Naturalis Historia

Pliny, the Elder

Pliny, the Elder, creator; Mayhoff, Karl Friedrich Theodor, 1841-1914, editor

[*](Diosc. IV 72. (Th. H. IX 11, 5). 73.) Trychno[*](trychnofB (H). -ne VRVerc. tricnum dT. Arycnū x. strychne v. a. B. -no C.), quam quidam strychnon[*](strychnon fv(H). Strycnum dTx. sthrynum V. strhyinum R. trychnon C.) scripsere, utinam nec[*](ne J e coni. S.) coronarii[*](coronariis Vdx.) in Aegypto uterentur, quos invitat hederae foliorum[*](foliorum ll. v (Brot.). forum C e coni. B.) similitudo in duobus eius generibus, quorum alterum, cui acini coccini[*](coccinei Vv. a. S.), granosi[*](granos R.) in[*](in dTxBrot. om. rv.) folliculis[*](folliculi Rv. a. Brot.), halicacabon [*](halicacabon dS. -bum v. alii caccabon (caca- x. -bum R)r.) vocant, alii callion, nostri autem vesicariam, quoniam vesicae et calculis prosit. frutex est surculosus verius

quam herba, folliculis magnis latisque[*](latisque v. lacisque R. laxisque r.) et turbinatis[*](turbitatis R.) grandi[*](grandi v. -dis R. drachmis (-gmis x)r.) intus acino, qui maturescit Novembri mense.[*](Diosc. IV 71. (Th. H. VII 15, 4. IX 11, 5). 74.) tertio folia sunt ocimi, minime diligenter demonstrando remedia, non venena, tractantibus, quippe insaniam facit parvo quoque suco[*](an suci?). quamquam et Graeci auctores in iocum vertere. drachmae enim pondere lusum furoris[*](furoris ego. pudoris df1Rv. om.rTf2.) gigni dixerunt, species vanas[*](uarias x.an recte?) imaginesque conspicuas obversari[*](obseruariVx.) demonstrantes ; duplicatum[*](duplicari R.) hunc modum legitimam insaniam facere ; quidquid vero adiciatur ponderi, repraesentari[*](repraesentare dTx.) mortem .[*](Diosc. IV 75. 74. Th. H. IX 11, 6.) hoc est venenum, quod innocentissimi[*](inno centissimum x.) auctores simpliciter dorycnion appellavere ab eo, quod cuspides in proeliis tinguerentur illo passim nascente. qui[*](qui B. quo ll. v.) parcius[*](partius x. opertius J.) insectabantur[*](insectabantur Gronov. (H). inspect- VdTx. spect- Rv.spectauerant B.), manicon nominavere[*](magni (magi v) cognominauere Rv. a. B.); qui nequiter occultabant , erythron aut neurada[*](neurada VfH. neruada dx. nexuada T. neurata R. -rita v.rida G.)aut,[*](aut ut J e coni. S. ut ll. v.) ut nonnulli, perisson[*](perisson ne B e Theophr.sone VTxRv. -son in f. -son dH.), ne cavendi quidem[*](quidem Vv. quid estR.om.dTfxH.) causa curiosius dicendum.[*](Diosc. IV 73. Th. H. VII 7, 2.) quin et alterum genus, quod halicacabon[*](halicacabon v. alii cacabon (cacc-Vd) ll.) vocant, soporiferum est atque etiam opio[*](copio R.) velocius ad mortem, ab aliis morion, ab aliis moly[*](moly v. moti VxR. mothi d.) appellatum, laudatum vero a Diocle[*](a dioded Bas. adnocle x. ad loclem V. ad locre R. a locro v.) et Euenore[*](euenore a dxBas. -nore VH. fruenda R. ad fruendum et v.), a Timaristo quidem[*](qui dam R. quod ē x.) etiam carmine. mira[*](minora (-rem v) obliuionem Rv. a. Bas.) oblivione innocentia e[*](innocentiae Bas. -tia dxR. minus nocentia V. in- ducentes v. 19—p. 438, 1 dist. ego.)—quippe praesentaneum remedium ad dentium

mobiles firmandos, si colluerentur[*](siccoluerunt R.) halicacabo[*](halicacabo in P. -bo v. a. H. hauec- cabon V. alii (ali- T) cacabon r.)in vino—[*](uino ll. P. uni v. a. H.) exceptionem addidere, ne diutius id[*](id Vdxv. sit R.) fieret; delirationem[*](delirationi R.) enim[*](dist. ego.) gigni. non[*](non ego. eoll. J. en H cum Gron. eo nec v. (eodem S).) demonstranda[*](dem monstrandadTx. monstr- S. demonstrando D cum U 471.) remedia, quorum medicina maioris mali periculum adferat: commendetur[*](commen detur dTxU 472. -datur r v. a. D. o) ergo[*](ergo ll. H. et Bas. enim v.) in cibis tertium[*](dist. U l. l.) genus[*](an primum genus? cfr. Diosc.) licet ac[*](ac U l. l.a R. autem S. om. rv.) praeferatur hortensiis[*](hortensiis S cum Gronovio. -sis VTRv (D). -sium dxH.) saporibus et nil[*](nihil dT.) sit corporis malorum, cui non salutares trychnos Xenocrates praedicet; non tamen auxilia earum[*](earum ego. eorum ll. v.) tanti sunt, ut ideo plura[*](ideo plura coni. Dal. id pletura VdTfx. id pituraR. uel profutura v.a.S. laesura J cum P.) nos[*](nos VdTfxJ. non Rv. del. Bas.) de iis commemorare fas[*](nefas v. a. Bas.) putem, praesertim tanta copia innoxiorum medicaminum.[*](Diosc. IV 73. 74.) halicacabi radicem bibunt qui vaticinari[*](uaticinari VS (cum Salm.).nare dTx. -nandi Rv.) gallantesque[*](gallantesque Salm. (U 472). -tes quo ll. callentes quod (que S) v. a. D.) vere[*](uere ll. S. furere v.) ad confirmandas superstitiones aspici[*](aspicere (om. se) R.) se volunt. remedio est— id enim libentius rettulerim—aqua copiosa mulsa calida potu[*](potui R. potui data v. a. S.). nec illud praeteribo, aspidum naturae halicacabum in tantum adversam[*](aduersa VR.), ut radice eius propius admota soporetur [*](saporetur d. uap- x.) illa sopore[*](sapore dx.) enecans vis earum. ergo trita ex oleo percussis auxiliatur.

[*](Th. H. VII 7, 2. Nicand. ther. 626. Diosc. II 209.) Corchorum Alexandrini cibi herba[*](herba om.dTx.) est convolutis foliis ad similitudinem mori[*](mori v. muri d. -ris r.), praecordiis, ut[*](ut Rv. om. r.) ferunt, utilis[*](utilem xT.) alopeciisque[*](alopeciisque v. -pacisque R. -peciis x. -piciis r.) et lentigini. boum quoque scabiem celerrime

sanari ea invenio[*](inuenio v. -ento ll.), apud Nicandrum quidem et serpentium morsus, antequam floreat.[*](floreat v. -ret ll. S.)

[*](Diosc. III 97.) Nec de cneco[*](cnecodS. cnico Vv. eneco x. gneco R.) sive atractylide verbosius dici par esset, Aegyptia herba[*](aegyptiam herbam d Tx.), ni[*](ni om.xT. est et v. a. G.) magnum contra venenata animalia praeberet[*](praebere xT. -bet v. a. G.) auxilium, item adversus fungos. constat a scorpione percussos, quamdiu teneant eam herbam[*](eam herbam Rv.), non sentire cruciatum.

Et pesolutam[*](pesolutam S (coll. ind.)-ta Vdx.persoluta R. -tam v.) Aegyptus in hortis serit, coronarum gratia. duo genera eius: femina ac mas; utraque subdita venerem inhiberi, virorum maxime, tradunt.

[*](Pl. iun. p. 9, 13–16.) Et quoniam in mensuris quoque ac ponderibus crebro Graecis nominibus utendum est, interpretationem eorum semel hoc in loco ponemus: drachma Attica—fere[*](uere R.) enim Attica observatione medici utuntur— denarii argentei habet pondus, eademque vi obolos pondere efficit, obolus x chalcos. cyathus pendet[*](pende R.) per se[*](per seom.V1dTxH.) drachmas x; cum acetabuli[*](acetabulis R.) mensura dicitur, significat heminae[*](emine x. minae R.) quartam, id est drachmas xv. mna, quam[*](omnia quam R.) nostri minam vocant, pendet[*](uocant pendet dv. uocant pendentVx. pendent uocant R.) drachmas Atticas C.

Implesse poterant miraculum sui natura atque tellus reputantium[*](reputanti J e coni. S.) vel prioris[*](uel prioris tantum om.VTx.) tantum voluminis dotes totque genera herbarum utilitatibus hominum aut voluptatibus genita[*](genitas et Vx.). sed quanto plura restant quantoque mirabiliora inventu! illa[*](illarum D e coni. Strackii.) enim maiore[*](maiore inVG. -orem R. -ore rv.) in parte cibi[*](cibi parte R.) aut odoris decorisve [*](ucterisue R.) commendatio ad numerosa experimenta[*](expedimenta Vx.) duxit; reliquarum potentia adprobat[*](adprobant (app- x) dx.), nihil ab rerum natura sine aliqua occultiore causa gigni.

[*](Caesar b. Gall. V 14, 2. Pompon. Mela III 6, 5.) Equidem[*](equidem Rxv. et quidem r.) et formae gratia ritusque perpetui in[*](ut in R.) corporibus suis aliquas exterarum gentium uti herbis quibusdam adverto animo[*](animum RG.). inlinunt[*](illiniunt x.) certe[*](se//tae R.) aliis[*](aliis dv. alias r.) aliae faciem in populis barbarorum feminae; maresque etiam apud Dacos [*]( dist. ego.) et Sarmatas corpora sua inscribunt[*](scribunt dx.). simili[*](simili (sc. herba) ego. -lis ll. S. -le v.) plantagini —glastum in Gallia vocatur[*](uocaturll. v. (J). -tur quo B.)—Britannorum coniuges nurusque toto corpore oblitae quibusdam in sacris nudae[*](et nudae RG.) incedunt, Aethiopum colorem[*](colore R.) imitantes.

iam vero infici vestes scimus admirabili fuco, atque, ut sileamus[*](taceamus dTx.) Galatiae, Africae, Lusitaniae grani[*](grani vet. Dal. -nis VdRv.om.x. e granis D e coni. S. granum (cocci) Salm.) coccum imperatoriis[*](imperatoris VxDal.) dicatum paludamentis, transalpina Gallia herbis Tyria[*](tyria dTfxBrot. -10 r. -ium v.) atque

conchylia[*](concilia Vx. conchylium v. a. Brot.) tinguit et[*](et om.Rv. a. S.) omnes alios colores. nec quaerit in profundis murices seque obiciendo[*](obiiciendos R. obiciendam x.) escam, dum praeripit[*](praerupit R.), beluis marinis[*](marinis Rv. maris rS.) intacta etiam ancoris scrutatur vada, ut inveniat per quod facilius matrona adultero placeat, corruptor [*](corrupto Vdx.) insidietur nuptae[*](subte (pro nuptae)R.): stans et in sicco carpit[*](capit R.), quo frugem[*](frugem S. -ge ll. -ges H. -gi v.) modo[*](mundos B.). sed culpant[*](sed culpant RS. sed culpa non rH. exculpat v.) ablui[*](abluit usum x. his G. usu v.) usu; alioqui[*](alioquin dTx.) fulgentius instrui poterat luxuria, certe innocentius.

Non est[*](non est om.R v. a. Bas.) nunc propositum ista consectari, nec committemus[*](committemus Bas. omitt- ll. v. (Brot.) de mendo cfr. p. 196, 9.), ut subiciendo viliora[*](uiliora T. utiliora (-ria V) ll. v. tutiora Hcum Gronovio. olitoria J.) luxuriam utilitate[*](utilitate G. uilitate ll. v. (H).) circumscribamus , dicturi et alias[*](aliax.) herbis tingui parietes nec pingi[*](parietes nec pingi lapide ego coll. XXXV 117. 118 et 3.lapides parietes (et add.x. -ete R) nec pingi (pingendi dx) ll.lapides parietesque (-etes S) pingi Bas. pingi del. v.) lapide. nec tinguendi[*](nec tingendi nec pingendi v. a. Bas.) tamen rationem omisissemus[*](omisimus R.), si umquam ea[*](ea VRv.et d.om.x.) liberalium artium fuisset.[*](cfr. Plin. XXV 105. Festus p. 321. Isidor. 17, 9.) interim fortius agetur, auctoritasque, quanta debet, etiam[*](etiam Rv. nam r.) surdis, hoc est ignobilibus [*](ignobilius V.hoc est ignobilibus glossema esse dixit Gronov. (J). cfr. § 14.), herbis perhibebitur, siquidem auctores imperii Romani conditoresque immensum quiddam et hinc[*](hinc v. hic ll.) sumpsere, quoniam non aliunde sagmina in remediis publicis fuere et in sacris legationibusque[*](legationibus quae Vx.) verbenae[*](uerbene x. herb- V. uerbere R.). certe utroque[*](utraque Vdx.) nomine idem[*](area vet. Dal.) significatur, hoc est gramen ex arce cum sua terra evolsum, ac semper e legatis[*](et legati Rv. a. H.), cum ad hostes clarigatumque mitterentur, id est res[*](eft res v. ei fores Vdx. res R.) raptas dare repetitum, unus utique verbenarius vocabatur.

[*](cfr. Plin. XVI 9. 7.. Festus p. 190 (Paulus p. 191).) Corona quidem[*](an in delendum?) nulla fuit graminea nobilior in maiestate populi terrarum principis[*](terrarumque principiis VxR.) praemiisque[*](prae miisque Rv. praemissa (prem- x) ut r. an praemiis quoque (ut iungantur populi praemiis quoque gloriae terrarum principis)? cfr. X VI 10 extr.) gloriae. gemmatae[*](geminatae x.) et aureae[*](aurae R.), vallares, murales[*](murales om.R.), rostratae, civicae, triumphales post hanc fuere suntque cunctae magno[*](magno om.xT.) intervallo magnaque[*](magna x.) differentia. ceteras omnes singuli, et duces ipsi[*](ipsi duces dx.) imperatoresque, militibus aut aliquando collegis[*](collegis VxS. -giis rv.) dedere, decrevit in triumphis senatus cura belli solutus et populus otiosus,

graminea[*](graminea G. -neam ll. v.) numquam nisi in desperatione suprema contigit, nulli nisi ab universo exercitu servato[*](ser uata (seua- x)Vdx.) decreta. ceteras imperatores dedere, hanc solam miles imperatori. eadem[*](eademque x.) vocatur obsidionalis[*](uocatus obsidione malis dx.) liberatis[*](liberatus R. liberatis obsidione om.x.) obsidione abominandoque exitu totis[*](exitu totis VdTfxS. exitiitos R. exitio totis v.) castris. quod si civicae honos uno aliquo ac[*](ac om.dx.) vel humillimo cive servato praeclarus [*](praecerus R.) sacerque habetur, quid tandem existimari debet unius virtute[*](uirtute Vdxv. sunt ute R.) servatus universus exercitus? dabatur haec viridi[*](uiridiVv. -dis rf.) e[*](e dTxv.om. r.) gramine[*](gramina R.) decerpto[*](decrepto x.decerto x.) inde, ubi obsessos[*](obsessus dx.) servasset aliquis. namque summum apud antiquos signum victoriae erat herbam porrigere victos, hoc est terra et altrice ipsa humo et humatione[*](humanitione Vdx.) etiam cedere, quem morem etiam nunc durare apud Germanos scio.

[*](cfr. Plin. VII 101. XVI 14. Festus p. 190. Livius VII 37, 1–3. Valer. Max. I 7, 3.) Donatus est ea L. Siccius Dentatus semel, cum civicas quattuordecim meruisset[*](meruisse V. 22. p. 443, 1 centiens uiciens ego coll. VII 101 et Festo. cxx xR. +++ V. cxx proeliis d(?)v.) depugnassetque centiens

viciens semper victor. tanto rarius est servatorem unum a servatis donari. quidam imperatores et saepius donati sunt, veluti P.[*](P. om.Vdx.) Decius[*](decius unus dx. decumus V. Decius primus v. a. B.) Mus tribunus militum ab[*](una ab vet. Dal.) exercitu[*](ercitu R.), altera[*](alter R.) ab his, qui in praesidio obsessi fuerant, quanta esset eius honoris auctoritas, confessus religione, siquidem donatus bovem album[*](bobem albus V.) Marti inmolavit et centum fulvos, qui ei[*](eis x. et R.) virtutis causa dati fuerant simul[*](simul obressis R.) ab obsessis. hic Decius[*](decimus Vdx.) postea se consul Imperioso[*](imperioso G. —rio ll. v.) conlega pro victoria devovit. [*](Livius XXII 30, 2.)data est et a senatu populoque Romano, qua claritate nihil equidem in rebus humanis sublimius duco, Fabio illi, qui rem omnem Romanam[*](humanam x.) restituit non pugnando; nec data, cum magistrum equitum exercitumque[*](et exercitum Rv.) eius servasset ,—tune satius fuit nomine novo[*](noua R.) coronari appellatum patrem ab his, quos servaverat,—sed quo[*](sed quod dx.) dictum est consensu honoratus est Hannibale Italia pulso, quae corona adhuc sola ipsius imperii manibus[*](manibus Vv. manus R. manu dTx.) inposita est et[*](et om.Vdx.), quod peculiare ei est, sola a tota Italia data.