Tusculanae Disputationes

Cicero, Marcus Tullius

Cicero. M. Tulli Ciceronis. Scripta Quae Manserunt Omnia. Pohlenz, M, editor. Leipzig: Teubner, 1918.

praeclarum[*](seipsū G) illud est et, si quaeris, rectum quoque et verum, ut eos, qui nobis carissimi esse debeant, aeque ac nosmet ipsos amemus; ut[*](ut s at X (ad K)) vero plus, fieri nullo pacto potest. ne optandum quidem est in amicitia, ut me ille plus quam se, ego illum[*](ullum V) plus quam me; perturbatio vitae, si ita sit, atque officiorum omnium

p.354
consequatur. sed de hoc alias; nunc[*](sed ... 354, 1 alias. nunc H) illud satis est, non attribuere[*](atribuere G1R1V1 ) ad amissionem amicorum miseriam nostram, ne illos plus quam ipsi[*](ipse K) velint, si sentiant, plus certe quam nosmet ipsos diligamus. Nam quod aiunt plerosque consolationibus nihil levari adiunguntque consolatores ipsos confiteri se miseros, cum ad eos impetum suum fortuna[*](fortuna add. V2 om. X ) converterit, utrumque dissolvitur. sunt enim ista non naturae vitia, sed culpae. stultitiam[*](stultitia X corr. V2 ) autem accusare quamvis copiose licet. nam et qui non levantur, ipsi se ad miseriam invitant, et qui[*](add. Dav.) suos casus aliter ferunt atque ut[*](ut ad G1 ) auctores aliis ipsi fuerunt, non sunt[*](sunt solum G1 ) vitiosiores quam fere plerique, qui avari avaros, gloriae cupidos gloriosi reprehendunt. est enim proprium stultitiae aliorum vitia cernere, oblivisci suorum.

Sed nimirum hoc maxume[*](maxumum X me ss. B) est exprimendum,[*](exprimendum X (con- fessio adversariis exprimenda est cf. Verr. 4, 112 Liv. 21, 18, 5 Lucan. 6, 599 manibus exprime verum) experimentum (et antea maxumum) edd. (sed hoc uerbum Tullianum non est, illudque hanc—diuturna ratione conclusum, non ex experientia sumptum)) cum constet aegritudinem[*](aegritudinem V -ne GKR) vetustate tolli,[*](tollit X sed ult. t eras. V) hanc vim non esse in die[*](diē V) positam, sed in cogitatione diuturna.[*](diurna X corr. B1 s ) nam si et eadem res est et idem est homo, qui potest quicquam de dolore mutari, si neque de eo, propter quod dolet, quicquam est mutatum neque de eo, qui[*](qui quod G1 ) dolet? cogitatio igitur diuturna[*](diurna X corr. B1 s ) nihil esse in re mali dolori medetur, non ipsa diuturnitas.

Hic mihi adferunt mediocritates.[*](mediocritas X -tates Vc Non. ) quae si naturales sunt, quid opus est consolatione?[*](at hae mihi afferentur med.... 24 consolatione Non. 29, 27 ) natura enim ipsa terminabit modum; sin opinabiles, opinio tota tollatur.

Satis dictum esse arbitror aegritudinem esse opinionem

p.355
mali praesentis,[*](satis arbitror dictum esse ... 355, 1 praesentis H) in qua opinione illud insit, ut aegritudinem suscipere oporteat.

additur ad hanc definitionem a Zenone recte, ut illa opinio praesentis mali sit recens. hoc autem verbum sic interpretantur, ut non tantum illud recens esse velint, quod paulo ante acciderit, sed quam diu in illo opinato malo vis quaedam insit, ut[*](ut s et X) vigeat et habeat quandam viriditatem, tam diu appelletur[*](appellatur K) recens. ut Artemisia illa, Mausoli Cariae regis uxor, quae nobile illud Halicarnasi[*](alicarnasi X) fecit sepulcrum, quam diu vixit, vixit in luctu eodemque etiam confecta contabuit. huic erat illa opinio cotidie recens; quae tum denique non appellatur[*](appellabatur X corr. V2 ) recens, cum vetustate exaruit.

Haec igitur officia sunt consolantium, tollere aegritudinem funditus aut sedare aut detrahere[*](aut detr. V (ss. 2)) quam plurumum aut supprimere nec pati manare longius aut ad alia traducere.

sunt qui unum officium consolantis[*](consolantis R1 consulantis GK1V1 ) putent[*](putent docere Lb. Cleanthes fr. 576 ) malum illud omnino non esse, ut Cleanthi placet; sunt qui non magnum malum, ut Peripatetici; sunt qui abducant a malis ad bona, ut Epicurus; sunt qui satis[*](satis om. G1 ) putent ostendere nihil inopinati[*](inopinanti GRV1 (n exp. c) opinanti K) accidisse, ut Cyrenaici[*](lac. stat. Po. ut Cyrenaici pro nihil mali (nihil a mali V1) Dav. cogitari potest: ut Cyr. atque hi quoque, si verum quaeris, efficere student ut non multum adesse videatur aut nihil mall. Chr. cf. § 52–59. 61 extr. Chrys. fr. eth. 486 ) --- nihil mali. Chrysippus autem caput esse censet in consolando detrahere[*](detra in r. Vc ) illam opinionem maerentis, qua se[*](maerentis se X (mer. KR) qd add. V2 maerentis si vel maerentl si s (sed sec. Chr. omnes qui maerent in illa opinione sunt; non recte p. 275, 19 confert Va. Op. 1, 70) qua Po. ) officio fungi putet iusto atque

p.356
debito. sunt etiam qui haec omnia genera consolandi colligant[*](abducunt... 21 putant... 356, 2 colligunt X 356, 2 colligant V2 abducant et putent Ern. (obloq. Küh. Sey. cf. tamen nat. deor. 2, 82 al.). inconcinnitatem modorum def. Gaffiot cf. ad p. 226, 23 )—alius enim alio modo movetur—, ut fere nos in Consolatione omnia[*](omnia bis scripsit, prius erasit G omnia exp. et in mg. scr. fecimus. omne genus consolandi Vc ) in consolationem unam coniecimus; erat enim in tumore animus, et omnis in eo temptabatur curatio. sed sumendum tempus est non minus in animorum morbis quam in corporum; ut Prometheus ille Aeschyli, cui cum dictum esset:
  1. Atqui/, Prometheu, te ho/c tenere exi/stimo,
  2. Mede/ri posse ra/tionem[*](ratione ratione G1RV1 (alterum exp. G2V1 ratione rationem K1 (ratione del. K2) orationem Stephanus (ft. recte cf. lo/goi)) iracu/ndiae,[*](v. 377)
respondit:
  1. Siquide/m qui[*](quiet ss. Vc ) tempesti/vam medicinam a/dmovens
  2. Non a/dgravescens[*](adgr.ss. Vc ) vo/lnus inlida/t manu.[*](manus X s exp. V)