Naturalis Historia
Pliny, the Elder
Pliny, the Elder, creator; Mayhoff, Karl Friedrich Theodor, 1841-1914, editor
[*](Diosc. I 77. Th. IX 4, 2. Sol. 33, 9. Diod. V 41, 6.) Murram[*](myrram FEadva.S (semper)) in isdem silvis permixta[*](permixta DFdG. -tam Eav (Brot.)) arbore[*](arbore F2dG. -rē rv (Brot.)) nasci tradidere aliqui, plures separatim, quippe multis locis[*](in locis va.s) Arabiae gignitur, ut apparebit in generibus. convehitur et ex[*](69 sq.) insulis[*](insulis G. iluis E1. siluis rv (D)) laudata, petuntque eam etiam ad Trogodytas Sabaei transitu maris. sativa quoque provenit[*](peruenit E), multum silvestri praelata. gaudet rastris atque ablaqueationibus, melior radice refrigerata.
[*](Th. IX 4, 3.7.8. Iuba fr. 50 Mü. So.33, 10.) Arbori altitudo ad quinque cubita, nec sine spina, caudice duro et intorto, crassiore[*](cruris coni. Dal. e Th. (ἤ κνημοπαχές)) quam turis, et ab radice etiam quam reliqua sui parte. corticem levem similemque
unedoni scabrum alii spinosumque dixere, folium olivae[*](oliuę av. obl- E. ///oliue F. (πτελέᾳ, non ἐλαίᾳ)), verum crispius et aculeatum, Iuba olusatri. aliqui similem iunipero, scabriorem tantum spinisque horridam, folio rotundiore [*](rotundiore v (J). -rem ll .S), sed sapore iuniperi. nec non[*](nec non — 7 ualent om.a) fuere qui e turis arbore[*](e turis arbore v. et ruris arborem ll) utrumque nasci mentirentur.[*]((6–8) Diod. V 41, 6. Th. IX 4, 10. Diosc. I 77. Athen. XV 6880. Suid. s. v. σκακτή. Sol. 33, 9.) Inciduntur bis[*](binis E2) et ipsae isdemque[*](ipsae iisdemque v. -sas (-sae E2) denique ll) temporibus, sed a radice usque ad ramos[*](ramos v. ramum D2. ram D1F. aram E.an ramorum?) qui valent. sudant autem sponte prius quam incidantur[*](incidatur Fd) sta;cte[*](stacte E1adD (cfr. Fels p. 65). -tē DF. -tę E2. -ten v) dicta[*](dicta E2va.D), cui nulla praefertur. ab hac sativa[*](satiua v. stat- FE. stact- a) et in silvestri quoque melior aestiva. non dant ex murra portiones deo, quoniam et apud alios nascitur; regi tamen Gebbanitarum[*](gebba- nitarum Eadv (D). gaebba- DF. geba- C (item infra). cfr. § 63) quartas partes eius pendunt. cetero passim a vulgo coemptam in folles conferciunt[*](confertiunt FE. ccnuert- a. confarciunt va. H), nostrique unguentarii digerunt[*](dge- runt E1. id ger- E2a) haud difficulter odoris atque pinguedinis argumentis.
[*](Diosc. I 77.— (16) Ps-Arrian. par. M. Erythr. 24 extr.)
Genera complura: Trogodytica silvestrium prima, sequens[*](Erythraea sequens et va. G) Minaea[*](Mi- naea B. -nea D3. in eaom. v), in qua[*](in qua. G. in aqua (qua B) stactea v et om. SJ) et Atramitica[*](astramitica ll. D. cfr. § 52) est et Gebbanitica[*](et gebba- nitica av (J). et gaebb- r. om. G) et Ausaritis[*](austaritis E. auser- (ausir- C) va. Bas.) Gebbanitarum[*](gaebbanitarum ll) regno, tertia Dianitis, quarta collaticia [*](Caucalitia coni. He Diosc.), quinta Sambracena[*](sambracena E2S. semb- rv. cfr. infra et VI 78) a civitate regni Sabaeorum mari proxinia, sexta quam Dusaritim[*](Dusaritim Bas. cfr. Steph. Byz. s. v.δουσαρήet Hesych. dusyr- DF. syr- a. dusir- EJ. durisitin v) vocant. est et candida uno
tantum loco, quae in Mesalum[*](Messalum va. D. cfr. VI 158) oppidum confertur. probatur Trogodytica[*](tro- godytica v. -cę ll)[*](om.a) pinguedine[*](pinguedine v(Brot.). -nis Ez.—uidinis DF. -uitudine G) et quod aspectu aridior est[*](est E1v (D). & F.del.E2S. om.Dd) sordidaque ac barbara, sed acrior ceteris. Sambracena praedicta[*](prae- dicta ego. -dictis ll. -dicatur D. -dictis caret uitiis D3v.om.z) ante alias hilaris, sed viribus tenuis.[*]((5–8) Diosc. I 77 med.) in plenum autem probatio [*](probationem (om. est) Fd) est minutis glaebis nec rotundis, in concretu albicantis suci et tabescentis[*](tabescentis D2v. taue- E1. -nte E2. auescentes D1F) utque[*](utique E2Ven.) fracta[*](confracta zva.G) candidos ungues habeat, gustu leniter amara. secunda bonitas intus variae[*](uariae DFG. -ie d. -ia Ev); pessima quae[*](quae v (D). que DFd.om.EG) intus nigra, peior, si etiam foris. pretia ex occasione ementium varia: stactae a[*](a X. III ad X. L S. a XIII ad XL ll. H. uero a VI ad L v) $X$ III ad[*](ad XVI va.s) $X$ L, sativae summum $X$ XI, Erythraeae XVI—hanc[*](hanc E2v. hac FE1) volunt Arabicam intellegi —, Trogodyticae nucleo XVI S[*](XVI S, ei S. XVI. sei Ed. XIV sei DF. XIII eius B. XIII seiae v), ei vero quam odorariam vocant XII.[*](XII D2in ras. D. XIIII rv. (an XVII?))[*]((12) Diosc. ib. ante med.) adulteratur lentisci[*](lentici FE1a) glaebis et cummi[*](cummitem FE1. cumi- a), item cucumeris suco amaritudinis causa, sicut ponderis spuma argenti . reliqua vitia deprehenduntur sapore[*](sapori E1a), cummis[*](gummis Ea) dente lentescens[*](lente- scentis E2va.G). fallacissime[*](fallacissima Eaz. facillime va. G) autem adulteratur Indica murra, quae ibi de[*](de ll. G. an e (ae)?) quadam spina colligitur. hoc solum peius India adfert, facili distinctione: tanto deterior est.[*]((1) Th. VI 4, 9.— (4. 5) Diosc. I 90. 51 extr. Isid. XVII 7, 51. 8, 7.)
Ergo transit in mastichen[*](mastichen G. -cen ll (passim). -cem v), quae et ex alia spina fit[*](fit v. fit ll) in India itemque in Arabia; lainam[*](lainam ll. (Salm.) Brot. lamam v) vocant. sed mastiche[*](ma- stichen M) quoque gemina est, quoniam et in Asia Graeciaque
reperitur herba a[*](a MJ.om. rG. e ???) radice folia emittens et carduum similem malo[*](malo D2B. alo rv) , seminis plenum ac[*](ac MD.om. rv) lacrimae, quae[*](lacrimae quae MD. -maeque DFE1a. -ma ęque E2. -maque B. -ma quae v) erumpit incisa parte summa, vix ut dinosci[*](dinosci Mv(J). id no- r. digno- Verc.) possit[*](possit Mv. -sset r) a mastiche vera. nec non et tertia in Ponto est, bitumini[*](bitumini MJ. -nis rv) similior, laudatissima autem Chia candida, cuius pretium in libras $X$ X,[*](X. X J. $X$ X: (= decem sextans) MD. XX rv) nigrae vero $X$ II.[*](X. IIJ. $X$. IN. M (bini coni. Mone). XII rv) Chia e lentisco traditur[*](chiae lentis contraditur FEa) gigni cummium modo. adulteratur ut tura[*](ut tura DFEav. ut a M. (ture et B e Diosc.)) resina.[*](Herod. III 112. Diosc. I 128. — (12. 13) cfr. Sol. 27, 48. —) Arabia etiamnum[*](etiam nunc MJD) et ladano gloriatur. forte casuque hoc et iniuria odorum[*](odorun. MD. -ris C. -res rv) fieri plures tradidere, caprasque[*](capras quae M. -prisque Ea. -ras va.S) maleficum alias frondibus animal, odoratorum vero fruticum adpetentius[*](adpetentius MG. exp- v. et petentibus r), tamquam intellegant[*](intellegat MD. sed cfr. vol. V p. 487 ad XXXII 59) pretia, carpere[*](cafpere FE1. cap- E1a.om. H Brot. errore) germinum caules praedulci liquor turgentes[*](torrentes M) destillantemque[*](distillantemque F2Eava.S) ab iis[*](is MD. his r C) casus mixtura[*](mixturā E) sucum inprobo barbarum villo abstergere. hunc glomerari pulvere[*](puluere G. -rem 11 (praem. in) v), incoqui sole, et ideo in ladano caprarum pilos esse. sed hoc non alibi fieri quam in Nabataeis [*](nabatae his FE1a), qui sunt ex Arabia contermini Syriae.[*](Diosc. I 128. cfr. Pl. XXVI 47.) recentiores ex auctoribus storbon[*](storbon MJ. strob- rv. stobolon zS) hoc vocant traduntque silvas Arabum pastu caprarum infringi atque ita sucum villis inhaerescere, verum autem ladanum Cypri insulae[*](insulae MG. -lā Ead. -la DF (piaem. in) v) esse, ut obiter quaeque genera odorum dicantur, quamvis non terrarum ordine. similiter
hoc et ibi[*](et ibi MD2G. tibi D1FE1. om. a. ibi E2S. et hoc ibi v) fieri tradunt et esse oesypum[*](oesypum Bas. -sopum M. osyfum FEa. cesyphum v) hircorum barbis genibusque villosis inhaerens, sed hederae[*](edere FEa. -rae va.S) flore deroso , pastibus matutinis[*](mantinis FEa), cum est rorulenta[*](rorulentas F2Ea. -tes F1) Cypros. dein nebula sole[*](solae FE. solue a) discussa[*](discussa MG. -ssam DFa. -ssa in Ev) pulverem madentibus[*](mandentibus FEa) villis adhaerescere atque ita ladanum depecti. sunt qui herbam in Cypro, ex qua id fiat, ledam appellent[*](appellent Mv(D). -llant r H); etenim illi ledanum vocant. huius pinguia[*](pinguia MJ. -ue C. -ui rv) insidere[*](insidens C Bas. exsudare D) ; itaque[*](itaque Ev (alac.). etenim itaque M (prava iteratione). atque FdT) et tractis[*](et tractis MDFd. attr- Ev) funiculis[*](an huius foliis? cfr. Diosc.) herbam eam convolvi atque ita offas fieri. ergo in utraque gente bina genera, terrenum et[*](et — terrenum om.M) facticium. id quod terrenum est friabile[*](triabile FE), facticium lentum.[*]((17) Diosc. I 128 med.) nec non fruticem esse dicunt in Carmania et super Aegyptum per Ptolemaeos[*](ptholęmeos E) tralatis[*](translatis E2va.J) plantis aut, ut[*](aut ut Mv(J). aut r. ut dS) alii, degenerante[*](degenerante MJ. genera ante r. -rante G. -rari v) in id[*](in id ll.S. et id G. et id in iis ut v) turis arbore, colligique ut cummim inciso[*](incinciso F. -naso E) cortice et caprinis pellibus excipi. pretia sunt laudatissimo[*](laudatissima E1. -mae E2) in libras asses XXXX. adulteratur myrti bacis et aliis animalium sordibus. sinceri[*](sincerus E) odor esse debet[*](debet esse va.J) ferus et quodam modo solitudinem redolens, ipsum visu[*](uisum FE1) aridum tactu[*](tactus FE) statim mollescere, accensum fulgere odore iucundo[*](iucunde FT (P)S subl. dist. -da E1. (alac.)); gravi myrtatum[*](graui myrtatum J. (dist. D). graui tum myrta (-tata S) ll.S. gratuitum (gratum Bas.) myrtata (-rrata va.B) v) deprehenditur crepitatque[*](deprehenduntur crepitantque in DFEdva.J igne E2va.S) igni. praeterea[*](praeter eas FE) sincero calculi potius e rupibus inhaerent quam pulvis.[*](Th. IV 7, 2. 1. (efr. Strabo XVI 777. Pl. XXIII 72. Cels. V 19 init.). — (4) cfr. Pl. XIII 139. —) In Arabia et olea dotatur lacrima, qua medicamentum [*](quam dicamentum F1E1a. qua indis medi- dTS) conficitur Graecis[*](a graecis E2) cnhaemon[*](enbemon E. inb- a. inbaenon F) dictum, singulari effectu[*](effectum M. ex fectu F) contrahendis vulnerum cicatricibus. in maritimis hae fluctibus aestuque operiuntur, nec bacae nocetur, cum constet in foliis salem relinqui.
[*](cfr. Pl. XXIV 102. (Diosc. I 104). Claud. fr. 3 Peter. —) Haec sunt peculiaria Arabiae, et pauca praeterea communia alibi dicenda, quoniam in iis vincitur. peregrinos ipsa mire[*](miros M. mirę E1a. -rrę E2. myrrae zva.G) odores et ad cxteros petit: tanta mortalibus suarum rerum satias[*](satias MJ. satietas av. saci- r. cfr. V 6. X 172. XIII 130. (VIII 209)) est alienarumque[*](aliarumque M) aviditas. petunt igitur in Elymaeos arborem bratum[*](brathum M. -tam Ea. bru- tam va. H), cupresso[*](cypresso ll) fusae[*](fuse E. fuisse a. russae M) similem, exalbidis ramis, iucundi odoris accensam et cum miraculo historiis Claudi Caesaris[*](caesaris claudi historiis M) praedicatam[*](praedicata FEa). folia eius inspergere potionibus Parthos tradit; odorem esse proximum cedro fumumque eius contra ligna alia[*](alio M) remedio. nascitur ultra Pasitigrim[*](phasin tigrim M. -rinique va.B) finibus[*](in finibus E2va.D) oppidi[*](op- pido M) Sostratae[*](Sostratae ego coll. VI 136. sostrae MD. soytrae F. scy- rv(J). Sittacae B scanchro MdJ. -ntro a. -nthro v.) in monte Scanchro[*](schantro r. Zagro B e VI 131. (cfr. VI 136 chasiro vel castro ll)). petunt et in Carmanos[*](carmanios M. charmonos FEa) arborem[*](arbore F1Ea) stobrum[*](stobrum FTS. isto- M. istrobum E. ystr- a. str- v) ad suffitus, perfusam vino palmeo accendentes[*](accendentes FC. actend- M. acced- Eav). huius odor redit[*](redit Mv. reddit r) a camaris ad solum, iucundus[*](iocundos FEa), sed adgravans capita, citra dolorem tamen; hoc somnum aegris quaerunt.[*]((404, 3) Iuba fr. 52 Mū. — Herod. III 97.) his commerciis
Carra[*](carra ll.J. -rras B. -rracem v) oppidum aperuere, quod est ibi[*](ibi MD. illi r. illis v) nundinarium. inde Gabbam omnes petere solebant dierum viginti itinere et Palaestinen Syriam. postea Characem peti coeptum ac[*](ac Mv. ad r) regna Parthorum ex ea causa, auctor est Iuba. mihi ad Persas etiam prius ista portasse quam in Syriam aut Aegyptum videntur Herodoto teste, qui tradit singula milia talentum annua turis pensitasse Arabas regibus Persarum.[*](cfr. infra § 125. — Agatharch. m. Erythr. 99. Strabo XVI 778. Diod. II 49, 3. Sol. 33, 10. — (14) Herod. III 107. cfr. Pl. X 195.) ex Syria revehunt styracem, acri odore eius in focis[*](foris M) abigentes suorum fastidium. cetero non alia sunt ligni[*](ligni sunt FEaS) genera in usu quam odorata, cibosque Sabaei coquunt[*](cogunt FE1a) turis ligno, alii murrae, oppidorum vicorumque non alio quam ex aris fumo atque nidore. ad hunc ergo sanandum styracem[*](styracem MJ. urunt sty- rv) in follibus petunt[*](follibus petunt MJ. pellibus rv) hircinis suffiuntque[*](effiuntque E. effici- Fa) tecta: adeo nulla est voluptas quae non adsiduitate fastidium pariat. eundem et ad serpentes fugandas urunt in odoriferis silvis frequentissimas[*](frequentissima FEa).Non sunt eorum cinnamomum aut casia, et tamen felix appellatur Arabia, falsi et ingrati[*](falsi (-so v) et ingrati Mzv(J). -sa et ingrata r G) cognominis, quae hoc acceptum superis[*](super his FEa) ferat, cum plus ex eo inferis debeat. beatam[*](beatam MD2B. -tum v. tam D1. am r) illam fecit hominum[*](illa.. hominem va.B) etiam in morte luxuria[*](luxurię E. -rie a) quae dis intellexerant genita inurentium[*](inurentium MD2D. ure- r S. adhibens urendis v) defunctis.[*]((1. 2) cfr.Pl. praef. § 11. (Sen. benef. I 6, 3). —) periti rerum adseverant[*](adseuerant D2G. adstuer- DF1. adsuer- M. adstruer- F2. astruxer- E. -erunt v) non ferre tantum annuo fetu, quantum Nero princeps novissimo Poppaeae[*](Poppaeae (Budaeus) G. -ppae DF. pompae Mv. puppę E) suae die concremaverit. aestimentur post ea toto orbe singulis annis tot funera acervatimque congesta honori cadaverum quae dis per[*](dispersa Ea) singulas
micas dantur. nec minus propitii erant mola salsa supplicantibus, immo vero, ut palam est, placatiores. verum Arabiae[*](arabia M) etiamnum felicius mare est;[*]((4. 5) cfr.Pl. VI 101. —) ex illo namque margaritas mittit. minimaque computatione miliens centena milia sestertium annis omnibus India et[*](et MD. om. rv) Seres et paeninsula[*](paeninsulaque va.D) illa imperio nostro adimunt: tanti nobis deliciae et feminae constant. quota enim partio ex illis ad deos, quaeso, iam vel[*](uel MJ. uti rv) ad inferos pertinet?[*](Herod. III 111. Ar. IX 13 extr. Ael. XVII 21. Antig. Car. 43 (49).Pl. X 4. 97. — (13) Herod. III 110. Th. IX 5, 2. —) Cinnamonum et casias[*](cassias F2passim) fabulose[*](fabulosae F. -sa va.H) narravit antiquitas princepsque[*](princepsue FEva.S. (alac.)) Herodotus avium nidis et privatim phoenicis, in quo situ[*](siti Ea) Liber pater educatus esset, ex inviis rupibus arboribusque[*](arborum M) decuti carnis[*](cauernis M) quam ipsae inferrent[*](ipsae inferrent Mv. ipse inferet r. -rret dTzD) pondere aut[*](et (pro aut) M) plumbatis;agittis, item casiam[*](casia M) circa paludes, propugnante unguibus ciro vespertilionum genere aligerisque serpentibus, his commentis augentes rerum pretia.[*](Herod. III 113 init. Diod. III 46, 4. - (20) cfr. Sol. 30, 30. — (21) cfr. Pl. VI 168.) comitata vero fabula est ad meridiani solis repercussus inenarrabilem quendam unversitatis halitum e tota[*](et tota M. & uta F) paeninsula existere tot generum aurae[*](aure Fa. autrę E1. aura e S. -ris va. G) spirante concentu[*](concentu Mv (J). -eptum r S), Magnique Alexandri classibus Arabiam primum odoribus[*](.....m odoribus M. odore pri- mum rva.D) nuntiatam[*](nunciatū F) in altum[*](in eptum M). omnia falsa, si quidem cinnamomum idemque cinnamum nascitur in Aethiopia Trogodytis conubio permixta. hi[*](hii M. in E. ii va.) mercantes id a conterminis[*](cum (com F1) terminis FEa) vehunt per maria vasta ratibus , quas neque gubernacula regant[*](regant D2v. fecant D1. rexant Ea. rexeant F1. fexant F2d) neque remi trahant vel
inpellant vela, non[*](uela ego (et dist.). non uela ll. v) ratio ulla[*](ulla D2v. illa r) adiuvet[*](adiu- uet v. -uuit ll): omnium[*](comnium E. comi- a. cum omni- va.S. instar ibi v. -abiri DF1. -abili F2Ea) instar ibi sunt[*](sint va.S) homo tantum et audacia. praeterea hibernum mare exigunt[*](exigant Eava.Bas.) circa brumam, euris tum maxime flantibus.[*]((5) cfr. Pl. VI 104. —) hi recto cursu per sinus inpellunt[*](inpellant F), atque a promunturii ambitu argestae [*](argestę FE. -te av) deferunt in portum[*](portum v. -tu ll) Gebbanitarum qui vocatur Ocilia[*](ocilia ll. S. -la v. Ocelis (P) Brot. e VI 104). quam ob rem illi maxime id petunt, produntque vix quinto anno reverti negotiatores et multos interire. contra revehunt vitrea et aëna[*](aena ll.S. ahena G. aenea v(D)), vestes, fibulas cum armillis ac monilibus [*](monilibus av. mun- FE). ergo negotiatio illa feminarum maxime fide constat.[*](cfr. Th. IX 5, 2. Sol. 30, 30. — (15) Sol. 30, 31. Th. ib. extr. —) Ipse frutex duum cubitorum altitudine amplissimus palmique minimus, quattuor digitorum crassitudinis[*](grassitudinis FE2a. gross- E1), station a terra VI digitis surculosus, arido similis, cum viret, non odoratus, folio origani, siccitate[*](siccitate v. -ati ll) gaudens, sterilior imbre, caeduae[*](ceduę F. caeu duę E3. ceu dirae va.G) naturae. gignitur in planis[*](in planis D2v. om. r) quidem, sed densissimis in vepribus rubisque, difficilis collectu. metitur non nisi permiserit deus. lovem hunc intellegunt aliqui, Assabinum illi vocant. XLIIII boum caprarumque et arietum extis impetratur[*](impetratur.v. -eratur ll) venia caedendi, non tamen ut[*](ut ll.D. aut v) ante ortum solis aut post occasum liceat[*](liceatD2D. -cet rv). sarmenta hasta dividit sacer- dos deoque partem ponit, reliquum mercator[*](mercatur FE1a) in massas[*](massas E2zH. na- v. assas r) condit [*](condidit F. abscondit a). est et[*](est et v. est D2D. et r) alia fama cum Sole dividi ternasque partes fieri, dein sorte gemina[*](gemina EaH. -ia F.germina zv. cremia G) discerni quodque Soli cesserit relinqui ac sponte conflagrare.[*](Th. IX 5, 1. Sol. 30, 30. —)[*]((6) Diosc. I 13. —) praecipua bonitas virgultorum tenuissimis
partibus ad longitudinem palmi, secunda[*](fecunda Ea) proximis breviore[*](breuiore v. -rem ll) mensura, atque ita ordine. vilissimum quod radicibus proximum, quoniam ibi minimum corticis, in quo summa gratia, eaque[*](gratia eaque D2D. -tiae a. -tiaeque r. -tiae qua v) de causa praeferuntur cacumina[*](cacumini Ea), ubi plurimus[*](plurimus v. -ibus ll) torpet[*](torpet ll. cortex v) . ipsum vero lignum in fastidio propter[*](est propter va.S) origani acrimoniam[*](agrimoniam ll), xylocinnamomum vocatur. pretium ei[*](ei S. et ll. est v) in libras $X$ X.[*](X. X (H)S. XX ll.v)[*](Th. IX 5, 2. — Diosc. I 13.) quidam cinnami duo genera tradidere, candidius nigriusque, et[*](et om. G) quondam praeferebatur candidum, >nunc contra nigrum laudatur atque etiam varium praeferunt candido. certissima tamen aestimatio, ne sit scabrum atque ut inter sese tritum[*](sese tritum v. sestertium ll) tarde frietur; damnatur in primis molle aut cui[*](cui v. eui ll) labet[*](labet ego n. luc. p. 41. labit (ba- E1) D1FEa. -bitur dTBrot. liuet D2D. labat H. albet v) cortex. ius eius a Gebbanitarum rege[*](rege v. -ges ll) solo proficiscitur; is edicto mercatu[*](mercatu v. -to ll) vendit. pretia quondam fuere in libras denarium nilia. auctum[*](auctum E3v. act- ll) id parte dimidia est incensis, ut ferunt, silvis ira barbarorum. id acciderit ob iniquitatem praepotentium an forte, non satis constat. austros ibi tam ardentes[*](ardentis FS. -ter dTva.G) flare, ut aestatibus silvas accendant, invenimus apud auctores coronas ex[*](ex E2v. et r) cinnamo[*](cinnamomo Eava. G(S) interrasili F2av. -ter asili (aus- F1) r) interrasili auro inclusas primus omnium in templis Capitolii atque Pacis dicavit Imperator Vespasianus Augustus. radicem eius magni ponderis vidimus in Palatii templo, quod fecerat Divo Augusto coniunx[*](coniux F1aH. cfr. VII 39) Augusta, aureae[*](aureae D2v. -ea r) paterae[*](patere FE1a. -ra E2) inpositam[*](inpositam —23 editae D2v. inpositae D1. -te FE1a. -ta E2), ex qua guttae editae annis omnibus in grana durabantur, donec id delubrum incendio consumptum est.Frutex et casia[*](casia v. -ię ll) est iuxtaque cinnami campos nascitur , sed in montibus crassiore[*](crassiore v. -ri S. grass- FEa) sarmento, tenui cute verius quam cortice, quem contra[*](conteri zva.Bas.) atque in cinnamo[*](cannamo F.cfr. § 98) diximus labare[*](diximus labare ego luc. p. 21. lab- dix- M. labare D1FS. lauare D2Ea. leuari v. liuere D)[*](92) et exinaniri pretium est. amplitudo frutici trium cubitorum, colos triplex: cum primum emicat, candidus pedali mensura, dein rufescit[*](rubescit Eava. S. cfr. § 116. IX 109. XI 118. 167. XIV 35) addito semipede, ultra nigricans.[*]((8) Diosc. I 12. — (8–11) Th. IX 5, 3, —) haec pars maxime laudatur ac deinde proxima, damnatur vero candida. consecant surculos longitudine[*](longitudinem FE1 (a lac.)) binum digitorum, mox praesuunt [*](praeiciunt M) recentibus coriis quadripedum ob id interemptarum, ut putrescentibus vermiculi lignum[*](uermiculus nigrum M) erodant et excavent corticem [*](cortice E2), tutum[*](totum M. tuto E2) amaritudine[*](amaritudinem FE).[*](cfr. Diosc. I 12. —) probatur recens maxime et quae sit odoris longissimi[*](longissimi M.cfr. n. luc. p. 39. mol- liss- rv) gustuque[*](gustuue FEava.H) quam minime[*](minime M.cfr. luc. p. 89. maxi- rv) fervens potiusque [*](potiusque ll.D. -ius quam B. -ius v) lento tepore leniter mordens, colore purpurae, quaeque plurima minimum ponderis faciat, brevi tunicarum fistula atque[*](et (pro atque) Eva.D. (alac.)) non fragili. ladam[*](ladam Mv(S). -dan/// dT. -dant DF. laudant E. lactam C) vocant talem barbaro nomine. alia est balsamodes, ab odore[*](aba odore Ea. abad- F) simili appellata, sed amara ideoque utilior medicis, sicut nigra unguentis. pretia nulli diversiora , optimae[*](optumae MS. -time E (Ven.). -timi rv) in libras $X$ L, ceteris $X$ V.
[*]((19) cfr. Diosc. I 12.)[*]((1) cfr. Pl. XVI 136. Col. III 8, 4. — (5) Diosc. I 23. Ps-Arrian. per. m. Erythr, 8 extr. —)
His adiecere[*](adiecere MD. addidere rv mangones Mv. -oriis r) mangones quam Daphnidis[*](daphnidis MJ. -phanidis (-dos E) r. -phnoiden C. -des v) vocant, cognominatam isocinnamon[*](isocanamon F. -cananom E) , pretiumque ei faciunt[*](faciunt Mv. -iant r) $X$ CCC. adulteratur styrace et propter similitudinem corticum[*](corticem FE1. -ce va.G) laurus
tenuissimis surculis. quin et in nostro orbe seritur, extremoque in margine imperii[*](marginem perii F. -nem (-ne E2z) per id Ez), qua[*](quae E. quod z) Rhenus adluit, vidi[*](uidi M (vet. Dal.) D. -dit rv. uiuit Verc.) in alvariis apium satam[*](satam (vet. Dal.) D. -tum M. -ta rv). color abest ille torridus sole et ob id simul idem odor.Ex confinio casiae cinnamique[*](caseae cannamque ei FE) et cancamum ac tarum invehitur, sed per Nabataeos[*](nabasa eos FEa) Trogodytas[*](Trogodyticas M. -tasque va.G), qui consedere [*](con- sedere MVerc.(J). -sideret r. -re v(C)) ex Nabataeis.
Eo comportatur et serichatum et gabalium, quae intra se consumunt[*](consumunt v. -mit ll) Arabes, nostro orbi tantum nominibus cognita, sed cum[*](cum v. eum ll cinnamū E2) cinnamo casiaque[*](cassiaque F2E1) nascentia. pervenit tamen aliquando serichatum et in unguenta additur ab aliquis[*](aliquibus va.S(D)). permutatur in libras $X$ VI.
[*](Diosc. IV 157. Th. IV 2, 6. (Martial. XIV 57).) Myrobalanum Trogodytis et Thebaidi[*](thebaidis E2) et Arabiae, quae[*](que Fa. an qua?) Iudaeam ab Aegypto disterminat, commune est, nascen s id[*](nascens id ego. -entib. ll. -ens v) unguento, ut ipso nomine[*](nomine D2v. -ni r) apparet, quo item indicatur et glandem esse. arbor[*](arbor ē ego. -orē a. -orem (-ore D2D) ll. -ris B. -ri v) est heliotropio[*](theliotropio F. eli- a), quam dicemus[*](22,57) inter herbas, simili folio, fructus magnitudine abellanae nucis. ex his in Arabia nascens Syriaca appellatur et est candida, contra in Thebaide[*](thebaiden F. -dē a) nigra. praefertur illa bonitate olei quod exprimitur, sd copia Thebaica. inter haec Trogodytica vilissima est. Sunt qui Aethiopicam his praeferant, glandem nigram nec[*](ac C) pinguem[*](pinguem v. -gue DFa. -guę E. (glande nigra ac pingui coni. Dal.)), nucleoque gracili, sed liquore qui exprimitur odoratiore[*](odoratiore D2D. -ori v. -oris a. -or. is E. -onis r), nascentem in campestribus. Aegyp-
[*]((6. 7) Th. IV 2, 6. Diosc. IV 157. —) tiam piuguiorem esse et crassiore cortice rubentem et, quamvis in palustribus nascatur[*](nascatur D2v. -citur r), breviorem siccioremque; e diverso Arabicam viridem ac tenuiorem et, quoniam sit montuosa[*](sit montosa va. H. (an amet montuosa? cfr. XIII 28. XVI 73)), spissiorem[*](aspissiorem F. ac spissiorē a. -or ē E); longe autem optimam Petraeam[*](pretream E2) ex quo diximus oppido, nigro cortice, nucleo candido. Unguentarii[*](6,144) autem tantum cortices premunt, medici et[*](et ego e Diosc. om. ll. v. de mendo (ci = et) cfr. nota ad VI 55 extr.) nucleos, tundentes adfusa paulatim calida aqua.[*](Diosc. I 148. Sol. 32, 36. —)
Myrobalano in[*](myrobalancin in E1a. -lani in E2) unguentis similem proximumque usum habet palma in Aegypto quae vocatur adipsos, viridis, odore mali cotonei[*](atonei Ea), nullo intus ligno. colligitur aut umno[*](autumno ego e Diosc. (τῆς κατὰ τὴν ὀπώραν ἀκμῆς). aut enim FEa. ////enim Dd. autem v) paulo ante quam incipiat maturescere. quod si relinquatur , phoenicobalanus vocatur et nigrescit vescentesque inebriat. myrobalano pretium in libras $X$ II.[*](II MJ. bini RsG. -nis r. -nas v) institores et faecem unguenti hoc nomine appellant.
[*](Th. IX 7, 1. 2. Sol. 52, 52. —) Calamus quoque odoratus in Arabia nascens[*](nascitur M) communis Indis[*](Indis — omnes om.Rs) atque Syriae est, in qua vincit omnes[*](omnis ll.S). a nostro maria CL[*](CL MRsF2B e Th. Ci F1E. (alac.). C D2v. 0 D1) stadiis inter Libanum montem aliumque ignobilem (non, ut quidam existimavere, Antilibanum[*](antelibanum MD2. cfr. V 77. 80) ) in convalle modica iuxta lacum, cuius palustria aestate siccantur , tricenis ab eo stadiis calamus et iuncus odorati[*](odorate Ea. -rat F) gignuntur . saneenim dicamus et de iunco, quamvis alio herbis dicato[*](tantum P) volumine, quoniam tamen hic unguentorum materia[*](21,120) tractatur.[*](Th. IX 7, 2. Diosc. I 17.) nihil ergo a ceteris sui generis differunt aspectu[*](aspectus FEa), sed calamus praestanti[*](praestanti MD. -ior rv. cfr. luc. p. 91) odore[*](odori M) statim e longinquo invitat,
mollior[*](mellior (om. tactu melior) Rs) tactu, meliorque[*](melioreque M. quae Rs qui om.M) qui minus fragilis et qui assulose[*](minus — assulose (a solo se v) MRsB. om. r) potius quam qui[*](qui MRsv(S). om. r Bas.) raphani modo frangitur.[*]((2) cfr. Isid. VII 8, 13. —) inest fistulae araneum , quod vocant florem[*](flore M), praestantiore[*](praestantiore (abl. abs. sc. eo) MD1Fa. -orem RsD2. -or est Ev) cui[*](cui om.M) numerosius[*](nu- merosi quis Rs). reliqua[*](relinquā FEa) probatio ut nige??? sit — damnantur[*](damnantur RsS. -atus M. -atur rv) albi[*](albi MRsS. alibi rv. -iubi C. albi. iuncus Müller em. II p. 23. (loc. corr.)) —, melior, quo[*](quod FEa) brevior crassiorque, et lentus in frangendo. calamo pretium in libras singulas[*](singulas MD. om. rv) $X$ I, iunco $X$ V. traduntque iuncum odoratum et in Campania inveniri.[*]((10–17) Diosc. III 88. — (10. 12) Sol. 27, 47. —) Discessimus a terris oceanum spectantibus ad convexas [*](conuexa M) in nostra maria. ergo Aethiopiae subiecta Africa[*](africa e M) hammoniaci lacrima[*](lacrimam va.J. an lacrimas, ut XI 14. XX, 254?) stillat in harenis[*](inhaerens M) suis; inde nomen[*](nomen ego. -mine ll.v) etiam Hammonis oraculo, iuxta quod gignitur arbore[*](arbore (Fels p 44) D. -orē MRs. -or rv) quam metopon[*](metopona Rs. -pion va.S e Diosc. cfr. § 123. criumetopon D2. me- lopos Sol.) appellant[*](appellat Rs. uocant va.S), resinae modo aut cummium[*](commium FE1a. gumm- E2. -mmi va.S). genera eius duo: thrauston[*](thlauston B e Diosc. ranstron M. thas- mum thon Rs. traston rv) masculi turis similitudine[*](similitudine Mv. -nem r), quod maxime probatur[*](pzrobatum M), alterum pingue et resinosum, quod phyrama[*](phyrama B e Diosc. -ram M. -ranma Rs. pyram r. -ama v) appellant . adulteratur harenis velut nascendo adprehensis; igitur quam minimis[*](quamuis minim Rs) glaebis probatur et quam purissimis. pretium optimo[*](optimo MRsS. -mū r. -mi v) in libras asses XXXX.
[*]((18. 412, 1. 4) Diosc. I 20. cfr. Pl. XVI 33.) Sphagnos[*](sphagnos (index) B e Diosc. sfagnos a. sphacnos FE. spagnos Rsv. -achnos M) infra eos situs in Cyrenaica provincia
maxime probatur; alii bryon[*](briom M. brion a. ibr- va.B) vocant. secundum locum optinet Cyprius, tertium Phoenicius. fertur et in Aegypto nasci, quin et in Gallia; nec dubitaverim: sunt enim hoc nomine cani[*](carni FEa) arborum villi, quales in quercu[*](quer- cum Ea. -re cum F) maxime videmus, sed odore praestantes. laus prima candidissimis atque latissimis [*](latissimis MRsS. alt- rv), secunda rutilis[*](rutilis Mv. rum tulis Rs. ratilis FE1a. grat- E2), nulla nigris[*](nigri M). et in[*](in om.M) insulis petrisque nati improbantur omnesque quibus[*](quibusque FE) palmarum atque non suus odor sit[*](sit MRsG(S). it F. est Eav(H)).[*](cfr. Diosc. I 124. (165).Pl. XXIII 90. XXIV 74. —) Cypros in Aegypto est arbor, ziziphi foliis, semine coriandri, candido, odorato. coquitur hoc in oleo premiturque postea, quod cypros vocatur. pretium ei in libras $X$ V. optimum e Canopica in ripis Nili[*](nili MRsv. li r) nata, secundum Ascalone Iudaeae, tertium in[*](in ego. om. ll.v. cfr. § 133. VIII 226. XIII 4. 5. 10. 33. XV 82. XIX 94. (CFW Müller p. 21)) Cypro insula. odoris suavitas [*](suauitate va. J) quaedam[*](quaedam MJ(et dist.). Quid- rv) . hanc esse dicunt arborem quae in Italia[*](italiam Fa) ligustrum[*](ligostrum FEa) vocetur.[*](Diosc. I 19. cfr. Pl. XXIV 111. 112. — (17–19) Ar. probl. 12, 3. cfr. Th. C VI 17, 7. Pl. XVII 39.XXI 39. — (20) cfr. Th. de od. 57.) in eodem tractu aspalathos[*](aspal//- thus E2 (item v. 18. 19)) nascitur [*](in — nascitur om.Rs), spina[*](spinae Rs) candida magnitudine arboris modicae, flore rosae. radix unguentis expetitur. tradunt in quocumque frutice curvetur arcus caelestis, eandem quae[*](eandemque Fa. -que que E) sit aspalathi suavitatem odoris exsistere; sed si[*](si om.Mva. H) in aspalatho, inenarrabilem quandam. quam quidam[*](quam (so. spinam) M.om. rv) erysisceptrum[*](erytrisceptrum M. emerysi- DFEa. eum erysi- Rs (?)v. eriscepton vel iriscepton Salm. p. 282aD ex Hesych.) vocant, alii sceptrum[*](uocant —sceptrum om.Rs). probatio[*](que om.Rs) eius[*](eius MRG. est rv) in colore rufo vel igneo tactuque spisso et
odore castorei[*](castorei MG. -re Rs. -ria FE1a. -rio E2. -reo v).[*](cfr. Diosc. III 42. Th. de od. 7, 33. — (5) Th. IX 6, 1. Diosc. I 18 init. Strabo XVI 763. Iustin. XXXVI 3, 1. 2. Tac. H V 6 init. — (6) Sol. 35, 5 —) permutatur in libras $X$ V. in Aegypto nascitur et maron[*](maro Rs), peius quam Lydium, maioribus foliis ac variis; illa brevia ac minuta et odorata.Sed omnibus odoribus praefertur balsamum, uni[*](uni om.Rs) terrarum Iudaeae concessum, quondam in duobus tantum hortis[*](ortis FEa. hores Rs), utroque regio, altero iugerum viginti non amplius , altero[*](alterum Rs) pauciorum[*](paucorum M. -ciorem Ea { arborum ego. -butum (-tam Rs) ll.J. -busculum v). ostendere arborum bane urbi Imperatores [*](imperatoris FEa) Vespasiani, clarumque dictu, a Pompeio Magno in triumpho arbores quoque duximus[*](diximus EaVen.) .[*]((12.14) Iustin. ib. 4. Sol. ib. Isid. XVII 8, 14. — (16) Th. IX 6, 1. Diosc. I 18. —) servit[*](seruis F. -ui Ea) nunc haec ac tributa[*](ac tributa MRsS. attri- a. atri- FE1. ad tri- E2. el; tri- v) pendit cum sua gente, in[*](in om.Rs) totum alia natura quam nostri externique prodiderant. quippe viti similior est quam myrto. malleolis seri didicit[*](didicit M(P)S. dicit D1FEa. -tur Rs (?)D2v) nuper, vincta[*](uincta MRsD2C. dicta r. iuncta v) ut vitis[*](uictis FE1a), et inplet colles vinearum modo. quae sine adminiculis se ipsa[*](ipse FE1a. -sę E2va.J) sustinet[*](sustinent Eava.J), tondetur[*](tundetlur Ea) simili???er fruticans[*](fructificans FEa) ac rastris[*](astris FEa. rastri Rs) nitescit properatque nasci, intra tertium annum fructifera. folium proximum[*](proximae DFE. -me a) tuburi[*](tuburi MRs. -beri rv. rutae B. rutae. fructus proximus tuburi (coni. J)D. cfr. n. luc. p. 16), perpetua coma. saeviere in eam udaei sicut in vitam quoque suam; contra defendere Romani, et dimicatum pro[*](pro om,FEa) frutice est; seritque nunc eum[*](ea Rs. eam va.H) fiscus[*](ficus FEa), nec umquam fuit numerosior. proceritas[*](proceritas MRsJ. -cerior a. -cerior proceritas r (praem. aut) v) intra bina cubita subsistit .[*](Diosc. I 18 post init.) arbori tria genera: tenue[*](tenue MRsS. -ui v. tribui r) et capillacea[*](capelleocea FEa) coma quod vocatur
eutheriston[*](eutheriston B e Diosc. entheristeum D1. -trum FEa. epen- theristion M. henthefiscum Rs. aentheristum D2. anthericeum v fruticosum Mav. fructi- RsE. fructifi- F); alterum scabro aspectu, incurvum, fruticosum , odoratius; hoc trachy[*](trachy MB. thracy Rs. tracy DF. -ci Ea. stracū dv) appellant, tertium eumeces, quia est reliquis procerius, levi cortice. huic secunda bonitas , novissima eutheristo[*](eutheristho D. enth- F. -isto MRE1. -istro E2. (alac.) anthericio va.B).[*]((6–11) Sol. 35, 6. cfr. Th. IX 6, 2. Diosc. I 18. Strabo XVI 763. —) semen eius[*](eius MRsD2d2G(S). est r H. eius est v) vino[*](uino — 5 peius om.Rs) proximum gustu, colore rufum, nec sine pingui. peius in grano quod levius atque viridius. ramus[*](ramos FE1. -mo E2. -mis a) crassior quam myrto. inciditur vitro, lapide osseisve cultellis; ferro laedi vitalia[*](uitalia laedit (om. odit) Rs) odit, emoritur[*](moritur MEa) protinus, eodem[*](eadem va.S) amputari supervacua[*](superba (-bae E2) qua FEa) patiens. incidentis manus libratur artifici[*](artificii M. -cem FEa) temperamento, ne quid[*](nequit F. neque Rs) ultra corticem violet. sucus e plaga manat quem opobalsamum vocant, suavitatis[*](dist. ego n. luc. p. 18) eximiae. sed tenui gutta[*](tenuis guttae zS. gutta damn. J) ploratu[*](proloratu D1F. ploratus D): lanis parva colligitur in cornua, ex iis novo[*](noua F) fictili conditur, crassiori similis oleo et in musto candida[*](candidus D) ; rufescit[*](rubescit Eava.S. cfr. § 95) deinde simulque durescit e tralucido.[*](Th. IX 6, 2. 4. 2. 3. Diosc. ib. Strabo ib.) Alexandro Magno res ibi gerente toto die aestivo unam concham impleri iustum erat, omni vero fecunditate e maiore horto[*]((e om.) maior horreo (-eto E. -et a) FEa) congios senos, e minore[*](se (sę E) minore FEa. min- va.S) singulos, cum et[*](cum et ll.zS. cum aG. et cum v) duplo rependebatur argento[*](argento v. -tum ll.zH. cfr. CFW Müller p. 7), nunc etiam singularum arborum largior[*](largior MRsv. long- r) vena. ter omnibus percutitur aestatibus[*](annis aestatibus M), postea deputatur.[*]((4) Sol. 35, 6. —) et sarmenta[*](sarmentis Rs) quoque in merce sunt. DCCC[*](DCCCMRsv(S). DCC r H) HS[*](HS MRsH. III r. cm. v) amputatio ipsa surcalusque[*](surculisque FE1a. e sure- E2) veniere[*](uenire FEa. -iit H. -it v) intra quintum devictae [*](deuinctae M. –ictua & Rs. demum va.H)Iudaeae[*](Iudaeae CFW Müller p. 7. om. ll.v) annum; xylobalsamum vocatur et coquitur in unguentis. pro suco ipso[*](ipsa D1. -sum va.J) substituere officinae[*](substituere (inuere D1FEa) officinae om.MRs). corticis etiam ad medicamenta pretium est. praecipua autem gratia lacrimae, secunda semini[*](femini F. femina M), tertia cortici, minima ligno.[*](Diosc. I 18. —) ex hoc buxosum optimum[*](optimum MRsJ. est oot- rv(D)), quod et[*](et MRsS. est rv) odoratissimum[*](odoratissim M), e[*](e MRsS. et r. om.a. ex B. e — 7 maximum om. v) semine autem maximum et ponderosissimum[*](et ponderosissimum om.Mva.B), mordens gustu fervensque in ore. adulteratur Petraeo hyperico, quod[*](quod om.Rs) coarguitur [*](fo arguitur D1F. fuo (fuco E2. fua z) arg- Eaz) magnitudine, inanitate, longitudine, odoris ignavia, sapore piperis.[*](cfr. Diosc. I 18.) lacrimac probatio ut sit e[*](e om.Eava.S ) pingui[*](pinguis va.S) tenuis[*](tenuis MRsv. -uir) ac modice rufa et in fricando odorata[*](odora MJ D. cfr. § 134). secundus[*](secundo Rs 2. -da D2D. (sc. sucus, ut in sqq.)) candidi[*](candidi MJ. -dida D2D. -dido (amcalido Rs) rv) coloris[*](coloris ego. colos ll.v), peior viridis[*](uiridiq. F. -di a) crassusque, pessimus niger, quippe ut oleum senescit. ex omni incisura[*](inclusura FEa) maxime probatur quod ante semen fluxit. et alias adulteratur seminis suco[*](semini suco Ea. -ne suco (suo C) va. H), vixque maleficium[*](maleficium — 16 lenis MRsv. om. r) deprehenditur gustu amariore; esse enim[*](enim om.M) debet lenis, non subacidus, odore tantum austerus. vitiatur et oleo rosae[*](aut oleo roseo M), cypri, lentisci, balani, terebinthi, myrti, resina, galbano, cera Cypria, prout quaeque res fuit, nequissime autem[*](dist. ego n. luc. p. 70) cummi: quoniam arescit[*](arescit MRsD2S. inare- D1Fv. marce- Ea. inhaere- C), in manu inversa et in aqua sidit, quae probatio eius[*](eius Rsv(S). ē FE1. om.E2aH) gemina est. debet et sincerum[*](et sincerum ego l. l. p. 71. sincerum et FEv. -rum RsaS) arescere[*](arescere ego. marce- a. inare- rv (Brot.). inhaere- C. (an potitus debet sincerum item arescere?)), sed hoc cummi[*](hoc cummi RsS. haec commi (gummi D2) D. haec omnia (om???a) r. hoc et (e H) gummi v) addita[*](addita Rsv(S). -to D2. arescere addita r H) fragili[*](fragili Rsv. -le r D) crusta evenit. et gustu deprehenditur, carbone vero quod cera resinaque adulteratum[*](adulteratum Rsv. -atur r) est, nigriore flamma. nam melle mutatum[*](mutatur RsD2D. an uitiatum?) statim in manu[*](in manu RsH. mann r. om. v) contrahit muscas.[*]((7) Diosc. I 18. —) praeterea sinceri[*](sinceri RsBas. -re rv. -ra Verc.) densatur in tepida aqua gutta sidens ad ima vasa, adulterata olei modo innatat et, si metopio[*](metopia Rs) vitiata[*](uitiata RsG. uitia r. (alac.). -atū v) est, circulo candido cingitur. summa est probatio ut lac coagulet, in[*](et in Eva.G) veste maculas non faciat. nec manifestior alibi[*](alibe D1F. in album Rs) fraus, quippe milibus denarium sextarii, empti vendente fisco trecenis[*](trecenis FdaG. -ntis EH. tricenis RsS. CCC v) denariis, veneunt: in[*](an in delendum? cfr. vol. V p. 495 ad XXXIV 108) tantum expedit augere liquorem[*](augere (-ri a) liquorem DFEav. alicere auctorem liquorē Rs. licere auctorem JD. -re liquorem U. -re auctorem in liquore Müller em. II p. 25). xylobalsamo pretium in libras $X$[*](X om. va.H) VI[*](VI Rsv. V r H).[*](Diosc. I 79. Strabo XII 570. cfr. Isid. XVII 8, 5.) Proxima Iudaeae[*](praxuma iudea & Rs) Syria supra Phoenicen styracem gignit[*](gigni FEa) circa Gabala et Marathunta et Casium Seleuciae montem . arbor est eodem nomine, cotoneo[*](coto nec FE. coto a) malo similis, lacrimae ex austero iucundi odoris[*](iucundi odoris RsS. -ndioris rv. de mendo cfr. § 105. XI 38. XIII 118. XX 36); intus similitudo harundinis, suco praegnans. in hanc circa canis ortus advolant pinnati vermiculi erodentes, ob[*](ob om.a) id[*](id D2dTJ. ids D1. yd F2. yde F1. idy in E. in a. id in v) scobe sordescit. styrax laudatur post[*](dist. Salm.) supra dicta ex Pisidia [Side[*](side DFD. id e Rs. sydone Ea. Sid- v. damn. Salm.)], Cypro, Cilicia, Creta, minime ex Amano Syriae medicis, sed unguentariis magis.
colos in quacumque natione praefertur[*](praeferuntur RsS) rufus et pinguiter lentus, deterior furfurosus et cano situ obductus. adulteratur cedri[*](cedris FE1a) resina vel cummi, alias[*](gummi (cu- S) alias RsD2v. cū millias (mili- F1) D1F. cum milia Ea) melle[*](mille Ea. uelle Rs) aut amygdalis amaris[*](amoris FEa). omnia ea deprehenduntur gustu. pretium optimo $X$ XVII[*](X. XVII S. XXVII Rs. XVIII r. X. VIII H. XIX v). exit et in Pamphylia, sed aridior[*](aridor RsG. arior DF. acrior Eav) minusque[*](minorque FEa) sucosus.[*](Diosc. III 87. fr. Isid. XVII 9, 28. — (10) Nic. ther. 52. cfr. Pl. XXIV 22. —) dat et galbanum Syria in eodem Amano monte e[*](e RsB. et rv) ferula[*](ferula B. -lae RsD. -le r. -lam v), quae[*](quae D2. om.a. que r. quam v)[*](dist. ego) eiusdem nominis, resinae modo; stagonitim[*](stago- niti FEa) appellant. quod maxime laudant[*](appellans ... landat Rs), cartilaginosum[*](cartaginosum FEa), purum ad similitudinem hammoniaci minimeque lignosum. sic quoque[*](siccoque Rs) adulteratur faba[*](faba a. taba FE) aut sacopenio[*](sacopenio D (ed pr.) Brot. -pemo MFEa. -p//ino Rs. sagapeno v). sincerum, si uratur, fugat nidore serpentes[*](dist. ego). permutatur iu libras $X$ V.[*](Th. IX 7, 2 med. 9, 2 extr. 15, 7. Diosc. III 48. cfr. Pl. XXV 30. 31. (Isid. XVII 9, 28).)medicinae hoc tantum, panacen[*](panacem FEava.D) et unguentis eadem gignit, nascentem et in Psophide[*](psophide MBas. pro- Rs. ipso fide (finde a) D1Fa. ipso fine D2Ev) Arcadiae circaque Erymanthi fontem[*](fontem MD. -tes rv) et in Africa et in Macedonia, ferula[*](an e ferula?) sui generis quinque cubitorum, foliis primo quaternis, mox senis in terra iacentibus, ampla magnitudine rotundis, in cacumine vero[*](uero om.M) oleagineis, semine[*](semine ego. -ne uero M. -ne in rv. cfr. XV 115) muscariis dependente[*](dependentib. M) ut ferulae[*](ferula M). excipitur sucus inciso caule messibus, radice[*](radicem Rs. -ce in Eva.J) autumno. laudatur candor eius coacti [*](candore fusco ac si M); sequens pallido[*](pallidus D2) statera[*](statera DFEav. sta Rs. om.M. (loc. corr.)), niger colos inprobatur. pretium optimo in libras $X$ II[*](XII Rs. denaris II M. X. bini r H. bini asses v).[*](Diosc. III 80. —) ab hac ferula differt quae
vocatur spondylion foliis tantum, quia sunt minora et platani[*](platini FEa) divisura. non nisi in opacis gignitur. semen eodem nomine sills speciem habet, medicinae tantum utile.[*](cfr. Hor. od. II 7, 8. Diosc. I 11. (Ps-Arrian. per m. Erythr. 56 post med.). cfr.Pl. XXIII 93. —) dat et malobathrum Syria[*](syriae Rsva.C), arborem folio[*](arido (-di a) folio Ea. -do colore va.S) convoluto, colore[*](colore om. va.S) aridi folii, ex quo premitur oleum ad unguenta, fertiliore[*](fertiliorem M1Rs. -ra a) eiusdem Aegypto[*](aegyptos M). laudatius tamen ex India venit. in[*](in—7 gigni om.Rs) paludibus ibi[*](ubi Ea) gigni tradunt lentis modo, odoratius croco, nigricans scabrumque, quodam salis gustu[*](gustum Fa). minus probatur candidum . celerrime situm in vetustate[*](uenustate FEa) sentit[*](sentii F. -tu E.om.a). sapor eius nardo similis esse debet sub lingua. odor vero in vino subfervefacti [*](subferuefacti MS. suff- rv) antecedit[*](antecedit MD2v. -d& r) alios. in pretio quidem prodigio simile est, a denaris[*](a denaris MD. a XI Rs. om.a. aX rH.av) singulis[*](singulis om.Rs) ad $X$ CCC[*](ad dendrios CCCC Rs) pervenire libras, folium[*](folium — 13 libras om.M)[*](fo- lium ll.v(S). oleum B) autem ipsum in libras $X$ LX.[*](Diosc. I 29. cfr. Pl. XXIII 7. 79. Diosc. V 6.) Oleum et omphacium est. fit duobus generibus et totidem modis, ex olea et vite, olea[*](et uitae olea Ea. t uita olea F.om.Rs) adhuc alba expressa , deterius ex druppa[*](d///ruppa E. ru- Rs). ita vocatur prius quam cibo[*](cibo RsD2v. -bu M. -bum r) matura[*](maturo Rs. matu M (hie deficiens)) sit, iam tamen colorem mutans; differentia quod hoc viride[*](uiridis (om. hoc) Rs) est, illud candidum. e vite psithia[*](psithia FEJ. -tia Rs. (alac.). psythia L. -tiav) fit aut aminnea[*](amin- nea J. (cfr. Verg. G II 97). -nnia RsD1. -inea D2v(S). amm- L. uminnia FE). cum[*](dist. D) sunt[*](sunt RsS. sint D2v. sit r) acini ciceris magnitudine, ante canis ortum, in prima[*](iuba FEa) lanugine demetitur uva eiusque melligo. reliquum corpus sole coquitur — nocturni rores caventur in fictili
conditae[*](conditae RsE. -te Fa. -ta D(?)v. dist. ego)—; melligo coligitur[*](colligitur Rsv. collitur DF. colitur Eaz) subinde et[*](et RsS. om. rv. an et in?) Cyprio aere servatur . optima quae rufa acriorque et aridior. pretium omphacio[*](omphaco Ea. -ago F) in libras $X$ VI. fit et alio modo, cum in mortariis uva inmatura teritur siccataque in sole postea digeritur in pastillos.[*](Diosc. I 20. cfr. Pl. XXIV 27. — (8–12) Diosc. V 5. cfr. Pl. XXIII 8. 9. —)
Eodem et bryon[*](brion FEa. irion va.B) pertinet, uva populi[*](pupili FEa) albae. optima circa Cnidum[*](nidum Rs. gni- rva.S) aut Cariam in sitientibus[*](instituentibus FEa) aut siccis asperisque, secunda in Lyciae[*](Lycia e P. -cia va.G) cedro. eodem et oenanthe pertinet; est autem vitis labruscae uva[*](uue Rs); colligitur, cum floret[*](floret RsG. -re r (om. id est v)), id est cum optime olet, siccatur in umbra substrate linteo atque ita[*](ita om.Rs (?) va.S(J)) in cados conditur. praecipua ex Parapotamia, secunda ab Antiochia atque Laudicea[*](laudice as a. -cae as DFE. laodicesa Rs. -cie as D2. -cea v) Syriae, tertia ex montibus Medicis; haec utilior medicinae. quidam omnibus his[*](his Rsd2S. om. r H. is v) praeferunt eam quae in Cypro insula nascitur. nam quae in Africa fit, ad medics tantum pertinet vocaturque massaris [*](massaris (index) C. masa- d2v. massia- (in marg. masia-) F2. masya, - RsD2. massiris F1. masyris r) . omnis[*](omnis Rsv(S). -ibus r H) autem ex alba labrusca praestantior quam e nigra.
[*](Diosc. I 150.) Est praeterea arbor ad eadem unguenta pertinens, quam alii elaten[*](elatent FE) vocant — quod[*](Quod Rs) nos abietem — alii palmam , alii spatham[*](spatham damnat Rs. spatam r. -then va.D). laudatur Hammoniaca maxime, mox[*](mox RsD2v. om.a. ex r) Aegyptia, dein Syriaca, dumtaxat in locis sitientibus odorata [*](odoratia av. ado- FE. odora RsS. cfr. § 120), pingui lacrima, quae in unguenta[*](ungui ita FEa) additur ad domandum oleum.
[*](cfr. Th. IX 7,2 extr. —) In Syria gignitur et cinnamum[*](comacum F2in marg. v (Brot.) ex ind. comma- Rs. cama- rH. caryopum B. (cfr. Th., quem Plin. parum recte intellexit)) quod comacum appellant. id[*](id Rs. hic rv. cfr. infra v. 15) est sucus nuci expressus, multum a suco illo[*](a suco illo (P)S. a su- sculo Rs. a surc- v. masc- r. a suco H) veri[*](ueri Rsv(S). -ro rH lib. Tam??? Rs) cinnami differens, vicina tamen gratia. pretium in libras asses XXXX[*](ad XXXX add. Hactenus in odoribus praecia (pretia Rs) habent silua (silliae Rs) ll).