Res Rustica

Quare quicquid intra sesquipedem natum est, cum ablaqueaveris, recidendum est. Sed huius non eadem ratio est amputandi quae traditur in superiore parte vitis. Nam minime adlevanda [*]()plaga est, minimeque applicandum [*]()ferramentum ipsi matri; quoniam si iuxta truncum radicem praecideris, aut ex cicatrice plures enascentur, aut [*]()hiemalis, quae consistit in lacuscuhs[*]()ablaqueationis aqua, brumae congelationibus nova vulnera peruret et ad medullam penetrabit. Quod [*]()ne fiat, recedere [*]()ab ipso codice instar unius digiti spatio conveniet, atque ita [*]()radiculas praecidere; quae sic ademptae non amplius pullulant, et a cetera noxa truncum defendunt.

Hoc opere consummato, si est hiems in ea regione placida, patens vitis relinquenda est; sin violentior hoc [*]()facere nos pro- [*](invadunt M, Schn. ) [*](aesque frondes (frundens A) SA. ) [*](cecidit SAa: excidit M. ) [*](Caniculae ortu Sobel: ac niculae ortũ S: agniculae ortũ A: canicule in ortu M: canicule vehementer ortu c: in ortu caniculae a, edd. ) [*](adlevanda edd.: ablaqueanda SA: allaqueanda a: oblaqueanda cM. ) [*](adlevandum S: ad levandum A. ) [*](pube nascentur ut SA. ) [*](quae lacusculis om. SAac: ex pluviis post quae add. edd. ) [*](penetrabit, quod edd. ) [*]( recidere Aac, edd. ante Gesn.: recidererc M. ) [*]( ita om. SAcM. ) [*]( hoc M: hic SAac: id edd. )

Si vero etiam praegelida frigora regionis eius suspecta erunt, aliquid fimi, vel, si [*]()est commodius, columbini stercoris, aut in hunc usum praeparatae veteris urinae senos sextarios, antequam vitem adobruas, radicibus [*]()superfundes. Sed ablaqueare omnibus autumnis oportebit primo quinquennio, dum vitis convalescat: ubi vero truncus adoleverit, fere triennio intermittendus est eius operis labor. Nam et minus ferro crura vitium laeduntur,[*]()nec tam celeriter radiculae inveterato iam codice enascuntur.[*]()

Ablaqueationem deinde sequitur talis putatio, ut ex praecepto veterum auctorum vitis ad unam virgulam revocetur, duabus gemmis iuxta terram relictis. Quae putatio non debet secundum articulum fieri, ne reformidet oculus; sed medio fere internodio ea plaga obliqua falce fit, ne, si transversa fuerit cicatrix, caelestem superincidentem 5 aquam contineat.

Sed nec ad eam partem, qua est gemma, verum ad posteriorem declinatur, ut in terram [*]()potius devexa quam in germen delacrimet. Namque defluens [*]()umor caecat oculum nee patitur crescere. [*]()

Putandi autem duo sunt tempora:9 melius autem, ut ait Mago, vernum, antequam surculus progerminet, quoniam umoris plenus facilem plagam [*](quod cM, Schn. ) [*](radicis SA. ) [*](laedantur SA. ) [*](enascantur A. ) [*](supercidentem SAacM. ) [*](interdum SAacM. ) [*](depluens SA, Schn. ) [*](crescere SAaM: frondescere c, edd. ) [*](genera S. )

Sed primo quidem anno, quo sunt posita, frequentibus [*]()fossionibus omnibus mensibus dum frondent ac pampinationibus adiuvanda sunt, ut robur accipiant, nec plus quam uni materiae serviant. Quam ut educaverint, autumno vel vere, si magis competit,[*]()adradenda, et nepotibus, quos pampinator [*]()in superiore parte omiserat, liberanda censemus, atque ita in iugum imponenda. Ea enim levis et recta sine cicatrice vinea est quae se primi anni flagello supra iugum extulit, quod tamen apud paucos agricolas et raro contingit; ideoque praedicti auctores primitias vitis resecare censuerunt. [*]()

Sed nec utique verna omnibus regionibus melior putatio est: nam ubi caelum frigidum est, ea sine dubio eligenda est; ubi vero aprica loca sunt, mollesque hiemes, optima et maxime naturalis est autumnalis, quo tempore divina quadam lege et aeterna fructum cum fronde stirpes deponunt.

Hoc facere, sive viviradicem sive malleolum conseveris, censeo. Nam illam veterem opinionem damnavit usus non esse ferro tangendos 5 anniculos malleolos quoniam reformident. Quod frustra Vergilius et Saserna Stolonesque et Catones timuerunt; qui non solum in eo errabant, quod primi anni capil- [*](frequentius SA. ) [*](competit edd.: competent (con- SA) SAacM. ) [*](pampinatione SAa, vett. edd. ) [*](consuerunt A: consueverunt ac. ) [*](tangendos vulgo: frangendos SAacM. a Georg. II. 362-370. b Cato, 33. 2. )

Nos autem magister artium docuit usus, primi anni malleolorum formare incrementa, nec pati vitem supervacuis frondibus luxuriantem silvcscere; nec rursus in tantum coercere, quantum antiqui praecipiebant,[*]()ut totam superficiem amputemus.

Nam id quidem [*]()maxime contrarium est: primum quod cum ad terram decidens, semina, velut intolerabili adfecta vulnere, pleraque intereunt; nonnulla etiam, quae pertinaciter vixerunt, minus fecundas materias adferunt, siquidem e duro quae pullulant omnium confessione pampinaria saepissime fructu carent.

Media igitur ratio sequenda est, ut neque solo tenus malleolum reddamus, nec rursus in longiorem materiam provocemus; sed adnodato superioris anni pollice, iuxta [*]()ipsam commissuram veteris sarmenti unam vel duas gemmas relinquemus ex quibus germinet.

Putationem sequitur iam pedandae vineae cura. Verum hic annus nondum vehementem palum aut ridieam4 desiderat; notatum est enim a me plerumque teneram vineam melius adminiculo modico quamvehementi paloadquiescere. Itaque aut [*](praecipiendo Sobel: praecipienda SA. ) [*](rationi post quidem add. Schn.; om. SAacM. ) [*](iuxta SAa, vett. edd.:supra c, Ald., Gesn., Schn.: super M. ) [*](rigidam S. )

Plurimum id refert esse quod paulum infra curvationem vitis prorepens pampinus statim apprehendat, et in transversa potius se fundat quam in edita, ventosque facilius sustineat subnixus[*]()cantherio. Idque iugum intra quartum pedem convenit adlevari, dum se vinea corroboret.

Impedationem deinde sequitur alligator, cuius officium est ut rectam vitem producat in iugum. Quae sive iuxta palum est posita, ut quibusdam placuit auctoribus,3 observare debebit, qui adnectit, ne in alliganda materia flexum pali, si forte curvus est, sequendum putet; nam ea res uncam vitem facit: sive, ut Attico et nonnullis aliis agricolis visum est, inter vitem et palum spatium relinquitur,4 quod nec mihi displicet, recta harundo adiungenda stirpi est, et ita per crebra retinacula in iugum perducenda. Vinculi genus quale sit, quo religantur semina, plurimum [*]()refert.

Nam dum novella vinea est, quam mollissimo nectenda est; quia si viminibus salicis aut ulmi ligaveris, increscens vitis se ipsa praecidit.[*]()Optima est ergo genista, vel paludibus desectus iuncus, aut ulva; non pessime tamen in [*](sic acM, edd. ante Schn.: harum singulis binas (vinas A) adplicavimus singulis viticulis (vitulicus A) SA: arundines singulis viticulis applicabimus Schn. ) [*](subnexus SA. ) [*](ut auctoribus om. SAa, vett. edd. ) [*](relinquendum est a. ) [*](plurima seminum SA: plurimum semina a. ) [*](procidit SAa. )

Sed et malleolorum similis cura agenda est, ut ad unam aut duas gemmas deputati autumno vel vere, prius quam germinent, iugentur.1 Iis, ut dixi, cantherius propius 2 a terra quam vitibus ordinariis summittendus est; neque enim editior esse debet pedali altitudine, ut sit quem teneri adhuc pampini capreolis suis illigent nec 3 ventis explantentur. Insequitur deinde fossor, qui crebris bidentibus aequaliter et minute [*]()soli terga comminuat.[*]()Hanc planam fossuram maxime nos probamus.

Nam illa, quam in Hispania hibernam appellant, cum terra vitibus detrahitur, et in media spatia interordiniorum confertur, supervacua nobis videtur, quia iam praecessit autumnalis ablaqueatio, quae et [*]()nudavit summas et ad inferiores radiculas [*]()transmisit hibernos imbres. Numerus autem fossionis aut idem debet esse [*]()qui primi anni, aut una minus; nam [*]()utique frequenter solum exercendum est, dum id incremento suo vites inumbrent, nec patiantur herbam subcrescere.

Pampinationis eadem debet esse ratio huius anni atque prioris. Adhuc enim compescenda quasi pueritia seminum est, nec plus quam in unum flagellum est summittenda; tanto quidem [*](vincientur cM. ) [*](proprius SAa. ) [*](nec SAa: ne cM, edd. ) [*](minute cM: minuti SAa: minutim edd. ) [*](convertat a: convertit M: convertant c. ) [*](et SAaM; om. Schn. ) [*](ad inferioris pervenit radiculas SAacM; et deinde transmisit imbres om. SAa: ad inferiores pervenit radiculas, et hibernos transmisit imbres vulgo ante Schn. ) [*](debet esse SAacM: esse debet edd. ) [*]( minus nam om. SAa, vett. edd. )

Sed cum annicula mensiumque sex ad vindemiam perducta est, sublato fructu protinus frequentanda est, et praesidiarii malleoli propagandi sunt, qui in hunc usum fuerant depositi; vel, si ne hi quidem sunt, ex ordinaria vite in alterum palum mergus est attrahendus. Nam plurimum interest adhuc nova consitione pedamen omne vestiri; nec mox vineam tum subseri, cum fructus capiendus est.