Ab urbe condita

caesos rettulere ad quattuor milia octingentos. ne Romanis quidem laeta victoria fuit; recensente consule biduo acceptam cladem amissorum militum numerus relatus septem milium octingentorum. haec in Apulia gerebantur,

altero exercitu Samnites Interamnam, coloniam Romanam, quae ad viam Latinam est, occupare conati urbem non tenuerunt;

agros depopulati, cum praedam aliam inde mixtam hominum atque pecudum colonosque captos agerent, in victorem incidunt consulem ab Luceria

consul Interamnam edicto dominis ad res suas noscendas recipiendasque evocatis et exercitu ibi relicto comitiorum causa Romam est profectus.

cui de triumpho agenti negatus honos et ob amissa tot milia militum et quod captivos sine pactione sub iugum misisset.

consul alter Postumius, quia in Samnitibus materia belli deerat, in Etruriam transducto exercitu primum pervastaverat Volsiniensem agrum;

dein cum egressis ad tuendos fines procul moenibus ipsorum depugnat; duo milia octingenti Etruscorum caesi;

ceteros propinquitas urbis tutata est. in Rusellanum agrum exercitus traductus; ibi non agri tantum vastati sed oppidum etiam expugnatum; capta amplius duo milia hominum, minus duo milia circa muros caesa.

pax tamen clarior maiorque, quam bellum in Etruria eo anno fuerat, parta est: tres validissimae urbes, Etruriae capita, Volsinii, Perusia, Arretium, pacem petiere;

et vestimentis militum frumentoque pacti cum consule, ut mitti Romam oratores liceret, indutias in quadraginta annos impetraverunt. multa praesens quingentum milium aeris in singulas civitates inposita.

ob hasce res gestas consul cum triumphum ab senatu moris magis causa quam spe inpetrandi petisset videretque alios,

quod tardius ab urbe exisset, alios, quod iniussu senatus ex Samnio in Etruriam transisset, partim suos inimicos, partim collegae amicos, ad solacium aequatae repulsae sibi quoque negare triumphum,

“non ita” inquit, “patres conscripti, vestrae maiestatis meminero, ut me consulem esse obliviscar. eodem iure imperil, quo bella gessi, bellis feliciter gestis, Samnio atque Etruria subactis, victoria et pace parta triumphabo.” ita senatum reliquit. inde inter tribunos plebis contentio orta;

pars intercessuros, ne novo exemplo triumpharet, aiebant,

iactata res ad populum est vocatusque eo consul cum M. Horatium L. Valerium consules, C. Marcium Rutilum nuper, patrem eius, qui tunc censor esset, non ex auctoritate senatus,

sed iussu populi triumphasse diceret, adiciebat se quoque laturum fuisse ad populum, ni sciret nobilium tribunos plebis legem inpedituros; voluntatem sibi ac favorem consentientis populi pro omnibus iussis esse ac futura.

posteroque die auxilio tribunorum plebis trium adversus intercessionem septem tribunorum et consensum senatus celebrante populo diem triumphavit. huius anni parum constans memoria est.