Res Rustica

Mos quoque, sicut in ceteris pecudibus, eligendi quamque optimam et deteriorem vendendi, servetur [*]()etiam in hoc genere, ut [*]()per autumni tempus omnibus annis, cum fructus earum cessat, numerus quoque minuatur. Submovebimus autem veteres, id est, quae trimatum excesserunt: item quae [*]()aut parum fecundae, aut parum bonae [*]()nutrices sunt, et praecipue quae ova vel sua vel aliena consumunt: nec minus, quae velut mares [*]()cantare atque etiam calcare [*]()coeperunt: item serotini pulli, qui ab solstitio nati capere iustum incrementum non potuerunt. In masculis autem non eadem ratio servabitur; sed tamdiu custodiemus generosos,

quamdiu feminas implere potuerint. Nam rarior est in his avibus mariti bonitas. Eodem quoque tempore [*](infricatur c: infricantur Aa: infriantur S. ) [*](cohortibus aqua potatur ac: cohortibus fuit aqua SA. ) [*](ordeo triticeo ac: hordeo tritico A: hordeo trittico S. ) [*](post servetur add. ne SA. ) [*](ut om. SA. ) [*](itemque aut parum S. ) [*](parum bonae om. SA. ) [*](velut mares ac: vel mane SA. ) [*]( atque etiam calcare om. SA: atque calcare a: aut etiam calcare c. )

Ovorum quoque longioris temporis custodia non aliena est huic curae: quae commode servantur per hiemem, si paleis obruas, aestate, si furfuribus. Quidam prius trito sale sex horis adoperiunt: deinde eluunt, atque ita paleis aut furfuribus obruunt. Nonnulli solida, multi etiam fresa faba coaggerant: alii salibus integris adoperiunt: alii muria tepefacta durant.

Sed omnis sal,[*]()quemadmodum non patitur putrescere, ita minuit ova, nec sinit plena permanere: quae res ementem deferret. Itaque ne in muriam quidem qui demittunt, integritatem ovorum conservant.

Pinguem quoque facere gallinam, quamvis fartoris, non rustici sit officium, tamen quia non aegre contingit, praecipiendum putavi. Locus ad hanc rem desideratur maxime calidus, et minimi luminis, in quo singulae caveis angustioribus vel sportis inclusae pendeant aves, sed ita coarctatae, ne versari possint.

Verum habeant ex utraque parte foramina: unum, quo caput exseratur; alterum, quo cauda clunesque, ut et cibos capere possint et cos digestos sic edere, ne stercore coinquinentur. Substernatur [*](omnis sal ac: omnes salis S: omnes es salis A1: omne sal A2. )

Cibus autem praebetur hordeacea farina, quae cum est [*]()aqua conspersa et subacta, formantur offae, quibus aves saginantur.[*]()Eae [*]()tamen primis diebus dari parcius debent, dum plus concoquere consuescant. Nam cruditas vitanda [*]()est maxime, tantumque praebendum, quantum digerere possint: neque ante recens admovenda est, quam tentato gutture apparuerit nihil veteris escae remansisse.

Cum deinde satiata est avis, paululum deposita cavea [*]()dimittitur, sed ita ne vagetur, sed potius, si quid est quod eam stimulet aut mordeat, rostro persequatur. Haec fere communis est cura farcientium. Nam illi qui volunt [*]()non solum opimas, sed etiam teneras aves efficere, mulsea recente [*]()aqua praedicti generis farinam conspergunt, et ita farciunt: nonnulli tribus aquae partibus unam boni vini miscent, madefactosque triticeo pane obesant avem; quae prima luna (quoniam id quoque custodiendum est) saginari coepta, vicesima pergliscit.

Sed si fastidiet cibum, totidem diebus minuere oportebit, quot iam farturae [*](est om. Sa. ) [*](saginantur edd.: salivatur codd. ) [*](haec(?) A: eae ac: ita S. ) [*](vitanda A2ac: crudanda SA1. ) [*](deposita cavea ac: -ae-ae SA. ) [*](volunt ac: colunt SA. ) [*](mulsea recente ac: multa regenti S: multa recentia A. )

Hae eadem ratione palumbos columbosque cellares pinguissimos facere contingit: neque est tamen in columbis farciendis tantus reditus, quantus in educandis. Nam etiam horum possessio non abhorret a cura boni rustici. Sed id genus minore tutela pascitur longinquis regionibus, ubi liber egressus avibus permittitur: quoniam vel summis turribus, vel editissimis aedificiis assignatas sedes frequentant patentibus fenestris, per quas ad requirendos cibos evolitant.

Duobus tamen aut tribus mensibus acceptant conditiva cibaria, ceteris se ipsas pascunt seminibus agrestibus. Sed hoc suburbanis locis facere non possunt, quoniam intercipiuntur variis aucupum insidiis. Itaque clausae intra tectum pasci debent, nec in plano villae loco, nec in frigido: sed in edito fieri tabulatum oportet, quod aspiciat hibernum meridiem.

Eiusque parietes, ne iam dicta iteremus, ut in ornithone praecepimus, continuis cubilibus exeaventur: vel si non ita competit, paxillis adactis tabulae superponantur, quae vel loculamenta,[*]()quibus nidificcnt aves, vel fictilia columbaria recipiant, praepositis vestibulis, per quae ad cubilia [*](loculamenta c: locum lamenta SAa. a I.e. due south. )

Nec minus extrinsecus levigari parietes,[*]()maxime circa fenestram: et ea sit ita posita, ut maiore parte hiberni diei solem [*]()admittat, habeatque appositam satis amplam caveam retibus emunitam, quae excludat accipitres, et recipiat egredientes ad apricationem columbas, nec minus in agros emittat matrices, quae ovis vel pullis incubant, ne quasi gravi perpetuae custodiae servitio contristatae senescant.

Nam cum paulum circa aedificia volitaverint, exhilaratae re-creantur, et ad fetus suos vegetiores redeunt, propter quos ne longius quidem evagari aut fugere conantur. Vasa, quibus aqua praebetur, similia esse debent gallinariis, quae colla bibentium admittant, et cupientes lavari propter angustias non recipiant. Nam id facere eas nec ovis nec pullis, quibus plerumque incubant, expedit.

Ceterum cibos iuxta parietem conveniet spargi, quoniam fere partes[*]()eae columbarii carent stercore. Commodissima cibaria putantur vicia, vel ervum, tum etiam lenticula, miliumque et lolium, nec minus excreta tritici, et si qua sunt alia legumina, quibus etiam gallinae aluntur. Locus autem subinde convcrri et cmundari debet. Nam quanto est cultior, tanto laetior avis conspici- [*](parietes Ac: paries S: parientes a. ) [*](solem a: solis SA: om. c. ) [*](quiartesaeae S: qui artesae A: quoniam fere partes a: quam fere parietes c. )

Id ne fiat, vetus est Democriti praeceptum. Genus accipitris tinnunculum [*]()vocant rustici, qui [*]()fere in aedificiis nidos facit. Eius pulli singuli fictilibus ollis conduntur, spirantibusque opercula superponuntur, et gypso lita vasa in angulis columbariis suspenduntur:[*]()quae res avibus amorem loci sic conciliat, ne unquam deserant. Eligendae vero sunt ad educationem neque vetulae, nec nimium novellae,[*]()sed corporis maximi: curandumque, si fieri possit, ut pulli, quemadmodum exclusi sunt, nunquam separentur. Nam fere si sic maritatae [*]()