de Natura Deorum

Quis enim hunc hominem dixerit, qui, cum tam certos caeli motus tam ratos astrorum ordines tamque inter se omnia conexa et apta viderit, neget in his ullam inesse rationem eaque casu fieri dicat, quae quanto consilio gerantur nullo consilio adsequi possumus. an, cum machinatione quadam moveri aliquid videmus, ut sphaeram ut horas ut alia permulta, non dubitamus quin illa opera sint rationis, cum autem impetum caeli cum admirabili celeritate moveri vertique videamus constantissime conficientem vicissitudines anniversarias cum summa salute et conservatione rerum omnium, dubitamus quin ea non solum ratione fiant sed etiam excellenti divinaque ratione?

Licet enim iam remota subtilitate disputandi oculis quodam modo contemplari pulchritudinem rerum earum quas divina providentia dicimus constitutas.

Ac principio terra universa cernatur, locata in media sede mundi, solida et globosa et undique ipsa in sese nutibus suis conglobata, vestita floribus herbis arboribus frugibus, quorum omnium incredibilis multitudo insatiabili varietate distinguitur. adde huc fontum gelidas perennitates, liquores perlucidos amnium, riparum vestitus viridissimos, speluncarum concavas altitudines, saxorum asperitates, inpendentium montium altitudines inmensitatesque camporum; adde etiam reconditas auri argentique venas infinitamque vim marmoris.

quae vero et quam varia genera bestiarum

At vero quanta maris est pulchritudo, quae species universi, quae multitudo et varietas insularum, quae amoenitates orarum ac litorum, quot genera quamque disparia partim submersarum partim fluitantium et innantium beluarum partim ad saxa nativis testis inhaerentium. ipsum autem mare sic terram appetens litoribus eludit, ut una ex duabus naturis conflata videatur.

Exin mari finitumus aer die et nocte distinguitur, isque tum fusus et extenuatus sublime fertur, tum autem concretus in nubes cogitur umoremque colligens terram auget imbribus, tum effluens huc et illuc ventos efficit. idem annuas frigorum et calorum facit varietates, idemque et volatus alitum sustinet et spiritu ductus alit et sustentat animantes.

Restat ultimus et a domiciliis nostris altissimus omnia cingens et coercens caeli complexus, qui idem aether vocatur, extrema ora et determinatio mundi, in quo cum admirabilitate maxima igneae formae cursus ordinatos definiunt.

E quibus sol, cuius magnitudine

Luna autem, quae est, ut ostendunt mathematici, maior quam dimidia pars terrae, isdem spatiis vagatur quibus sol, sed tum congrediens cum sole tum degrediens et eam lucem quam a sole accepit mittit in terras et varias ipsa lucis mutationes habet, atque etiam tum subiecta atque opposita soli radios eius et lumen obscurat, tum ipsa incidens in umbram terrae, cum est e regione solis, interpositu interiectuque terrae repente deficit. Isdemque spatiis eae stellae quas vagas dicimus circum terram feruntur eodemque modo oriuntur et occidunt, quarum motus tum incitantur tum retardantur,

saepe etiam insistunt, quo spectaculo nihil potest admirabilius esse nihil pulchrius. Sequitur stellarum inerrantium maxima multitudo, quarum ita descripta distinctio est, ut ex notarum figurarum similitudine nomina invenerint.”

Atque hoc loco me intuens

Utar

1. cetera labuntur celeri caelestia motu
2. cum caeloque simul noctesque diesque feruntur,

quorum contemplatione nullius expleri potest animus naturae constantiam videre cupientis.

1. extremusque adeo duplici de cardine vertex
2. dicitur esse polus."

1. ex is altera apud Graios Cynosura vocatur,
2. altera dicitur esse Helice,

1. nostri Septem soliti vocitare Triones;

paribusque stellis similiter distinctis eundem caeli verticem lustrat parva Cynosura.

1. hac fidunt duce nocturna Phoenices in alto.
2. sed prior illa magis stellis distincta refulget
3. et late prima confestim a nocte videtur.
4. haec vero parva est, sed nautis usus in hac est;
5. nam cursu interiore brevi convertitur orbe.

1. has inter veluti rapido cum gurgite flumen
2. torvus Draco serpit supter supraque revolvens
3. sese conficiensque sinus e corpore flexos.

eius cum totius est praeclara species tum in primis aspicienda est figura capitis atque ardor oculorum:

1. huic non una modo caput ornans stella relucet,
2. verum tempora sunt duplici fulgore notata
3. e trucibusque oculis duo fervida lumina flagrant
4. atque uno mentum radianti sidere lucet;
5. opstipum caput, at tereti cervice reflexum
6. optutum in cauda maioris figere dicas.

et relicum quidem corpus Draconis totis noctibus cernimus,

1. hoc caput hic paulum sese subitoque recondit,
2. ortus ubi atque obitus parti admiscetur in una.

1. defessa velut maerentis imago
2. vertitur,

1. Engonasin vocitant, genibus quia nixa feratur.

1. hic illa eximio posita est fulgore Corona.

1. quem claro perhibent Ophiuchum nomine Graii.

1. hic pressu duplici palmarum continet Anguem,
2. atque eius ipse manet religatus corpore torto;
3. namque virum medium Serpens sub pectora cingit.
4. ille tamen nitens graviter vestigia ponit
5. atque oculos urget pedibus pectusque Nepai.

1. Arctophylax, vulgo qui dicitur esse Bootes,
2. quod quasi temone adiunctam prae se quatit Arctum.

"huic" enim Booti

1. subter praecordia fixa videtur
2. stella micans radiis, Arcturus nomine claro;

1. Spicum inlustre tenens splendenti corpore Virgo.

1. et Natos Geminos invisses sub caput Arcti;
2. subiectus mediaest Cancer, pedibusque tenetur
3. magnus Leo tremulam quatiens e corpore flammam.

1. sub laeva Geminorum obductus parte feretur.
2. adversum caput huic Helicae truculenta tuetur.
3. at Capra laeum umerum clara obtinet.

1. verum haec est magno atque inlustri praedita signo,
2. contra Haedi exiguum iaciunt mortalibus ignem.

1. corniger est valido conixus corpore Taurus.

1. has Graeci stellas Hyadas vocitare suerunt

1. namque ipsum ad tergum Cynosurae vertitur Arcti.

1. obscura specie stellarum Cassiepia.

1. Hanc autem inlustri versatur corpore propter
2. Andromeda aufugiens aspectu maesta parentis.

1. Huic Equos ille iubam quatiens fulgore micanti
2. summum contingit caput alvo, stellaque iungens
3. una tenet duplices communi lumine formas
4. aeternum ex astris cupiens conectere nodum.

1. exin contortis Aries cum cornibus haeret.

1. Pisces, quorum alter paulum praelabitur ante
2. et magis horriferis aquilonis tangitur auris.

Ad pedes Andromedae Perseus describitur,

1. quem summa a regione aquilonis flamina pulsant.

1. propter laeum genum

1. Vergilias tenui cum luce videbis.

1. inde Fides leviter posita et convexa videtur.

1. est ales Avis lato sub tegmine caeli.

1. gelidum valido de pectore frigus anhelans
2. corpore semifero magno Capricornus in orbe;
3. quem cum perpetuo vestivit lumine Titan,
4. brumali flectens contorquet tempore currum.

Hic autem aspicitur

1. sese ostendens emergit Scorpios alte
2. posteriore trahens flexum vi corporis Arcum.

1. propter nitens pinnis convolvitur Ales.

1. at propter se Aquila ardenti cum corpore portat.

1. exinde Orion obliquo corpore nitens.

quem subsequens

1. fervidus ille Canis stellarum luce

1. curriculum numquam defesso corpore sedans
2. at Canis ad caudam serpens prolabitur Argo.

1. hanc Aries tegit et squamoso corpore Pisces
2. Fluminis inlustri tangentem corpore ripas.

1. proceraque Vincla videbis,
2. quae retinent Pisces caudarum a parte locata

1. Inde Nepae cernes propter fulgentis acumen
2. Aram, quam flatu permulcet spiritus austri.

1. cedit Equi partis properans subiungere Chelis.
2. hic dextram porgens, quadrupes qua vasta tenetur,

1. tendit et inlustrem truculentus cedit ad Aram.
2. Hic sese infernis e partibus erigit Hydra,

1. in medioque sinu fulgens Cretera relucet.
2. extremam nitens plumato corpore Corvus
3. rostro tundit, et hic Geminis est ille sub ipsis
4. Ante Canem, Procyon Graio qui nomine fertur.

Haec omnis descriptio siderum atque hic tantus caeli

Nec vero haec solum admirabilia, sed nihil maius quam quod ita stabilis est mundus atque ita cohaeret, ad permanendum ut nihil ne excogitari quidem possit aptius. omnes enim partes eius undique medium locum capessentes nituntur aequaliter. maxime autem corpora inter se iuncta permanent cum quasi quodam vinculo circumdato colligantur; quod facit ea natura quae per omnem mundum omnia mente et ratione conficiens funditur et ad medium rapit et convertit extrema.

Quocirca si mundus globosus est ob eamque causam omnes eius partes undique aequabiles ipsae per se atque inter se continentur, contingere idem terrae necesse est, ut omnibus eius partibus in medium vergentibus (id autem medium infimum in sphaera est) nihil interrumpat quo labefactari possit tanta contentio gravitatis et ponderum. Eademque ratione mare, cum supra terram sit, medium tamen terrae locum expetens conglobatur undique aequabiliter, neque redundat umquam neque effunditur.