualente E.) lente leviore[*](leuiore ll. -ior v. cfr. Theophr.) et folio minore atque sicciore[*](sicciore dv. -or r.) et odoratiore[*](odoratiore v. -ior Vd. -ionē E.). est et alterum genus eius silvestrius[*](siluestriusll. H. -ris v (an. recte?).), odore[*](dist. Salm.) gravi; haec[*](haec minor coni. Dal.) mitior folia habet cotonei mali effigie, set minora et candida, quae cum ramis decocuntur. menses [*](menses dv.meses r.) ciet et urinas, et pastinacae marinae[*](marinae om.EH.) ictus sanat, torporem autem obducit percusso loco. bibitur cum absinthio et dysinteriae.[*](Diosc. III 35.) cum vino eadem commorantes menses[*](meses VE.) trahit, abundantes sistit decocto eius poto. per se inposita herba vulnerum sanguinem cohibet. purgat[*](purgat VdfS. pugna E. sanat v.) et serpentium morsus et, si in vino decoquatur, pruritus testium sedat. nostri, qui nunc sunt, herbarii elelisphacum[*](elelisphacum S (-con v). lelisphacum (-spacum E) ll.) Graece, salviam Latine vocant, mentae similem, canam, odoratam. partus emortuos ea adposita extrahunt, item vermes ulcerum [*](ulcera V.) auriumque.

[*](Diosc. II 126.) Cicer et silvestre est, foliis simile[*](satiuo simile v. a. J. cfr. § 154. XX 231.), odore gravi. si largius sumatur, alvus solvitur et inflatio contrahitur et tormina.tostum salubrius habetur. cicercula etiamnum magis in alvo proficit. farina utriusque ulcera manantia capitis sanat[*](sanant E.), efficacius silvestris, item comitiales

[*](Diosc. II 131. Pl. iun. p. 110, 13. 55, 18. 100, 22. 76, 17. 82, 22. 79. 3. 66; 5. 16, 11.) De ervo quaedam in mentione eius diximus,[*](18,139) nec potentiam ei[*](eiv. om. ll.) minorem [*](minores VE.) veteres quam brassicae[*](brasicae VE.) tribuere contra serpentium ictus ex aceto[*](ex aceto om.d.), ad[*](ad VEv. ac d.) crocodilorum hominumque morsum[*](morsus d.). si quis ervum cotidie ieiunus edit[*](edit VfEJ. edat (?) dv.), lienem eius absumi certissimi auctores adfirmant. farina[*](farinam VE.) eius varos[*](uarro E. ut ait Varro v. a. H.) , sed et[*](sed et TEH. sede V. sedem d.om. v.) maculas[*](maculas cutis VdTfS. -la eiusE. -las v.) cutis toto corpore emendat. serpere ulcera[*](ulcera Verc. cfr. Plin. iun. uulnera ll. v (J).) non patitur, in mammis efficacissimum. carbunculos rumpit ex vino. urinae difficultates, inflationem[*](inflationis d.),

[*](Diosc. II 133. 132.) Lupini quoque silvestres sunt, omni modo minores [*](minores satiuis v. a. J. cfr. § 148.) praeterquam amaritudine. ex omnibus, quae eduntur, sicco nulli minus ponderis est nec plus utilitatis. mitescunt cinere aut aqua calidis[*](calida v. a. Bas.). colorem hominis frequentiores[*](frequentatiores d.) in cibo exhilarant, amari[*](armari Vd.) contra aspidas valent. ulcera atra aridi decorticatique triti supposito linteolo ad vivum corpus redigunt. strumas, parotidas in aceto cocti discutiunt. [*](Pl. iun. p. 80, 14. 20, 3. 55, 5. Diosc. II 132. Pl. iun. p. 100, 8. 76, 19.)sucus decoctorum cum ruta et pipere[*](ex pipere dT.) vel[*](uel Ev. ue Vd.) in febri datur[*](febrituVfE.an febribus? cfr. XXVII 97.) ad ventris animalia pellenda minoribus XXX annorum, pueris vero etiam inpositi in ventrem ieiunis prosunt, et alio genere tosti vel in defruto poti vel[*](uel in VTS. et inEv. iidem d.) ex melle sumpti. iidem aviditatem cibi faciunt, fastidium detrahunt. farina eorum aceto subacta papulas pruritusque in balneis inlita cohibet et per se siccat ulcera. livores emendat, inflammationes cum

[*](Diosc. II 187.) Irionem inter fruges sesamae similem esse diximus[*](18,96) et a Graecis erysimon vocari, Galli velam appellant. est autem fruticosum, foliis erucae, angustioribus paulo, semine nasturtii, utilissimum tussientibus cum melle et in thoracis[*](coracis Vd.) purulentis excreationibus. datur et regio morbo et lumborum vitiis, pleuriticis[*](pleu reticis Vdv. a. Bas.), torminibus, coeliacis. inlinitur vero parotidum et carcinomatum malis, testium ardoribus ex aqua, alias cum melle, infantibus quoque utilissimum, item sedis vitiis et articulariis morbis cum

[*](Diosc. III 135.) Horminum[*](orminum VEv. a. C.) semine, ut diximus, cumino simile[*](18,96) est, cetero[*](an cetera?) porro, dodrantali altitudine, duorum generum: alteri semen nigrius et oblongum—hoc ad venerem stimulandam et ad oculorum'.argema, albugines—, alteri[*](altera E.) candidius[*](candidus V. -idum dT.) semen et rotundius. utroque tuso extrahuntur aculei ex[*](ex dv. et r.) corpore per se inlito[*](inlito uel ego. cfr. Diosc. inlitum (illi- Vd)ll. v. -ito H.)vel ex aqua, folia ex aceto inposita panos per se vel cum melle discutiunt, item furunculos , priusquam capita faciant[*](faciunt E.), omnesque acrimonias.

[*](Verg. Geo. I 153. [Diosc. II 122 = XXII 125].) Quin et ipsae frugum pestes in aliquo sunt usu[*](sumptus uim felix V.). infelix[*](est om.dT.) dictum est a Vergilio lolium[*](lollium E.), hoc tamen molitum, ex aceto coctum inpositumque sanat inpetigines celerius, quo saepius mutatum[*](mutata V.) est. medetur et podagrae aliisque doloribus cum oxymelite[*](oxymeuE.). ratio[*](curatio v. a. S.) haec: aceti[*](aceti VdTfS. a ceteris E. a ceteris differt. Aceti v.) sextario uno diluuntur[*](dilui v. a. J.) mellis unciae duae[*](uncias duas v. a. J.). iustum est[*](dist. J.) ita temperatis[*](temperatis Vdv. -ati ED.) sextariis[*](lacunam indicavit J. duobus v. ii D. an temperari (cfr. § 117).. de coctae farinae lolii sextarium. calidumque?) tribus decoctae[*](decoctae ll. -ta v. decoqui D cum P.) farinae[*](farina v. a. J.) lolii[*](lolliis E.) sextarios[*](sextariis v. a. J.).... usque ad crassitudinem, calidumque inponi dolentibus membris. eadem farina extrahit ossa fracta.

[*](Diosc. II 116.) Miliaria appellatur herba, quae[*](quaeom.E.) necat milium. haee trita et cornu cum vino[*](cum in uino E2.) infusa podagras[*](podagris E.) iumentorum dicitur sanare.

Bromos semen est spicam ferentis herbae. nascitur

[*](II 171.) Orobanchen[*](orobachen VE.) appellavimus necantem ervum et[*](18,155) legumina; alii cynomorion[*](cynomorion V.) eam appellant a similitudine canini genitalis. cauliculus est sine[*](sine Vdv. sine san guine EH.) foliis, pinguis[*](pinguis om.EH.), rubens. estur et[*](estur et dTv. est urens V. aestu et E.) per se et[*](et Tv(H).om.r G.) in patinis[*](pastinis d.), cum tenera[*](tener VTS.) est, decocta[*](decoctus TS.).

Et leguminibus innascuntur[*](innascuntur v. nascuntur ll.) bestiolae venenatae, quae manus pungunt[*](punguntur E.) et periculum vitae adferunt, solipugarum [*](solifugarum V2v.a.H.) generis. adversus has omnia eademmedentur, quae contra araneos et phalangia demonstrantur. et frugum quidem haec sunt in usu medico.

[*](II 109. Col. X 116. Herodot. II 77. Diodor. I 34, 4. 2. Florus I 34, 12. Isidor. XX 3.) Ex iisdem fiunt et potus, zythum[*](zythum v. zytum E. gytum r.) in Aegypto, caelia[*](celia dEC.) et cerea[*](cerea dTES. ceria C. cereae V.ea v.) in Hispania, cervesia[*](ceruisia v.a.S.) et plura genera in Gallia aliisque provinciis, quorum omnium spuma cutem feminarum in facie nutrit. nam quod ad potum ipsum attinet, praestat[*](praestet VfS.) ad vini transire mentionem atque a vite[*](a quite v. auide V. uite r.) ordiri medicinas arborum.

Peracta cerealium in medendo quoque natura est omniumque[*](omnium V.), quae[*](quae om.v.a.B.) ciborum aut florum odorumve gratia proveniunt supina tellure. non cessit iis[*](iis ego. is V. his r v.) Pomona partesque [*](an artesque? cfr. § 2 (v. 9).) medicas et pendentibus[*](medicasset peridentibus V.) dedit, non contenta protegere arborumque umbra alere quae diximus, immo velut[*](neluti VdS.) indignata plus auxili inesse his[*](iis v.a.C.), quae longius a caelo abessent quaeque postea coepissent; primum enim homini cibum fuisse inde, et sic[*](an sic et? (cfr. Müller de stilo p.15).) inducto[*](inductos Ev.a.H.) caelum spectare, pascique et nunc ex se posse sine frugibus. ergo, Hercule, artes[*](artes ll.v (Brot.). cfr. XXI 15. has G. has partes man. Dal. S.) in primis dedit vitibus, non contenta delicias etiam[*](delicta sed etiam d.) et odores atque unguenta omphacio et oenanthe ac massari[*](masuari E.), quae suis locis diximus, nobiliter instruxisse. 'Plurimum, inquit, homini[*](hominis Vd.)[*](12, 130 sqq.) voluptatis[*](uoluptati E.) ex me est. ego sucum vini, liquorem olei gigno, ego palmas et poma totque varietates, neque, ut Tellus[*](ut tellus dv. uitellus V. t& ubis E.), omnia per labores, aranda tauris[*](aranda tauris Ev. arant data curis r.), terenda areis, deinde saxis, ut quando quantove opere cibi fiant? at ex

[*](Diosc. V 1.)[*](Pl. iun. 72, 5–7.—52, 5.) Folia vitium et pampini[*](pampina E.) capitis dolores inflammationesque corporum mitigant cum polenta, folia per se ardores stomachi ex aqua frigida, cum farina vero hordei articularios morbos. pampini triti[*](trita V.) et inpositi tumorem[*](an umorem? cfr. XX 33. XXI 172. de mendo XXIV 11. 16.) omnem siccant, sucus eorum dysintericis infusus medetur[*](medetur infusus d.). lacrima vitium, quae veluti cummis[*](cummis S. gummis VBrot.(D). -mi rv.) est, lepras et lichenas et psoras nitro ante praeparatas sanat. eadem cum oleo saepius pilis inlitis psilotri effectum habet, maximeque[*](maximeque dTEH. -me quae V. -meque aqua v.) quam[*](cum (proquam) dT.) virides accensae vites exudant, qua et verrucae tolluntur .[*](Pl. iun. 73, 5–7.—(cfr. Marc. 31, 53. 23, 46).) pampini sanguinem excreantibus et mulierum a conceptu defectioni diluti potu prosunt. cortex vitium et folia arida vulnerum sanguinem sistunt ipsumque vulnus conglutinant. vitis albae, viridis tusae, suco inpetigines[*](inpetiginis VD.) tolluntur. cinis sarmentorum vitium[*](uitium (V?)D cum U 493. uitiumque dEv.) et vinaceorum[*](uina eorum V.) condylomatis [*](condylomati d. -dilimati V.) et sedis vitiis medetur ex aceto, item luxatis et ambustis et lienis tumori cum rosaceo et ruta et aceto. item igni sacro ex vino citra oleum aspergitur et intertrigini [*](intertrigines Ev. a. H.).[*](Pl. iun. 56, 1–4.) et pilos absumit. dant et bibendum cinerem sarmentorum [*](sarmento E1. -ti E2.) ad lienis[*](lienis ad d.) remedia aceto conspersum[*](consparsum VS. compressum E. | uini Vv. a. G.) ita, ut bini cyathi in tepida aqua bibantur utque qui biberit in lienem[*](liene Vd.) iaceat. claviculae ipsae, quibus repunt vites, tritae ex[*](tritae et ex dv.a.S.)

[*](Diosc. V 6.) Omphacium[*](omfacium V.) qua fieret ratione incipientis uvae pubertate, in unguentorum loco docuimus. nunc ad[*](12, 130) medicinam de eo[*](de eo dEv. deo V.) pertinentia indicabimus. sanat ea quae in umore[*](numero E1. -ra E2. humido v.a.S. -dis coni. Dal.) sint[*](sunt dTv.a.S.) ulcera, ut oris, tonsillarum[*](tonsellarum V.), genitalium. oculorum claritati plurimum confert, scabritiae genarum ulceribusque angulorum, nubeculis, ulceribus quacumque[*](quacumque dv. quamc- r.) in parte manantibus, cicatricibus marcidis, ossibus[*](ossibus (uss- V) ll.v. auribus S cum H e Diosc., sed Pliniumὀστᾶproῶταlegisse coni. J.) purulente limosis. mitigatur[*](fatigatur E. frangitur v.a. H.) vehementia eius melle aut passo. prodest et[*](et om.Ev.a.Bas.) dysintericis, sanguinem[*](sanguinis E.) excreantibus, anginis.

[*](Diosc. V 5.) Omphacio cohaeret oenanthe, quam vites silvestres ferunt[*](ferunt V.), dicta nobis[*](a nobis dv.a.S.) in unguenti ratione. laudatissima[*](12, 132) in Syria, maxime circa Antiochiae et Laodiceae[*](laoditiae V. -iciae D.) montes et ex alba vite. refrigerat, astringit, vulneribus inspergitur, stomacho[*](in stomacho Vd.) inlinitur, utilis urinae, iocineris[*](iocineri Ev. a. J. (cfr. XXVIII 197).), capitis doloribus[*](dolori Vf.), dysintericis, coeliacis, cholericis[*](coeliacis cholericis Vv(S). om.dEman.Dal.H.), contra fastidia obolo ex aceto pota. siccat manantes[*](manantes v. -tis ll. (?) S. cfr. XXII 54. 64.) capitis eruptiones, efficacissima ad vitia, quae sint[*](sunt Ev. a.S.) in umidis, ideo et oris ulceribus

[*](Diosc. V 3.) Maturescentium autem uvae vehementiores nigrae —ideo vinum ex his minus iucundum -, suaviores albae, quoniam e[*](e V1dv. et r.) tralucido[*](lucido E. translu- v.a.S.) facilius accipitur aër. recentes stomachum et spiritus[*](spiritus Brot. -tum (ortum e -tuuf) ll.Tv.) inflatione[*](inflant v.a.Brot.) alvum[*](aluum ll.TfBrot. aluumque v. et aluum (priore et deleto) U 494.) turbant. itaque in febri damnantur, utique largiores; gravedinem[*](grauidinem V.) enim capiti morbumque lethargum faciunt. innocentiores quae decerptae diu pependere, qua ventilatione etiam utiles fiunt stomacho aegrisque, nam et refrigerant leviter et fastidium auferunt.

[*](Pl. iun. 38, 21.) * Proximae a[*](a VdTfS. ea E. sunt v. paleas V.) pensilibus in palea servatae; nam et in[*](et in ego. et Vv. e r S. in G. cfr. CFW Müller p. 25 et XIX 115.) vinaceis servatae et caput et vesicam et stomachum infestant, sistunt tamen alvum, sanguinem excreantibus utilissimae. *quae in[*](quae autem in Ev.a.S.) vino aut in[*](aut in Vd.Murb. S. aut E.del. v.) dulci conditae[*](condita Vd.) fuere, caput temptant[*](quae—temptant huc transposui ex v. 18, ubi ante proximae habent ll.v.) *; quae vero in musto fuere, peiorem vim etiamnum[*](etiamnunc Vd.) habent quam quae in vinaceis. sapa quoque inutiles stomacho[*](stomacho inutiles Ev.a.S.) facit.[*](Col. VIII 5, 23. cfr. Plin. XIV 99.) saluberrimas[*](saluberrimum Vd.) putant medici in caelesti

[*](Pl. iun. 52, 2–4.)[*](Diosc. V 3.) Sarmenta earum, in quibus acini[*](acinis V.) fuere, adstringendi vim[*](adstringendi uim Ev. -dum r.) habent, efficaciora ex ollis.

Nuclei acinorum eandem vim optinent. hi sunt qui in vino capiti[*](capiti VdTfS. -tis Ev.) dolorem faciant[*](faciunt dTv.a.S.). tosti tritique stomacho utiles sunt. inspergitur farina eorum polentae modo potioni et[*](potioni et S. -nis et VTf. -ni r H. -nis v.) dysintericis et coeliacis et dissoluto stomacho. decocto etiam eorum fovere psoras et pruritum utile est.

[*](extr.: Geop. IV 8.) Vinacei per se minus capiti aut vesicae nocent quam nuclei, mammarum inflammationi utiles[*](triti cum sale utiles Ev.a.S.) cum sale triti. decoctum eorum[*](earum Vd.) veteres dysintericos et[*](et (ac ES) fotu Ev. et potu r.) coeliacos iuvat et potione et fotu.

Uva theriace, de qua suo loco[*](luco V.) diximus, contra 14, serpentium ictus estur. pampinos quoque eius edendos censent inponendosque. et vinum[*](et uinum ED. om. r. uinumque v.) et acetum ex his factum auxiliarem contra eadem vim habet.

[*](Diosc. V 4.) Uva passa, quam astaphida vocant, stomachum, ventrem et[*](et ll.TfH. del. v. cfr. § 30.) interanea temptaret[*](temptarent Vd.), nisi pro remedio in ipsis acinis[*](seqq. dist. ego coll. Diosc.) nuclei essent. iis[*](iis Ev. his r D.) exemptis vesicae utilis habetur

[*](Diosc. IV 153.)[*](cfr. Cels. III 21.) Astaphis[*](astafis V.) agria sive staphis[*](statis V.), quam uvam taminiam aliqui vocant falso—suum enim genus habet—, cauliculis nigris, rectis[*](rectis dEv. erectis VTD. cfr. XXV 110 et 129.), foliis labruscae, fert folliculos verius quam acinos, virides, similes ciceri[*](cineri V.), in his nucleum triangulum. maturescit[*](maturescitque E.) cum[*](cum om.V.) vindemia nigrescitque, cum taminiae[*](taminia d.) rubentes norimus acinos sciamusque illam[*](illam Vdv. nullam E.) in apricis nasci, hanc non nisi in opacis. his nucleis ad purgationem uti non[*](an suaserim? cfr. XXII 106 et XXI 153. XXIV 18. XXIX 142. XXXIII 124.) censuerim propter ancipitem strangulationem, neque[*](nec Ev.a.S.) ad[*](ad om.d.) pituitam oris siccandam, quia[*](quia J. quae ll.f. quod TS. om. v.) fauces[*](fauces enim v.a.S.) laedunt.[*](cfr. Plin. XXVI 138.) phthiriasi caput et reliquum[*](relicum VS.) corpus triti liberant, facilius admixta sandaraca, item pruritu et psoris. ad dentium dolores decocuntur[*](decoquntur V.) in aceto, ad aurium vitia, rheumatismos[*](rheumatismum Ev.a.S.) cicatricum , ulcerum manantia[*](manantium d.). flos tritus in vino contra serpentes bibitur; semen enim abdicaverim propter nimiam vim ardoris. quidam eam pituitariam vocant. plagis[*](et plagis Ev.a.S.) serpentium utique inlinunt.

[*]((cfr. Plin. XXIII 8. XXVII 44). Diosc. IV 180. cfr. Cels. III 21.) Labrusca quoque oenanthen fert satis dictam. quae, a[*](a om.E.) Graecis ampelos agria appellata[*](appellatur (V?) v.a.S.), spissis et candicantibus foliis, geniculata, rimoso cortice, fert uvas[*](uuas dEv. quas V.) rubentes cocci modo, quae cutem in facie mulierum purgant et[*](dist.H.) varos[*](uaros EH. -rios V. riis dv.), coxendicum et lumborum vitiis tusae cum foliis et suco prosunt. radix decocta in aqua pota in vini Coi[*](coi Ev.om.r.) cyathis[*](duobus ll. v.) II umorem alvi ciet et[*](et VT.om. rv. cfr. §77. 86. XXIV 29. 68. 105. XXV 144. XXVI 86. XXVII 72. 74. XXVIII 51. 146. 148. XXI 128. 166. XVI 113. 209. XII 73. XIII 96 al.) ideo hydropicis datur. hanc potius crediderim esse quam vulgus uvam taminiam vocat. [*](extr.: cfr. Scribon. 243.) utuntur ea pro amuleto et ad expuitionem[*](expuitionem B e codd. Rom. (G). expiationerm ll.Tv. lac. statuit J, ad exscreationem excidisse ratus. sed cfr. XXVI 34. XXVIII 194. XXXV 191.) sanguinis quoque adhibent[*](dist.ego.), non ultra gargarizationes et ne quid devoretur, addito[*](cymo V.) sale, thymo, aceto mulso. ideo[*](idem Vv.a.B.) et[*](et om.d.) purgationibus ancipitem[*](ancipiti d.) putant[*](putant VEG. temptant dv. -perant B.).

Est huic[*](Et huic d.) similis, sed in salictis nascens; ideo distinguitur nomine, cum eosdem usus habeat, et salicastrum [*](saliscastrum E.) vocatur. scabiem et pruriginem hominum quadripedumque aceto[*](an ex (vel in) aceto?) mulso trita haec efficacius tollit.

[*](Diosc. IV 181.) Vitis alba est quam Graeci ampelon leucen[*](ampelon leucen (-chen E) dEJ. -loleucen Vv.), alii staphylen[*](staphylen v(S). stafilen ll. ophiostaphylon B.), alii[*](alii Vdv. afi E.) melothron[*](melotrum d.), alii psilotrum, alii archezostim, alii cedrostin[*](cedrostin B -sin VEv. cedrusin d. agrostin T.), alii madon appellant. huius sarmenta longis et exilibus internodiis geniculata scandunt. folia pampinosa ad magnitudinem hederae dividuntur ut vitium. radix alba, grandis, raphano similis initio. ex ea[*](ex eo VE.) caules asparagi[*](asparagis d.)

§27 [*](Diosc. IV 182.) Est ergo[*](est ergo—p. 10 v. 13 adferat om.Vd.) et nigra, quam proprie bryoniam[*](bryenia v.a.C.) vocant , alii Chironiam, alii gynaecanthen aut aproniam, similem priori, praeterquam colore[*](colore v. -rem Ea.) ; huius enim[*](enim EaG. enim colorem B. semen v.) nigrum esse diximus[*](diximus. cuius B.). asparagos eius Diocles praetulit veris asparagis[*](asparagos (-go Ea) eius EaG. -gos B. -go simile v.) in[*](24) cibo urinae ciendae lienique minuendo.[*](cfr. Diosc. IV 181.—cfr. Festus s. v. flemina.) in frutectis et haraundinetis maxume nascitur. radix foris nigra, intus buxeo[*](buxeo av. om.E.) colore[*](colore Ev. om.a.). ossa infracta vel[*](uel om. v.a.G.) efficacius extrahit quam supra dicta[*](dist.D.), cetera[*](cetera aD. -rum Ev. cfr. Diosc.) eadem. peculiare[*](eidem peculiare est v.a.D.) quod iumentorum cervicibus[*](24) unice medetur. aiunt, si quis villam[*](in uilla v.a. G.) ea[*](ea G. ex Ea. eam v.)cinxerit[*](cinxerit S cum anon. ap. Dal. tinxerit aG. -rint E. extruxerit v. praecinxerit H.), fugere accipitres tutasque fieri[*](fieri B. aues fieri E. fieri aues av.) villares[*](uillares ego. cfr. X 116. -aticas B. -arum Eav. del. D.). alites[*](alites B. -ter Eav. altiles D (cfr. XXIV 71).) eadem in iumento homineque flemina[*](flemina EH. -ne a. phlegma v.) aut sanguinem[*](sanguine a.), qui se ad[*](se ad EaG. screatur v.) talos[*](talo v.a.B.) deiecerit[*](disiecerit a.del.v.a.G.), circumligata sanat. et hactenus de vitium generibus.

[*](cfr. Diosc. de venen. 34.) Musta differentias habent naturales has, quod sunt

Vini genera differentiasque perquam multas exposuimus et fere cuiusque proprietates. neque est[*](est Vdv(S). om.EH.) ulla[*](14, 59 sqq.) pars difficilior tractatu aut numerosior, quippe cum sit arduum[*](arduum D e coni. H. tardum ll. v.) dictu, pluribus prosit an noceat. praeterea quam ancipiti eventu potum[*](potu Ev.a.S.) statim auxilium fit aut venenum! etenim de natura ad remedia tantum pertinente nunc loquimur .[*]((cfr. Cels. III 14).) unum de dando eo volumen Asclepiades condidit , ab eo cognominatis[*](cognominatis V. -tus rS. -tum v.) qui postea uno[*](postea uno ego. postea uero VdS. uero postea Ev(D).) de volumine illo disseruere innumera[*](innumera ll. G(J).cfr. XXXV 85. -ri Tv(S).). nos ista Romana gravitate artiumque liberalium adpetentia non ut medici[*](medicis V.), sed ut indices[*](indices fS. iud-ll. v.) salutis humanae diligenter distinguemus[*](distinguimus E.).

De generibus singulis disserere inmensum et inexplicabile est, discordibus medicorum sententiis. Surrentinum veteres maxime probavere, sequens aetas Albanum aut Falernum, et[*](et om.Ev.a.S.) deinde alia alii iniquissimo genere

Vino aluntur[*](uino aluntur—§ 54 extr. saluber{rimum] desunt inE.) vires, sanguis colosque[*](colosque v. -orque a. dolosque V. -lusque dx.) hominum. hoc distat orbis medius et mitior plaga circumiectis[*](circumiectis v. -mtectis ll.). quantum illis[*](illi dx.) feritas facit roboris, tantum nobis hic sucus. lactis[*](lactis av. -tus V1f. -teus V2S. letus dTx.) potus ossa alit, frugum nervos, aqua[*](aquae d(?)v.a.D.) carnes; ideo minus ruboris est in corporibus illis et minus roboris contraque labores patientiae.[*](cfr. Diosc. V 11 (Martial. V 78, 17). Seren. 581.) vino modico nervi iuvantur, copiosiore laeduntur; sic et oculi. stomachus recreatur[*](recreantur x.) et[*](et om.dxv.a.S.) adpetentia ciborum invitatur[*](inuitatur v. -antur ll.) ; tristitia[*](tristitia et TG. -iae v.), cura hebetatur[*](habetatur V.), urina et algor expellitur, somnus conciliatur. praeterea vomitiones sistit, collectiones extra[*](extrahit a.) lanis umidis inpositis[*](inpositus V.) mitigat . Asclepiades utilitatem vini aequari vix deorum potentia posse[*](posse om.d (?) H.) pronuntiavit. vetus copiosiore aqua miscetur ; quo magis[*](quo magis aD. magis ouo (otio dT. nouo V2. nouum v) rTv. magisque G.) urinam expellit, minus siti resistit. dulce minus inebriat, sed stomacho innatat; austerum[*](austerum dxav. ueter- V.) facilius concoquitur.[*](cfr. Diosc. V 11. 9. Cels. II 24.) levissimum est quod celerrime[*](a celerrimo V.) inveteratur. minus infestat nervos quod vetustate dulcescit. stomacho minus utile est pingue, nigrum[*](nigrum Vdxv. cfr. Diosc. merum aD.), sed corpora magis alit. tenue et austerum minus alit, magis stomachum nutrit, celerius[*](an exciderunt aliqua ante celerius? cfr. Diosc.) per urinam transit; tanto magis capita temptat,

[*](cfr. Plin. XIV 143.—Homer. 8 20.) Corpus augere volentibus aut mollire alvum conducit [*](condecet V2.) inter cibos bibere, contra minuentibus alvumque cohibentibus sitire in edendo, postea parum bibere. vinum ieiunos bibere novicio invento inutilissimum est curiosis[*](curiosis ego. cum suis a. curis rxH. curas v.) vigoremque animi ad[*](animi impedit ad v.a. H.) procinctum tendentibus; somno vero ac securitatibus iamdudum hoc fuit, quod Homerica illa Helena ante cibum ministravit. sic quoque[*](sic quoque ll. v. cfr. Müller de stilo p. 15, 2.) in proverbium cessit sapientiam vino[*](uino ll.Bas. cum B2. uitio B1 uinosos v.) obumbrari.[*](Diosc. V 11.)[*](Cels. I praef.) vino demus[*](demus VfaU (D). damus dTxB1 (Brot.). debemus Bas. cum B2(S). dicimus v.)

[*](Col. XII 19, 2. Diosc. V 9.) Nunc circa aegritudines sermo de vinis erit. saluberrimum liberaliter genitis Campaniae quodcumque tenuissimum, vulgo vero quod quemque maxime iuverit validum[*](ualidam V.). utilissimum omnibus sacco viribus fractis. meminerimus sucum esse, qui fervendo vires e musto sibi fecerit. misceri plura genera omnibus inutile. saluberrimum

[*](Seneca ep. II 3, 3. Cels. III 19.—) Cardiacorum morbo unicam spem hanc e[*](hanc e ego. hanc ll.fxJ. hanc in Verc. in v(D).) vino esse[*](esse uino a. esse J. uini esse U 498.) certum est[*](certum est om.a). sed id[*](id del. J.) dandum non[*](dandum quidam non d(?)v.a.D.) nisi in accessione censent[*](cessent V.), alii[*](alii Vdfxv(J). alii non nisi aG(D).) in remissione, illi, ut sudorem coerceant[*](coherceant V.), hi, quia tutius putant minuente se morbo, quam plurium[*](plurium dxVerc. -imum rv.)

[*](cfr. Diosc. V 28. V 56. (coll. Plin. XX 21). Marc. 20, 28. Diosc. V 46. 49. 40.) Vini[*](dist. U 499.) genera, quae fingi docuimus[*](fingi non docuimus a.), nec fieri iam arbitror et[*](et VdxG. ut a. est et v.) supervacuum[*](superuacuum H. -acum N. -acuae V2. -aeu V1. -acue a. -acaneum G. -us v. superbire d. -ia x.) eorum[*](est eorum S cum vet. Dal.) usum[*](usus v.a.G. usum docere S cum vet. Dal.), cum ipsis rebus,[*](14,98 sqq.) ex quibus finguntur[*](fingitur Vdxv.a.G.), doceamus uti. et alias modum excesserat medicorum in his ostentatio, veluti e napis[*](napis B. ex ap. . N. mapis a. in apis (-iis v) rv.) vinum utile esse ab armorum equitandive[*](equitandi uel V.) lassitudine praecipientium atque, ut reliqua omittamus, etiam e[*](e aG. et rx. in v.) iunipiro[*](iunipino Vd.). et quis[*](et si quis dxv.a.G.) satius censeat apsinthite[*](absentite Vx.) vino utendum potius quam apsinthio[*](absintio x. -sentio V.) ipso? in reliquis omittatur[*](omittatur dxv. ... itta . . . N. -ttetur a.om.V.) et palmeum, capiti noxium ventrique tantum molliendo[*](morando Cornarius e Diosc.) et sanguinem excreantibus non inutile.[*](Diosc. V 12.) ficticium[*](facticium V2.) non potest videri quod bion appellavimus, cum sit in eo sola pro arte festinatio[*](festinato Vx.). prodest[*](14,77)[*](dist. ego cum H coll. § 4 et Diosc.) stomacho dissolute aut cibos non perficienti[*](perficienti d(?) C. -te rv. per... ci.... N.), praegnantibus

[*](Diosc. V 21. Cels. V 27, 4.) Vini[*](dist.ego.) etiam vitium transit in remedia aceto. summa vis ei[*](ei ego. et ll.Nx. est (d?)v.) in refrigerando, non tamen minor[*](maior V.) in discutiendo; ita fit, ut infuso[*](infuso Vdxv (S). -sa a. -sum Verc.) terra[*](terra S cum vet. Dal. coll. Celso. terrae (-rre xa) ll.v(J) (fictum ex terra espumet).) spumet. dictum est saepius diceturque , quotiens cum[*](cum Nv. cumque ll.fx.) aliis[*](aliis v. alis ND. alii dx. alia V. -ias f. -icui a.) prosit. per se haustum fastidia discutit, singultus cohibet[*](prohibet V1f.), sternumenta olfactatum[*](olfactatum S. -ctat (-cta a) uini (uim d) ll.x. -ctu uim v.). in[*](in dxv. om. r.) balineis [*](dist. J.) aestus arcet, si contineatur ore. quin et cum aqua bibitur multorum stomacho utiliter, gargarizatur cum eadem convalescentium[*](dist. ego. (an cum vet. Dal. lacuna ante et a solis sta- tuenda est?)), et a solis ardoribus oculis quoque illo modo[*](dist.P.) saluberrimum[*](.....rimum E. saluberrimum plurimum v. a. H.) fotu[*](fotu dTEv. potu Vf.).[*](Cels. V 27, 12. Scribon. 199. Pl. iun. 86, 9. 109, 14–16. Diosc. V 23.) medetur pota[*](pota ego. post ll. v. potae H. -tis D. post potas J.) hirudine[*](hirudine ego. -nes (iru- V) Vf. -ni H. -nibus D. hirundines dT. erud- E. ured- v.), item lepris, furfuribus, ulceribus manantibus, canis morsibus, scorpionum ictibus, scolopendrarum, muris aranei contraque [*](aranei contraque Ev. -neique (quae V) contra rT.) omnium aculeatorum[*](aculeatorum Murbac. v. -leor... N. -leorum dTE. oculorum Vf.) venena et pruritus, item contra multipedae[*](dist. ego e Pl. iun.) morsum calidum[*](calidum in v. in cal- ll. adiecto aut ego. aut adiecto VdTD. adiecto EH. appositum aut (del. G) adi- Murbac. v.) in spongea adiecto aut sulphuris sextante sextariis III aut[*](tribus aceti aut v.a.S. fasciculi V.) hysopi fasciculo. medetur et sedis[*](et sedis VMurbac. S. sedis rv.) vitiis, in sanguinis fluctione post excisos calculos et omni alia[*](omni alia G. omnis (-nes dv) alias (alas Vd) ll.v (add. rosiones).) foris in spongea[*](spongea S. -geas E. -gia C. -gias dv. spotigeas V.) inpositum, intus potum cyathis

[*](Diosc. V 25. Marc. 12, 27. Pl. iun. 26, 19. 17, 21.) Acetum scillinum inveteratum magis probatur. prodest super ea, quae diximus, acescentibus cibis[*](cibis Ev. ubi r.), gustatu[*](gustatu VdfJ. -atum Ev(D). cfr. § 72. 107. XXVII 7. 138. X 185. XV 132. XXI 139; praeterea XXVII 22.)[*](20,98 sqq.) enim discutit poenam eam; item[*](item ego. et in VdT. et Ev. cfr. XXVII 24. XXVIII 71. an etiam, ut XXXVI 156. XXXVII 22?) iis[*](iis v. his ll.C.) qui ieiuni vomant [*](uomant VS. -munt rv.), callum enim faucium facit ac stomachi. odorem[*](odorem Ev. dolor- rTf.) oris tollit, gingivas adstringit, dentes firmat, colorem meliorem praestat. tarditatem quoque aurium gargarizatione purgat et transitum auditus[*](aditus V.) aperit. oculorum aciem obiter exacuit, comitialibus, melancholicis, vertigini[*](uertigini TS. -gi ll. -ginosis v.), volvarum strangulationibus, percussis aut praecipitatis et ob id sanguine conglobato, nervis infirmis, renium vitiis perquam utile, cavendum exulceratis[*](exulcerandis VdT.).

[*](Diosc. V 22. (23).)[*](cfr. Plin. XIV 114.) Oxymeli antiqui, ut Dieuches[*](die uehes V. diodes dT.) tradit, hoc modo temperabant: mellis minas[*](minas B e Diosc. eminas E. hem- rv.) x, aceti veteris heminas[*](X—heminas om.Vd.) v, salis marini pondo libram[*](libram ll.TS. -am et H. liberam f. thymbrae v.) quadrantem, aquae[*](aquae J. -ae marinae ll. v. -ae pluuiae S.) sextarios v pariter coquebant deciens defervescente[*](deferuente dT.) cortina atque ita diffundebant[*](diffundebat V.) inveterabantque. sustulit totum id Asclepiad es coarguitque—nam etiam in[*](in om.E.) febribus databant[*](dotabant dT. dabant v.a.S.) —, profuisse tamen fatetur[*](fatetur J e coni. S. -entur ll.v.) contra serpentes, quas sepas vocant , et contra meconium ac viscum, et anginis calidum gargarizatum et auribus, oris[*](et oris E(?) v.a.S.) gutturisque desideriis. quae nunc[*](dist.J.) omnia oxyalme[*](oxyalme EJ. oxyha- (-mae Verc.) Vv. oxia- d. oxa- C e Diosc.) contingunt, id est[*](id est VJ. idem dTS. id Ev.) sale et aceto recente , efficacius[*](efficacius est v.a.S.).

[*](cfr. Plin. XIV 80.) Vino cognata[*](gnata V.) res sapa est musto decocto[*](decocta V1.), donec tertia pars supersit. ex albo hoc melius. usus contra cantharidas, buprestim, pinorum[*](bupraestim pinorum V. -restinorum E.) erucas[*](urucas S.), quas pityocampas vocant, salamandras[*](salamandras quas pityocampas uocant V.), contra[*](et contra Ev.a.S.) mordentia venenata. secundas partusque emortuos[*](mortuos Vv.a. C.) trahit cum bulbis potum[*](potu f.). Fabianus auctor est venenum esse, si quis ieiunus a balineis[*](a balneis E.v.a.G. ab alimentis dT.) id bibat.

[*](Pl. iun. 63, 21. Diosc. eupor. I 141. 135.) Consequens horum est faex[*](fex VT.add. uini v.a.S.), sui[*](sui VdTv(S). uini E.del.H.) cuiusque generis. ergo vini faecibus[*](faecibus J. fec- VTf. feci (vel faeci) v.) tanta vis est, ut descendentes in cupas enecet[*](an quando?). experimentum demissa[*](dimissa E.) praebet lucerna, quamdiu extinguatur, periculum denuntians[*](denuntians dv. dent- V. dentionis E,). inlota miscetur medicamentis , cum iridis vero pari pondere eruptionibus pituitae inlinitur[*](inlinitur v. -nuntur ll.), et sicca vel madida contra phalangia et testium mammarumque inflammationi[*](inflammation S. -nes v. inflationi ll. -nes Brot.) vel in quacumque[*](uel in quacumque inflatione uel (seu dT) in quacumque parte VdT.) parte corporis , item cum hordeacia farina et turis polline in vino cocta[*](coctę E. decocta v.a.S.).[*](Diosc. V 131.) crematur et siccata. experimentum[*](in perimentum E. indeque exper- v.a. G.) est legitime coctae, ut refrigerata linguam tactu videatur urere. celerrime exanimatur non[*](non Vfv (S). loco non (dE?) C(D).) inclusa[*](inclusa VfVerc. (S). so rv(D).) condita. crematio ei[*](ei Ev. et r.) multum [*](dist.ego.) virium adicit, utilissimae[*](utilissimae V. -me d. -ma est Ev.) ad conpescendos[*](compescendas dv.a.H.) lichenas, furfures cum fico decocta. sic et lepris et ulceribus manantibus inponitur.[*](Diosc. eupor. II 160.) fungorum naturae contraria est pota, sed magis cruda. oculorum medicamentis cocta et lota miscetur. medetur inlita et testibus et genitalibus, in vino

[*](Diosc. V 131.) Faex[*](fex V.) aceti pro materia acrior sit necesse est multoque magis exulceret[*](exulcerat d.). resistit suppurationum incrementis ; stomachum, interanea, ventrem inlita adiuvat. sistit rheumatismos[*](rheumatismos (reu- Vd)Vdv. om.E.) earum partium et mulierum menses[*](meses V.). panos discutit nondum exulceratos et anginas, ignes[*](ignes om.E.) sacros cum cera.[*](Diosc. eup. I 135. Seren 347.—Pl. iun. 86, 16.—Seren. 53.—) mammas lactis sui inpatientes eadem extinguit, ungues scabros[*](scabras E.) aufert. e serpentibus contra cerastas validissima cum polenta[*](pulenta V.), cum melanthio[*](melantio V.) autem contra crocodili [*](crocodilli V.) morsus et canis. et haec cremata[*](haecmata E.) ampliat vires. tunc addito[*](adito V.) lentiscino oleo inlita una nocte rufat capillum. eadem ex aqua in linteolo adposita vulvas purgat.

[*](Pl. iun. 83, 24.) Sapae[*](sapae dEVerc. (H). -pe VT. saepe v(Dal.).) faece[*](faece dv. feci r.) ambusta[*](ambustas E.) sanantur, melius addita lanugine harundinis, eadem faece[*](eam faece E.) decocta potaque tusses[*](tussis VD.) veteres. decoquitur in patinis cum sale et adipe ad tumorem quoque maxillarum et cervicium.

[*](Diosc. I 136.)[*](Pl. iun. 76, 21–23. Marc. 4, 48.) Olearum proxima auctoritas intellegitur. folia earum vehementissime adstringunt, purgant, sistunt. itaque commanducata inposita ulceribus medentur et capitis doloribus inlita cum oleo, decoctum eorum cum melle iis[*](his dEC.), quae medici usserint[*](iusserint V.), gingivarum inflammationibus et[*](et VfS.om.rv.) paronychiis sordidisque ulceribus et putrescentibus. cum melle sanguinis profluvium e nervosis partibus cohibet. sucus eorum carbunculantibus circa oculos ulceribus et

[*](extr.: Diosc. I 137.) Eosdem effectus et flos earum habet. uruntur[*](uruntur v. utun- dE. utuntun- V.) cauliculi[*](cauliculis d.) efflorescentes[*](efflorescentes S. et flor- d. (an ecflor-?). exflor- VD. flor- Ev.), ut cinis spodi vicem praestet, vinoque infuso iterum uritur. suppurationes et panos inlinunt cinere eo vel foliis tusis cum melle, oculos vero cum polenta . sucus fruticis recentis accensi destillans[*](distillans et14 distillat dEv.a.S.) sanat lichenas, furfures, manantia ulcera. nam lacrima, quae ex arbore ipsa destillat,[*](Diosc. I 141.) Aethiopicae maxime oleae, mirari[*](mirari oleae dE.) satis non est repertos, qui dentium dolores inlinendos[*](illiniendos d.) censerent, venenum esse praedicantes atque etiam in oleastro quaerendum[*](quaerendam v.a.H.).e radice oleae quam tenerrimae[*](tenerrimae Ev. -erum e r.) cortex[*](cortice dT.) derasus [*](derasus v. -sum ll.T.) in mel[*](melle dTv.a.S.) crebro gustatu[*](gustatum dT.cf. § 59.) medetur sanguinem reicientibus et suppurata extussientibus[*](et tussientibus E. tuss- v.a.Bas.). ipsius oleae cinis cum axungia tumores sanat extrahitque fistulis vitia et ipsas[*](ipsa Vd.) sanat.

[*](Diosc. I 138.—Pl. iun. 83, 25. 84, 1. 2.) Olivae albae stomacho utiliores, ventri minus. praeclarum habent usum[*](usum om.Ev.a.S.), antequam condiantur, recentes[*](usum recentes v.a.S.) per se cibi[*](fibi Vd.) modo devoratae[*](deuorata V.). medentur enim harenosae

[*](Diosc. I 140.)[*](Pl. iun. 26, 10. 20. 98, 4.) De amurca poteramus videri satis dixisse Catonem secuti, sed reddenda medicinae[*](medicina dT.) quoque est[*](ratio est v.a.G.).[*](15,33 sqq.) gingivis et oris ulceribus, dentium stabilitati efficacissime subvenit, item ignibus sacris infusa et iis[*](iis v. his ll.C.), quae serpant[*](serpant ego. -punt ll. v. cfr. Frobeen p. 41.). pernionibus nigrae olivae amurca utilior, item infantibus fovendis, albae vero mulierum vulvae in lana admovetur. multo autem omnis amurca decocta efficacior. coquitur in Cyprio[*](cyprio EH. -pro T. qui pro r. cupreo v.) vase ad crassitudinem mellis. usus eius cum aceto aut vino vetere aut mulso, ut[*](ut Ev. aut r.) quaeque causa exigat[*](exigat VEv. -git dS.an exiget?), in curationem[*](curationem VdTfS. -one Es.) oris, dentium, aurium, ulcerum manantium, genitalium, rhagadum[*](hagadum V. ag- d.).[*](Cato 96, 2.) vulneribus in linteolis inponitur, luxatis in lana. ingens hic usus[*](ufus Ev. fucus r.) utique inveterato medicamento ; tale enim fistulas sanat. infunditur sedis, genitalium , vulvae exulcerationi, inlinitur vero podagris incipientibus , item articulariis morbis. si vero cum omphacio recoquatur ad mellis crassitudinem, causarios[*](casuros v.a.S.) dentes extrahit ; item iumentorum scabiem cum decocto lupinorum et chamaeleonte[*](chamaeleone H. cfr. not. ad XXII 45.) herba mire sanat. cruda amurca podagras[*](podagras H. -rosll.TfD. -ris v. an podagricos? cfr. § 126. XXV 60. XXVII 25. XXVIII 105. 116. 140. XXXVI 133. XXI 174. (XXIV 147) al.) foveri utilissimum.

[*](Diosc. I 136.)[*](Pl. iun. 38, 22.) Oleastri foliorum eadem natura. spodium[*](spondium Vd.) e[*](e Vdv. a E.) cauliculis vehementius inhibet rheumatismos. sedat et inflammationes [*](dist.ego.) oculorum, purgat ulcera alienata et[*](et Vd.om.Ev.) explet, excrescentia leniter erodit[*](erodit v. et ero- E. odit rT.) siccatque et ad cicatricem perducit . cetera ut[*](ut EB. aut dT. autem V. et v.) in oleis, peculiare autem, quod folia decocuntur ex melle et[*](ex melle et VdH. et (ex v) melle Ev.) dantur[*](danturque v.a.H.) coclearibus III[*](III ego. tribus Val. Rose e Pl. iun. om. ll.v.) contra sanguinis excreationes[*](tamen v.a.H.).[*](Diosc. I 139. Seren. 226. Pl. iun. 77, 1–4.) oleum tantum acrius efficaciusque, et ideo[*](et ideo ego. cfr. nota ad § 19. et de eo VdTH(D). et de E. ideo S cum P. est de eo J. et v.) os quoque colluitur[*](coluitur VD.) illo[*](illa E.del.H.) ad firmitatem dentium. inponuntur folia et paronychiis[*](paronycis V. -chis D.) et carbunculis et contra omnem collectionem cum vino, iis[*](his V.) vero, quae purganda[*](purganda Vdv. curanda E.) sint[*](sunt v.a.S.), cum melle. miscentur oculorum medicamentis decoctum[*](decoctum ego. et coct- ll. v. et decoct- G.) foliorum et sucus oleastri. utiliter et auribus instillatur cum melle vel si pus effluat.[*](Pl. iun. 76, 23–77, 1. Marc. 4, 49.) fore oleastri condylomata inlinuntur et epinyctides, item cum farina hordeacia venter in rheumatismo, cum oleo capitis dolores[*](doloribus VTv.a.G.). cutem[*](cute Vd.) in capite ab ossibus recedentem cauliculi decocti et cum melle inpositi conprimunt. ex oleastro maturi in cibo sumpti sistunt alvum, tosti autem et cum melle triti nomas[*](nomas v. nomanas V. manas r.) repurgant [*](se purgant Vd.), carbunculos rumpunt.

[*](Diosc. I 29.) Olei naturam causasque abunde diximus. ad medicinam ex olei generibus haec pertinent, utilissimum[*](15,4 sqq.) esse[*](esse VfEH. est dv.) omphacium, proxime viride, praeterea quam maxime recens—nisi cum vetustissimum quaeritur—, tenue, odoratum quodque non mordeat[*](mordeas V.), e diverso quam cibis[*](cibis ego. cfr. XXI 79. cibus VdS. in cibis ED. in cibos v.)

[*](cfr. Plin. XV 25.—Diosc. I 38.—Marc. 6, 33.—) Oleum cicinum[*](cicinum dEB. cfr. XV 25. cyc- V. coc- v. cnic- P.) bibitur ad purgationes ventris cum pari caldae[*](calidae d.) mensura. privatim dicitur purgare praecordia . prodest et articulorum morbis, duritiis omnibus, vulvis, auribus, ambustis, cum cinere vero muricum sedis inflammationibus, item psorae[*](psorae Vdv..... ae N. ipsum E.). colorem cutis commendat capillumque fertili natura evocat. semen, ex quo fit, nulla animans attingit. ellychnia[*](elychnia V.) ex uva fiunt claritatis praecipuae , ex oleo lumen obscurum propter nimiam pinguitudinem . folia igni sacro inlinuntur ex aceto, per se autem recentia mammis et epiphoris, eadem decocta in vino inflammationibus cum[*](com. V.) polenta, croco[*](et croco v.a.S.) ; per se autem triduo inposita faciem purgant.

[*](cfr. Plin. XV 26.—Diosc. I 39.—Pl. iun. 101, 2.— Marc. 1, 62. Pl. iun. 13, 19. 77, 4. Marc. 4, 12. Pl. iun. 11, 4. Marc. 1, 77.) Oleum amygdalinum purgat, mollit corpora[*](cor .... a N. corporum E.), cutem erugat, nitorem commendat, varos cum melle tollit e facie[*](a facie Ev.a.Bas.). prodest et auribus cum rosaceo[*](rosacio VD.) aut[*](aut ND. et ll. v.) melle et mali punici tegmine[*](tegmine S cum vet. Dal. germine (fictum e getmine) ll.v(D). cfr. XXII 90. 103.) decoctum vermiculosque in his necat et gravitatem auditus[*](audituus D. aud. t... N. | innitus E .....t. us N. (-tuus D).) discutit, sonos incertos et tinnitus, obiter capitis dolores et oculorum. medetur furunculis et a sole ustis cum cera. ulcera[*](ulcera om.d.) manantia et furfures cum vino expurgat[*](et purgat Vd.), condylomata cum meliloto; per se vero capiti inlitum somnum adlicit.

[*](cfr. Plin. XV 26.—Diosc. I 49. Marc. 9, 83.) Oleum laurinum utilius, quo[*](quo dNv. quod r.) recentius quoque[*](uoque N. quodque E.) viridius colore. vis eius excalfactoria, et ideo[*](et ideo ll.v. id ... N. ideo D. cfr. nota ad § 19.) paralyticis, spasticis[*](pasticis Vd.), ischiadicis[*](sciadicis Vd.), suggillatis, capitis doloribus, inveteratis

[*](cfr. Plin. XV 27.—Diosc. I 48.) Similis et myrtei olei ratio. adstringit, indurat. medetur gingivis, dentium dolori, dysinteriae, volvae exulceratae , vesicis, ulceribus vetustis vel manantibus cum squama aeris et cera, item eruptionibus, ambustis[*](ambustis ego. -stionibus ll.v (contra constantem Plinii usum). an adustionibus? cfr. XVII 116. XX 61. XXVIII 65. XXX 135.). adtrita sanat et furfures, rhagadas[*](ragadas d. hag- V.), condylomata, articulos luxatos[*](laxatos T.an recte?κεχαλασμέναDiosc.), odorem[*](sudorem Diosc.) gravem corporis. adversatur cantharidi, bupresti aliisque[*](alisque VD.) malis medicamentis, quae exulcerando nocent.

[*](cfr. Plin. XV 27. 28.)[*](Diosc. I 41. Marc. 9, 118. 1, 51.—) Chamaemyrsinae sive oxymyrsinae eadem natura. —Cupressinum oleum eosdem effectus habet quos myrteum , item citreum.—E nuce vero[*](uero om.E.) iuglande, quod[*](15,28) caryinum[*](caryinum G. -ynium v. -ynum VdfPar. carenum E.) appellavimus, alopeciis utile est et tarditati aurium infusum, item capitis dolori inlitum[*](dolor inlifum V.), cetero[*](ceterum Ev.a.S.) iners et[*](iners et dEv. inesset V.) gravi sapore. enimvero[*](enimuero ll. v. particular Plinio fere aliena (praeter XVI 249). an non raro vel quin immo?) si quid in nucleo putridi[*](putidi VS.) fuerit, totus modius[*](modius S cum vet. Dal. modiis V. -dus rv. del. P.) deperit[*](perit dT.).[*](Diosc. I 43. (cfr. Scribon. 268). 50. 40.) —Ex Cnidio grano factum eandem vim habet quam cicinum[*](cnicinum P.).—E lentisco factum utilissimum acopo est idemque proficeret[*](proficeret dv. -ret et VED.) quod[*](quod dS. qua d V. que E. aeque ut v. an quod et? cfr. § 91 extr.) rosaceum, ni durius paulo intellegeretur. utuntur eo et contra nimios sudores papulasque sudorum. scabiem iumentorum efficacissime sanat.—Balaninum[*](balaninum dv. -anium E. balinium V.) oleum repurgat varos, furunculos, lentigines , gingivas.

[*](Diosc. I (65). 124. cfr. Plin. XXIV 74.) Cypros qualis esset et quemadmodum ex ea fieret oleum docuimus. natura eius excalfacit, emollit nervos.[*](12,109) folia[*](folia a E.) stomacho inlinuntur et vulvae concitatae[*](concitat Vd.), sucus quoque eorum adponitur. folia recentia commanducata ulceribus in capite manantibus, item oris[*](moris V.) medentur et collectionibus, condylomatis. decoctum foliorum ambustis et luxatis prodest .[*](cfr. Plin. XV 29. Diosc. I 67.) ipsa rufant capillum tusa adiecto struthei[*](strutei Vv.a.C.) mali suco. flos capitis dolores sedat cum aceto inlitus, item combustus [*](combustis V.) in cruda olla nomas sanat et putrescentia ulcera per se vel cum melle. odor floris oleique[*](oleique D cum U 500. olet qui ll. v. qui olet J.) somnum facit. —Adstringit gleucinum[*](leucinum E.) et refrigerat eadem ratione qua[*](qua VS. et qua r. qua et v.) oenanthinum.

[*](Diosc. I 18.—Seren. 11. 28.) Balsaminum longe pretiosissimum omnium, ut in unguentis diximus, contra omnes serpentes efficax[*](efficax (serpentes?)—16 omnes om.E.), oculorum[*](12,111) claritati plurimum confert, caliginem discutit, item dyspnoeas, collectiones omnes duritiasque lenit. sanguinem densari prohibet, ulcera purgat, auribus, capitis doloribus, tremulis, spasticis, ruptis perquam utile. adversatur aconito ex lacte potum, febres cum horrore venientes perunctis leviores facit. utendum tamen modico[*](modice v.a.H. cfr. XXI 155. XXVI 122.), quoniam adurit augetque vitia non servato temperamento.

[*](Diosc. I 11.) Malobathri[*](malobathri v. -athi (mol- E) ll.) quoque naturam et genera exposuimus. urinam ciet, oculorum epiphoris in vino[*](in uino ego. cfr. § 132. uino Vdv. -num E. (an potius uino excoctum? ἀναζεσθὲν ἐν οἴνῳDiosc. cfr. XXXII 38. XXXVII 194. XXVIII 206).) expressum utilissime[*](12,129) inponitur, item frontibus dormire volentibus[*](an uolentium?), efficacius , si et nares inlinantur aut si ex aqua bibatur. oris et halitus[*](alitus V.) suavitatem commendat linguae subditum folium, sicut et vestium odorem interpositum.

[*](cfr. Plin. XXV 37.—Diosc. I 42. 45.) Hyoscyaminum emolliendo[*](emolliendo dv. emoli- Vf. molli- E.) utile est, nervis inutile . potum quidem cerebri motus facit.—Therminum e lupinis emollit, proximum rosaceo effectu[*](effectu dS. -tum r. -tum habens v.).—Narcissinum dictum est cum suo flore.—Raphaninum phthiriasis[*](21,129) longa valitudine contractas tollit scabritiasque cutis in facie emendat[*](emendauit V.).[*](Diosc I 41. (cfr. Plin. XXI 127). III 106.) —Sesaminum aurium dolores sanat et ulcera, quae[*](quae om.E.) serpunt, et quae cacoēthe vocant[*](uocant ulcera Vdv.a.C.).—Lilinum[*](lilinum ll.fv(J). lirinon C. -num S. cfr. XXI 22.), quod et syrium[*](syrium ll. D. Phaselinum (C. phyllinum v) et Syrium v (coll. XXI 24).) vocavimus, renibus utilissimum est sudoribusque[*](21,127) evocandis, vulvae molliendae concoquendisque[*](concoquendisque ll.TfS. -doque Ev.) intus. —Selgiticum[*](selgiticum Ev(G). cfr. XV 31. -itium rf. selgium S e Strab. XII 7, 3 p. 571. seleucicum B.) nervis utile esse diximus, sicut herbacium[*](herbaceum Ev.a.S.)[*](15,31) quoque, quod Iguvini[*](iguuini EH. igui- G. egoui- rf. eugubi- vel engui- v.) circa Flaminiam viam vendunt.

[*](Diosc. I 37. 95 (coll. 94). cfr. Plin. XV 31. XXIV 40 extr.) Elaeomeli, quod in Syria ex ipsis oleis manare diximus, sapore melleo, non sine nausea alvum[*](aluum emollit v.a.H.) solvit,[*](15,32) bilem[*](duobus ll. v.) praecipue detrahit II cyathis in bemina aquae[*](aquae B e Diosc. om. ll. v.) datis; qui bibere, torpescunt excitanturque crebro. potores certaturi [*](crebro potores (pugnat- v) dEG. ore probotores V.) praesumunt ex eo cyathum unum.—Pissino[*](pisino V.) oleo usus ad tussim et[*](ad tussim et VdTfH. et (est v) passim ad EG.) quadripedum scabiem est.

[*](Diosc. I 148. 149. Pl. iun. 38, 24. 60, 16. Diosc. I 148. 149.) A vitibus oleisque proxima nobilitas palmis. inebriant [*](dist. v.a.H.) recentes, capitis dolorem adferunt minus siccae, nec, quantum videtur, utiles stomacho. tussim exasperant[*](exasperant = τραχύτηα ἰῶνται (Diosc.). cfr. not. ad § 143.), corpus alunt. sucum decoctarum antiqui pro hydromelite dabant aegris ad vires recreandas, sitim sedandam, in quo

[*](Diosc. I 148. Pl. iun. 46, 15–17. 74, 6.) Palma, quae fert[*](refert coni. H coll. Diosc. et XII 103. prae se fert Beinesius.) myrobalanum, probatissima in[*](in om.d.) Aegypto, ossa non habet reliquarum modo in balanis. alvum et menses ciet[*](ciet ll.TfH. cit v. fiftit B e Diosc.) in vino austero et vulnera conglutinat.

[*](Diosc. I 150.) Palma[*](palma dTfEv(H). -mae V. -ma et Salm. -ma siue C.) elate[*](elatae f.) sive spathe[*](spathe B. stathe E. state rv.) medicinae confert[*](conferet V.) germina , folia, corticem. folia inponuntur praecordiis, stomacho , iocineri, ulceribus[*](uulceribus V.), quae serpunt cicatrici repugnantia . psoras[*](psoras v. -ra Vd. ipsora E.) cortex eius tener cum[*](tener cum v. -rum ll.) resina et cera sanat diebus XX. decoquitur et ad testium vitia. capillum denigrat[*](dist. ego e Diosc.). suffitu partus extrahit. datur bibendus renium vitiis et vesicae et praecordiorum, capiti et[*](et capiti EC.) nervis inimicus. vulvae ac ventris fluctiones[*](fluctionem Ev.a.H.) sistit decoctum eius; item cinis[*](dist.U.) et[*](et ll.D cum U 501. ad v.) tormina, potus in vino albo in vulvarum vitiis efficacissimus.

[*](Diosc. I 159. 160.)[*](Pl. iun. 38, 24. 52, 6. Marc. 16, 76. Pl. iun. 49, 9. Marc. 30, 65. Gargil. 186, 3–5. 187, 21. 188, 18.) Proxime[*](proxime V.cfr. § 158. XXV 94. XXVIII 107. -mae rv.) varietates generum medicinarumque[*](medicinarumque Vd. -rum quae S. -rumque quae v. macerarumque E.) mala[*](malas V.) habent. ex his verna acerba[*](acerua V.) et[*](et VdTS. om.Ev(D). (num propter § 104?).) stomacho inutilia sunt, alvum, vesicam[*](uesicam dEv. -cissam V1. -cassam (supra script uesicas sanat) V2.) circumagunt, nervos laedunt. cocta

[*](Diosc. I 161. 162. 163. Diphilus ap. Athenaeum III 20 p. 80f. Pl. iun. 47, 21.) Melimela et reliqua dulcia[*](dulcis V.) stomachum et ventrem solvunt, siticulosa[*](sticulosa V.), aestuosa, sed nervos non laedunt.— Orbiculata sistunt alvum et vomitiones, urinas cient.— Silvestria mala similia sunt vernis acerbis alvumque sistunti sane in[*](acerbis—sane in Ev. om. r.) hunc[*](hac V.) usum inmatura opus sunt.

[*](Diosc. I 166.—Isidor. XVII 7, 8. Th. H. IV 4, 2. Athen. III 28 p. 84d. (cfr. Plin. XII 15). Gargil. 191, 25. 190, 2. Verg. Georg. II 126.) Citrea contra venenum in vino bibuntur vel ipsa vel semen. faciunt oris suavitatem decocto eorum[*](earum Vd.) colluti[*](colluti dTEH. -to v. collū V.) aut suco expresso[*](expraessu V.). horum semen edendum praecipiunt in malacia[*](praecipium in malicia V.) praegnatibus, ipsa vero contra[*](contrita Vd.) infirmitatem stomachi , sed[*](sed VdBas. et Ev.) non nisi ex aceto facile[*](facile EG. -llime rv (D).) manduntur[*](mandantur E.).

[*](Diosc. I 151. Gargil. 180, 1. 2. 3.) Punici mali novem genera nunc iterari[*](iterati E. -are v.a.S.) supervacuum [*](superuacuum v. -cuum cum ll.). ex iis[*](iis v. his ll.C.) dulcia, quae apyrena[*](apyrena S. -rina dEv. apirina V.cfr. XIII 112.) alio nomine appellavimus[*](appellamus Vf.),[*](13,112) stomacho inutilia habentur; inflationes pariunt, dentes[*](dentes om.V.) gingivasque laedunt. quae vero ab his sapore[*](13,113) proxima vinosa diximus, parvum nucleum habentia, utiliora paulo intelleguntur; alvum sistunt et stomachum, dumtaxat pauca[*](dist.ego.), ultraque[*](ultraque ego. cfr. § 20. citr- ll.v.) satietatem et[*](et VdS. sed Ev.) haec minime danda, quamquam omnino nulla in febri, nec carne acinorunm utili[*](utile VVen.) nec suco. caventur aeque vomitionibus ac bilem reicientibus[*](ac bilem reicientibus om.E.). [*]((cfr. Plin. XIII 113). Gargil. 180, 7. Cels. II 33. VI 9. Diosc. I 153 (coll. 152). Gargil. 183, 15. 180, 16–18.) uvam in his ac ne mustum quidem, sed protinus vinum

[*](Gargil. 182, 1–10. Diosc. I 151 extr. eup. II 156. (Scribon. 186).) Ex acerbo[*](aceruo V.) fit medicamentum quod stomatice vocatur , utilissimum oris vitiis, narium, aurium, oculorum caligini, pterygiis, genitalibus et iis[*](iis v. his ll.C.), quas nomas vocant et quae in ulceribus excrescunt[*](an excrescant?), contra leporem marinum[*](dist. ego. contra—marinum del. voluit H.) hoc modo: acinis detracto cortice tunsis sucoque decocto[*](decocta V.) ad[*](ternas Vf.) tertias cum[*](cum EG(D). de cum V. dein cum dTB(S).) croci[*](croco VT.) et aluminis scissi, murrae, mellis Attici selibris[*](sex libris dT.).[*](extr.: Cato 126. Pl. iun. 50, 6. (Marc. 28, 24). 55, 8–10. 50, 8–10. Gargil. 180, 18–21. Marc. 27, 116.) alii et hoc modo faciunt: punica acida. multa[*](acida multa om.E(U 502),acida mixta coni. S. (an acida mala?).) tunduntur, sucus in cacabo novo coquitur mellis crassitudine[*](crassitudo Vd.) ad virilitatis et sedis vitia et omnia, quae lycio curantur, aures purulentas, epiphoras incipientes, rubras[*](dist. S eV.) maculas in manibus. rami punicorum serpentes fugant. cortices[*](cortices Müller emend. IV 19. -ce ll. v.) punici ex vino cocti[*](decocti Ev.a.S. -to [et inposito] coni. Dal.) et inpositi perniones sanant[*](sanant Müller l. l. -tur ll.v.)[*](tribus ll.v.). contusum malum ex III heminis vini decoctum[*](decoctus V.) ad heminam tormina et taenias[*](tineas Ev.a.H.) pellit. punicum in olla

[*](Diosc. I 152. eupor. I 35. Gargil. 181, 5–10. 10–12.) Primus pomi huius partus florere incipientis cytinus vocatur a[*](a VdTfv(S). om.EG.) Graecis, mirae observationis multorum experimento . si quis unum ex his, solutus vinculo omni cinctus et calciatus[*](vinculo—calciatus om.E.) atque etiam anuli, decerpserit II digitis, pollice[*](duobus ll. v.) et quarto, sinistrae manus atque ita[*](etiam Vdv. ita E.) lustratis levi tactu[*](tractu d.) oculis in os additum devoraverit, ne dente contingat[*](continguat V.), adfirmatur nullam oculorum inbecillitatem passurus eodem[*](eodem VTfS. eo (d?)Ev.) anno. iidem[*](item d.) cytini siccati tritique[*](iritique V.) carnes excrescentes. cohibent, gingivis et dentibus medentur, vel si mobiles sint, decocto suco. ipsa corpuscula trita ulceribus, quae serpunt putrescuntve, inlinuntur, item oculorum inflammationi intestinorumque et fere ad omnia quae cortices malorum . adversantur scorpionibus.

[*](Diosc. I 154. Gargil. 181, 13–15. (cfr. 183, 19–24). 181, 15–20. Isidor. XVII 7, 6.) Non est satis mirari curam diligentiamque priscorum , qui omnia scrutati nihil intemptatum reliquerunt[*](reliquere dv.a.S.). in hoc ipso cytino flosculi sunt, antequam scilicet malum ipsum prodeat, erumpentes, quos[*](quod d.) balaustium[*](balaustium dv. -autium E. -atium V.) vocari diximus . hos quoque ergo experti invenere scorpionibus[*](13,113) adversari. sistunt potu menses feminarum, sanant ulcera oris[*](oris ulcera Ev.a.S.), tonsillas[*](et tonsillas EH.), uvam, sanguinis excreationes, ventris et stomachi solutiones[*](excreationis et solutionis VD.), genitalia, ulcera quacumque in parte manantia.[*](Diosc. I 151. (cfr. Scribon. 112. 85). I 153. (cfr. Marc. 28, 10).) siccavere etiam, ut sic[*](ut fic dEv. ut fif V1. tuffif V2.) quoque experirentur, inveneruntque tusorum farina dysintericos a morte revocari

Est et silvestre punicum a similitudine appellatum. eius radices rubro cortice denari pondere ex vino potae somnos faciunt. semine poto aqua[*](poto aqua (-am v) quae EG. pota quaque r.), quae subierit[*](subterit V.) cutem[*](cute d.), siccatur[*](siccat v.a.G.). mali punici corticis[*](cortices V.) fumo culices fugantur.

[*](Diosc. I 167. cfr. Plin. XXII 99.) Pirorum omnium cibus, etiam valentibus onerosus , aegris vini quoque modo negatur. decocta[*](dein cocta E.) eadem mire salubria et grata, praecipue Crustumina; quaecumque vero cum melle decocta stomachum adiuvant. fiunt[*](fluunt Vd.) cataplasmata e piris[*](cataplasmate piris Vd.) ad discutienda corporum vitia, et decocto [*](decocta Vdf.) eorum ad duritias utuntur. ipsa adversantur boletis atque[*](adque V.) fungis pelluntque[*](an pollentque? lac. statuit J: pondere < drachmae vneneum gt; repugnante.) pondere et pugnante suco.— Pirum silvestre tardissime maturescit.[*](Diosc I 168 (167). Pl. inn. 47, 22. Diosc. eupor. II 160. (cf. Plin. XXIV 2). Isidor. XVII 7, 15.) conciditur suspensumque siccatur ad sistendam alvum, quod et decoctum eius potu praestat. decocuntur et folia cum pomo ad eosdem usus. pirorum ligni cinis contra fungos[*](fungos dEv. -go sed V.) etiamnum[*](etiamnunc d.) efficacius proficit.—Mala piraque iumentis portatu[*](portatu/// d. -tum V.) mire

[*](Diosc. I 183 post med. Colum. VII 8, 1.) Fici sucus lacteus aceti naturam habet, itaque coaguli modo lac contrahit. excipitur ante[*](ante dEv. autem V1. autem ante V2.) maturitatem pomi et in umbra siccatur ad aperienda ulcera, cienda menstrua adpositu[*](adpositu TH. -tum Vdf. -ta E. -to G. -tus v.) cum luteo ovi aut potu cum amylo. podagris inlinitur cum farina Graeci[*](feci E. (foeni Graeci v.a. H. sed cfr. § 126).) feni et aceto. piles quoque detrahit palpebrarumque scabiem emendat, item licbenas et psoras.[*](Diosc. I 183. Pl. iun. 101, 12. 80, 15. 35, 3.) alvum solvit. lactis ficulni natura adversatur [*](adsectatur E.) crabronum vesparumque et similium venenis, privatim scorpionum. idem cum axungia verrucas tollit[*](ueruca et tollit V.). folia et[*](et om.dT.) quae non maturuere fici[*](maturuere fici dEv. -turae effitici V. inaruere et fici T.) strumis inlinuntur omnibusque, quae[*](omnibus quaeque Vd.) emollienda[*](emolienda V.) sint[*](sint VfEH. sunt dv.) discutiendave; praestant hoc et per se folia. et alius usus eorum[*](alius usus eorum dTJ. alius usus et alius eorum VfS. alii usus eorum tamquam Ev.) in fricando lichene et alopeciis [*](olopeciis V.) et[*](et om.d.) quaecumque exulcerari opus sit[*](sint VE.).[*](Pl. iun. 86, 9. 77, 5–7. Diosc. I 185. Pl. iun. 84, 25. 85, 1. Diosc. I 186.) et adversus canis morsus ramorum teneri cauliculi cuti inponuntur. iidem cum melle ulceribus, quae ceria[*](caeria V.v.a.C.) vocantur, inlinuntur . extrahunt infracta ossa cum papaveris silvestris foliis; canum rabiosorum morsus folio trito ex aceto restingunt[*](restingunt S coll. XXIV 45. 154. XXIX 62. restri- ll. v.). e nigra fico[*](ficu dEv.a.S.) candidi cauliculi inlinuntur furunculis, muris aranei morsibus[*](morsibus Ev. -sus ebu V. -su seuo d.) cum cera. cinis[*](ceracinis d.) earum e foliis gangraenis consumendisque quae[*](consumendis quaeque Vd.) excrescant[*](excrescant ego. -scunt ll. v.).[*](Diosc. I 183. § 120: Demetr. Scepsius ap. Athen. III 19 p. 80d. cfr. III 15 p. 78d. Isidor. XVII 7, 17.) fici[*](ficus d.) maturae urinam

[*](Diosc. I 184. Colum. VII 8, 2.—Seren. 527.) Caprificus etiamnum[*](etiannum V.) multo efficacior fico; * surculo [*](sarculo V.) quoque eius lacte[*](lac dEv.a.S.) coagulatur in caseo[*](caseo ll.v. -eum Verc.). *lactis minus habet[*](lactis—habet hue transposui e v. 10, ubi post fico habent ll. v. cfr. § 117.) *; exceptum id coactumque[*](ideo actumque V.) in duritiam suavitaten carnibus[*](dist. ego.) adfert fricatu. dilutum[*](fricatu. dilutum ego. -atur diluto ex ll.v. cfr. § 124 extr. XIII 99 et XIX 153. XXVIII 225. XXIX 134.) aceto miscetur exulceratoriis medicamentis. alvum solvit, vulvam cum amylo aperit, menses[*](menses VfS. pota menses r(?)v.) ciet cum luteo ovi. podagricis cum farina Graeci feni inlinitur. lepras, psoras, lichenas, lentigines expurgat, item venenatorum ictus et canis morsus.[*](cfr. Pl. iun. 27, 2.—Diosc. I 183 extr. I 185.) dentium quoque dolori hic sucus adpositus in lana prodest aut in cava[*](in caua (-uis v) eorum EH. canorum r.) eorum additus. cauliculi et folia admixto ervo contra marinorum venena prosunt; adicitur et vinum. bubulas carnes additi caules magno ligni conpendio percoquunt

[*](Diosc. IV 29. Nicand. ther. 47.) Herbam quoque[*](quoque quam v.a.S.) Graeci erinon[*](erinon ego e Diosc. -neon B. -nen E. her- r. erin v.) vocant, reddendam[*](reddenda Vdv.a.S.) in hoc loco propter gentilitatem. palmum alta est, cauliculis quinis fere, ocimi similitudine; flos candidus[*](similitudinem fios candidum V.), semen nigrum, parvum. tritum cum Attico melle oculorum epiphoris medetur. suciinstillatio[*](suci instillatio ego coll. Diosc. et XXIX 133. ut cun ciati (cyathi v) ut Ev.a.B (aut del.). >cum ut lati r. II drachmis cum cyathis Attici quattuor C(J) cum B e Diosc. utcumque autem G. cum cyathis add. lacunae signo D.) —decerpta enim[*](decerpta enim ego. -ptarum d. decreptarum V. decept- E. decerpto ramo J. -pta G. del. B. carptorum v.) manat lacte[*](dist.ego.) multo dulci[*](et dulci v.a.S.) herba—perquam utilis aurium dolori nitri exiguo addito. folia resistunt venenis.

[*](Diosc. I 174. Marc. 15, 14. 14, 9. cfr. Gargil. 192, 10–13.—Seren. 517. Pl. iun. 46, 19. Gargil. 191, 6–8. Martial. XIII 29.— (Diosc. I 164). Pl. iun. 73, 7. (Diosc. I 187). 11, 6. Gargil. 188, 17. (189, 19. 20). cfr. Marc. I 77.) Pruni[*](prunis V.) folia decocta[*](decocta del. S.) tonsillis, gingivis, uvae prosunt [*](dist. ego coll. Gargil.), in vino decocta[*](decocta (-tae VE) et ll.v.(S). -to eo H cum Gron.) et vehementius[*](uehementius ego e Gargil. cfr. XXIV 53. XXI 137. om. ll. v.), subinde conlutoore[*](conluto ore S. coluere ll. ore colluto v. ore conluendo Gargil.). ipsa pruna alvum molliunt, stomacho non[*](non ll.Tv (H). uero Verc.) utilissima, sed brevi momento.

Utiliora persica sucusque eorum[*](eorum dv. et eor- V. et ear- E.), etiam[*](etiamnum dv.a.S.) in vino aut in aceto[*](aut aceto dT.) expressus. neque[*](neque D cum U 505. que ll. qui (interrog.) S. nec est v.) alius eis[*](eis Ev(J). eius rfS.) pomis innocentior cibus; nusquam minus odoris, suci plus, qui tamen sitim[*](lac. ego indicavi. interciderunt nonnulla de Perseae arboris natura aliena (inde eius): cft. Diosc. I 187 et Plin. XV 45.) stimulet..... folia eius trita inlita haemorrhagian[*](haemorrhagiam G. -orrogiam d. -orroiam v. -orogian (emoro- V)r.) sistunt. nuclei[*](nuclei Ev. -eo V. -eus d.) persicorum cum oleo et aceto capitis doloribus inlinuntur.

[*]((Diosc. I 174). Pl. iun. 47, 23–48, 2. cfr. Gargil. 192, 6. 7. Marc. 27, 92. § 134: cfr. Diosc. I 181. 180. 182. Pl. iun. 74, 9.) Silvestrium quidem prunorum bacae, vel e radice cortex, in vino austero si decoquantur[*](decoquatur V.) ita, ut tries ex hemina supersit, alvum sistunt et tormina. satis est singulos cyathos decocti sumi[*](fumi V.).— Et in his[*](iis Ev.a.S.) et sativis prunis est limus arborum, quem Graeci lichena appellant rhagadiis[*](rhagadiis v. -dis D. ragadis Vd. tragodis E.) et condylomatis mire utilis.

Mora, in Aegypto et Cypro sui generis, ut diximus , largo suco abundant summo cortice desquamato;[*](13,56 sqq.) altior[*](altiore Ev.a.J.) plaga sicca est[*](sicca est J. -ccae si ll. -ccae S. -ccantur C. -cca v.) mirabili natura. sucus adversatur[*](16,182) venenis serpentium, prodest dysintericis, discutit panos omnesque collectiones, vulnera conglutinat, capitis dolores sedat, item aurium. splenicis[*](splenenicis V1. -neticis V2C.) ibitur atque inlinitur et contra perfrictiones.[*](Diosc. I 180. Pl. iun. 46, 20. Marc. 30, 11. Gargil. 196, 14. 15. Pl. iun. 48, 2.) celerrime teredinem sentit. neque[*](nec Ev.a.H.) apud nos suco minor usus: adversatur aconito[*](auersatur a cognito V.) et araneis in vino potus; alvum solvit, pituitas taeniasque[*](tineasque V2. ac tineas v.a.H.) et similia ventris animalia extrahit. hoc idem praestat et cortex tritus. folia tingunt capillum cum fici[*](fic' d.) nigrae et vitis cortice ve[*](corticeue ego. -cem V. -cibus (dE?)v(J). -ce S cum man. Dal.φύλλοιςDiosc. de ellipsi v. foliis cfr. nota ad XXV 121. an potius foliis corticeue?) simul coctis aqua caelesti. pomi ipsius sucus alvum solvit protinus. ipsa poma ad praesens stomacho utilia[*](inutilia coni. H. sed cfr. Gargil.), refrigerant, sitim faciunt; si non superveniat alius cibus, intumescunt[*](inacescunt Gargil. sed cfr. XXII 136.). ex inmaturis sucus sistit alvum, veluti animalis alicuius in hac arbore observandis miraculis quae in natura eius diximus.

[*](cfr. Diosc. I 180. Marc. 14, 38. 47. Pl iun. 25, 25–26, 4. Gargil. 196, 16–20. Pl. iun. 26, 4–7.) Fit ex pomo panchrestos stomatice, eadem ar-

[*](cfr. Marc. 31, 33.) Mira sunt praeterea quae produntur: prima[*](prima ego cfr. XX 254. XV 34. mira ll. J. del. D. mori G. mora v. de mendo cfr. XIX 70.) germinatione , priusquam in[*](in ll.v. om.fH. sed cfr. XVIII 130.) folia exeant, sinistra decerpi[*](decerpi iubentur v.a.S.) futura poma[*](futuri pomi Vd.). ricinos[*](cytinos coni. B.) Graeci vocant. hi terram si non attigere[*](atthingere V.), sanguinem sistunt adalligati[*](adalligati d2Ev. et all- V.om.d1.), sive ex vulnere fluat sive ore ive naribus sive haemorrhoidis[*](haemoroides Vd.). ad hoc servantur repositi .[*](extr.: Pl. iun. 110, 17.) idem praestare[*](praestari E.) et ramus dicitur luna plena defractus incipiens fructum habere, si terram non[*](non om.E.) adtigerit, privatim mulieribus adalligatus[*](adalligatos V. mensum VS. -sium v. mesum r.) lacerto contra abundantiam mensum. hoc et quocumque tempore ab ipsis decerptum ita, ut terram non adtingat[*](adtinguat V.), adalligatumque existimant praestare. folia mori trita aut arida decocta serpentium ictibus inponuntur ; aeque[*](aeque ego. alique (alii- E) ll. ad idemque v. aliquidque D. (an aliqui potu proficiunt?).) potu proficitur. scorpionibus adversatur e radice corticis[*](cortici V.) sucus ex vino aut posca potus. reddenda est et antiquorum conpositio.[*](extr. 140: Diosc. I 180. Pl. iun. 27, 1–3. Marc. 12, 57) sucum[*](conpositi usu cum V.) expressum pomi maturi inmaturique mixtum coquebant vase aereo ad mellis crassitudinem. aliqui murra adiecta et cupresso praeduratum[*](duratum dT.)in vaso sole[*](in uaso sole ego. cfr. XVIII 164. VII 30. XI 69. uas sole ll. v. ad solem H cum P eT.(an assiduo vel acri sole? cfr. XXVIII 143 et XIV 77)) torrebant, permiscentes spatha[*](spata V)

[*](141: Diosc. I 157. Gargil. 198, 1–7. Diosc. I 169 (170). cfr. Plin. XV 84. Gargil. 193, 4–6. 20. Diosc. I 173. cfr. Plin. XV 85. Gargil. 196, 7. 8. 197, 1. Martial. XIII 26.) Cerasia alvum molliunt, stomacho inutilia; eadem siccata alvum sistunt, urinam cient. invenio apud auctores[*](inuenio auctore E.), si quis matutino roscida cum suis nucleis devoret , in tantum levari alvum, ut pedes morbo liberentur.

Mespila[*](mespilis d. -pellis V.) exceptis setaniis, quae malo propiorem[*](propriorem Vd.) vim habent, reliqua adstringunt stomachum sistuntque alvum . item sorba sicca, nam recentia[*](recentia in E.) stomacho et alvo citae prosunt.

[*](Gargil. 206, 2–7. 205, 2.—Diosc. I 88. cfr. Scribon. 143.) Nuces pineae, quae resinam[*](sinam d.) habent, contusae leviter, additis in singulas[*](singulas H cum Gron. -lis ll. v. singulas singulis S cum vet. Dal.) sextariis aquae[*](aquae Ev. quae r.) ad dimidium decoctae, sanguinis excreationi medentur ita, ut cyathi bini[*](bini Ev. uini r.) bibantur ex eo. corticis e pinu in vino decoctum contra tormina datur. nuclei nucis pineae[*](piniae V.) sitim sedant et acrimoniam stomachi rosionesque et contrarios umores consistentes ibi. et infirmitatem virium roborant, renibus, vesicae utiles[*](utilis VD.).[*](Diosc. I 88. Marc. 30, 35. Cels. IV 17. Gargil. 205, 3.) fauces videntur exasperare et tussim[*](et tussi Vd. tussim et (ad seqq. relatum) D cum U 506. sed exasperare Plinio idem est ac liberare asperitate: cfr. §§ 80. 97, ut scribendum sit XXII 100 aut exasperandis (vel asperatis: cfr. XXIX 106) aut potius exulceratis (cfr. XXII 136.XXVIII 189. Cels. IV 11) et XXXI 67 exulceret (cfr. XXIII 22).). bilem

[*](Diosc. I 176.)[*](Gargil. 199, 14. 15. Pl. iun. 11, 7. cfr. Marc. 1, 14. Pl. iun 38, 25. Gargil. 200, 1. 2. Marc. 16, 84. Pl. iun. 86, 10 Gargil. 200, 3–5. 5–9. Seren. 459.) Amygdalae amarae radicum decoctum cutem in facie[*](faciem E.) corrigit[*](colligit E.) coloremque hilariorem facit. nuces ipsae somnum[*](somnium E.) faciunt et aviditatem[*](ariditatem Fröhner mus. Rhen. 47, 294. sed cfr. Gargil. (an excidit ueneream ante urinam?).), urinam et menses cient. capitis dolori[*](dolores d.) inlinuntur maximeque in febri; si ab ebrietate [*](dist.H.), in aceto et rosaceo et aquae sextario. sanguinem[*](et sanguinem Ev. a. D.) sistunt cum amylo et menta, lethargicis[*](lethargis Vf.) et comitialibus prosunt[*](dist. U 507 e Diosc. cfr. Gargil.) capite peruncto, epinyctidas sanant e vino vetere[*](uetera fS.), ulcera putrescentia, canum morsus cum melle et furfures ex facie ante fotu praeparata, item iocineris et renium dolores ex aqua potae, set saepe et[*](set saepe et ego. et saepe et (ex Ev) ll. v.(ex in hac dictione non usitatum. an vero scribendum aut sumptae? cfr. XXVI 55.) ecligmate[*](ecligmate v. eligmata ll.) cum resina terebinthina[*](terebentina V.)[*](punctum tolli voluit Val. Rose cum Gargil., sed cfr. Diosc.).[*](Gargil. 200, 10. 11. 199, 10. 11. 12–14. 201, 17. 199, 6. (201, 12).) calculosis[*](cauculosis E.) et difficili urinae in passo et ad purgandam cutem in aqua mulsa tritae sunt efficaces. prosunt ecligmate[*](eligmate Vd.)cum lacte[*](cum lacte ego e Diosc. om. ll.v.) iocineri[*](iocineris V.), tussi et colo cum elelisphaco[*](elelispaco Vd.)[*](dist. ego e Diosc. et Gargil.) modice addito e[*](e ego. cfr. § 153. et VdT. in Ev.) melle; sumitur nucis abellanae[*](auellanae dEv.a.S.)

[*](Pl. iun. 97, 7–9. cfr. Cels. III 24. IV 10.) Nucibus Graecis cum absinthi semrine ex aceto sumptis[*](sumtus V.) morbus regius sanari dicitur, isdem[*](isdem ED. iisd- S. item rv.) inlitis per se[*](per se si V.) vitia sedis et privatim condylomata, item tussis[*](tussi v.a.H.), sanguinis reiectio[*](reiectio EH. -oni B. relictio (reel- d)Vd. -to T. -tioni v (add. prodest).).

[*](Diosc. I 178. § 147 extr.: Seren. 1056. Pl. iun. 31, 10. Marc. 15, 32.) Nuces iuglandes Graeci a[*](a om.V.) capitis gravedine[*](grauedinem d.) appellavere . etenim arborum ipsarum foliorumque virus[*](uirus VdTfS. -res Ev.) in cerebrum penetrat[*](penetrant Ev.a.S.). hoc minore[*](minorem E.) tormento[*](tomento V1. nom- E. mom- v.a.H.), sed[*](sed ll. v. et H (D).) in cibis, nuclei faciunt. sunt autem recentes iucundiores; siccae unguinosiores[*](inuinosiores V. uino- dTv.a.B.) et stomacho inutiles, difficiles concoctu, capitis dolorem[*](dolores E.) inferentes, tussientibus inimicae, vomituris ieiunis[*](dist.B(J). cfr. Diosc.)[*](in ieiunis E.) aptae in[*](in B. om. ll.v(S).) tenesmo solo[*](colo JD.), trahunt enim pituitam. eaedem[*](eadem V.) praesumptae venena hebetant, item * adversantur cepis[*](aliis Diosc.) leniuntque earum[*](eorum d.) saporem.[*](Marc. 6, 3. 4, 51. Pl. iun. 86, 11. 77, 9 -11. 83, 5. Gargil. 205, 14. 15. cfr. Marc. 9, 89.) aurium inflammationi inponuntur, cum mellis exiguo et ruta mammis et luxatis, * anginae[*](anginae (ego. -nem V. -nam dv) cum ruta (-tae V) et oleo huc transposui ex v. 17, ubi post item habentVdv. om.E.) cum ruta et oleo*, cum cepa autem et sale et melle canis hominisque morsui[*](morsus Vd. (an ortum ex morsiuus pro morsibus?)). putamine nucis iuglandis dens cavus inuritur. putamen combustum tritumque in

[*](Diosc. I 179. Gargil. 201, 6—202, 4. (202, 15–19). Diosc. I 177. Gargil. 203, 2. (cfr. 203, 4 sqq.). Marc. 16, 99. (cfr. Diosc. I 145).) Nucis abellanae capitis dolorem faciunt et inflationem stomachi, corpori[*](corporis v.a.S.(D).) et[*](et dTfEv. et in VGron. etiam D.) pinguitudinis[*](pinguitudinis ego. -ni ll.v. -nem Gron.) conferunt plus quam sit[*](sit dTv. sunt V.om.ED.) verisimile. set[*](set ego. es V. est D cum U 508. haec d. hae TS. om.Ev.) tostae[*](tortae V.) et[*](et om.d.) destillationi medentur, tussique[*](tussique ego. -ssi quoque ll.v.) veteri tritae[*](tritae VdS. -tae et v. sumitae E.) in aqua mulsa potae; quidam adiciunt grana piperis, alii e passo bibunt.—Pistacia eosdem usus[*](usus et effectus v.a.D.) habent, quos nuclei pinei, praeterque ad[*](ad dEv. a V.) serpentium ictus, sive edantur sive bibantur.—Castaneae[*](castanea V.) vehementer sistunt stomachi et ventris fluctiones, alvum cient, sanguinem excreantibus prosunt, carnes alunt.

[*](Diosc. I 158. Gargil. 197, 9. 10. 197, 11–14 Diosc. I 172. 175.) Siliquae recentes, stomacho inutiles, alvum solvunt . eaedem[*](eadem V.) siccatae sistunt stomachoque utiliores fiunt, urinam cient. Syriacas in dolore stomachi ternas in aquae[*](aqua Vd.) sextariis[*](sextarios d.) decoquunt[*](decoquant V.) quidam ad dimidium eumque sucum[*]((sucum) per dies quinque continuos Gargil.) bibunt.—Sudor virgae corni[*](corni Ev. et (e T) cornu rT.) arboris, lamna[*](lamina dEv.a. S.) candente ferrea exceptus non contingente ligno, inlitaque inde ferrugo [*](perrugo V.) incipientes lichenas sanat.—Arbutus sive unedo[*](unede V. -done d.) fructum fert difficilem concoctioni et stomacho inutilem.

[*](Diosc. I 106.)[*](extr.: Marc. 1, 34.) Laurus excalfactoriam naturam habet et foliis et cortice et bacis; itaque[*](itaque v. cfr. Diosc.(ὅθεν). item- que ll.S.) decoctum ex his maximeque folis [*](maximeque foliis ego. -me foliisque Vd. -me (-me e v) foliis ES. (an excidit cortice ante foliisque?).), prodesse volvis et vesicis[*](uoluisse uesicis V.) convenit. inlita[*](illita v. inlata V. -tis d.) vero vesparum crabronumque et apium, item serpentium venenis resistunt[*](persistunt Vd.), maxime sepos[*](sepos (-pis v) dipsadis dTH. sepo id ips- V. se post ipsE.), dipsadis et viperae[*](uiprae V.). prosunt et mensibus feminarum cum oleo cocta, cum polenta autem, quae tenera sunt, trita ad[*](ad VEG. om.dv.) inflammationes[*](inflationes Ev.a.B.) oculorum, cum ruta[*](cumino dT.) testium, cum rosaceo capitis[*](ad capitis vet. Dal.) dolores[*](an dolori?) aut cum irino. quin et commanducata atque devorata per triduum terna liberant tussi, eadem suspiriis trita cum melle. cortex radicis cavendus[*](cauendis Vd1) gravidis. ipsa radix calculos rumpit, iocineri [*](tribus heminis d.) prodest III obolis in vino odorato pota[*](pota v. -tu ll.D.). folia potu[*](potu VED. -tae d. -ta v.) vomitiones movent. bacae menses trahunt adpositae tritae vel potae. tussim veterem et orthopnoean[*](orthopnoeam dBas. ortonoeant V. -opnoeam v.) sanant binae detracto[*](detractae V.) cortice in vino potae, si et febris sit, ex[*](sit ex dEv. silex V.) aqua

Maxime autem valet[*](ualet ego. cfr. § 158. et; Vd. ea ES. eius v(D).) aurus, quae[*](quae om.Vd.) tenuissima[*](tenuisse E. -iora v.a.S.) habet folia. bacae cum vino serpentibus et scorpionibus et araneis resistunt; ex oleo et aceto inlinuntur et lieni, iocineri [*](iocineris E.), gangraenis cum melle. et in fatigatione etiam aut perfrictione[*](prictiones V1. fri- V2.) suco eo perungui nitro adiecto prodest[*](prodes V1. prosunt V2.).[*](extr.: Pl. iun. 11, 8–10. Marc. 1, 50. (78).) sunt qui celeritati partus conferre multum[*](multum conferri (-rre v) Ev.a.S.) putent radicem[*](radicem dG. -ce rv.) acetabuli mensura in aqua[*](aqua dv. -uam r.) potam[*](pota v.a.G.), efficacius recentem quarn aridam. quidam[*](quidem V.) adversus scorpionum ictus x bacas[*](decem- ll.v.) dari iubent potui[*](potui dEv. -tu VD.), item et in remedio[*](an in remediū? cfr. XXV 145.) uvae iacentis quadrantem pondo bacarum foliorumve decoqui in aquae sextariis III[*](tribus ll.v.) ad tertias, eam calidam gargarizare et in capitis dolore inpari numero bacas cum oleo conterere et calfacere. [*](extr.: Marc. 27, 86.) —Laurus Delphicae[*](delficae V.) folia trita olfactaque[*](olfactaque Ev. quae r.) subinde pestilentiae contagia prohibent, tanto magis si et[*](si et VEv. si hae d.) urantur. oleum ex Delphica[*](delbica V. certa V.) ad cerata acopumque, ad perfrictiones[*](perfectiones V.)

[*](Diosc. 1 155.)[*](Pl. iun. 38, 27. Seren. 233. Menander: frg. com. Gr. IV p. 204. Pl. iun. 52, 7.) Myrtus sativa candida minus utilis[*](utilis TS. -le E. -lis est v. cfr. Diosc. inutilis Vd.) medicinae quam nigra[*](nigre d.). semen eius medetur sanguinem excreantibus, item contra fungos in vino potum. odorem oris commendat vel pridie commanducatum; ita[*](ita ego. itē ll.v. del. D cum vet. Dal. ideo coni. S.) apud Menandrum Synaristosae hoc edunt[*](aedunt V. edant d.). datur et dysintericis idem[*](item dT.om.Ev. a. S.) denarii pondere in vino. ulcera[*](uel cera V.) difficilia in extremitatibus corporis sanat cum vino subfervefactum.[*](Pl. iun. 92, 21. 48, 3.) inponitur lippitudini cum polenta et cardiacis in mamma sinistra et contra scorpionis ictum in mero et ad[*](meto et ad V. meteta d.) vesicae[*](uuae siccae d.) vitia, capitis dolores[*](dolore Vd.), aegilopas[*](et aegilopas Ev. a. S.), antequam suppurent[*](supurent V.), item tumoribus, exemptisque [*](ex- enntisque Vd.) nucleis in vino vetere tritum eruptionibus[*](eruptionibus Ev. -nis r. -ni S.) pituitae.

[*](Diosc. I 156. (155).) Myrtidanum diximus quomodo fieret. vulvae prodest adpositu[*](appositum v.a.H. an -itu et?), fotu et inlitu[*](inlito V.), myrto[*](myrto ego e Diosc. multo (ortum e murto) dEv. -tu V.) efficacius et cortice[*](14,104) et folio et semine. exprimitur et foliis sucus, mollissimis in pila tusis, adfuso paulatim vino austero, alias aqua[*](an statim? cfr. Diosc.) caelesti, atque etiam expresso utuntur ad oris, sedis[*](sedis VdS. -isque Ev(D).) ulcera, vulvae et ventris, capillorum nigritiam, alarum[*](alarum VS coll. Diosc. mal- Ev. mamill- dT.) perfusiones , purgationes lentiginum et ubi constringendum aliquid[*](an sit?) est.

[*](Diosc. IV 144.) Myrtus silvestris sive oxymyrsine sive chamaemyrsine bacis rubentibus et brevitate a[*](a om.VS.) sativa distat. radix eius in honore est, decocta vino ad renium dolores pota[*](potu VdD.) et difficili urinae praecipueque crassae et graveolenti[*](graue olentum V.), morbo regio et vulvarum purgationi trita cum vino; cauliculi quoque incipientes asparagorum modo in cibo sumpti[*](sumptis Vd.) et in[*](in om.d.) cinere cocti[*](coctis d.).[*](Seren. 596.) semen cum vino potum aut oleo et aceto calculos frangit, item in aceto et rosaceo tritum capitis dolores[*](dolorem d.) sedat et potum morbum[*](post morbum cetera usque ad XXIV 7 uel sucus decocti desunt inE.) regium. Castor oxymyrsinen[*](lac. ego indicavi; excidit ramulis vel cauliculis.) myrti.... foliisque[*](foliisque Vdxa. -liis v.) acutis[*](cutis a.), ex qua fiunt ruri scopae[*](ruri scopae av. ruris (tu- x) copiae rx.), ruscum vocavit, ad eosdem usus.

Et hactenus habent se medicinae urbanarum arborum; transeamus ad silvestres.