Res Rustica

Nam has nuper mihi cognitas, Pergulanam [*]()dico et Irtiolam Fereolamque, non facile adseverem quo gradu habendae sint; quod etsi satis fecundas scio, nondum tamen de bonitate vini, quod adferunt, iudicare potui. Unam etiam praecoquem vitem nobis ante hoc tempus incognitam Graeca consuetudine Dracontion vocitari comperimus, quae fecunditate iucunditateve Arcelacae Basilicaeque et Bituricae comparari possit,

generositate vini Amineae. Multa praeterea genera sunt vitium, quarum nec numerum nec appellationes [*](scipionia SM: scipioni ad apsilis A: scipioni adapsilis a: spioni allapsilis c: At spionia plerique edd. ante Schn. ) [*](musto sed c, vett. edd.: mustos sed SAa: musto et M, et vulgo. ) [*](horconia Sobel: holconia S: holcani aut A: holcoma a: holcama cM: holgonia aut vett. edd.: olcaginia vulgo. ) [*](scuritula a: sartula c: fcrtula M: scircitula Pontedera: Pompeiana scirpula om. SA. ) [*](rabucula SAa: rubicula cM. ) [*](mettica SAaM: atthica c. ) [*]( argillis SA. ) [*]( nuper gulanam (mihi cognitas per- om.) SA. )

quippe universae regiones regionumque paene singulae partes habent propria vitium genera, quae consuetudine sua denominant; [*]()quaedam etiam stirpes cum locis vocabula mutaverunt; quaedam propter mutationem locorum, sicut supra diximus, etiam qualitate sua decesserunt, ita ut dinosci non possint. Ideoque in hac ipsa Italia, ne dicam in tam diffuso terrarum orbe, vicinae [*]()nationes nominibus earum discrepant, variantque vocabula.

Quare prudentis magistri est eius modi nomenclationis aucupio, quo potiri nequeat,[*]()studiosos non demorari; sed illud in totum praecipere, quod et Celsus ait et ante eum Marcus Cato, nullum genus vitium conserendum esse nisi fama, nullum diutius conservandum nisi experimento,[*]()probatum. Atque ubi multa invitabunt regionis commoda, ut nobilem vitem conseramus, generosam requiremus, inquit Iulius Graecinus; ubi nihil erit aut non multum quod [*]()proritet, feracitatem potius sequemur, quae non eadem portione [*](enim om. SA, Sobel. ) [*](numero comprendere M, Verg. edd.: numero conprehendere a, edd.: numerum conprehendere (comprehende refert S, conprehendere fert A) SAc, Sobel. ) [*](dicere SAacM. ) [*](turbentur Sobel, Verg. edd.: turbent' S: turbem A: versentur acM, edd. ) [*](denominant SAacM: nominant edd. ) [*](etiam post vicinae add. vulgo: om. SAacM, vett. edd. ) [*](nequeat SAacM, vett. edd.: nequeant vulgo. ) [*](experimendo SA. ) [*](quo SA. )

vincitur pretio quam vincit abundantia. Sed de hac sententia, quamquam et ipse paulo ante idem censuerim, quid tamen arcanius iudicem, suo loco mox dicam. Propositum est enim docere qua ratione vineae pariter feraces et pretiosae fluxurae possint constitui.

Nunc prius quam de satione vitium disseram, non alienum puto velut quoddam fundamentum iacere disputationi futurae, ut ante perpensum et exploratum habeamus an locupletet patrem familiae vinearum cultus. Est enim paene adhuc supervacuum de his conserendis praecipere, dum quod prius est, nondum concedatur an omnino sint habendae. Idque adeo plurimi dubitent, ut multi refugiant et reformident talem positionem ruris, atque optabiliorem pratorum possessionem pascuorumque vel silvae caeduae iudicent;

nam de arbusto etiam inter auctores non exigua pugna fuit, abnuente Saserna genus id ruris, Tremelio maxime probante. Sed et hanc sententiam suo loco aestimabimus.[*]()Interim studiosi agricolationis hoc primum docendi sunt, uberrimum esse reditum vinearum. Atque ut omittam veterem illam felicitatem arvorum,[*]()quibus et ante iam Cato Marcus, et mox Varro Terentius, prodidit singula iugera vinearum sescenas urnas vini praebuisse—id enim maxime adseverat in primo libro rerum rusticarum Varro—nec una regione [*](estimavimus S: extimabimus ac: existimabimus M. ) [*](arborum SA1. a I.e. the lower quality of the prolific vine is more than offset by the quantity of its yield. b I.e. the arbustum. c Varro, R.R. I. 2. 7, quoting Cato, Origines. d 1 urna = 1/2 amphora = about 3.42 U.S. (2.85 Brit.) gallons. )

his certe temporibus Nomentana regio celeberrima fama est inlustris, et praecipue quam possidet Seneca, vir excellentis ingenii atque doctrinae, cuius in praediis vinearum iugera singula culleos octonos reddidisse plerumque, compertum est. Nam illa videntur prodigialiter in nostris Ceretanis accidisse, ut aliqua vitis apud te excederet uvarum numerum duorum milium et apud me octingenae [*]()stirpes insitae intra biennium septenos culleos peraequarent; ut primae vineae centenas amphoras iugeratim praeberent, cum prata et pascua et silvae, si centenos sestertios in singula iugera efficiant, optime domino consulere videantur.

Nam frumenta maiore [*]()quidem parte [*]()Italiae quando cum quarto responderint, vix meminisse possumus.[*]()Cur ergo res infamis est? Non quidem suo sed hominum inquit vitio Graecinus: primum, quod in explorandis seminibus nemo adhibet diligentiam, et ideo pessimi generis plerique vineta conserunt; deinde sata non ita nutriunt, ut ante [*](florentino Sa: flor. expunet. et faventino in mar q. A. ) [*](octingenae SAcM: ottingene a: octogenae vulgo. ) [*](maiorem SAa, Sobel. ) [*](partem SA, Sobel. ) [*](possimus S (in possumus con.) A, Sobel. a Mod. Faenza. b A strip of land running along the Adriatic coast of Italy. c Lucius Annaeus Seneca, the philosopher. d 1 culleus = 20 amphorae = about 137 U.S. (114 Brit.) gallons. e See Introd., p. xi. f Perhaps the two iugera of grafted vines mentioned in III. 9. 6. For the varying number of vines planted to the iugerum, see V. 3. )

Iam illud a principio nihil referre censent, quem locum conserant; immo etiam seligunt [*]()deterrimam partem agrorum, tamquam sola sit huic stirpi maxime terra idonea, quae nihil aliud ferre possit. Sed ne ponendi quidem rationem aut perspiciunt, aut perspectam exsequuntur. Tum etiam dotem, id est instrumentum, raro vineis praeparant; cum ea res, si omissa sit, plurimas operas nec minus arcam patris familiae semper exhauriat.