Res Rustica

Cum terram bene subegeris, areolas facito, ibique velut ocimi semen cytisi autumno serito. Plantas deinde vere disponito, ita ut inter se quoquoversus quattuor pedum spatio distent. Si semen non habueris, cacumina cytisorum vere deponito, et stercoratam terram circumaggerato.

Si pluvia non incesserit, rigato quindecim proximis diebus: simulatque novam frondem agere coeperit, sarrito, et post triennium deinde caedito, et pecori praebete Equo [*]()abunde est viridis pondo xv, bubus pondo vicena, ceterisque pecoribus pro portione virium.[*]()Potest [*]() [*](ovibus add. edd. ex libro de Arboribus 28. 1: om. SAac. ) [*](cum SAc: tum a. ) [*](ovis post etiam add. SAc: iovis quod a. ) [*](ipsa SAa: ipse c. ) [*](equo edd.: aeque SA: eque ac. ) [*](virium Aac: virum S. ) [*](potest Ac: potes S: om. a. a Presumably at one feeding. )

Cytisum cum aridum facere voles, circa mensem Septembrem, ubi semen eius grandescere incipiet, caedito, paucisque horis, dum flaccescat, in sole habeto: deinde in umbra exsiccata, et ita condito. Hactenus de arboribus praecepisse abunde est, reddituro pecoris curam et remedia sequenti volumine.

Scio quosdam, Publi Silvine, prudentes agricolas pecoris abnuisse curam, gregariorumque pastorum velut inimicam suae professionis disciplinam constantissime repudiasse. Neque infitior id eos aliqua ratione fecisse, quasi [*]()sit agricolae contrarium pastoris propositum: cum ille quam maxime subacto et puro solo gaudeat, hic novali graminosoque; ille fructum e terra speret, hic e pecore; ideoque arator abominetur, at contra pastor optet herbarum proventum.

Sed in his tam [*]()discordantibus votis est tamen quaedam societas atque coniunctio: quoniam et pabulum e [*]()fundo plerumque domesticis pecudibus magis quam alienis depascere ex usu est, et [*]()copiosa stercoratione, quae contingit e gregibus, terrestres fructus exuberant.

Nec tamen ulla regio est, in qua modo frumenta gignantur, quae non ut hominum [*]()ita armentorum adiutorio colatur.[*]()Unde etiam iumenta et armenta nomina a re [*]()traxere, quod [*](qua SA1. ) [*](in hia tam R: in ista SA1. ) [*](ex Lundström: et SA1: e A2: est c. ) [*](ex usu est et Schneider: exueste S: exuestet AR. ) [*](hominum S: omnium AR. ) [*](adiutorio colatur Schneider: adiuratorio colatur S adiurator inculator A: adiurator inculatur A2. ) [*](nomina a re Lundström: nominare S: nom are A. )

Nam in rusticatione vel antiquissima est ratio pascendi eademque [*]()quaestuosissima, propter quod nomina quoque pecuniae et peculii tracta videntur a pecore: quoniam et solum id [*]()veteres possederunt, et adhuc apud quasdam gentes unum hoc usurpatur divitiarum genus: sed [*]()ne apud nostros quidem colonos alia res uberior.[*]()Ut etiam M. Cato prodidit,[*]()qui consulenti, quam partem rei rusticae exercendo celeriter locupletari posset [*]()respondit: Si bene is pasceret;[*]()rursusque interrogant, quid deinde faciendo satis uberes fructus percepturus esset, affirmavit: Si mediocriter pasceret.