Res Rustica

Columella, Lucius Junius Moderatus

Columella. On agriculture, Volume 1-2. Ash, Harrison Boyd; Foster, Edward Seymour; Heffner, Edward H., editors. Cambridge, MA; London: Harvard University Press; William Heinemann, Ltd., 1941.

Neque enim est ulla disciplina, non ars, quae singulari [*]()consummata sit ingenio. Quapropter ut in magna silva boni venatoris est indagantem feras quamplurimas capere; nec cuiquam culpae fuit non omnes cepisse: ita nobis [*](sim professus c: sum professus a: summo festus SA. ) [*](vastitas ac: unitas SA. ) [*](singulari ac: consulari SA. )

v.2.p.4
abunde est, tam diffusae materiae, quam suscepimus, maximam partem tradidisse. Quippe cum ea velut omissa desiderentur, quae non sunt propria nostrae professionis, ut proxime, cum de commetiendis agris rationem M. Trebellius noster requireret a me, vicinum atque adeo coniunctum esse censebat demonstranti, quemadmodum agrum pastinemus, praecipere etiam pastinatum quemadmodum metiri debeamus.

Quod ego non agricolae sed mensoris officium esse dicebam: cum praesertim ne architecti quidem, quibus necesse est mensurarum nosse rationem, dignentur consummatorum aedificiorum, quae ipsi disposuerint, modum comprehendere, sed aliud existiment professioni suae convenire, aliud eorum, qui iam exstructa [*]()metiuntur, et [*]()imposito [*]()calculo perfecti operis rationem computant. Quo magis veniam tribuendam esse nostrae disciplinae censeo, [*]()si eatenus progreditur, ut dicat, qua quidque ratione faciendum, non quantum id sit quod effecerit.

Verum quoniam familiariter a nobis tu quoque, Silvine, praecepta mensurarum desideras, obsequar voluntati tuae, cum eo, ne dubites id opus geometrarum magis esse quam rusticorum, desque veniam, si quid in eo fuerit erratum, cuius scientiam mihi non vindice Sed ut ad rem redeam, modus omnis areae pedali mensura comprehenditur, qui [*]()digitorum est XVI. [*](exstructa ac: exstructam S: extrunctam A. ) [*](post et add. SA iuncturae: om. ac. ) [*](imposito Aac: posito S. ) [*](censeo add. edd. ) [*](qui Aac: quia S. )

v.2.p.6
Pes multiplicatus in passus et actus et climata et iugera et stadia centuriasque mox etiam in maiora spatia procedit. Passus pedes habet V. Actus minimus (ut ait M. Varro) latitudinis [*]()pedes quattuor, longitudinis habet pedes CXX. Clima quoquo versus pedum est LX.

Actus quadratus undique finitur pedibus CXX. Hoc duplicatum facit iugerum, et ab eo, quod erat iunctum, nomen iugeri usurpavit: sed hunc actum provinciae Baeticae rustici acnuam [*]()vocant: itemque triginta pedum latitudinem et CLXXX longitudinem porcam dicunt.

At Galli candetum [*]()appellant in areis urbanis spatium centum pedum, in agrestibus autem pedum CL.. [*]()Semi-iugerum quoque arepennem vocant. Ergo (ut dixi) duo actus iugerum efficiunt longitudinem pedum CCXL, latitudinem pedum CXX. Quae utraeque summae in se multiplicatae quadratorum faciunt pedum milia viginti octo et octingentos. Stadium deinde habet passus CXXV, id est pedes DCXXV, quae mensura octies efficit mille passus, sic veniunt quinque milia pedum.

[*]()Centuriam nunc dicimus (ut idem Varro ait) ducentorum iugerum modum. Olim autem ab centum iugeribus vocabatur centuria, sed mox duplicata nomen retinuit: sicuti tribus dictae primum a partibus populi tripartito divisi, quae tamen nunc multiplicatae pristinum nomen possident.

Haec non aliena, nec procul a ratiocinio, quod tradituri sumus, breviter praefari oportuit. [*](latitudinis ac: latitudinem A: latitudine S. ) [*](agnuam S Aac. ) [*](candetum Aa: candentum c: gandetum S. ) [*](post CL add. quod aratores candetum nominant S Aac. ) [*](sic veniunt quinque millia pedum ac: sunt campum SA. )

v.2.p.8
Nunc veniamus ad propositum. Iugeri partes non omnes posuimus,[*]()sed eas, quae cadunt in aestimationem facti operis. Nam minores persequi supervacuum fuit, pro quibus nulla merces dependitur.[*]()Igitur (ut diximus) iugerum habet quadratorum pedum viginti octo milia et octingentos: qui pedes efficiunt scripula CCLXXXVIII.