Naturalis Historia

Pliny, the Elder

Pliny, the Elder, creator; Mayhoff, Karl Friedrich Theodor, 1841-1914, editor

[*](Diosc. I 80. Isid. XVII 8, 6.— (10) Ps-Arrian. per. m. Erythr. 37 extr.) Vicina est Bactriana[*](bactriana Mv (D). -nae Fa. -ne ES), in qua[*](uicina—qua b (post duab.) om. Rs) bdellium[*](bdelium M. bidell- F) laudatissimum [*](laudatissimum (-ma Rs) MRsJ. nominat- rv). arbor nigra[*](nigra M. -ra est RsVen. (S). est nigra rv (HD)), magnitudine oleae, folio roboris, fructu caprifici[*](caprificis FEa). ipsi[*](ipsa M1. -sis F.om.Eava.S) natura quae[*](naturaque RsFva.S) cummi. alii brochon appellant[*](brochon appellant alii om.M)[*](brochon Rs 2v. -cchon Rs 1. -con F. prochon a. -con Ez. (blochon Diosc.)), alii malacham[*](malachan Rs. -chram va. H) , alii maldacon[*](madelcon Diosc.), nigrum vero et in offas convolutum[*](conuo- luto M) hadrobolon[*](adrobolo Rs. hadrobolum Eva.Bas.). esse autem debet tralucidae[*](translucidae E2. -dum va.s) simile cerae, odoratum et, cum frietur[*](frietur MRsS. -ictur D1F1. -icetur F2. -icatur rv), pingue, gustu amarum citra acorem. in sacris vino perfusum odoratius. nascitur et in Arabia Indiaque et Media ac Babylone. aliqui peraticum vocant ex Media[*](per (. . r M) media MRs. per Mediam SJ) advectum. fragilius[*](fra- gilius MRsS. facil- rv (alac.)) hoc et crustosius amariusque[*](que-13 umidius om.F1Eva.G), at Indicum umidius et cumminosum[*](gumminosum MF2Brot. -narum Rs. -mmosum v). adulteratur amygdala nuce, cetera eius genera cortice et scordasti[*](scordasti MRsv. scorti r)—ita vocatur arbor aemulo[*](emula F2va.G(S)) cummi[*](& F2 commi F1E1 (alac.) .um. M. gummi E2va.S. gommis F2) —, sed deprehenduntur[*](de- prehendunt RsS. depraenduntur FE) semel quod[*](semel quot M. quod (et add.F2) semel RsF2v. quod esse mel r) dixisse et in ceteros[*](ceteras Ea) odores satis[*](satis est MD. sed cfr. XIII 31. VII 32. XVIII 36. (XXIII 39)) sit, odore, colore, pondere, gustu, igne[*](igni Rs). Bactrio[*](bractrio F1. Bactriano va.s) nitor siccus[*](sucus Rs. sicus F1. secus F2. suus P) multique candidi ungues, praeterea

suum pondus, quo[*](quo MJ. quod rv) gravius esse aut levius non debeat. pretium sincero in libras $X$ III.[*](III MRsS. terni rG. tantum v)

[*](Th. IV 7, 5. 6. C II 5, 2. Aristobul. ap. Arr. anab. VI 22, 6. 7. (Megasth. ap. Antig. Car. 132 (147). Plut. qu. nat. I 911d).) Gentes[*](dist. ego) supra dictas Persis attingit. Rubro mari, quod ibi Persicum[*](an Persicum sinum? cfr. 13) vocavimus, longe in terrain[*](terrain MJ. -rra rv) aestus[*](aestuus FaD. -tiiuus E) agente[*](agents F2),[*](6,108) mira arborum natura. namque erosae[*](aerosae F2Dal. (errore). -ssae F1Ea) sale, invectis[*](inuictisque (om. ectis derel) M) derelictisque similes, sicco litore radicibus nudis polyporum modo amplexae steriles arenas spectantur. eaedem[*](aeaedem M1F. ead- Ea) mari adveniente fluctibus pulsatae resistunt inmobiles; quin et pleno aestu operiuntur totae, adparetque rerum argumentis asperitate aquarum illas ali[*](illas ali MD2av. milla salus Rs. illa soli r). magnitudo miranda est, species similis unedoni[*](unedonlis Fva.H. unde donis Ea), pomum amygdalis extra, intus contortis nucleis.

[*](Th. IV 7, 7. Herod. III 106 extr. Strabo XV 694 med. Nearch. ap. Arrian. h. Ind. 16, 1. (cfr. Pollux VII 75).) Tylos[*](tylo Rs. Hylos F1Ea) insula in eodem sinu est, repleta silvis qua spectat orientem quaque et ipsa aestu[*](quae. . . quaeque. . . aestuariis M) maris perfunditur [*](pro- funditur FEa). magnitudo singulis arboribus fici, flos suavitate[*](suauibatem (om. sqq. -16 asperitatem) Rs) inenarrabili , pomum lupino simile, propter asperitatem intactum omnibus animalibus, eiusdem insulae[*](an in insulae?) excelsiore[*](excelsiore v. -res Rs. -effiore r) suggestu lanigerae arbores, alio modo quam Serum: his folia infecunda, quae ni minora[*](quae nimiora Ea) essent, vitium poterant[*](pouerat Rs) videri. ferunt mali cotonei amplitudine cucurbitas, quae maturitate ruptae ostendunt lanuginis pilas, ex quibus vestes pretioso linteo faciunt.[*](cfr. Pl. XIX 14.)[*](Iuba fr. 58 Mü.—(4) Th. IV 7,8.)

arborem[*](arborem ego ex ind. -res ll. v) vocant gossypinum[*](gossypinum Rs (Min ind.) S. gossymp- r. -nos H. -ssampinum z. -nos v), fertiliore[*](feitilione F. -ores va. G)

etiam Tylo[*](tylo e E. tyle a. tylo in B. tylo uero v) minore, quae[*](quae om.Rs) distat X[*](XII. D Pl. VI 148) p. Iuba circa fruticem lanugines esse tradit[*](tradit Rs(?) v. om. r) linteaque ea Indicis praestantiora, Arabiae[*](quibus va. D) autem arborem[*](arborem D ex ind. -res ll. v), ex qua vestes faciant, cynas vocari, folio palmae simili. sic Indos[*](Indos et Arabes Sprengel p. 41) suae arbores vestiunt. in Tylis autem et alia arbor floret albae violae specie, sed magnitudine quadriplici[*](quadriplice RsS. -ruplici v (D). om. r), sine odore, quod miremur in eo tractu.[*](Th. ib. (C II 5, 5). Sol. 52, 49. August. CD XXI 5.) est et[*](et om.Rs) alia similis, foliosior tamen roseique floris[*](flores Rs), quem noctu conprimens aperire incipit solis exortu, meridie expandit; incolae dormire eum dicunt. fert eadem insula et palmas oleasque ac vites et cum reliquo pomorum genere ficos. nulli arborum folia ibi decidunt, rigaturque gelidis fontibus et imbres accipit.

[*](cfr. Th. IX 7, 3. —(17) Diosc. I 15. Ps-Arrian. per. M. Erythr. 39.) Vicina[*](uicinatis Rs. -na his rv(D). -nitas S)iis Arabia[*](ara- biae RsSJ) flagitat quandam[*](quando Rs) generum distinctionem , quoniam fructus[*](fructus Rs. -tus is (iis v) r D) constant[*](constant RsS. -at rv. cfr. ind.) radice, frutice, cortice, suco, lacrima, ligno, surculo, flore, folio, pomo.

radix et folium Indis in[*](in RsS. et r. est et z. est v) maximo[*](maxime Rs) pretio.

Radix costi gustu fervens, odore eximia[*](eximia Rs. -miae DF. -mio Eav), frutice alias inutili. primo statim introitu amnis Indi in Patale insula duo eius[*](eius RsD2d2S.D1F. /// d1. sunt. Est a. sunt eius (e//// E1) Ev) genera: nigrum et, quod melius, candicans. pretium in libras $X$ VS.[*](X. VS D. XVI. S Rs. XVI rv. X. V S)

[*](Diosc. I 6. (cfr. Aristobul. ap. Arr. anab. VI 22, 5. Isid. XVII 9, 3).) De folio nardi plura dici par est ut principali[*](prin- cipalis Ea) in unguentis. frutex est gravi et crassa radice, sed brevi ac

nigra fragilique, quamvis pingui, situm redolente, ut[*](ut RsE(?) v. aut DFaz) cypiros[*](cypiros J coll. § 43. XXI 115. 117. (κυπειρίζουσαDiosc.). cypiressum E1. cyper- E2. cupres- sum (-raessum D) r. -ssi v. cyperi B. (an cypiros, subaspero?)), aspero sapore, folio parvo densoque. cacumina in[*](in om.Ea) aristas se spargunt[*](aristas se spargunt v. -tas res par- cunt Rs. -tae spargunt D2. -te (-tę F) asperg- r); ideo gemina dote nardi spicas ac folia celebrant. alterum eius genus apud Gangen nascens damnatur in totum ozaenitidos[*](zenitidos Rs. ozaenitidis rva.s) nomine, virus redolens.[*](Diosc. I 6.) adulteratur et pseudonardo herba, quae ubique nascitur crassiore atque latiore folio et colore languido in candidum vergente, item sua radice permixta ponderis causa et cummi spumaque argenti aut[*](argentea ut Eaz. -tiaque aut Rs) stibi[*](stibio Rs (?) va. D. cfr. XXXIII 101) ac cypiro[*](ac cypiro H (J). -pirro E1. -pero F2E2zBrot. -paero D. -pearo F1. -paro Rs. ac cipro a.om. v) cypirive[*](cyperiue Eazva.J) cortice. sincerum quidem levitate deprehenditur et colore rufo odorisque suavitate et gustu maxime siccante os, sapore iucundo. pretium spicae in libras $X$ C. folii[*](foliiue Rs. -lia va. H) divisere annonam amplitudine[*](ampli- tudine FEaS (praem. ab v). -nem Rs. dist. S). hadrosphaerum[*](hadrosperum FEa) vocatur maioribus pilulis[*](pilulis (Salm. 754aD) S. pilus Rs. pipulis DF. pop- Ea. foliis zB. ficlis v) $X$ XXXX.[*](XXXX DFS. CXXXX Rs. L Ez. (alac.) X. L H. X. XXX B. XXX v)[*](: cfr. Ps-Arrian. ib. 65 (GGm I p. 304).) quod minore folio est, mesosphaerum[*](mesospherus Rs. messos- ferum F) appellatur; emitur $X$ LX. laudatissimum microsphaerum[*](microsferun FE) e minimis foliis[*](foliisRsS. -ium rv); pretium eius $X$ LXXV. odoris[*](odo- ris Rsv. -ibus r) gratia omnibus, maior recentibus. nardo colos, si inveteravit, nigriori melior[*](nigrior meliori Müller em. II p. 21).[*](Diosc. I 7. 10. cfr. Isid. ib.)[*]((2) Diosc. I 9 init.— (4) Diosc. I 7.) in nostro orbe proxime laudatur Syriacum, mox Gallicum, tertio loco[*](loco E2v. loci r) Creticum, quod aliqui[*](aliqui RsD2G. alii (allu F1) qui r. alii quidem v) agrion[*](agrion RsS. -ium Verc. acrion r) vocant, alii phun[*](phun RsJ. fun D2d. fu r. phu B. aliphum v), folio olusatri[*](olysatri E2. holis- Rs), caule cubitali[*](cubitale FE),

geniculato, in purpuram[*](purpuram coni. J. -ra ll. v. cfr. vol. I p. 536 ad II 89. an e purpura?) albicante, radice obliqua villosaque et imitante avium pedes. baccaris[*](baccharis L) vocatur nardum rusticum, de quo dicemus inter flores. sunt autem omnia ea herbae[*](21, 35) praeter Indicum. ex iis Gallicum et cum radice vellitur abluiturque vino. siccatur in umbra, alligatur fasciculis in charta, non multum ab Indico differens, Syriaco tamen levius[*](leuius Rsv. lenius r). pretium $X$ III. in his probatio una[*](pro- bationi una Fa), ne sint fragilia et arida potius quam[*](quaMRsE2v. que quam r) sicca folia. cum Gallico nardo semper nascitur herba quae hirculus vocatur a gravitate odoris et similitudine, qua[*](qua v. quam ll. cfr. VIII 58) maxime adulteratur. distat quod sine cauliculo est et[*](et (om. quod) RsSJ) quod minoribus foliis quodque radicis neque amarae neque odoratae.

[*](Diosc. I 9. cfr. Pl. XXI 30. Isid. XVII 9, 7.— (18) cfr. Pl. XXI 134.) Nardi vim[*](nardi uim Rsv. -diū F. -dum Eaz) habet et asarum, quod et ipsum aliqui silvestre nardum appellant. est autem[*](appellantes autem FE1a) hederae[*](edere FEa. -rae va.s) foliis, rotundioribus tantum mollioribusque[*](an minoribusque? cfr. Diosc. (n. luc. p. 19 n. 6)), flore purpureo, radice Gallici[*](galli Rs) nardi, semine[*](semine RsS. semen B. si- mile rv) acinosum[*](acinorum JD. cfr. n. luc. p. 18. (an acino fimili?)), saporis calidi ac vinosi[*](uinosi RsVerc. uen- rv), in montibus[*](montibus in FEava.S) umbrosis bis anno florens[*](florens RsS. -ent r. -et v). optimum in Ponto, proximum in Phrygia, tertium in Illyrico. foditur, cum folia amittere[*](amittere ego. mi- ll.v. cfr. vol. III p. 492 ad XVI 246) incipit, et in sole siccatur, celeriter situm[*](sucum Eaz) trahens ac senescens. inventa nuper et in Threcia[*](Threcia J. tre- D1F. trechia d. grecia Rs. tracia r. Thra- v) herba est cuius folia nihil ab Indico nardo distant.

[*](Diosc. I 14.) Amomi uva[*](Diosc. I 14.— (7) cfr. Verg. B 4, 25. ammomi iuba FEa) in usu est ex[*](ex coni. Dal. om. ll.v) Indica vite[*](a uite JD) labrusca, ut[*](aut ut J)

alii existimavere, frutice fortuoso[*](tortuoso ego coll. Diosc. et v. 9. m&uoso Rs. mirt- E. myrt- aG. mut- D1F. mont- D2dTJD. uenoso v), palmi altitudine, carpiturque cum radice, manipulatim[*](manu (-ni F) paulatim FEaz) leniter[*](eniter Rsv. leui- r) componitur, protinus fragile. laudatur quam maxime Punici mali foliis simile nec rugosis, colore rufo. secunda bonitas pallido; herbaceum [*](herbatium Fa. -tum E. -beceum Rs) peius, pessimumqucandidum, quod et vetustate evenit [*](euenit Rsv. -iet r). pretium uvae in libras $X$ LX, friato vero amomo $X$ XLIIX.[*](X. XLIIX (Salm.) H (D). X. XLII. DF. XX. LIIX Ead1. XXLIX Rs. X. XLIX S. XLIIX d2Tv) nascitur et in Armeniae parte quae[*](qua E. que F. (alac.)) vocatur Otene[*](otenae FE) et in Media et in Ponto. adulteratur foliis Punici[*](punici (sc. mali) ego. -cis ll. v. cfr. XXIII 109. 114) et cummi [*](cum in Ea) liquido, ut cohaereat convolvatque se in uvae modum. est et quae vocatur amornis, minus venosa atque durior ac minus odorata, quo[*](a quo Fa) apparet aut aliud esse aut colligi inmaturum .

[*](Diosc. I 5.) Simile his et nomine et frutice cardamomum, semine oblongo. metitur, eodem modo in[*](modo et in va.s) Arabia. quattuor eius[*](eius RsD2v. ē D1F. sunt Ea) genera: viridissimum ac pingue, acutis angulis contumax frianti[*](frianti Brot. fricant Rs. -nti rv)—hoc[*](quod (pro hoc) va.s) maxime laudatur—, proximum e[*](e RsBas. eu r. eius v) rufo candicans, tertium[*](tercius FEa) brevius atque nigrius, peius[*](nicarius peior FEa) tamen varium et facile tritu[*](ritum Rs) odorique parvi, qui vero[*](uero RsdS. -ros D1F. -rus D2EaG (D). [quod] uerius v. an in uero?) costo vicinus[*](uicinius va. G) esse debet. hoc et apud Medos nascitur. pretium optimi[*](optime Ea. -tume F) in libras $X$ III.[*](XIII S. XIII Rs. XII rv)

[*]((394, 1–8) Sol. 33, 5. 6.— Th. IX 4, 2. Diosc. I 81. cfr. Agatharch. M. Erythr. 97. 99. Diod. II 49, 1. III 46, 3. Strabo XVI 778. Pl. VI 154. 155. 161.) Cinnamomo proxima gentilitas erat, ni prius Arabiae

divitias indicari conveniret causasque quae cognomen illi felicis ac beatae dedere.

Principalia ergo in illa tus atque[*](atque ll.S. et v) murra[*](murra Rs. myrrae F. mirrę a. mirae E. myrrha v. (an murra. ē haec?)), haec et cum Trogodytis communis, tura praeter Arabiam nullis ac ne Arabiae quidem universae. in medio eius fere sunt Atramitae [*](atramitae E(?)v. astra- RsD2aD. stra- D1F.cfr. § 69. VI 155. Sol.), pagus Sabaeorum capite regni Sabota in monte excelso , a quo octo mansionibus distat regio eorum turifera[*](turiferus Rs) Sariba[*](sariba D2EaD. -bu D1F. arabiaRs 2e corr. Sol. saba Tv) appellata[*](appellatur FdTas); hoc significare Graeci mysterium dicunt. spectat ortus[*](spectat ortus D2G. -ta portus Rs. -tatur tuus (tus E. thus ad) r. -tans ortus v) solis aestivi, undique rupibus invia et a dextera [*](rupibus - dex- tera Rsv.om. r) mari[*](maris Eava.H) scopulis inaccesso[*](inaccessa va.H). id solum e rubro lacteum traditur.[*]((15).Th. IX 4, 2. 8.) silvarum longitude est schoeni[*](choeni FEa (passim). schoenorum va. H)XX, latitudo dimidium eius. schoenus patet Eratosthenis ratione stadia XL, hoc est p. V???, aliqui XXXII[*](XXII Rsva.G) stadia singulis schoenis dedere . attolluntur colles alti, decurruntque et in plana arbores sponte natae. terram argillosam esse convenit, raris fontibus ac nitrosis.[*]((19) Th. ib. 5.— (21) Sol. 33, 6. 7.) attingunt et Minaei[*](Minaei B. -nei D2d2. -nent Rs. minmei D1. minimei Fd1. -mey a. -me E. -niei v), pagus alius, per quos evehitur uno tramite angusto. hi primi[*](hi primum Rs. ipprimi F) commercium turis fecere maximeque exercent, a quibus et Minaeum dictum est. nec praeterea Arabum alii turis arborem vident , ac ne horum quidem omnes, feruntque[*](feceruntque r)III[*](IIIS. III Rs. om. r. MMM G. CCC v) non[*](nunc Rs) amplius esse familiarum quae[*](que FEa) ius[*](ius Ev. eius DFa. plus Rs. tus D) per successiones id sibi[*](id esse sibi RsS) vindicent [*](uim dicent Rs); sacros vocari ob id nec ullo congressu feminarum

funerumque, cum incidant[*](incidant Rsv. indicant r) eas arbores aut metant, pollui atque ita religionem mercis[*](religionem mercis RsS. -one (-onem D) merces rv (D)) augeri. quidam promiscuum tus[*](tus RsS. ius rv) iis[*](his FEa) populis esse tradunt in silvis, alii per vices annorum dividi.

Nec arboris ipsius quae sit facies constat. res in Arabia gessimus et Romana arma in magnam partem eius penetravere, Gaius etiam Caesar Augusti filius inde gloriam petiit[*](petit FE (alac.)), nec tamen ab ullo, quod equidem sciam, Latino arborum earum[*](earum DFEv (H). etiam RsL) tradita est facies.[*](Th. IX 4, 2. 7. 8.— Iuba fr. 51 Mü. Sol. 33, 8. Strabo XVI 782.) Graecorum exempla variant [*](ca- reant E): alii folio piri, minore dumtaxat et herbidi coloris[*](colores Rs), prodidere , alii lentisco similem subrutilo folio[*](folio ll. v (S). om. Dal.), quidam terebinthum esse, et hoc visum Antigono regi allato frutice. Iuba rex iis voluminibus, quae scripsit ad C[*](G. FE). Caesarem Augusti filium ardentem fama Arabiae, tradit contorti esse caudicis, ramis aceris maxime Pontici, sucum amygdalae modo emittere[*](emitteret Fda), talesque in Carmania apparere et in Aegypto satas[*](satas (D?) v. -ta ll) studio[*](stadio Fd1) Ptolemaeorum[*](ptolaemeorum FE1. ptolomae- E2ava.Verc. (D). cfr. § 76) regnantium.[*]((17) Ta. IX 4, 2 extr. 9.) cortice lauri esse constat; quidam[*](quidem a.ee qu- E1) et folium simile dixere: talis certe[*](certe talis Ea) fuit arbor Sardibus[*](Sardibus v. ardi- FE. arbi- a), nam et Aiae reges serendi curam habuerunt. qui mea aetate legati[*](legati v. laetica F. let- Ea) ex Arabia venerant[*](uenerunt v), omnia incertiora fecerunt, quod iure miremur, virgis etiam turis ad nos commeantibus, quibus credi potest matrem quoque teretem[*](teretem D2G (D). -te r. -te et zH. -te r. et v) enodi fruticare trunco.

[*]((1) Sol. 33, 8.— (4) Th. IX 4, 4.5.) Meti semel anno solebat minore occasione vendendi ; iam[*](iam D2v. uiam r) quaestus alteram vindemiam[*](uindemiam Verc. uid- D3. uiam rv) adfert. prior atque

naturalis vindemia circa canis ortum flagrantissimo aestu, incidentibus qua maxime videatur esse praegnas[*](praegnans E2va.J) tenuissimusque tendi cortex. laxatur hic plaga, non adimitur; inde prosilit spuma pinguis. haec concreta densatur, ubi loci natura poscat, tegete palmea excipiente, aliubi area circumpavita [*](circumpauita DFav. -imenta E). purius illo modo, sed hoc ponderosius. quod in arbore haesit[*](hęc sit E1a. hae//// F1), ferro depectitur, ideo corticosum. silva divisa certis portionibus mutua innocentia tuta est: nemo[*](nemo zS. neque DFE (alac.). neque ullus v. an nemoque?) saucias arbores custodit, nemo furatur alteri. at Hercules Alexandriae , ubi[*](ubi v. aubi FE) tura interpolantur, nulla satis custodit diligentia officinas. subligaria signantur opifici[*](opi- fici D2v. opici (-iti F1) r); persona additur capiti densusve reticulus; nudi emittuntur: tanto minus fidei apud nos poena[*](poena ll.v. poma D. penates Müller em. II p. 22) quam apud illos silvae habent![*]((18) Th. IX 4, 10. Iuba fr. (51a: deest FHG III p. 479).) autumno legitur ex[*](ex v. et ll. ab (Chiffl.) H) aestivo partu; hoc purissimum, candidum. secunda[*](secundum FE1a) vindemia est vere, ad eam hieme corticibus incisis. rufum hoc exit nec conparandum priori. illud carfiathum[*](carfiathum F2Ev (S). -tun F1a. carphi- Brot. -pheo- tum C), hoc dathiathum [*](dathiatum F1aH Brot.) vocant. creditur et novellae arboris candidius esse[*](esse ll. v (S). om. C), sed veteris odoratius[*](odoratius om.Fd1). quidam[*](quidem FEa) et in[*](in om.EaDal. (errore)) insulis melius putant, gigni, Iuba in insulis negat nasci.[*]((19. 20) Diosc. I 81 init. (cfr. Verg. B 8, 65).— (22. 23) Isid. XVII 8, 2.)[*]((1) Th. IX 4, 10.) quod ex eo rotunditate guttae pependit, masculum vocamus, cum alias non fere mas vocetur ubi non sit femina; religioni tributum, ne sexus alter usurparetur. masculum aliqui putant a specie testium[*](teftium v. tert- ll) dictum. praecipua autem gratia[*](gratia M. -tia ē rv) mammoso, cum haerente[*](mammo coherente M) lacrima priore consecuta[*](consecuto FE (alac.)) alia miscuit se[*](se om.M). singula

haec manum inplere solita invenio[*](inuio M), cum minore[*](minore Mv. inope r) deripiendi[*](diripiendi Eva.D) aviditate lentius nasci liceret.[*](Diosc. I 81 init. 83.— (5) Th. ib.— (6) Plut. apophth. 179f.) Graeci stagonian[*](stragonian M. strig- vc. B) et atomum tali modo appellant, minorem autem orobian[*](orobian MS. -am Fv (G). arabiam EB). micas concussu elisas mannam vocamus. etiamnum[*](etiannu F. -amnunc E2S) tamen inveniuntur guttae quae tertiam[*](certam (pro tertiam) M) partem mnae[*](mnae M. miruae rv. cfr. XXI 185. XXXV 107), hoc est XXVIII[*](XXVIII Esz (alac.) H. -VIIII DF. XXXIX v. XXXIII P) denariorum pondus, aequent. Alexandro Magno in pueritia sine parsimonia tura inerenti aris paedagogus Leonides dixerat, ut illo modo, cum devicisset turiferas gentes, supplicaret . at ille Arabiae[*](arabiae MEaD. -ia DFv. cfr. luc. p. 86) potitus ture onustam navem misit et[*](et MD. ei rv est MD.om. rv) exhortatus est, ut large deos adoraret[*](adoraret Eav. odor- DF. or- M).[*](cfr. Ps-Arrian. per. m. Erythr. 27.— (12–14) cfr. Th. IX 4, 6.) tus collectum[*](collectam E.1 -ta in E2) Sabotam[*](saboliam Mv (J). -ta (-tha a) r H) camelis convehitur, porta ad id una patente. degredi [*](digredi ava. Brot.) via capital[*](capitale va.s) reges[*](reges MD2J. leges rv) fecere[*](fere M). ibi decumas deo quem vocant [*](uocans F) Sabin[*](sabin Mv. ibi in r) mensura, non pondere, sacerdotes capiunt, nec ante mercari licet: inde inpensae publicae[*](publice FE) tolerantur; nam et benigne certo dierum[*](dierum MD. iterum rv. itinerum Ven. cfr. luc. p. 87) numero deus hospites pascit. evehi non potest nisi per Gebbanitas[*](gebbanitas v (D). cebba- DFa. geba- E2C. ceba- E1. cre- bia- M.cfr. §68. 69. 93. VI 153), itaque et horum regi penditur vectigal. caput eorum Thomna abest a Gaza[*](zaza F.de mendo cfr.V 65. 68. VI 144), nostri litoris in Iudaea oppido, |XXIIIII|[*](|XXIIII| ego.LXXIIII.L M. XXXXIIII r H. |XIIII| D.LXXXv).XXXVII[*](XXXVIIMv. -VI r.LXXXVIID. XXVII G) . D[*](D om. va.s) p., quod dividitur in mansiones camelorum LXV[*](LX M2. LXII va. H). sunt et quae sacerdotibus

dantur portiones scribisque regum certae. sed praeter hos et custodes satellitesque et ostiarii[*](hostiarii Eva. H. -trearii F) et ministri[*](ministeri F. -rii E) populantur.[*]((8) Diosc. I 81. Isid. XVII 8, 2.) iam quacumque iter est aliubi pro aqua, aliubi pro pabulo aut pro mansionibus variisque portoriis pendunt, ut sumptus in singulas[*](singulas MD. -los rv. cfr. VIII 67. XI 164) camelos $X$ DCLXXXVIII ad nostrum litus colligat, iterumque imperii nostri publicanis[*](publicanis D2v. -ans is (his E2d2) r) penditur. itaque optimi turis libra $X$ VI pretium habet[*](habet E2v. -ent r), secundi[*](secundi D2D. -da rv) $X$ V, tertii[*](tertii D2D. -tia v. ueriti (-tia D1) r) $X$ III. adulteratur[*](adul- terantur FE1a) apud nos resinae candidae gemma[*](gemmę Fa. -mme E1) perquam simili[*](simili v. -lis ll), sed deprehenditur quibus dictum est modis. probatur candore, amplitudine[*](amplitudine ll.v. an ac pinguedine?), fragilitate, carbone, ut statim ardeat, item ne dentem recipiat potiusque[*](potius quam v. cfr. n. luc. p. 40 n. 14) in micas[*](inimicas FE1a) frietur[*](frietur G. frige- D1FE1a. frice- D2d. fringitur E2. frangatur v).

[*](Diosc. I 77. Th. IX 4, 2. Sol. 33, 9. Diod. V 41, 6.) Murram[*](myrram FEadva.S (semper)) in isdem silvis permixta[*](permixta DFdG. -tam Eav (Brot.)) arbore[*](arbore F2dG. -rē rv (Brot.)) nasci tradidere aliqui, plures separatim, quippe multis locis[*](in locis va.s) Arabiae gignitur, ut apparebit in generibus. convehitur et ex[*](69 sq.) insulis[*](insulis G. iluis E1. siluis rv (D)) laudata, petuntque eam etiam ad Trogodytas Sabaei transitu maris. sativa quoque provenit[*](peruenit E), multum silvestri praelata. gaudet rastris atque ablaqueationibus, melior radice refrigerata.

[*](Th. IX 4, 3.7.8. Iuba fr. 50 Mü. So.33, 10.) Arbori altitudo ad quinque cubita, nec sine spina, caudice duro et intorto, crassiore[*](cruris coni. Dal. e Th. (ἤ κνημοπαχές)) quam turis, et ab radice etiam quam reliqua sui parte. corticem levem similemque

unedoni scabrum alii spinosumque dixere, folium olivae[*](oliuę av. obl- E. ///oliue F. (πτελέᾳ, non ἐλαίᾳ)), verum crispius et aculeatum, Iuba olusatri. aliqui similem iunipero, scabriorem tantum spinisque horridam, folio rotundiore [*](rotundiore v (J). -rem ll .S), sed sapore iuniperi. nec non[*](nec non — 7 ualent om.a) fuere qui e turis arbore[*](e turis arbore v. et ruris arborem ll) utrumque nasci mentirentur.

[*]((6–8) Diod. V 41, 6. Th. IX 4, 10. Diosc. I 77. Athen. XV 6880. Suid. s. v. σκακτή. Sol. 33, 9.) Inciduntur bis[*](binis E2) et ipsae isdemque[*](ipsae iisdemque v. -sas (-sae E2) denique ll) temporibus, sed a radice usque ad ramos[*](ramos v. ramum D2. ram D1F. aram E.an ramorum?) qui valent. sudant autem sponte prius quam incidantur[*](incidatur Fd) sta;cte[*](stacte E1adD (cfr. Fels p. 65). -tē DF. -tę E2. -ten v) dicta[*](dicta E2va.D), cui nulla praefertur. ab hac sativa[*](satiua v. stat- FE. stact- a) et in silvestri quoque melior aestiva. non dant ex murra portiones deo, quoniam et apud alios nascitur; regi tamen Gebbanitarum[*](gebba- nitarum Eadv (D). gaebba- DF. geba- C (item infra). cfr. § 63) quartas partes eius pendunt. cetero passim a vulgo coemptam in folles conferciunt[*](confertiunt FE. ccnuert- a. confarciunt va. H), nostrique unguentarii digerunt[*](dge- runt E1. id ger- E2a) haud difficulter odoris atque pinguedinis argumentis.

[*](Diosc. I 77.— (16) Ps-Arrian. par. M. Erythr. 24 extr.)

Genera complura: Trogodytica silvestrium prima, sequens[*](Erythraea sequens et va. G) Minaea[*](Mi- naea B. -nea D3. in eaom. v), in qua[*](in qua. G. in aqua (qua B) stactea v et om. SJ) et Atramitica[*](astramitica ll. D. cfr. § 52) est et Gebbanitica[*](et gebba- nitica av (J). et gaebb- r. om. G) et Ausaritis[*](austaritis E. auser- (ausir- C) va. Bas.) Gebbanitarum[*](gaebbanitarum ll) regno, tertia Dianitis, quarta collaticia [*](Caucalitia coni. He Diosc.), quinta Sambracena[*](sambracena E2S. semb- rv. cfr. infra et VI 78) a civitate regni Sabaeorum mari proxinia, sexta quam Dusaritim[*](Dusaritim Bas. cfr. Steph. Byz. s. v.δουσαρήet Hesych. dusyr- DF. syr- a. dusir- EJ. durisitin v) vocant. est et candida uno

tantum loco, quae in Mesalum[*](Messalum va. D. cfr. VI 158) oppidum confertur. probatur Trogodytica[*](tro- godytica v. -cę ll)[*](om.a) pinguedine[*](pinguedine v(Brot.). -nis Ez.—uidinis DF. -uitudine G) et quod aspectu aridior est[*](est E1v (D). & F.del.E2S. om.Dd) sordidaque ac barbara, sed acrior ceteris. Sambracena praedicta[*](prae- dicta ego. -dictis ll. -dicatur D. -dictis caret uitiis D3v.om.z) ante alias hilaris, sed viribus tenuis.[*]((5–8) Diosc. I 77 med.) in plenum autem probatio [*](probationem (om. est) Fd) est minutis glaebis nec rotundis, in concretu albicantis suci et tabescentis[*](tabescentis D2v. taue- E1. -nte E2. auescentes D1F) utque[*](utique E2Ven.) fracta[*](confracta zva.G) candidos ungues habeat, gustu leniter amara. secunda bonitas intus variae[*](uariae DFG. -ie d. -ia Ev); pessima quae[*](quae v (D). que DFd.om.EG) intus nigra, peior, si etiam foris. pretia ex occasione ementium varia: stactae a[*](a X. III ad X. L S. a XIII ad XL ll. H. uero a VI ad L v) $X$ III ad[*](ad XVI va.s) $X$ L, sativae summum $X$ XI, Erythraeae XVI—hanc[*](hanc E2v. hac FE1) volunt Arabicam intellegi —, Trogodyticae nucleo XVI S[*](XVI S, ei S. XVI. sei Ed. XIV sei DF. XIII eius B. XIII seiae v), ei vero quam odorariam vocant XII.[*](XII D2in ras. D. XIIII rv. (an XVII?))[*]((12) Diosc. ib. ante med.) adulteratur lentisci[*](lentici FE1a) glaebis et cummi[*](cummitem FE1. cumi- a), item cucumeris suco amaritudinis causa, sicut ponderis spuma argenti . reliqua vitia deprehenduntur sapore[*](sapori E1a), cummis[*](gummis Ea) dente lentescens[*](lente- scentis E2va.G). fallacissime[*](fallacissima Eaz. facillime va. G) autem adulteratur Indica murra, quae ibi de[*](de ll. G. an e (ae)?) quadam spina colligitur. hoc solum peius India adfert, facili distinctione: tanto deterior est.

[*]((1) Th. VI 4, 9.— (4. 5) Diosc. I 90. 51 extr. Isid. XVII 7, 51. 8, 7.)

Ergo transit in mastichen[*](mastichen G. -cen ll (passim). -cem v), quae et ex alia spina fit[*](fit v. fit ll) in India itemque in Arabia; lainam[*](lainam ll. (Salm.) Brot. lamam v) vocant. sed mastiche[*](ma- stichen M) quoque gemina est, quoniam et in Asia Graeciaque

reperitur herba a[*](a MJ.om. rG. e ???) radice folia emittens et carduum similem malo[*](malo D2B. alo rv) , seminis plenum ac[*](ac MD.om. rv) lacrimae, quae[*](lacrimae quae MD. -maeque DFE1a. -ma ęque E2. -maque B. -ma quae v) erumpit incisa parte summa, vix ut dinosci[*](dinosci Mv(J). id no- r. digno- Verc.) possit[*](possit Mv. -sset r) a mastiche vera. nec non et tertia in Ponto est, bitumini[*](bitumini MJ. -nis rv) similior, laudatissima autem Chia candida, cuius pretium in libras $X$ X,[*](X. X J. $X$ X: (= decem sextans) MD. XX rv) nigrae vero $X$ II.[*](X. IIJ. $X$. IN. M (bini coni. Mone). XII rv) Chia e lentisco traditur[*](chiae lentis contraditur FEa) gigni cummium modo. adulteratur ut tura[*](ut tura DFEav. ut a M. (ture et B e Diosc.)) resina.

[*](Herod. III 112. Diosc. I 128. — (12. 13) cfr. Sol. 27, 48. —) Arabia etiamnum[*](etiam nunc MJD) et ladano gloriatur. forte casuque hoc et iniuria odorum[*](odorun. MD. -ris C. -res rv) fieri plures tradidere, caprasque[*](capras quae M. -prisque Ea. -ras va.S) maleficum alias frondibus animal, odoratorum vero fruticum adpetentius[*](adpetentius MG. exp- v. et petentibus r), tamquam intellegant[*](intellegat MD. sed cfr. vol. V p. 487 ad XXXII 59) pretia, carpere[*](cafpere FE1. cap- E1a.om. H Brot. errore) germinum caules praedulci liquor turgentes[*](torrentes M) destillantemque[*](distillantemque F2Eava.S) ab iis[*](is MD. his r C) casus mixtura[*](mixturā E) sucum inprobo barbarum villo abstergere. hunc glomerari pulvere[*](puluere G. -rem 11 (praem. in) v), incoqui sole, et ideo in ladano caprarum pilos esse. sed hoc non alibi fieri quam in Nabataeis [*](nabatae his FE1a), qui sunt ex Arabia contermini Syriae.[*](Diosc. I 128. cfr. Pl. XXVI 47.) recentiores ex auctoribus storbon[*](storbon MJ. strob- rv. stobolon zS) hoc vocant traduntque silvas Arabum pastu caprarum infringi atque ita sucum villis inhaerescere, verum autem ladanum Cypri insulae[*](insulae MG. -lā Ead. -la DF (piaem. in) v) esse, ut obiter quaeque genera odorum dicantur, quamvis non terrarum ordine. similiter

hoc et ibi[*](et ibi MD2G. tibi D1FE1. om. a. ibi E2S. et hoc ibi v) fieri tradunt et esse oesypum[*](oesypum Bas. -sopum M. osyfum FEa. cesyphum v) hircorum barbis genibusque villosis inhaerens, sed hederae[*](edere FEa. -rae va.S) flore deroso , pastibus matutinis[*](mantinis FEa), cum est rorulenta[*](rorulentas F2Ea. -tes F1) Cypros. dein nebula sole[*](solae FE. solue a) discussa[*](discussa MG. -ssam DFa. -ssa in Ev) pulverem madentibus[*](mandentibus FEa) villis adhaerescere atque ita ladanum depecti. sunt qui herbam in Cypro, ex qua id fiat, ledam appellent[*](appellent Mv(D). -llant r H); etenim illi ledanum vocant. huius pinguia[*](pinguia MJ. -ue C. -ui rv) insidere[*](insidens C Bas. exsudare D) ; itaque[*](itaque Ev (alac.). etenim itaque M (prava iteratione). atque FdT) et tractis[*](et tractis MDFd. attr- Ev) funiculis[*](an huius foliis? cfr. Diosc.) herbam eam convolvi atque ita offas fieri. ergo in utraque gente bina genera, terrenum et[*](et — terrenum om.M) facticium. id quod terrenum est friabile[*](triabile FE), facticium lentum.[*]((17) Diosc. I 128 med.) nec non fruticem esse dicunt in Carmania et super Aegyptum per Ptolemaeos[*](ptholęmeos E) tralatis[*](translatis E2va.J) plantis aut, ut[*](aut ut Mv(J). aut r. ut dS) alii, degenerante[*](degenerante MJ. genera ante r. -rante G. -rari v) in id[*](in id ll.S. et id G. et id in iis ut v) turis arbore, colligique ut cummim inciso[*](incinciso F. -naso E) cortice et caprinis pellibus excipi. pretia sunt laudatissimo[*](laudatissima E1. -mae E2) in libras asses XXXX. adulteratur myrti bacis et aliis animalium sordibus. sinceri[*](sincerus E) odor esse debet[*](debet esse va.J) ferus et quodam modo solitudinem redolens, ipsum visu[*](uisum FE1) aridum tactu[*](tactus FE) statim mollescere, accensum fulgere odore iucundo[*](iucunde FT (P)S subl. dist. -da E1. (alac.)); gravi myrtatum[*](graui myrtatum J. (dist. D). graui tum myrta (-tata S) ll.S. gratuitum (gratum Bas.) myrtata (-rrata va.B) v) deprehenditur crepitatque[*](deprehenduntur crepitantque in DFEdva.J igne E2va.S) igni. praeterea[*](praeter eas FE) sincero calculi potius e rupibus inhaerent quam pulvis.

[*](Th. IV 7, 2. 1. (efr. Strabo XVI 777. Pl. XXIII 72. Cels. V 19 init.). — (4) cfr. Pl. XIII 139. —) In Arabia et olea dotatur lacrima, qua medicamentum [*](quam dicamentum F1E1a. qua indis medi- dTS) conficitur Graecis[*](a graecis E2) cnhaemon[*](enbemon E. inb- a. inbaenon F) dictum, singulari effectu[*](effectum M. ex fectu F) contrahendis vulnerum cicatricibus. in maritimis hae fluctibus aestuque operiuntur, nec bacae nocetur, cum constet in foliis salem relinqui.

[*](cfr. Pl. XXIV 102. (Diosc. I 104). Claud. fr. 3 Peter. —) Haec sunt peculiaria Arabiae, et pauca praeterea communia alibi dicenda, quoniam in iis vincitur. peregrinos ipsa mire[*](miros M. mirę E1a. -rrę E2. myrrae zva.G) odores et ad cxteros petit: tanta mortalibus suarum rerum satias[*](satias MJ. satietas av. saci- r. cfr. V 6. X 172. XIII 130. (VIII 209)) est alienarumque[*](aliarumque M) aviditas. petunt igitur in Elymaeos arborem bratum[*](brathum M. -tam Ea. bru- tam va. H), cupresso[*](cypresso ll) fusae[*](fuse E. fuisse a. russae M) similem, exalbidis ramis, iucundi odoris accensam et cum miraculo historiis Claudi Caesaris[*](caesaris claudi historiis M) praedicatam[*](praedicata FEa). folia eius inspergere potionibus Parthos tradit; odorem esse proximum cedro fumumque eius contra ligna alia[*](alio M) remedio. nascitur ultra Pasitigrim[*](phasin tigrim M. -rinique va.B) finibus[*](in finibus E2va.D) oppidi[*](op- pido M) Sostratae[*](Sostratae ego coll. VI 136. sostrae MD. soytrae F. scy- rv(J). Sittacae B scanchro MdJ. -ntro a. -nthro v.) in monte Scanchro[*](schantro r. Zagro B e VI 131. (cfr. VI 136 chasiro vel castro ll)). petunt et in Carmanos[*](carmanios M. charmonos FEa) arborem[*](arbore F1Ea) stobrum[*](stobrum FTS. isto- M. istrobum E. ystr- a. str- v) ad suffitus, perfusam vino palmeo accendentes[*](accendentes FC. actend- M. acced- Eav). huius odor redit[*](redit Mv. reddit r) a camaris ad solum, iucundus[*](iocundos FEa), sed adgravans capita, citra dolorem tamen; hoc somnum aegris quaerunt.[*]((404, 3) Iuba fr. 52 Mū. — Herod. III 97.) his commerciis

Carra[*](carra ll.J. -rras B. -rracem v) oppidum aperuere, quod est ibi[*](ibi MD. illi r. illis v) nundinarium. inde Gabbam omnes petere solebant dierum viginti itinere et Palaestinen Syriam. postea Characem peti coeptum ac[*](ac Mv. ad r) regna Parthorum ex ea causa, auctor est Iuba. mihi ad Persas etiam prius ista portasse quam in Syriam aut Aegyptum videntur Herodoto teste, qui tradit singula milia talentum annua turis pensitasse Arabas regibus Persarum.[*](cfr. infra § 125. — Agatharch. m. Erythr. 99. Strabo XVI 778. Diod. II 49, 3. Sol. 33, 10. — (14) Herod. III 107. cfr. Pl. X 195.) ex Syria revehunt styracem, acri odore eius in focis[*](foris M) abigentes suorum fastidium. cetero non alia sunt ligni[*](ligni sunt FEaS) genera in usu quam odorata, cibosque Sabaei coquunt[*](cogunt FE1a) turis ligno, alii murrae, oppidorum vicorumque non alio quam ex aris fumo atque nidore. ad hunc ergo sanandum styracem[*](styracem MJ. urunt sty- rv) in follibus petunt[*](follibus petunt MJ. pellibus rv) hircinis suffiuntque[*](effiuntque E. effici- Fa) tecta: adeo nulla est voluptas quae non adsiduitate fastidium pariat. eundem et ad serpentes fugandas urunt in odoriferis silvis frequentissimas[*](frequentissima FEa).

Non sunt eorum cinnamomum aut casia, et tamen felix appellatur Arabia, falsi et ingrati[*](falsi (-so v) et ingrati Mzv(J). -sa et ingrata r G) cognominis, quae hoc acceptum superis[*](super his FEa) ferat, cum plus ex eo inferis debeat. beatam[*](beatam MD2B. -tum v. tam D1. am r) illam fecit hominum[*](illa.. hominem va.B) etiam in morte luxuria[*](luxurię E. -rie a) quae dis intellexerant genita inurentium[*](inurentium MD2D. ure- r S. adhibens urendis v) defunctis.[*]((1. 2) cfr.Pl. praef. § 11. (Sen. benef. I 6, 3). —) periti rerum adseverant[*](adseuerant D2G. adstuer- DF1. adsuer- M. adstruer- F2. astruxer- E. -erunt v) non ferre tantum annuo fetu, quantum Nero princeps novissimo Poppaeae[*](Poppaeae (Budaeus) G. -ppae DF. pompae Mv. puppę E) suae die concremaverit. aestimentur post ea toto orbe singulis annis tot funera acervatimque congesta honori cadaverum quae dis per[*](dispersa Ea) singulas

micas dantur. nec minus propitii erant mola salsa supplicantibus, immo vero, ut palam est, placatiores. verum Arabiae[*](arabia M) etiamnum felicius mare est;[*]((4. 5) cfr.Pl. VI 101. —) ex illo namque margaritas mittit. minimaque computatione miliens centena milia sestertium annis omnibus India et[*](et MD. om. rv) Seres et paeninsula[*](paeninsulaque va.D) illa imperio nostro adimunt: tanti nobis deliciae et feminae constant. quota enim partio ex illis ad deos, quaeso, iam vel[*](uel MJ. uti rv) ad inferos pertinet?

[*](Herod. III 111. Ar. IX 13 extr. Ael. XVII 21. Antig. Car. 43 (49).Pl. X 4. 97. — (13) Herod. III 110. Th. IX 5, 2. —) Cinnamonum et casias[*](cassias F2passim) fabulose[*](fabulosae F. -sa va.H) narravit antiquitas princepsque[*](princepsue FEva.S. (alac.)) Herodotus avium nidis et privatim phoenicis, in quo situ[*](siti Ea) Liber pater educatus esset, ex inviis rupibus arboribusque[*](arborum M) decuti carnis[*](cauernis M) quam ipsae inferrent[*](ipsae inferrent Mv. ipse inferet r. -rret dTzD) pondere aut[*](et (pro aut) M) plumbatis;agittis, item casiam[*](casia M) circa paludes, propugnante unguibus ciro vespertilionum genere aligerisque serpentibus, his commentis augentes rerum pretia.[*](Herod. III 113 init. Diod. III 46, 4. - (20) cfr. Sol. 30, 30. — (21) cfr. Pl. VI 168.) comitata vero fabula est ad meridiani solis repercussus inenarrabilem quendam unversitatis halitum e tota[*](et tota M. & uta F) paeninsula existere tot generum aurae[*](aure Fa. autrę E1. aura e S. -ris va. G) spirante concentu[*](concentu Mv (J). -eptum r S), Magnique Alexandri classibus Arabiam primum odoribus[*](.....m odoribus M. odore pri- mum rva.D) nuntiatam[*](nunciatū F) in altum[*](in eptum M). omnia falsa, si quidem cinnamomum idemque cinnamum nascitur in Aethiopia Trogodytis conubio permixta. hi[*](hii M. in E. ii va.) mercantes id a conterminis[*](cum (com F1) terminis FEa) vehunt per maria vasta ratibus , quas neque gubernacula regant[*](regant D2v. fecant D1. rexant Ea. rexeant F1. fexant F2d) neque remi trahant vel

inpellant vela, non[*](uela ego (et dist.). non uela ll. v) ratio ulla[*](ulla D2v. illa r) adiuvet[*](adiu- uet v. -uuit ll): omnium[*](comnium E. comi- a. cum omni- va.S. instar ibi v. -abiri DF1. -abili F2Ea) instar ibi sunt[*](sint va.S) homo tantum et audacia. praeterea hibernum mare exigunt[*](exigant Eava.Bas.) circa brumam, euris tum maxime flantibus.[*]((5) cfr. Pl. VI 104. —) hi recto cursu per sinus inpellunt[*](inpellant F), atque a promunturii ambitu argestae [*](argestę FE. -te av) deferunt in portum[*](portum v. -tu ll) Gebbanitarum qui vocatur Ocilia[*](ocilia ll. S. -la v. Ocelis (P) Brot. e VI 104). quam ob rem illi maxime id petunt, produntque vix quinto anno reverti negotiatores et multos interire. contra revehunt vitrea et aëna[*](aena ll.S. ahena G. aenea v(D)), vestes, fibulas cum armillis ac monilibus [*](monilibus av. mun- FE). ergo negotiatio illa feminarum maxime fide constat.

[*](cfr. Th. IX 5, 2. Sol. 30, 30. — (15) Sol. 30, 31. Th. ib. extr. —) Ipse frutex duum cubitorum altitudine amplissimus palmique minimus, quattuor digitorum crassitudinis[*](grassitudinis FE2a. gross- E1), station a terra VI digitis surculosus, arido similis, cum viret, non odoratus, folio origani, siccitate[*](siccitate v. -ati ll) gaudens, sterilior imbre, caeduae[*](ceduę F. caeu duę E3. ceu dirae va.G) naturae. gignitur in planis[*](in planis D2v. om. r) quidem, sed densissimis in vepribus rubisque, difficilis collectu. metitur non nisi permiserit deus. lovem hunc intellegunt aliqui, Assabinum illi vocant. XLIIII boum caprarumque et arietum extis impetratur[*](impetratur.v. -eratur ll) venia caedendi, non tamen ut[*](ut ll.D. aut v) ante ortum solis aut post occasum liceat[*](liceatD2D. -cet rv). sarmenta hasta dividit sacer- dos deoque partem ponit, reliquum mercator[*](mercatur FE1a) in massas[*](massas E2zH. na- v. assas r) condit [*](condidit F. abscondit a). est et[*](est et v. est D2D. et r) alia fama cum Sole dividi ternasque partes fieri, dein sorte gemina[*](gemina EaH. -ia F.germina zv. cremia G) discerni quodque Soli cesserit relinqui ac sponte conflagrare.[*](Th. IX 5, 1. Sol. 30, 30. —)[*]((6) Diosc. I 13. —) praecipua bonitas virgultorum tenuissimis

partibus ad longitudinem palmi, secunda[*](fecunda Ea) proximis breviore[*](breuiore v. -rem ll) mensura, atque ita ordine. vilissimum quod radicibus proximum, quoniam ibi minimum corticis, in quo summa gratia, eaque[*](gratia eaque D2D. -tiae a. -tiaeque r. -tiae qua v) de causa praeferuntur cacumina[*](cacumini Ea), ubi plurimus[*](plurimus v. -ibus ll) torpet[*](torpet ll. cortex v) . ipsum vero lignum in fastidio propter[*](est propter va.S) origani acrimoniam[*](agrimoniam ll), xylocinnamomum vocatur. pretium ei[*](ei S. et ll. est v) in libras $X$ X.[*](X. X (H)S. XX ll.v)[*](Th. IX 5, 2. — Diosc. I 13.) quidam cinnami duo genera tradidere, candidius nigriusque, et[*](et om. G) quondam praeferebatur candidum, >nunc contra nigrum laudatur atque etiam varium praeferunt candido. certissima tamen aestimatio, ne sit scabrum atque ut inter sese tritum[*](sese tritum v. sestertium ll) tarde frietur; damnatur in primis molle aut cui[*](cui v. eui ll) labet[*](labet ego n. luc. p. 41. labit (ba- E1) D1FEa. -bitur dTBrot. liuet D2D. labat H. albet v) cortex. ius eius a Gebbanitarum rege[*](rege v. -ges ll) solo proficiscitur; is edicto mercatu[*](mercatu v. -to ll) vendit. pretia quondam fuere in libras denarium nilia. auctum[*](auctum E3v. act- ll) id parte dimidia est incensis, ut ferunt, silvis ira barbarorum. id acciderit ob iniquitatem praepotentium an forte, non satis constat. austros ibi tam ardentes[*](ardentis FS. -ter dTva.G) flare, ut aestatibus silvas accendant, invenimus apud auctores coronas ex[*](ex E2v. et r) cinnamo[*](cinnamomo Eava. G(S) interrasili F2av. -ter asili (aus- F1) r) interrasili auro inclusas primus omnium in templis Capitolii atque Pacis dicavit Imperator Vespasianus Augustus. radicem eius magni ponderis vidimus in Palatii templo, quod fecerat Divo Augusto coniunx[*](coniux F1aH. cfr. VII 39) Augusta, aureae[*](aureae D2v. -ea r) paterae[*](patere FE1a. -ra E2) inpositam[*](inpositam —23 editae D2v. inpositae D1. -te FE1a. -ta E2), ex qua guttae editae annis omnibus in grana durabantur, donec id delubrum incendio consumptum est.

Frutex et casia[*](casia v. -ię ll) est iuxtaque cinnami campos nascitur , sed in montibus crassiore[*](crassiore v. -ri S. grass- FEa) sarmento, tenui cute verius quam cortice, quem contra[*](conteri zva.Bas.) atque in cinnamo[*](cannamo F.cfr. § 98) diximus labare[*](diximus labare ego luc. p. 21. lab- dix- M. labare D1FS. lauare D2Ea. leuari v. liuere D)[*](92) et exinaniri pretium est. amplitudo frutici trium cubitorum, colos triplex: cum primum emicat, candidus pedali mensura, dein rufescit[*](rubescit Eava. S. cfr. § 116. IX 109. XI 118. 167. XIV 35) addito semipede, ultra nigricans.[*]((8) Diosc. I 12. — (8–11) Th. IX 5, 3, —) haec pars maxime laudatur ac deinde proxima, damnatur vero candida. consecant surculos longitudine[*](longitudinem FE1 (a lac.)) binum digitorum, mox praesuunt [*](praeiciunt M) recentibus coriis quadripedum ob id interemptarum, ut putrescentibus vermiculi lignum[*](uermiculus nigrum M) erodant et excavent corticem [*](cortice E2), tutum[*](totum M. tuto E2) amaritudine[*](amaritudinem FE).[*](cfr. Diosc. I 12. —) probatur recens maxime et quae sit odoris longissimi[*](longissimi M.cfr. n. luc. p. 39. mol- liss- rv) gustuque[*](gustuue FEava.H) quam minime[*](minime M.cfr. luc. p. 89. maxi- rv) fervens potiusque [*](potiusque ll.D. -ius quam B. -ius v) lento tepore leniter mordens, colore purpurae, quaeque plurima minimum ponderis faciat, brevi tunicarum fistula atque[*](et (pro atque) Eva.D. (alac.)) non fragili. ladam[*](ladam Mv(S). -dan/// dT. -dant DF. laudant E. lactam C) vocant talem barbaro nomine. alia est balsamodes, ab odore[*](aba odore Ea. abad- F) simili appellata, sed amara ideoque utilior medicis, sicut nigra unguentis. pretia nulli diversiora , optimae[*](optumae MS. -time E (Ven.). -timi rv) in libras $X$ L, ceteris $X$ V.

[*]((19) cfr. Diosc. I 12.)[*]((1) cfr. Pl. XVI 136. Col. III 8, 4. — (5) Diosc. I 23. Ps-Arrian. per. m. Erythr, 8 extr. —)

His adiecere[*](adiecere MD. addidere rv mangones Mv. -oriis r) mangones quam Daphnidis[*](daphnidis MJ. -phanidis (-dos E) r. -phnoiden C. -des v) vocant, cognominatam isocinnamon[*](isocanamon F. -cananom E) , pretiumque ei faciunt[*](faciunt Mv. -iant r) $X$ CCC. adulteratur styrace et propter similitudinem corticum[*](corticem FE1. -ce va.G) laurus

tenuissimis surculis. quin et in nostro orbe seritur, extremoque in margine imperii[*](marginem perii F. -nem (-ne E2z) per id Ez), qua[*](quae E. quod z) Rhenus adluit, vidi[*](uidi M (vet. Dal.) D. -dit rv. uiuit Verc.) in alvariis apium satam[*](satam (vet. Dal.) D. -tum M. -ta rv). color abest ille torridus sole et ob id simul idem odor.

Ex confinio casiae cinnamique[*](caseae cannamque ei FE) et cancamum ac tarum invehitur, sed per Nabataeos[*](nabasa eos FEa) Trogodytas[*](Trogodyticas M. -tasque va.G), qui consedere [*](con- sedere MVerc.(J). -sideret r. -re v(C)) ex Nabataeis.

Eo comportatur et serichatum et gabalium, quae intra se consumunt[*](consumunt v. -mit ll) Arabes, nostro orbi tantum nominibus cognita, sed cum[*](cum v. eum ll cinnamū E2) cinnamo casiaque[*](cassiaque F2E1) nascentia. pervenit tamen aliquando serichatum et in unguenta additur ab aliquis[*](aliquibus va.S(D)). permutatur in libras $X$ VI.

[*](Diosc. IV 157. Th. IV 2, 6. (Martial. XIV 57).) Myrobalanum Trogodytis et Thebaidi[*](thebaidis E2) et Arabiae, quae[*](que Fa. an qua?) Iudaeam ab Aegypto disterminat, commune est, nascen s id[*](nascens id ego. -entib. ll. -ens v) unguento, ut ipso nomine[*](nomine D2v. -ni r) apparet, quo item indicatur et glandem esse. arbor[*](arbor ē ego. -orē a. -orem (-ore D2D) ll. -ris B. -ri v) est heliotropio[*](theliotropio F. eli- a), quam dicemus[*](22,57) inter herbas, simili folio, fructus magnitudine abellanae nucis. ex his in Arabia nascens Syriaca appellatur et est candida, contra in Thebaide[*](thebaiden F. -dē a) nigra. praefertur illa bonitate olei quod exprimitur, sd copia Thebaica. inter haec Trogodytica vilissima est. Sunt qui Aethiopicam his praeferant, glandem nigram nec[*](ac C) pinguem[*](pinguem v. -gue DFa. -guę E. (glande nigra ac pingui coni. Dal.)), nucleoque gracili, sed liquore qui exprimitur odoratiore[*](odoratiore D2D. -ori v. -oris a. -or. is E. -onis r), nascentem in campestribus. Aegyp-

[*]((6. 7) Th. IV 2, 6. Diosc. IV 157. —) tiam piuguiorem esse et crassiore cortice rubentem et, quamvis in palustribus nascatur[*](nascatur D2v. -citur r), breviorem siccioremque; e diverso Arabicam viridem ac tenuiorem et, quoniam sit montuosa[*](sit montosa va. H. (an amet montuosa? cfr. XIII 28. XVI 73)), spissiorem[*](aspissiorem F. ac spissiorē a. -or ē E); longe autem optimam Petraeam[*](pretream E2) ex quo diximus oppido, nigro cortice, nucleo candido. Unguentarii[*](6,144) autem tantum cortices premunt, medici et[*](et ego e Diosc. om. ll. v. de mendo (ci = et) cfr. nota ad VI 55 extr.) nucleos, tundentes adfusa paulatim calida aqua.

[*](Diosc. I 148. Sol. 32, 36. —)

Myrobalano in[*](myrobalancin in E1a. -lani in E2) unguentis similem proximumque usum habet palma in Aegypto quae vocatur adipsos, viridis, odore mali cotonei[*](atonei Ea), nullo intus ligno. colligitur aut umno[*](autumno ego e Diosc. (τῆς κατὰ τὴν ὀπώραν ἀκμῆς). aut enim FEa. ////enim Dd. autem v) paulo ante quam incipiat maturescere. quod si relinquatur , phoenicobalanus vocatur et nigrescit vescentesque inebriat. myrobalano pretium in libras $X$ II.[*](II MJ. bini RsG. -nis r. -nas v) institores et faecem unguenti hoc nomine appellant.

[*](Th. IX 7, 1. 2. Sol. 52, 52. —) Calamus quoque odoratus in Arabia nascens[*](nascitur M) communis Indis[*](Indis — omnes om.Rs) atque Syriae est, in qua vincit omnes[*](omnis ll.S). a nostro maria CL[*](CL MRsF2B e Th. Ci F1E. (alac.). C D2v. 0 D1) stadiis inter Libanum montem aliumque ignobilem (non, ut quidam existimavere, Antilibanum[*](antelibanum MD2. cfr. V 77. 80) ) in convalle modica iuxta lacum, cuius palustria aestate siccantur , tricenis ab eo stadiis calamus et iuncus odorati[*](odorate Ea. -rat F) gignuntur . saneenim dicamus et de iunco, quamvis alio herbis dicato[*](tantum P) volumine, quoniam tamen hic unguentorum materia[*](21,120) tractatur.[*](Th. IX 7, 2. Diosc. I 17.) nihil ergo a ceteris sui generis differunt aspectu[*](aspectus FEa), sed calamus praestanti[*](praestanti MD. -ior rv. cfr. luc. p. 91) odore[*](odori M) statim e longinquo invitat,

mollior[*](mellior (om. tactu melior) Rs) tactu, meliorque[*](melioreque M. quae Rs qui om.M) qui minus fragilis et qui assulose[*](minus — assulose (a solo se v) MRsB. om. r) potius quam qui[*](qui MRsv(S). om. r Bas.) raphani modo frangitur.[*]((2) cfr. Isid. VII 8, 13. —) inest fistulae araneum , quod vocant florem[*](flore M), praestantiore[*](praestantiore (abl. abs. sc. eo) MD1Fa. -orem RsD2. -or est Ev) cui[*](cui om.M) numerosius[*](nu- merosi quis Rs). reliqua[*](relinquā FEa) probatio ut nige??? sit — damnantur[*](damnantur RsS. -atus M. -atur rv) albi[*](albi MRsS. alibi rv. -iubi C. albi. iuncus Müller em. II p. 23. (loc. corr.)) —, melior, quo[*](quod FEa) brevior crassiorque, et lentus in frangendo. calamo pretium in libras singulas[*](singulas MD. om. rv) $X$ I, iunco $X$ V. traduntque iuncum odoratum et in Campania inveniri.

[*]((10–17) Diosc. III 88. — (10. 12) Sol. 27, 47. —) Discessimus a terris oceanum spectantibus ad convexas [*](conuexa M) in nostra maria. ergo Aethiopiae subiecta Africa[*](africa e M) hammoniaci lacrima[*](lacrimam va.J. an lacrimas, ut XI 14. XX, 254?) stillat in harenis[*](inhaerens M) suis; inde nomen[*](nomen ego. -mine ll.v) etiam Hammonis oraculo, iuxta quod gignitur arbore[*](arbore (Fels p 44) D. -orē MRs. -or rv) quam metopon[*](metopona Rs. -pion va.S e Diosc. cfr. § 123. criumetopon D2. me- lopos Sol.) appellant[*](appellat Rs. uocant va.S), resinae modo aut cummium[*](commium FE1a. gumm- E2. -mmi va.S). genera eius duo: thrauston[*](thlauston B e Diosc. ranstron M. thas- mum thon Rs. traston rv) masculi turis similitudine[*](similitudine Mv. -nem r), quod maxime probatur[*](pzrobatum M), alterum pingue et resinosum, quod phyrama[*](phyrama B e Diosc. -ram M. -ranma Rs. pyram r. -ama v) appellant . adulteratur harenis velut nascendo adprehensis; igitur quam minimis[*](quamuis minim Rs) glaebis probatur et quam purissimis. pretium optimo[*](optimo MRsS. -mū r. -mi v) in libras asses XXXX.

[*]((18. 412, 1. 4) Diosc. I 20. cfr. Pl. XVI 33.) Sphagnos[*](sphagnos (index) B e Diosc. sfagnos a. sphacnos FE. spagnos Rsv. -achnos M) infra eos situs in Cyrenaica provincia

maxime probatur; alii bryon[*](briom M. brion a. ibr- va.B) vocant. secundum locum optinet Cyprius, tertium Phoenicius. fertur et in Aegypto nasci, quin et in Gallia; nec dubitaverim: sunt enim hoc nomine cani[*](carni FEa) arborum villi, quales in quercu[*](quer- cum Ea. -re cum F) maxime videmus, sed odore praestantes. laus prima candidissimis atque latissimis [*](latissimis MRsS. alt- rv), secunda rutilis[*](rutilis Mv. rum tulis Rs. ratilis FE1a. grat- E2), nulla nigris[*](nigri M). et in[*](in om.M) insulis petrisque nati improbantur omnesque quibus[*](quibusque FE) palmarum atque non suus odor sit[*](sit MRsG(S). it F. est Eav(H)).

[*](cfr. Diosc. I 124. (165).Pl. XXIII 90. XXIV 74. —) Cypros in Aegypto est arbor, ziziphi foliis, semine coriandri, candido, odorato. coquitur hoc in oleo premiturque postea, quod cypros vocatur. pretium ei in libras $X$ V. optimum e Canopica in ripis Nili[*](nili MRsv. li r) nata, secundum Ascalone Iudaeae, tertium in[*](in ego. om. ll.v. cfr. § 133. VIII 226. XIII 4. 5. 10. 33. XV 82. XIX 94. (CFW Müller p. 21)) Cypro insula. odoris suavitas [*](suauitate va. J) quaedam[*](quaedam MJ(et dist.). Quid- rv) . hanc esse dicunt arborem quae in Italia[*](italiam Fa) ligustrum[*](ligostrum FEa) vocetur.[*](Diosc. I 19. cfr. Pl. XXIV 111. 112. — (17–19) Ar. probl. 12, 3. cfr. Th. C VI 17, 7. Pl. XVII 39.XXI 39. — (20) cfr. Th. de od. 57.) in eodem tractu aspalathos[*](aspal//- thus E2 (item v. 18. 19)) nascitur [*](in — nascitur om.Rs), spina[*](spinae Rs) candida magnitudine arboris modicae, flore rosae. radix unguentis expetitur. tradunt in quocumque frutice curvetur arcus caelestis, eandem quae[*](eandemque Fa. -que que E) sit aspalathi suavitatem odoris exsistere; sed si[*](si om.Mva. H) in aspalatho, inenarrabilem quandam. quam quidam[*](quam (so. spinam) M.om. rv) erysisceptrum[*](erytrisceptrum M. emerysi- DFEa. eum erysi- Rs (?)v. eriscepton vel iriscepton Salm. p. 282aD ex Hesych.) vocant, alii sceptrum[*](uocant —sceptrum om.Rs). probatio[*](que om.Rs) eius[*](eius MRG. est rv) in colore rufo vel igneo tactuque spisso et

odore castorei[*](castorei MG. -re Rs. -ria FE1a. -rio E2. -reo v).[*](cfr. Diosc. III 42. Th. de od. 7, 33. — (5) Th. IX 6, 1. Diosc. I 18 init. Strabo XVI 763. Iustin. XXXVI 3, 1. 2. Tac. H V 6 init. — (6) Sol. 35, 5 —) permutatur in libras $X$ V. in Aegypto nascitur et maron[*](maro Rs), peius quam Lydium, maioribus foliis ac variis; illa brevia ac minuta et odorata.

Sed omnibus odoribus praefertur balsamum, uni[*](uni om.Rs) terrarum Iudaeae concessum, quondam in duobus tantum hortis[*](ortis FEa. hores Rs), utroque regio, altero iugerum viginti non amplius , altero[*](alterum Rs) pauciorum[*](paucorum M. -ciorem Ea { arborum ego. -butum (-tam Rs) ll.J. -busculum v). ostendere arborum bane urbi Imperatores [*](imperatoris FEa) Vespasiani, clarumque dictu, a Pompeio Magno in triumpho arbores quoque duximus[*](diximus EaVen.) .[*]((12.14) Iustin. ib. 4. Sol. ib. Isid. XVII 8, 14. — (16) Th. IX 6, 1. Diosc. I 18. —) servit[*](seruis F. -ui Ea) nunc haec ac tributa[*](ac tributa MRsS. attri- a. atri- FE1. ad tri- E2. el; tri- v) pendit cum sua gente, in[*](in om.Rs) totum alia natura quam nostri externique prodiderant. quippe viti similior est quam myrto. malleolis seri didicit[*](didicit M(P)S. dicit D1FEa. -tur Rs (?)D2v) nuper, vincta[*](uincta MRsD2C. dicta r. iuncta v) ut vitis[*](uictis FE1a), et inplet colles vinearum modo. quae sine adminiculis se ipsa[*](ipse FE1a. -sę E2va.J) sustinet[*](sustinent Eava.J), tondetur[*](tundetlur Ea) simili???er fruticans[*](fructificans FEa) ac rastris[*](astris FEa. rastri Rs) nitescit properatque nasci, intra tertium annum fructifera. folium proximum[*](proximae DFE. -me a) tuburi[*](tuburi MRs. -beri rv. rutae B. rutae. fructus proximus tuburi (coni. J)D. cfr. n. luc. p. 16), perpetua coma. saeviere in eam udaei sicut in vitam quoque suam; contra defendere Romani, et dimicatum pro[*](pro om,FEa) frutice est; seritque nunc eum[*](ea Rs. eam va.H) fiscus[*](ficus FEa), nec umquam fuit numerosior. proceritas[*](proceritas MRsJ. -cerior a. -cerior proceritas r (praem. aut) v) intra bina cubita subsistit .[*](Diosc. I 18 post init.) arbori tria genera: tenue[*](tenue MRsS. -ui v. tribui r) et capillacea[*](capelleocea FEa) coma quod vocatur

eutheriston[*](eutheriston B e Diosc. entheristeum D1. -trum FEa. epen- theristion M. henthefiscum Rs. aentheristum D2. anthericeum v fruticosum Mav. fructi- RsE. fructifi- F); alterum scabro aspectu, incurvum, fruticosum , odoratius; hoc trachy[*](trachy MB. thracy Rs. tracy DF. -ci Ea. stracū dv) appellant, tertium eumeces, quia est reliquis procerius, levi cortice. huic secunda bonitas , novissima eutheristo[*](eutheristho D. enth- F. -isto MRE1. -istro E2. (alac.) anthericio va.B).[*]((6–11) Sol. 35, 6. cfr. Th. IX 6, 2. Diosc. I 18. Strabo XVI 763. —) semen eius[*](eius MRsD2d2G(S). est r H. eius est v) vino[*](uino — 5 peius om.Rs) proximum gustu, colore rufum, nec sine pingui. peius in grano quod levius atque viridius. ramus[*](ramos FE1. -mo E2. -mis a) crassior quam myrto. inciditur vitro, lapide osseisve cultellis; ferro laedi vitalia[*](uitalia laedit (om. odit) Rs) odit, emoritur[*](moritur MEa) protinus, eodem[*](eadem va.S) amputari supervacua[*](superba (-bae E2) qua FEa) patiens. incidentis manus libratur artifici[*](artificii M. -cem FEa) temperamento, ne quid[*](nequit F. neque Rs) ultra corticem violet. sucus e plaga manat quem opobalsamum vocant, suavitatis[*](dist. ego n. luc. p. 18) eximiae. sed tenui gutta[*](tenuis guttae zS. gutta damn. J) ploratu[*](proloratu D1F. ploratus D): lanis parva colligitur in cornua, ex iis novo[*](noua F) fictili conditur, crassiori similis oleo et in musto candida[*](candidus D) ; rufescit[*](rubescit Eava.S. cfr. § 95) deinde simulque durescit e tralucido.[*](Th. IX 6, 2. 4. 2. 3. Diosc. ib. Strabo ib.) Alexandro Magno res ibi gerente toto die aestivo unam concham impleri iustum erat, omni vero fecunditate e maiore horto[*]((e om.) maior horreo (-eto E. -et a) FEa) congios senos, e minore[*](se (sę E) minore FEa. min- va.S) singulos, cum et[*](cum et ll.zS. cum aG. et cum v) duplo rependebatur argento[*](argento v. -tum ll.zH. cfr. CFW Müller p. 7), nunc etiam singularum arborum largior[*](largior MRsv. long- r) vena. ter omnibus percutitur aestatibus[*](annis aestatibus M), postea deputatur.[*]((4) Sol. 35, 6. —) et sarmenta[*](sarmentis Rs) quoque in merce sunt. DCCC[*](DCCCMRsv(S). DCC r H)

HS[*](HS MRsH. III r. cm. v) amputatio ipsa surcalusque[*](surculisque FE1a. e sure- E2) veniere[*](uenire FEa. -iit H. -it v) intra quintum devictae [*](deuinctae M. –ictua & Rs. demum va.H)Iudaeae[*](Iudaeae CFW Müller p. 7. om. ll.v) annum; xylobalsamum vocatur et coquitur in unguentis. pro suco ipso[*](ipsa D1. -sum va.J) substituere officinae[*](substituere (inuere D1FEa) officinae om.MRs). corticis etiam ad medicamenta pretium est. praecipua autem gratia lacrimae, secunda semini[*](femini F. femina M), tertia cortici, minima ligno.[*](Diosc. I 18. —) ex hoc buxosum optimum[*](optimum MRsJ. est oot- rv(D)), quod et[*](et MRsS. est rv) odoratissimum[*](odoratissim M), e[*](e MRsS. et r. om.a. ex B. e — 7 maximum om. v) semine autem maximum et ponderosissimum[*](et ponderosissimum om.Mva.B), mordens gustu fervensque in ore. adulteratur Petraeo hyperico, quod[*](quod om.Rs) coarguitur [*](fo arguitur D1F. fuo (fuco E2. fua z) arg- Eaz) magnitudine, inanitate, longitudine, odoris ignavia, sapore piperis.[*](cfr. Diosc. I 18.) lacrimac probatio ut sit e[*](e om.Eava.S ) pingui[*](pinguis va.S) tenuis[*](tenuis MRsv. -uir) ac modice rufa et in fricando odorata[*](odora MJ D. cfr. § 134). secundus[*](secundo Rs 2. -da D2D. (sc. sucus, ut in sqq.)) candidi[*](candidi MJ. -dida D2D. -dido (amcalido Rs) rv) coloris[*](coloris ego. colos ll.v), peior viridis[*](uiridiq. F. -di a) crassusque, pessimus niger, quippe ut oleum senescit. ex omni incisura[*](inclusura FEa) maxime probatur quod ante semen fluxit. et alias adulteratur seminis suco[*](semini suco Ea. -ne suco (suo C) va. H), vixque maleficium[*](maleficium — 16 lenis MRsv. om. r) deprehenditur gustu amariore; esse enim[*](enim om.M) debet lenis, non subacidus, odore tantum austerus. vitiatur et oleo rosae[*](aut oleo roseo M), cypri, lentisci, balani, terebinthi, myrti, resina, galbano, cera Cypria, prout quaeque res fuit, nequissime autem[*](dist. ego n. luc. p. 70) cummi: quoniam arescit[*](arescit MRsD2S. inare- D1Fv. marce- Ea. inhaere- C), in manu inversa et in aqua sidit, quae probatio eius[*](eius Rsv(S). ē FE1. om.E2aH) gemina est. debet et sincerum[*](et sincerum ego l. l. p. 71. sincerum et FEv. -rum RsaS)

arescere[*](arescere ego. marce- a. inare- rv (Brot.). inhaere- C. (an potitus debet sincerum item arescere?)), sed hoc cummi[*](hoc cummi RsS. haec commi (gummi D2) D. haec omnia (om???a) r. hoc et (e H) gummi v) addita[*](addita Rsv(S). -to D2. arescere addita r H) fragili[*](fragili Rsv. -le r D) crusta evenit. et gustu deprehenditur, carbone vero quod cera resinaque adulteratum[*](adulteratum Rsv. -atur r) est, nigriore flamma. nam melle mutatum[*](mutatur RsD2D. an uitiatum?) statim in manu[*](in manu RsH. mann r. om. v) contrahit muscas.[*]((7) Diosc. I 18. —) praeterea sinceri[*](sinceri RsBas. -re rv. -ra Verc.) densatur in tepida aqua gutta sidens ad ima vasa, adulterata olei modo innatat et, si metopio[*](metopia Rs) vitiata[*](uitiata RsG. uitia r. (alac.). -atū v) est, circulo candido cingitur. summa est probatio ut lac coagulet, in[*](et in Eva.G) veste maculas non faciat. nec manifestior alibi[*](alibe D1F. in album Rs) fraus, quippe milibus denarium sextarii, empti vendente fisco trecenis[*](trecenis FdaG. -ntis EH. tricenis RsS. CCC v) denariis, veneunt: in[*](an in delendum? cfr. vol. V p. 495 ad XXXIV 108) tantum expedit augere liquorem[*](augere (-ri a) liquorem DFEav. alicere auctorem liquorē Rs. licere auctorem JD. -re liquorem U. -re auctorem in liquore Müller em. II p. 25). xylobalsamo pretium in libras $X$[*](X om. va.H) VI[*](VI Rsv. V r H).

[*](Diosc. I 79. Strabo XII 570. cfr. Isid. XVII 8, 5.) Proxima Iudaeae[*](praxuma iudea & Rs) Syria supra Phoenicen styracem gignit[*](gigni FEa) circa Gabala et Marathunta et Casium Seleuciae montem . arbor est eodem nomine, cotoneo[*](coto nec FE. coto a) malo similis, lacrimae ex austero iucundi odoris[*](iucundi odoris RsS. -ndioris rv. de mendo cfr. § 105. XI 38. XIII 118. XX 36); intus similitudo harundinis, suco praegnans. in hanc circa canis ortus advolant pinnati vermiculi erodentes, ob[*](ob om.a) id[*](id D2dTJ. ids D1. yd F2. yde F1. idy in E. in a. id in v) scobe sordescit. styrax laudatur post[*](dist. Salm.) supra dicta ex Pisidia [Side[*](side DFD. id e Rs. sydone Ea. Sid- v. damn. Salm.)], Cypro, Cilicia, Creta, minime ex Amano Syriae medicis, sed unguentariis magis.

colos in quacumque natione praefertur[*](praeferuntur RsS) rufus et pinguiter lentus, deterior furfurosus et cano situ obductus. adulteratur cedri[*](cedris FE1a) resina vel cummi, alias[*](gummi (cu- S) alias RsD2v. cū millias (mili- F1) D1F. cum milia Ea) melle[*](mille Ea. uelle Rs) aut amygdalis amaris[*](amoris FEa). omnia ea deprehenduntur gustu. pretium optimo $X$ XVII[*](X. XVII S. XXVII Rs. XVIII r. X. VIII H. XIX v). exit et in Pamphylia, sed aridior[*](aridor RsG. arior DF. acrior Eav) minusque[*](minorque FEa) sucosus.[*](Diosc. III 87. fr. Isid. XVII 9, 28. — (10) Nic. ther. 52. cfr. Pl. XXIV 22. —) dat et galbanum Syria in eodem Amano monte e[*](e RsB. et rv) ferula[*](ferula B. -lae RsD. -le r. -lam v), quae[*](quae D2. om.a. que r. quam v)[*](dist. ego) eiusdem nominis, resinae modo; stagonitim[*](stago- niti FEa) appellant. quod maxime laudant[*](appellans ... landat Rs), cartilaginosum[*](cartaginosum FEa), purum ad similitudinem hammoniaci minimeque lignosum. sic quoque[*](siccoque Rs) adulteratur faba[*](faba a. taba FE) aut sacopenio[*](sacopenio D (ed pr.) Brot. -pemo MFEa. -p//ino Rs. sagapeno v). sincerum, si uratur, fugat nidore serpentes[*](dist. ego). permutatur iu libras $X$ V.[*](Th. IX 7, 2 med. 9, 2 extr. 15, 7. Diosc. III 48. cfr. Pl. XXV 30. 31. (Isid. XVII 9, 28).)

medicinae hoc tantum, panacen[*](panacem FEava.D) et unguentis eadem gignit, nascentem et in Psophide[*](psophide MBas. pro- Rs. ipso fide (finde a) D1Fa. ipso fine D2Ev) Arcadiae circaque Erymanthi fontem[*](fontem MD. -tes rv) et in Africa et in Macedonia, ferula[*](an e ferula?) sui generis quinque cubitorum, foliis primo quaternis, mox senis in terra iacentibus, ampla magnitudine rotundis, in cacumine vero[*](uero om.M) oleagineis, semine[*](semine ego. -ne uero M. -ne in rv. cfr. XV 115) muscariis dependente[*](dependentib. M) ut ferulae[*](ferula M). excipitur sucus inciso caule messibus, radice[*](radicem Rs. -ce in Eva.J) autumno. laudatur candor eius coacti [*](candore fusco ac si M); sequens pallido[*](pallidus D2) statera[*](statera DFEav. sta Rs. om.M. (loc. corr.)), niger colos inprobatur. pretium optimo in libras $X$ II[*](XII Rs. denaris II M. X. bini r H. bini asses v).[*](Diosc. III 80. —) ab hac ferula differt quae

vocatur spondylion foliis tantum, quia sunt minora et platani[*](platini FEa) divisura. non nisi in opacis gignitur. semen eodem nomine sills speciem habet, medicinae tantum utile.[*](cfr. Hor. od. II 7, 8. Diosc. I 11. (Ps-Arrian. per m. Erythr. 56 post med.). cfr.Pl. XXIII 93. —) dat et malobathrum Syria[*](syriae Rsva.C), arborem folio[*](arido (-di a) folio Ea. -do colore va.S) convoluto, colore[*](colore om. va.S) aridi folii, ex quo premitur oleum ad unguenta, fertiliore[*](fertiliorem M1Rs. -ra a) eiusdem Aegypto[*](aegyptos M). laudatius tamen ex India venit. in[*](in—7 gigni om.Rs) paludibus ibi[*](ubi Ea) gigni tradunt lentis modo, odoratius croco, nigricans scabrumque, quodam salis gustu[*](gustum Fa). minus probatur candidum . celerrime situm in vetustate[*](uenustate FEa) sentit[*](sentii F. -tu E.om.a). sapor eius nardo similis esse debet sub lingua. odor vero in vino subfervefacti [*](subferuefacti MS. suff- rv) antecedit[*](antecedit MD2v. -d& r) alios. in pretio quidem prodigio simile est, a denaris[*](a denaris MD. a XI Rs. om.a. aX rH.av) singulis[*](singulis om.Rs) ad $X$ CCC[*](ad dendrios CCCC Rs) pervenire libras, folium[*](folium — 13 libras om.M)[*](fo- lium ll.v(S). oleum B) autem ipsum in libras $X$ LX.

[*](Diosc. I 29. cfr. Pl. XXIII 7. 79. Diosc. V 6.) Oleum et omphacium est. fit duobus generibus et totidem modis, ex olea et vite, olea[*](et uitae olea Ea. t uita olea F.om.Rs) adhuc alba expressa , deterius ex druppa[*](d///ruppa E. ru- Rs). ita vocatur prius quam cibo[*](cibo RsD2v. -bu M. -bum r) matura[*](maturo Rs. matu M (hie deficiens)) sit, iam tamen colorem mutans; differentia quod hoc viride[*](uiridis (om. hoc) Rs) est, illud candidum. e vite psithia[*](psithia FEJ. -tia Rs. (alac.). psythia L. -tiav) fit aut aminnea[*](amin- nea J. (cfr. Verg. G II 97). -nnia RsD1. -inea D2v(S). amm- L. uminnia FE). cum[*](dist. D) sunt[*](sunt RsS. sint D2v. sit r) acini ciceris magnitudine, ante canis ortum, in prima[*](iuba FEa) lanugine demetitur uva eiusque melligo. reliquum corpus sole coquitur — nocturni rores caventur in fictili

conditae[*](conditae RsE. -te Fa. -ta D(?)v. dist. ego)—; melligo coligitur[*](colligitur Rsv. collitur DF. colitur Eaz) subinde et[*](et RsS. om. rv. an et in?) Cyprio aere servatur . optima quae rufa acriorque et aridior. pretium omphacio[*](omphaco Ea. -ago F) in libras $X$ VI. fit et alio modo, cum in mortariis uva inmatura teritur siccataque in sole postea digeritur in pastillos.

[*](Diosc. I 20. cfr. Pl. XXIV 27. — (8–12) Diosc. V 5. cfr. Pl. XXIII 8. 9. —)

Eodem et bryon[*](brion FEa. irion va.B) pertinet, uva populi[*](pupili FEa) albae. optima circa Cnidum[*](nidum Rs. gni- rva.S) aut Cariam in sitientibus[*](instituentibus FEa) aut siccis asperisque, secunda in Lyciae[*](Lycia e P. -cia va.G) cedro. eodem et oenanthe pertinet; est autem vitis labruscae uva[*](uue Rs); colligitur, cum floret[*](floret RsG. -re r (om. id est v)), id est cum optime olet, siccatur in umbra substrate linteo atque ita[*](ita om.Rs (?) va.S(J)) in cados conditur. praecipua ex Parapotamia, secunda ab Antiochia atque Laudicea[*](laudice as a. -cae as DFE. laodicesa Rs. -cie as D2. -cea v) Syriae, tertia ex montibus Medicis; haec utilior medicinae. quidam omnibus his[*](his Rsd2S. om. r H. is v) praeferunt eam quae in Cypro insula nascitur. nam quae in Africa fit, ad medics tantum pertinet vocaturque massaris [*](massaris (index) C. masa- d2v. massia- (in marg. masia-) F2. masya, - RsD2. massiris F1. masyris r) . omnis[*](omnis Rsv(S). -ibus r H) autem ex alba labrusca praestantior quam e nigra.

[*](Diosc. I 150.) Est praeterea arbor ad eadem unguenta pertinens, quam alii elaten[*](elatent FE) vocant — quod[*](Quod Rs) nos abietem — alii palmam , alii spatham[*](spatham damnat Rs. spatam r. -then va.D). laudatur Hammoniaca maxime, mox[*](mox RsD2v. om.a. ex r) Aegyptia, dein Syriaca, dumtaxat in locis sitientibus odorata [*](odoratia av. ado- FE. odora RsS. cfr. § 120), pingui lacrima, quae in unguenta[*](ungui ita FEa) additur ad domandum oleum.

[*](cfr. Th. IX 7,2 extr. —) In Syria gignitur et cinnamum[*](comacum F2in marg. v (Brot.) ex ind. comma- Rs. cama- rH. caryopum B. (cfr. Th., quem Plin. parum recte intellexit)) quod comacum appellant. id[*](id Rs. hic rv. cfr. infra v. 15) est sucus nuci expressus, multum a suco illo[*](a suco illo (P)S. a su- sculo Rs. a surc- v. masc- r. a suco H) veri[*](ueri Rsv(S). -ro rH lib. Tam??? Rs) cinnami differens, vicina tamen gratia. pretium in libras asses XXXX[*](ad XXXX add. Hactenus in odoribus praecia (pretia Rs) habent silua (silliae Rs) ll).