Naturalis Historia

[*](Varro III 9, 4. Col. VIII 2, 7. 8. Geop. XIV 7, 9.— (13) Col. ib. § 14.— (15) Geop. ib. § 17.) Gallinarum generositas spectatur crista[*](crista F2dv.-ste r) erecta[*](erecta R2dv. recta (-te F1) rD) , interim[*](interdum va.S. cfr. vol. I p. 537 ad II 104) et gemina, pinnis[*](pinnis FS. penn- rv(D). primis L errore) nigris, ore rubicundo, digitis inparibus , aliquando et super IIII[*](IIII a. quattuor (pro quaternos) rv) digitos traverso[*](transuerso Rava.J) uno. ad rem divinam luteo rostro pedibusque purae non videntur, ad opertanea sacra nigrae. est et pumilionum[*](pumu- lionum F1R) genus non sterile in iis, quod non in alio genere alitum, sed quibus[*](minus (pro in iis) F2e corr.) centra[*](contra EazD. certa va.J. cfr. Geop.) , fecunditas rara et incubatio ovis noxia.

[*](cfr. Col. VIII 5, 20. 21. (3, 1). Geop. ib. § 5. 6. Pl. XXIV 102 extr. XX 57.) Inimicissima autem omni[*](omni ego. -ium ll.v. cfr.vol. IV p. 483 ad XXIV 78) generi[*](genere F1) pituita maximeque [*](maxime quae a. -maeque F2.-mae quae F1) inter messis[*](messis F2dav.-sses r) ac[*](ac ES. ae DF1R. et F2dav) vindemiae tempus. medicina[*](medicinae Fa.om.R1. (an -cina ē?)) in fame et cubitusin fumo[*](fimo F1R1a), utique si e lauru aut herba sabina fiat[*](fiet curua ut a. si ex lauro aut va.S) , pinna[*](pinnas F1. pennas Ra.-nna va.S(D)) per traversas[*](transuersas F2Rava.J) inserta nares et per omnes dies mota[*](mota F2E2v(D). et mota r. em- TzS);

[*](Ar. VI 2, 560b 26. VI 4 init. 1, 558b 26. 4, 562b 4. 6–8. 9–11. 8, 564a 18–20.) Columbae proprio ritu osculantur ante coitum. pariunt fere bina ova, ita natura moderante, ut aliis crebrior sit fetus[*](faetus F. factus a. partus G2) , aliis numerosior. palumbis[*](palumbis DFR1.-bes R2v.-bus EadD) et turtur[*](turturi F2.-res R2va.J) plurimum terna nec plus quam bis[*](uis F1a) vere[*](fere F2va.(P) H) pariunt, atque ita[*](ita ut si D) , si prior[*](prioris F1a) fetus corruptus est et ut,[*](et ut ego. et ll.v)[*](tria (pro terna) ll.v) quamvis III pepererint, numquam plus[*](duobus ll.v (rectius binos)) II educant[*](educunt R(?)L) . tertium[*](tertium quod F2R2E2va.J(D)) inritum est; urinum vocant. palumbis[*](pa- lumbes va. Brot.(S)) incubat femina post meridiana[*](an meridianā (sc. horam)?) in matutinum, cetero mas.[*](Ar. VI 4, 562b 14–19. 26. cfr. 2,560b 21.— (15) cfr. Varro III 7, 9. Geop. XIV 1,4.) columbae marem semper et feminam pariunt, priorem marem, postridie[*](an post biduū? cfr. Ar.) feminam. incubant in eo genere ambo, interdiu mas, noctu femina. excludunt XX die, pariunt a coitu V. aestate quidem[*](quinque F. quinto R (?)C. XXV az (an VII? cfr. Ar.)) interdum binis mensibus terna educunt[*](educant F2R2. edunt va.H) paria, namque[*](nam G) XVIII die excludunt statimque concipiunt ; quare inter pullos saepe[*](saepe v(D). sepe F2E2. om. rS) ova inveniuntur, et alii provolant, alii erumpunt. ipsi deinde pulli quinquemenstres fetificant.[*](Ar. VI 2 extr.) et ipsae autem inter se, si mas non sit, feminae aeque saliunt pariuntque ova inrita, ex quibus nihil gignitur, quae hypenemia[*](hypemenia F. hypp- R. yp- a) Graeci vocant.

[*](Ar. VI 9 init. Ael. V 32. Col. VIII 11, 5. 10. 9. 5. 12. Varro III 9, 10.)Pavo a trimatu parit; primo anno unum aut[*](autem F1a) alterum ovum, sequenti quaterna quinave, ceteris duodena, non amplius , intermittens binos dies ternosve parit, et ter anno, si

[*](Varro III 10, 3. Col. VIII 14, 4. 5. 6.— (12) Ar. VI 8, 564a 10. 6,563a 29. Varro ib. § 3.5. Col. ib. § 7.8.7.—)Anseres in aqua coeunt, pariunt vere aut, si bruma[*](brumam F1a) coiere, post solstitium, XL prope[*](probe F1.-ba a) , bis anno, si priorem fe- [*](sedecim. . septem et) tum gallinae excludant, alias[*](alias-17 earum om.a)[*](alias v. -io F2D. -ia r) plurima ova XVI, paucissima VII. si quis subripiat, pariunt done rumpantur. aliena non[*](nouem aut undecim ll.v pro num. distrib.) excludunt. incubanda subici utilissimum VIII aut XI. incubant feminae tantum tricenis diebus, si vero tepidiores[*](tepidiores v. -ris ll.D) sint, XXV. pullis eorum urtica contactu[*](contractu F1d) mortifera, nec[*](ne DF1R1) minus aviditas nunc satietate nimia, nunc suamet vi, quando adprehensa radice morsu saepe conantes avellere ante colla sua abrumpunt. contra urticam remedium est stramento ab incubitu subdita radix earum.

[*](Ar. IX 1, 609b 21–2.— § 165:Ar. VI 6, 563a 27–563b 2.)Ardiolarum[*](archolarum a. ardeo- R2va.J) tria genera: leucon[*](leucon R2 (DE?)v. leugon r) , asterias[*](asterias v ex Ar. suasperia ll) , pelion[*](pelion (πελιόν) ll. pellos v. (Ar.πέλλος)). hi in coitu anguntur; mares quidem cum vociferatu sanguinem etiam ex oculis[*](oculi F1R) profundunt. nec minus aegre pariunt gravidae.[*]((1) Ar. VI 8, 564a 17.— IX 13 init. 15, 616b 4–7.— (4) Ar. G IV 6, 774b 26 sq.—) aquila tricenis diebus incubat et fere maiores alites, minores vicenis, ut miluus[*](miluus (olim scriptum miluos) ego ex Ar. singulos ll.v. miluus binos Gesner. (cfr. Müller em. II p. 10. 11)) et accipiter. miluus fere parit numquam plus ternos, is[*](is) qui aegolios[*](aegolios v. -onos R2.-ornos F2. egonus d2T.cfr. Ar. (ubi var. lect.αἰτώλιος)) vocatur et quaternos[*](quaternos F2R2d2Tv. om. rz) , corvus aliquando et[*](etdel.d2va.S) quinos. incubant totidem

[*](Ar. G III 1, 751a 18 sq.— Ar. VI 2, 559b 28. (V 1, 539a 33). 559b 24.— (10) ib. 560a 6–8.5.) Inrita ova, quae hypenemia diximus, aut mutua feminae inter se libidinis imaginatione concipiunt aut pulvere,[*](160) nec columbae tantum, sed et gallinae, perdices, pavones , anseres, chenalopeces. sunt autem sterilia et minora ac minus iucundi saporis et magis umida. quidam et vento putant ea generari, qua de causa etiam zephyria appellant[*](ap- pellant. Vrina F2. -ntur urina R2S. -ntur in DF1R1. -ntur haec Ev.-ntur (om. urina —16 creduntur) a) . urina autem vere tantum fiunt incubatione derelicta, quae alii cynosura dixere.[*](Varro III 9,12. Col. VIII 6,1.2.—) ova aceto macerata in tantum[*](tantum. Vrina fiunt va.H) emolliuntur , ut per anulos transeant. servari ea in lomento aut hieme in paleis, aestate in furfuribus[*](in furfuribus Rv. furf- rD) utilissimum. sale exinaniri creduntur.

[*]((19) Ma- crob. VII 16, 7.) Volucrum animal parit vespertilio tantum[*](tantum F2v. in ta- r) , cui et membranaceae[*](membranaceę F2RG. -na (-nae D) ceu E2v(D). -cae r) pinnae[*](pinnae F2RG. pen- E2v(D). pemne r) uni[*](um Ea.om. v a.G(D)) . eadem sola volucrum lacte[*](la&e F1. letę a1) nutrit ubera admovens[*](admouens parit ego (et dist.). -ouit (-ouet H) parens DFR1E1aH.-ouens parens R2E2S.-ouens v. cfr. vol. I p. 545 ad III 100) . parit geminos; volitat amplexa infantes secumque portat. eidem coxendix[*](coxendix v. -dis ll) una traditur esse.[*](eeego (et dist.). et ll.v) in cibatu[*](cibato Fa) culices gratissimi.

[*](Ar. III 1, 511a 16. V 4.— Herod. III 109. Mir. ausc. 165. Ael. I 24. Ar. V 34. (Isid. XII 4.11. 10).—) Rursus in terrestribus ova pariunt serpentes, de quibus nondum dictum est[*](est C. sit ll.v) . coeunt conplexu, adeo circumvolutae sibi ipsae, ut una existimari biceps possit. viperae mas caput inserit in os, quod illa abrodit voluptatis dulcedine. terrestrium eadem sola intra se part ova, unius coloris et mollia, ut pisces. tertio[*](tertio ego. -ia ll.v. cfr. luc. p. 60) die intra uterum catulos excludit, dein singulis diebus singulos parity, XX fere numero . itaque ceteri[*](ceteris a.-rae C) tarditatis inpatientes perrumpunt latera occisa parente. ceterae serpentes contexta[*](contecta va.(P)H) ova in terra incubant et fetum sequenti[*](sequenti F2. -te rv. cfr. § 161 et vol. IV p. 495 ad XXIX 137) excludunt anno. crocodili vicibus incubant, mas et femina. sed reliquorum quoque terrestrium reddatur generatio.

[*](Ar. V 1, 539a 15.— (15) Ar. V 8, 542a 19. 26.—) Bipedum[*](bi- pedum - 25 prodidit om.a) solus homo animal gignit. homini tantum primi[*](primo F1) coitus paenitentia[*](poenitentiae R) , augurium scilicet vitae[*](uita F1) a paenitenda origine. ceteris animalibus stati per tempora anni concubitus, homini, ut dictum est, omnibus horis dierum[*](7,38) noctiumque; ceteris satias[*](sacias FR. satietas va.S. cfr. V 6. XII 78. XIII 130. (VIII 209. XXXII 45 extr.)) in coitu, homini prope nulla. [*](Hesiod op. et d. 586. Ar. ib. 32.)Messalina Claudi Caesaris coniunx, regalem hanc[*](regalē hanc F2D.-lē rH. hanc (hoc L) reg- v) existimans palmam, elegit in id certamen nobilissimam e prostitutis ancillam mercenariae[*](mercedariae FR) stipis eamque nocte ac die superavit quinto atque vicensimo concubitu. in hominum genere [*](dist. ego) maribus[*](maribus D2v. mani- r) deverticula[*](diuerticula F2va.S. cfr. § 140) veneris, excogitata omnia scelere[*](sce- lerae D1F.-ra Rz) naturae , feminis vero abortus. quantum in hac parte multo nocentiores quam ferae sumus! viros avidiores veneris hieme, feminas aestate Hesiodus[*](hesiodos F2. hess- F1) prodidit.

[*](: Ar. V 2, 539b 22. (II 1, 500b 15. 16). Sol. 27, 16.— Ar. ib. 540a 13–17. Ael. VI 60.— (5) cfr. Ar. VI 18, 572b 10. Col. VI 27, 10. 24, 2.— (6) Ar. V 2, 540a 23–25. 9. 10.—) Coitus[*](coitos F1R1) aversis elephantis, camelis, tigribus, lyncibus, rhinoceroti, leoni, dasypodi, cuniculis, quibus aversa genitalia . cameli etiam solitudines aut secreta certe petunt, neque intervenire datur sine pernicie; coitus toto die[*](toto die ego. tota die F2R2E2. tote (-tę a) r) , et his[*](dist. ego cum Ven.) tantum ex omnibus. quibus solida ungula in quadripedum genere, mares olfactus accendit[*](accendit G. antcedit E. antec- rv) . avertuntur et canes, phocae, lupi, in medioque coitu invitique[*](inuiti (U 196) D) etiam cohaerent. [*](Ar. ib. 539b 24. 29–540a 4. (cfr. VI 30 init.). ib. 10. 11.— (12) ib. 5–7. VI 29 init.— V 4 extr.—) supra dictorum dasypodum[*](dasypodum ego ex Ar. om. ll. v) plerumque[*](plerisque B) feminae priores superveniunt[*](superueniunt in dTS.-unt Fv. -untur rD) , in reliquis[*](reliqu/// R1.-uę R2) mares. ursi autem, ut dictum est,[*](8,126) humanitus strati[*](humi strati P ex Ar.) , irenacei stantes ambo inter se conplexi, feles mare stante, femina[*](feminam F1) subiacente, vulpes in latera proiectae maremque femina amplexa[*](amplexa F2v.-xae (-xe R) r. (alac.)) . taurorum cervorumque feminae[*](fe- minae R(?)v. minae (-ne Fa) r) vim non tolerant; ea de causa ingrediuntur in conceptu[*](coitu (B)G) . cervi vicissim ad alias transeunt et[*](et ll.v. an nec? cfr. Ar.) ad priores redeunt. lacertae ut ea, quae sine pedibus sunt, circumflexu [*](circumplexu va.J) venerem novere.

[*](Ar. G IV 4, 771a 18 sq. —(19. 20) ib. 10, 777a 32.—)Omnia animalia quo maiora[*](maturia a.-raF1d. maiore va.H) corpore[*](corpora a) , hoc minus fecunda[*](fecunda sunt va.S) . singulos gignunt elephanti, cameli, equi; acanthis duodenos, avis minima. ocissime pariunt quae plurimos gignunt. quo maius est animal, tanto diutius formatur in utero. diutius gestantur quibus longiora sunt[*](gloria sunt a. glorias F1. ////// sunt R1) vitae spatia, neque crescentium tempestiva ad generandum aetas[*](aetas - 274, 5 tantum om.a).[*](Ar. G IV 4, 771b 2.)[*]((3) ib. 6, 774b 5–16. Ar. VI 34. 35. (cfr. Pl. VIII 126.151).) quae solidas habent

[*](Ar. VI 20, 574a 16. 17. 22. 18. 26 sq. 574b 19. 23 -26.— (19) 574a 24.574b 26.29–33. V 14, 546a 28.—)Canum plura genera. Laconicae octavo mense utrimque [*](utrimque v. utrum- ll) generant; ferunt LX diebus[*](sexaginta .. tribus ll.v) et plurimum III. ceterae canes et semenstres coitum patiuntur. inplentur omnes uno coitu. quae ante iustum tempus concepere, diutius caecos habent catulos[*](catulos et ego. -li se (-lis R) ll. -los nec v. at cfr. Ar.) , et omnes totidem diebus. existimantur in urina[*](ruina F1R1) attollere crus fere semenstres; id est signum consummati virium roboris. feminae hoc idem sidentes . partus duodeni[*](duodenis R) quibus numerosissimi, cetero quini, seni, aliquando singuli, quod prodigiosum putant, sicut omnes mares aut omnes feminas gigni. primos quosque[*](quosque (J) S. -oque ll) mares pariunt, in ceteris alternant. ineuntur[*](ineunt ora F) a partu sexto mense. octonos Laconicae pariunt. propria in eo genere maribus labore[*](labore Brot.(J). -res ll. -ris v(L). a labore G2. post laborem (P)S) salacitas[*](alacritas va.(P)Brot.) . vivunt Laconici annis denis, feminae duodenis , cetera genera XV annis[*](annis d. annos ll.v. an delendum?) , aliquando et XX[*](XX TG. uiginti ll.v(S). uicenos H) , nec tota sua aetate generant, fere a duodecimo desinentes.

[*](Ar. VI 35, 580a 23. 24. ib. 33, 579b 31. 580a 2–4.)[*]((4) Ar. V 14 extr.— (5) ib. 546b 2–5.—)Felium et ichneumonum reliqua ut canum. vivunt

[*](Ar. VII 8, 586b 4. 586a 34; G IV 9. cfr. Pl. VII 45.—) Quaecumque animalpariunt, in capita gignunt circumacto fetu[*](fetu (om.R) sub enixum ll. Verc.(D). sub enixum fetu v(C)) sub enixum, alias[*](alias B. -ia ll. antea D. cfr. Ar.) in utero porrecto[*](porrecto B. -ta ll.v) . quadripedes gestantur[*](gesta- tur F) extentis[*](extentis RS.-ndis a.-nsis rv(J) ad v. om. ll.S) ad longitudinem cruribus et ad alvum suam adplicatis; homo in semet conglobatus inter duo genua naribus sitis.[*](cfr. Ar. G IV 7 init.— (14) ib. 6, 774b 17. —) molas, de quibus ante diximus, gigni putant, ubi mulier non ex[*](ex semet FdE2v. ea (a R) se- r) mare, verum ex semet ipsa[*](7,63) tantum conceperit[*](conperit F1R1a). ideo nec animari, quia non sit ex duobus , altricemque habere per se vitam illam quae satis arboribusque contingat.

ex omnibus, quae[*](que om.F1a) perfectos fetus, sues[*](sues G. ue ll. uel v) tantum[*](tantum B. -tus DF1R. -tos rv) et numerosos[*](numeros F1. in humerosos E2) edunt, nam[*](nam ego. item ll.v. cfr. § 176 et Ar.) plures[*](mures D) contra naturam solidipedum aut bisulcorum.

[*]((19) Ar. VI 37, 580b 31.13. 29. Ael. XVII 17 extr. IX 3 init.—) Super cuncta est murium fetus, haut[*](haut om.F) sine cunctatione dicendus, quamquam sub[*](sub om.zva.G. ab a) auctore Aristotele et Alexandri[*](dist.G) Magni militibus. generatio eorum lambendo constare, non coitu, dicitur. ex una genitos CXX tradiderunt , apud Persas[*](aut persas F1R1a) vero praegnantes[*](prae- gnantes in B. in praegnantis (-atis F1Ra) ll.S) in ventre[*](utero va.H) parentis[*](parentis B. parie- ll.v(S). cfr. Ar.) repertas .[*](Ar. ib. 580b 16. 21.)[*]((5) cfr. Ael. XI 28. XVII 41.— (6) Th. fr. 174, 7. 8 Wim. Ar. ib. 581a 1 sq. cfr. Pl. VIII 132.) et salis gustatu[*](gustu a) fieri praegnantes opinantur[*](opinatur F1R1a). itaque

[*](Ov. M XV 390. Ael. I 51.— (18) schol. Nic. alex. 537. Th. fr. VI 1, 15. III 8, 60 Wim. Ar. V 19, 552b 17. Ael. II 31. Geop. XV 1, 34. cfr. Pl. XXIX 75.) Anguem ex medulla hominis spinae gigni accepimus [*](accepimus dv. accip- ll.H) a multis. pleraque enim occulta et caeca origine proveniunt, etiam in quadripedum genere,

sicut salamandrae [*](salamandra va.S. cfr. not. p. 259,10) , animal lacertae[*](lacerti va.S) figura, stellatum, numquam nisi magnis imbribus proveniens et serenitate desinens[*](deficiens va.S) . huic tantus[*](in (pro ut) F1a) rigor, ut ignem tactu restinguat[*](tactu restinguat F2H(D). -tur ext- DF1.-tuf ext- F1corr.Ea. -tu ext- R(?)S. -tū ext- v) non alio modo quam glacies. eiusdem sanie, quae lactea ore vomitur, quacumque parte corporis humani contacta toti[*](toti — p. 276, 3 generant om.a) defluunt pili, idque, quod contactum est, colorem in vitiliginem[*](uitilignē F1R1. uitii lig- F2) mutat.

[*]((4) Ar. IV 11, 537b 32. 24. cfr. V 1, 539a 22. 15, 547b 18 sq.; G I 1,715a 23–25. 715b 4. 17. III 11, 761b 23. 762b23.) Quaedam ergo[*](ergo DFETS. uero R(?)v) gignuntur ex non genitis et sine ulla simili origine, ut supra dicta et quaecumque ver[*](188) statumque[*](uer statumque R2E2S. om. rH. praem. aestas aut E2v(D). at cfr. Ar.) tempus anni generant[*](generant ll.v(SD). -rat H(J)). ex his quaedam nihil gignunt ut salamandrae, neque est in[*](in his genus R(?)va.D)iis masculum[*](masculinum va.S) femininumve , sicut neque in anguillis omnibusque[*](omnibusque v. -bus ll) quae nec animal nec ovum[*](neouum F1. neoum R1) ex sese generant. neutrum est et[*](et sese DF1E1. om.RSJ) ostreis genus[*](nec (pro uel) F1R1) et ceteris adhaerentibus vado vel saxo. quae autem per se generantur, si in mares et feminas discripta[*](discripta FE1D. desc- rv) sunt[*](sunt (pro si in) F1a) , generant quidem aliquid coitu, sed inperfectum ac dissimile et ex quo nihil amplius gignatur, ut vermiculos muscae. id magis declarabit[*](declarabit ego. -ruit F1.-rauit rH (alac.). -rant (naturae) v) natura eorum[*](eorum D(?)v. ear- r (alac.)) quae insecta dicuntur[*](dicuntur v. duc- RE2.-cantur r (alac.)) , arduae[*](ardua F1R1) explanationis omnia et..privatim dicato opere narranda . quapropter ingenium praedictorum et reliqua[*](qua om.FR1) subtexetur edissertatio[*](edisse statio F1R1. disserta- va.Brot.) .

[*](Ar. I 15 extr.— § 192: (22) Ar. IV 9, 536b 3.) Ex sensibus ante cetera homini tactus, dein gustatus; reliquis superatur a multis. aquilae clarius cernunt , vultures sagacius odorantur, liquidius audiunt talpae: obrutae terra, tam denso atque surdo naturae elemento, praeterea voce omni[*](omne R1.-nium va.S) in sublime tendente[*](tendentes F), sermonem exaudiunt et, si de iis loquare, intellegere etiam[*](etiam - 21 profugere om.F1R1a) dicuntur et profugere.[*]((1) Ar. IV 8, 535a 14. 15. 533b 16.) auditus cui[*](qui a. quin F1) hominum primo negatus est, huic et sermonis usus ablatus, nec sunt naturaliter surdi, ut non iidem sint[*](sunt F1Ra) et muti. in marinis ostreis auditum esse non

pisces quidem auditus[*](audituus F1D. -tuos R1.-tū os a) nec membra habent nec foramina, audire tamen eos palam est[*](est om.a) , utpote[*](utpote G(SD). ut pute F2. ut pate DF1. ut (om.a) patet rv(H). del.J) cum plausu congregari feros ad cibum adsuetudine in quibusdam vivariis spectetur et in piscinis Caesaris genera piscium ad nomen venire quosdamve [*](quosdamue ego. -dam av. -damque rH) singulos. itaque produntur etiam clarissimeaudire mugil, lupus, salpa, chromis[*](cromis F. cronus a) et[*](et- uiuere del. P) ideo in vado vivere.

[*](Ar. ib. 14. 15. 17–19. 23–26. 28–534b2.) Olfactum iis esse[*](es//// R1. ess& F1. esse F2) manifeste patet, quippe non omnes eadem esca capiuntur et prius quam adpetant odorantur [*](adorantur F1a). quosdam et speluncis latentes salsamento inlitis faucibus scopuli[*](scopoli FR) piscator[*](piscatur F1a) expellit velut sui cadaveris agnitionem fugientes, conveniuntque ex alto etiam ad quosdam odores[*](////odores F1. modo res a), ut saepiam ustam et polypum, quae ideo coiciuntur[*](coiciuntur F2G(D). coigu- DF1. cogu- rv(J)) in nassas. sentinae quidem[*](Sed in aequidem F1. Sed equ- a) navium odorem procul fugiunt, maxime[*](an escis? cfr. Ar.) tamen piscium sanguinem.[*](Ar. ib. 534b 27–29. 535a 7. 8.— (19) ib. 534b 22–25. (cfr. Pl. VIII 118. XXVIII 149. XII 81).— (21) Ar. ib. 535a 3. 4.)[*]((1) ib. 533a 17.18.—) non potest petris avelli polypus; idem cunila[*](cunila B ex Ar. cunicula (uni- R) ll.v) admota ab odore[*](an ob odorē?) protinus resilit. purpurae quoque faetidis capiuntur. nam de reliquo animalium genere quis dubitet? cornus cervini[*](an ceruini usti?) odore serpentes[*](insecta (pro ser- pentes) P ex Ar.) fugantur, sed maxime styracis; origani aut calcis aut sulpuris [*](solporis F1. sulpho- F2R.-phuris ava.J) formicae necantur. culices acida petunt, ad dulcia non advolant.

Tactus[*](actuus F1.-tus a) sensus omnibus est, etiam quibus nullus alius; nam et ostreis et terestrium vermibus quoque.

[*]((5) Cic. ND II 122.—) Existimaverim omnibus sensum et gustatus esse. cur enim alios alia sapores[*](saporis FRa) adpetant? in quo[*](quod F1a) vel[*](uel om.F1) praecipua naturae varietas[*](uarietas ego coll. v. 8. arcitae DF1E1adT. artae F2. ar- chitectio R2e corr. G. -tiq; E2v.-tae H. -ti J. artificia D) et lusus:[*](et lusus ego. cfr. IX 102 et XIV 42. XX 11. et hiois DF. ////his R1E1. et his a. Ex his E2. et fibis d. et uiuis T. uis v(H). del. G(D)) alia dentibus praedantur, alia[*](alia — eruunt om.FR1a) unguibus , alia rostri[*](rostro F1.-ris a) aduncitate carpunt, alia latitudine eruunt[*](ruunt va.S. cfr. XI 159), alia acumine excavant, alia sugunt, alia lambunt, sorbent, mandunt, vorant. nec minor varietas in pedum ministerio, ut rapiant, distrahant, teneant, premant, pendeant, tellurem scabere non cessent.

[*]((13) Ar. VIII 4 extr.—) Venenis capreae[*](caprae Lucret. IV 639) et coturnices, ut diximus, pinguescunt, placidissima animalia, at serpentes[*](ad serpentes (-tis F2) FR) ovis[*](ouis v. oua ll), spectanda[*](69) quidem draconum arte: aut enim solida hauriunt, si iam fauces capiunt, quae deinde in semet convoluti frangunt intus atque ita putamina extussiunt[*](excutiunt ava.H), aut si tenerior est[*](ē F2E2H. et r. est et v) catulis adhuc aetas, orbe adprehensa spirae[*](spire F1.-ra a) ita sensim vehementerque praestringunt, ut amputata parte ceu ferro e[*](et (pro e) a) reliqua[*](reliquam (om. e) va.S), quae amplexu tenetur, sorbeant. simili modo avibus devoratis solidis contentione[*](contentione dTv.contione (cot- R1) ll. certione s. contritione coni. B) plumam[*](plumā Rds(P)H. -mas B. -ma DF1E1aT. plurima F2E2v) excitam[*](excitā(P)H. et cita DF1E1dT.-tha R.-to a. et ossa F2E2G(D). et cita et (et cetera v) ossa szv) revomunt .

[*]((22) ib. 4, 594a 9. 7. 22–24. 15.)[*]((5) ib. 29, 607a 28. (cfr. Pl. XI 281).—) Scorpiones terra vivunt[*](uiuunt et RS). serpentes, cum occasio est, vinum praecipue adpetunt, cum alioqui exiguo indigeant

unum animal digitos habentium herba alitur, lepus; ea[*](ea ego. sed ll.v) et fruge[*](fuge F1a) solidipedes, et e bisulcis sues[*](sues R2v. suis r D) omni cibatu et radicibus. solidipedum volutatio propria. serratorum dentium carnivora [*](carniuiora F2) sunt omnia; ursi et fruge, fronde, vindemia, pomis vivunt et apibus, cancris etiam ac formicis; lupi, ut diximus,[*](8,83) et terra in fame.[*](Ar. ib. 10, 569a 16. 17. ib. 8 init.— (17) Ar. IX 50, 632b. 3–6. 9.—) pecus potu pinguescit, ideo sal illis aptissimus ; item veterina, quamquam et fruge et herba, scilicet[*](scilicet ego. sed ll.v. (Ar.ὡς γὰρ ἄν πίνῃ)) ut bibere[*](ut bibere F2E2v. uiuere r. (alac.)) , sic edunt. ruminant praeter[*](et praeter R) iam dicta silvestrium cervi, cum a nobis aluntur, omnia autem iacentia potius quam stantia, et hieme magis quam aestate, septenis fere mensibus. Pontici quoque mures simili modo remandunt.

[*](Ar. VIII 6 init.)[*]((1) ib. 28, 606b 25–28.—) In potu[*](potu Tv.-tum F1E2. pontu a.-tum r) autem, quibus serrati dentes, lambunt et mures hi vulgares, quamvis ex alio genere sint. quibus continui dentes, sorbent, ut equi, boves. neutrum ursi, sed

[*]((12) Ael. VI 27.)Insidunt in eadem Africa pardi condensam arborem[*](condensā arborē ego (cfr. IX 10). -sa arbore ll.v(H). -sa arborū G) occultatique ex ramis[*](ex ramis ego. earum ramis ll.G. eius ra- zv) in praetereuntia desiliunt atque e volucrum sede grassantur[*](crassantur F1Rava.C). feles quidem quo[*](quodā F2) silentio, quam levibus[*](leuis F1R1) vestigiis obrepunt avibus! quam occulte speculatae in musculos exiliunt! excrementa sua effossa obruunt terra, intellegentes odorem ilium indicem sui esse.[*]((18) Ar. IX 1,610a. 1. 609a 7.20. (Cic. ND II 125. Ael. V 48).— (20) Ar. ib. 609a 8. 609b 12. 11, 615a 19. — (21. 22) ib. 609a 14.— (22. 23) ib. 17. 18. 5. (cfr. Pl. XI 72).)

ergo et alios quosdam sensus esse quam supra dictos haut difficulter apparet.

Sunt enim quaedam iis bella amicitiaeque, unde et adfectus , praeter illa quae de quibusque eorum suis diximus locis. dissident olores et aquilae, corvus et chloreus[*](chloreus (P)H ex Ar. cho- ll. clo- v. chlorio B) noctu invicem ova exquirentes, simili modo corvus et miluus, illo[*](illi F1) praeripiente huic[*](hic F1a) cibos, cornices atque noctua, aquilae[*](an aquila ut Ar.?) et trochilus[*](prochilus F1R1a), si credimus, quoniam rex appellatur avium, noctuae[*](an noctua ut Ar.?) et ceterae minores aves,[*]((1) ib. 23. 24.— (2) ib. 30.— (3) ib. 31–35. (7) ib. 609b 3. 28.—) rursus cum trochilo[*](trochilo ego ex Ar. terrestribus (t???reftrib.) ll.v) mustela et cornix, turtur et pyrallis[*](pyralis va.S(J)), ichneumones[*](icneumones FR.om.a) vespae et phalangia[*](phalangi F2.-ges va.Bas.)

[*]((4) Ar. IX 1, 610a 13. 8. 11.—) Rursus amici pavones et columbae, turtures et psittaci, merulae et turtures, cornix et ardiolae contra volpium genus communibus inimicitiis, harpe et miluus contra triorchin[*](triorchū a.-chem va.H) . quid, non et adfectus indicia sunt etiam in serpentibus , inmitissimo animalium genere? dicta sunt quae[*](8,61) Arcadia narrat de domino a dracone servato et agnito[*](adgnito F. agnita R2Bas.) voce [draconis[*](draconi R(?)H. hominis v. uncos ego posui)].[*](Phylarch. fr. 27 Mü.—) de aspide miraculum Phylarcho[*](pyllarco Fa) reddatur. is enim auctor est, cum ad mensam cuiusdam veniens in Aegypto aleretur adsidue enixa[*](enixam va.D) catulos, quorum ab uno filium hospitis interemptum, illam reversam ad consuetudinem cibi intellexisse[*](intellegisse FR1) culpam et necem intulisse catulo nec postea in tectum id reversam.

[*](Ar. IV 10 init.— (17) ib. 537a 2–4. 15–18. 23–25. 31. 537b 2. 7. 12.) Somni quaestio non obscuram coniectationem habet. in terrestribus omnia quae coniveant[*](coniueant F2J. conn- R2G2. contuant DF1Ea. -tinuant R1. cor habent v) dormire manifestum est. aquatilia quoque exiguum quidem, etiam qui de ceteris dubitant, dormire tamen existimant[*](extimant FR1. esti- az), non oculorum argumento, quia[*](qui RS) non habent genas, verum ipsa quiete[*](quiete om.a) cernuntur placida ceu[*](feu a) soporata neque aliud[*](aliud F2(R?)G.-ia rv) quam caudas[*](caudas R(?) C. -dis rv) moventia et ad tumultum aliquem expavescentia. de thynnis confidentius adfirmatur; iuxta ripas enim[*](quod iuxta (om. enim)a) aut petras dormiunt , plani autem piscium in vado, ut manu saepe tollantur. nam delphini ballaenaeque[*](ballaenę qua F1.-llenę eque F2. et ballene a) stertentes[*](sternentes F1a) etiam audiuntur. insecta quoque dormire silentio apparet, quae[*](quae DRdS. qua FE. (alac.). quia v) ne luminibus quidem admotis[*](admo////tis F1) excitentur.

[*](Ar. VII 10, 587b 6–10. IV 10 extr. (cfr. Suet. Nero 46 init.).—) Homo genitus premitur somno per aliquot menses , dein longior in dies vigilia. somniat[*](somniat F2E2v.-iai D.-ia// F1.-ia r) statim infans; nam et pavore expergiscitur et suctum[*](ructū a) imitatur. quidam vero numquam, quibus mortiferum fuisse signum contra consuetudinem somnium[*](somnum F2.-niorum sva. G) invenimus exempla. magnus hic in vita[*](in uita FaT. inuitat r(?)v. cfr. VII 178) locus et diversis refertus[*](refertus F2v. -tur r) documentis, utrumne sint aliqua praescita animi quiescentis, quae[*](quae ego. qua ll.v. et qua D. quaque coni. S) fiant ratione, an fortuita res sit ut pleraque. si[*](Et si va.S) exemplis agatur, profecto paria fiant. a vino[*](a uino v. au- tumno ll (alac.)) et a cibis proxima atque in redormitione[*](redormitatione G) vana esse visa prope convenit. est autem somnus nihil aliud quam animi in medium sese[*](se F1R1d.om.a) recessus[*](c???cessus F2).[*](Ar. IV 10, 536b 27–31.—) praeter hominem somniare[*](somnia se F1.-asse F2a) equos, canes, boves, pecora, capras palam est: ob hoc creditur et in omnibus quae animal pariant[*](pariunt F2dTva.G). de iis quae ova gignunt incertum est[*](est om.FR1ad. (an recte?)), sed dormire ea certum.

Verum et[*](et om.R(?)G) ad insecta transeamus; haec[*](haec—6 animalia om. G) namque restant inmensae subtilitatis animalia.