Tusculanae Disputationes

Cicero, Marcus Tullius

Cicero. M. Tulli Ciceronis. Scripta Quae Manserunt Omnia. Pohlenz, M, editor. Leipzig: Teubner, 1918.

at non noster Posidonius;[*](possidon. X) quem et ipse saepe vidi et id dicam, quod solebat narrare Pompeius, se, cum[*](secum X (ipse cum Rc)) Rhodum venisset decedens ex Syria,[*](ex yria K) audire voluisse Posidonium;[*](possidon. X) sed cum audisset eum graviter esse aegrum, quod vehementer eius artus laborarent, voluisse tamen nobilissimum philosophum[*](philosophum R) visere: quem ut vidisset et[*](et add. Vc ) salutavisset honorificisque verbis prosecutus esset molesteque se dixisset[*](dixs. G) ferre, quod eum non posset audire, at ille:

tu vero
inquit
potes, nec committam,[*](necomitam G ( ss. 2) KR (necom. K2R) ne commitam V neccommittam s ) ut dolor corporis efficiat, ut frustra tantus vir ad me venerit.
itaque narrabat eum graviter et copiose de hoc ipso, nihil esse[*](nihil esse nihile G1 ) bonum nisi quod esset honestum, cubantem disputavisse, cumque quasi faces ei doloris admoverentur,[*](admoverentur -rentur in r. Vc ) saepe dixisse:[*](dixs. G)

'nihil agis, dolor! quamvis sis molestus, numquam te esse confitebor malum.' Omninoque omnes[*](omnis K1 ) clari et nobilitati[*](nobilitati diffamati ss. Vrec ) labores continuo[*](continuo Kl. (cf. p. 303, 25 S. Rosc. 94 al. ac de re pag. 311, 8 his ... 9 gloria) contempno GK1R (c contempno R2) P1 contemndo V (ss. 1 ut v.) contemptu K2B Gr. contendendo Bentt. ) fiunt[*](ficunt G) etiam tolerabiles. videmusne[*](videmusne R ( 2)) ut[*](ut X om. s vel Se. ) , apud quos eorum ludorum,[*](ludorum ex dolorum Kc ) qui gymnici nominantur, magnus[*](magnos X (corr. KcRcVrec)) honos sit, nullum ab is, qui in[*](quiin V) id certamen descendant, devitari dolorem? apud quos autem venandi et equitandi laus viget, qui hanc petessunt,[*](potę|sunt G1 ) [*](pessunt K1 ) nullum fugiunt dolorem. quid de nostris ambitionibus, quid de cupiditate honorum loquar? quae flamma est, per quam non cucurrerint[*](cucurrerint s -runt X)

p.313
i qui haec[*](qui ad haec G1 quiec K) olim punctis singulis colligebant? itaque semper Africanus Socraticum[*](singulis... 2 socraticum add. Kc in mg. ) Xenophontem in manibus habebat, cuius in primis laudabat illud, quod diceret eosdem labores[*](Cyr. 1, 6, 25) non esse aeque gravis[*](non esse aeque gravis esse X (prius esse del. R2Vrec edd. multae, alt. K2 s)) imperatori et militi, quod ipse honos laborem leviorem faceret imperatorium.

sed tamen hoc evenit, ut in vulgus insipientium[*](insipientum G1 (corr. 1 et 2)) opinio valeat[*](valet G1 ) honestatis, cum ipsam videre[*](videri X (corr. R2Vrec)) non possint. itaque fama et multitudinis iudicio moventur,[*](movetur V1 ) cum id honestum putent, quod a plerisque laudetur. te autem, si in oculis sis multitudinis, tamen eius iudicio stare nolim nec, quod illa putet, idem putare pulcherrimum. tuo tibi iudicio est utendum; tibi si recta probanti placebis, tum non modo tete[*](tete V1? ) viceris,[*](tecevisceris K1 ) quod paulo ante praecipiebam, sed omnis et omnia.

hoc igitur tibi propone:[*](propono K1 ) amplitudinem animi[*](animi del. Bai. ) et quasi quandam exaggerationem quam altissimam animi, quae maxime eminet contemnendis et despiciendis doloribus,[*](dolorem G1 ) unam esse omnium rem pulcherrimam, eoque pulchriorem, si vacet populo neque plausum captans se[*](se G1 ) tamen[*](tamen tantum edd. vett. ) ipsa delectet. quin etiam mihi quidem laudabiliora videntur omnia, quae sine venditatione et sine populo teste fiunt,[*](quin... 22 fiunt Non. 189, 12 ) non quo fugiendus sit[*](sit V1)—omnia enim bene facta in luce se conlocari volunt[*](omnia recte facta... 24 volunt Aug. civ. 14, 18 )—, sed tamen nullum theatrum virtuti[*](virtuti V) conscientia maius est.

Atque in primis meditemur illud, ut haec patientia

p.314
dolorum, quam saepe iam animi intentione dixi esse[*](dixisse G) firmandam, in omni genere se aequabilem praebeat. saepe enim multi, qui[*](quia H) aut propter victoriae cupiditatem aut propter gloriae aut etiam, ut ius suum[*](iussum V1 ) et libertatem tenerent, volnera exceperunt fortiter et tulerunt, idem omissa contentione dolorem morbi ferre non possunt; neque enim illum,[*](ilium add. V2 ) quem facile tulerant, ratione[*](ratione V) aut sapientia tulerant, sed studio potius et gloria. itaque barbari quidam et inmanes ferro decertare acerrume possunt, aegrotare viriliter non queunt.[*](non queunt nequeunt Hs ) Graeci[*](gretia G1K1 ) autem homines, non satis animosi, prudentes, ut est captus hominum, satis, hostem aspicere non possunt: eidem[*](Eidem K (Ei ex Eii) Eidem V (puncta pos. m. vet.)) morbos toleranter atque humane ferunt.[*](idem ... 14 ferunt Char. GL. I 222,8 ) at Cimbri[*](cf. Val. Max. 2, 6, 11) et Celtiberi in proeliis exultant, lamentantur in morbo. nihil enim potest esse aequabile, quod non a certa ratione proficiscatur.

sed cum videas eos, qui aut studio aut opinione ducantur,[*](eos qui... ducantur quo quisque (in ras.) ... ducatur V2 male ) in eo persequendo atque adipiscendo dolore non frangi, debes[*](debes Vvet s (cf. Plane. 77 Lael. 6 al.) debeas X (quod vix defenditur locis quales sunt nat. deor. 1, 43; natum videtur esse ex videas 17)) existimare aut non esse malum dolorem aut, etiamsi,[*](etiam sic G(.2 ) quicquid asperum alienumque natura[*](natura V1sfort. recte cf. p. 448, 18) sit, id appellari placeat malum, tantulum tamen esse, ut a virtute ita obruatur, ut nusquam[*](utnusquam V) [*](unusquam G) appareat. quae meditare quaeso dies et noctes. latius enim manabit haec ratio et aliquanto maiorem locum quam de uno dolore occupabit. nam si omnia fugiendae turpitudinis adipiscendaeque honestatis causa faciemus, non modo stimulos doloris, sed etiam fulmina[*](flumina K1 ) fortunae

p.315
contemnamus[*](omnia ... 315,1 contemnamus (sine 314, 11 Graeci... 314,15 morbo et 314, 22 quae . .. 314, 25 occupabit) H) [*](contempnmus V (ss. rec)) licebit, praesertim cum paratum sit illud ex hesterna disputatione perfugium.

ut enim si cui naviganti, praedones si [*](si add. Wopkens (post na- viganti Kü.)) insequantur, deus qui dixerit:

eice te navi;[*](e vel de navi s ) praesto est qui excipiat: vel delphinus, ut Arionem Methymnaeum,[*](metymnaeum X (-eum KV)) vel equi Pelopis illi[*](ille X corr. V1 ) Neptunii,[*](neptuni V poetae tragici verba subesse videntur. Trag. inc. 196 ) qui per undas currus[*](cursus G1 ) suspensos rapuisse dicuntur, excipient[*](excipiant V) te et quo velis perferent
, omnem omittat[*](omittas X (omitas G l omittamus K2) corr. V2 omittat is Mue. ) timorem, sic urguentibus[*](urgentibus KRc? ) asperis et odiosis doloribus, si tanti sint, ut ferendi non sint,[*](si tanti non sint ut ferendi sint X corr. Man. (et sic Vind. 222 Oxon. D'Orville 85 sec. Doug.)) quo sit[*](quo sint X (corr. G2? Vvet)) confugiendum, tu[*](tu s ut X (exp. Vvet om s)) vides.

Haec fere[*](fere V) hoc tempore putavi esse dicenda. sed tu fortasse in sententia permanes.

Minime vero, meque biduo duarum rerum, quas maxime timebam, spero liberatum metu.

Cras ergo[*](ego K) ad clepsydram; sic enim diximus,[*](duximus GRV1 (corr. 1 ut v.)) et[*](et Turn. (cf. leg. 2, 7) sed) tibi hoc video non posse deberi.

Ita prorsus; et illud quidem ante meridiem, hoc eodem tempore.

Sic faciemus tuisque optumis studiis obsequemur.

p.316

Quidnam esse, Brute,[*](Quidnam-Brute om. RK cf. praef. cur om. K) causae putem, cur, cum constemus ex animo et corpore, corporis curandi tuendique causa quaesita sit ars atque eius[*](ars eius atque X (areius atque K1, cf. praef.) corr. Man. ) utilitas deorum inmortalium[*](de eorum inm. R1V1 ) inventioni consecrata, animi autem medicina nec tam desiderata[*](desidera GRV ( add. V1?)) sit, ante quam inventa, nec tam culta, posteaquam cognita est, nec tam multis grata et probata, pluribus etiam suspecta et invisa? an quod corporis gravitatem et dolorem animo iudicamus, animi morbum corpore non sentimus? ita fit ut animus de se ipse tum[*](tumex cum corr. K2 ) iudicet, cum id ipsum, quo iudicatur, aegrotet.

Quodsi talis nos natura genuisset, ut eam ipsam intueri et perspicere eademque optima duce cursum vitae conficere possemus, haut[*](haut V2 ) [*](aut GK1RV1 ) [*](haud K2Bs ) erat sane quod quisquam rationem ac doctrinam[*](rationem ac doctrinam s ratione ac doctrina X rationedẽ V2 hac pro ac G1 et Gr.?)) requireret.[*](requiret G1 ) nunc parvulos nobis dedit igniculos, quos celeriter malis moribus opinionibusque depravati[*](depravati V1? e corr. Bs depravatis X) sic restinguimus, ut nusquam naturae lumen appareat. sunt enim ingeniis

p.317
nostris semina[*](semita G) innata virtutum, quae si adolescere[*](adholescere G1 adol. sed o in r. V1 ) liceret,[*](licet in liceret corr. Rc licetret G1 ) ipsa nos ad beatam vitam natura perduceret. nunc autem, simul atque editi in lucem et suscepti sumus, in omni continuo pravitate et in summa opinionum perversitate versamur, ut paene cum lacte nutricis errorem suxisse videamur. cum vero parentibus redditi, dein[*](reddit idem G redditidemr R ( et r = require al.m.) redditidē V1 (redditi dein V2 sec. Str.) redditi idem HK (demŭ ss. 2) redditi demum Gr.(?)B) magistris traditi sumus, tum[*](tum ... 9 cedat Non. 416, 32 ) ita variis imbuimur[*](inb. KR) erroribus, ut vanitati veritas et opinioni[*](opinio G1 ) confirmatae[*](confirmatae s Non. confirmata X) natura[*](naturae K) ipsa cedat.

accedunt etiam poëtae, qui cum magnam speciem doctrinae sapientiaeque prae se tulerunt, audiuntur leguntur ediscuntur et inhaerescunt penitus in mentibus. cum vero eodem quasi maxumus quidam[*](quidem K1R1H) magister populus accessit[*](accessit Vc (cf. rep. 4,9) om. X (accedit ante eodem add. multi s)) atque omnis undique ad vitia consentiens multitudo, tum plane inficimur opinionum pravitate a naturaque desciscimus,[*](dessciscimus KR1 ) ut nobis optime naturae vim vidisse[*](naturae vim vidisse Mdv. ad fin. 3,62 naturam invidisse) videantur, qui nihil melius homini, nihil magis expetendum, nihil praestantius honoribus, imperiis, populari gloria iudicaverunt. ad[*](ad at K) quam fertur optumus quisque veramque illam honestatem expetens,[*](expetens V) quam unam natura maxime anquirit,[*](unam s una anquirit Mos. inquirit) in summa inanitate versatur consectaturque nullam eminentem effigiem virtutis,[*](virtutis del. Bentl. gloriae (ex gloria V2) del. Bai. ) sed adumbratam imaginem gloriae. est enim gloria solida quaedam res et expressa, non adumbrata; ea est consentiens laus bonorum, incorrupta[*](et ante incorrupta add. Vc ) vox bene iudicantium de excellenti[*](excellenti ex -te V1 excellente rell. (ft. recte cf. de orat. 2, 85 fr. ap. Char. GL. I p. 138, 13)) virtute, ea virtuti resonat

p.318
tamquam imago;[*](gloriae post imago add. X exp. V1 ) quae quia recte factorum plerumque comes est, non est[*](non est ea H est in r. Vc ) bonis viris repudianda.[*](repudienda in -anda corr. K1V1 )

illa autem, quae se eius imitatricem esse volt,[*](uult R e corr. H) temeraria atque inconsiderata et plerumque peccatorum vitiorumque laudatrix, fama popularis, simulatione honestatis formam[*](forme G1 ) eius pulchritudinemque corrumpit. qua caecitate homines, cum quaedam etiam praeclara cuperent eaque[*](que om. H) nescirent nec ubi nec qualia essent, funditus alii everterunt[*](everterent X corr. K2RcV1? ) suas civitates, alii ipsi occiderunt. atque hi quidem optuma petentes non tam voluntate quam cursus errore falluntur. quid? qui[*](quid qui KcR2V1? e corr. quid- que GR1V1 quiqui K1 ) pecuniae cupiditate, qui voluptatum libidine feruntur,[*](quid...12 feruntur om. H) quorumque ita perturbantur animi, ut non multum absint ab insania, quod insipientibus contingit[*](contigit G1 ) omnibus,[*](quod 14 omnibus del. Ba. ) is[*](is H his rell. ) nullane[*](ne om. G1 ) est adhibenda curatio? utrum quod minus noceant animi aegrotationes quam corporis, an quod corpora curari possint, animorum medicina nulla sit?

at et morbi[*](morbi ex moribus K1 ) perniciosiores pluresque sunt animi quam corporis;[*](an ... 18 corporis add. G2 in mg. ) hi enim ipsi[*](hi...19 ipsi hoc. . ipso Ba. male: 'ipsi corporis morbi animi morbos efficere possunt eorumque numerum augent' (plures!) cf. p. 405,14 ) odiosi sunt, quod ad animum pertinent[*](pertinet V) eumque sollicitant,[*](solicitant G1R1V1 )

animusque aeger
, ut ait Ennius,[*](Enn. sc. 392)
semper errat neque pati[*](pati poti Ribb. sed cf. Va. ) neque perpeti potest, cupere numquam desinit.
quibus duobus morbis, ut omittam alios, aegritudine et cupiditate,[*](cupidldatẽ R1 ) qui tandem possunt in corpore esse graviores? qui vero probari potest ut sibi mederi animus non possit, cum ipsam medicinam corporis animus invenerit, cumque ad corporum sanationem multum ipsa corpora et natura valeat
p.319
nec omnes,[*](omnis X corr. V2 sint Tregd. sunt) qui curari se passi sint, continuo etiam convalescant,[*](convalescunt G) animi autem, qui se sanari voluerint praeceptisque sapientium paruerint, sine ulla dubitatione sanentur?

est profecto animi medicina, philosophia;[*](Cur igitur cum constemus ... 319,4 philosophia H) cuius auxilium non ut in corporis morbis petendum est foris, omnibusque opibus viribus,[*](et ante viribus add. Vc s viribus om. Gr.) ut nosmet ipsi nobis mederi possimus, elaborandum est. Quamquam de universa philosophia, quanto opere et expetenda esset et colenda, satis, ut arbitror, dictum est in Hortensio.[*](ortensio G) de maxumis autem rebus nihil fere intermisimus postea nec disputare nec scribere. his autem libris exposita sunt ea quae[*](eaque G1 ) a[*](a om. K1 ) nobis cum familiaribus nostris in Tusculano erant disputata. sed quo niam duobus superioribus de morte et de dolore dictum est, tertius dies disputationis hoc tertium volumen efficiet.

ut enim in Academiam nostram descendimus inclinato iam in postmeridianum tempus die, poposci eorum aliquem, qui aderant,[*](aliquid quid adherant G1 ) causam disserendi. tum res acta sic est:

  1. Videtur mihi cadere in sapientem aegritudo.

Num reliquae quoque perturbationes animi, formidines libidines[*](libidines add. G2 ) iracundiae? haec enim fere sunt eius modi,[*](eiusmodi V (ss. c)) quae Graeci pa/qh [*](pathe X) appellant; ego poteram

morbos
, et id verbum esset e verbo, sed in consuetudinem nostram non caderet. nam misereri, invidere, gestire, laetari, haec omnia morbos Graeci appellant, motus animi rationi non obtemperantis, nos autem hos eosdem motus concitati animi recte, ut opinor, perturbationes dixerimus, morbos autem non satis usitate,[*](relique ... 29 usitate (libere) H) [*](uisit. G1 (sic etiam 322, 10; 325,16)) nisi quid aliud tibi videtur.
p.320

Mihi vero isto modo.

Haecine[*](haeccine R2 ) igitur cadere in sapientem putas?

Prorsus existimo.

Ne ista gloriosa sapientia non magno aestimanda est, siquidem non multum differt ab insania.

Quid? tibi[*](quid tibi in r. V2 tibine G (exp. 2)) omnisne animi commotio videtur insania?

Non mihi quidem soli, sed, id quod admirari[*](amirari G1(āmirari2) R1V) saepe soleo, maioribus quoque nostris hoc ita visum intellego multis saeculis ante Socratem,[*](socrantĕ G1 (n del. 2) socraten KR) a quo haec omnis, quae est de vita et de moribus, philosophia manavit.

Quonam[*](quoniam G (i del. 1?)) tandem modo?

Quia nomen insaniae significat mentis aegrotationem et morbum, id est insanitatem et aegrotum animum, quam appellarunt insaniam.[*](id est . . 14 insaniam (quae C. addidit quia eius aequalibus nomen insaniae non insanum animi habitum sed furorem significabat) del. Bentl. )

(omnis autem perturbationes animi morbos philosophi appellant negantque stultum quemquam his morbis vacare. qui autem in morbo sunt, sani non sunt; et omnium insipientium animi in morbo sunt: omnes insipientes igitur insaniunt[*](omnis ... 18 insaniunt del. Ba. (post sanos 321, 2 ponit Margrander Trans. and proc. of the American phil. ass. XXX p. 34). verum non mirus nescio qui glossator sed Cicero ipse haec postea addidisse videtur, cum intellegeret se illud 'omnisne animi commotio videtur insania?' in argumentatione neglexisse. )). sanitatem enim[*](enim om. Hs ) animorum positam in tranquillitate quadam constantiaque censebant; his rebus mentem vacuam appellarunt insaniam, propterea quod in perturbato animo sicut in corpore sanitas esse non posset.[*](posset Ern. possit ille G1 )

nec minus illud acute, quod animi adfectionem lumine mentis carentem nominaverunt amentiam eandemque dementiam.[*](omnis... 25 dementiam H) ex quo intellegendum est eos qui haec rebus nomina posuerunt sensisse[*](senisse GR1V1 ) hoc idem,

p.321
quod a Socrate acceptum diligenter Stoici retinuerunt, omnis insipientes esse non sanos. qui est[*](quis X (qus G1) sed s in R fort. postea additum ) enim animus in aliquo morbo—morbos autem hos perturbatos motus,[*](morbos ... 4 motus (sine hos)) ut modo dixi, philosophi appellant—, non magis est sanus quam id corpus quod[*](corpus quod punctis not. G2 ) in morbo est. ita fit ut sapientia sanitas sit animi, insipientia autem quasi insanitas quaedam, quae est insania eademque dementia;[*](insipientia... 7 dementia (sine quaedam) Non. 122,24 ) multoque melius haec notata sunt verbis Latinis quam Graecis.

quod aliis quoque multis locis reperietur;[*](reperitur G1 ) sed id alias, nunc, quod instat. totum igitur id[*](alt.id om. H s ) quod quaerimus quid et quale sit,[*](sit fit V) verbi vis ipsa declarat. eos enim sanos quoniam intellegi necesse est, quorum mens motu quasi morbo perturbata nullo[*](nulla X corr. V1? ) sit, qui[*](quia K1 ) contra adfecti[*](affecti GR2 insani G1 ) sint, hos insanos appellari necesse est. itaque nihil melius, quam quod est in consuetudine sermonis Latini, cum exisse ex potestate dicimus eos, qui ecfrenati[*](hecfrenati G (h del. 2) hęc fr. V effr. RrecVrec ) feruntur aut libidine aut iracundia— quamquam ipsa iracundia libidinis est pars; sic enim definitur: iracundia ulciscendi libido[*](ulciscendi libido cf. Aug. civ. 14,15 quis V1 )—; qui igitur exisse ex potestate[*](dicimus ... 20 ex potestate om. H) dicuntur, idcirco dicuntur, quia non sint in potestate mentis, cui regnum totius animi a natura tributum est. Graeci autem mani/an [*](manian X (man in r. V1) appellant X) unde appellent, non facile dixerim; eam tamen ipsam[*](ipsa KGH (ipsāR, sed vix m. 1)) distinguimus nos melius quam illi. hanc enim insaniam, quae iuncta stultitiae[*](stultitiae K2VcBGr.(?) stultitia X) patet latius,[*](nos post latius add. Vc ) a furore disiungimus.[*](distinguimus R) Graeci volunt illi quidem, sed parum valent verbo:

p.322
quem nos furorem, melagxoli/an [*](melancholian GV -iam KRH) illi vocant; quasi vero atra bili[*](atribili V1K (-bili) atra- bili GR) solum mens ac non[*](non add. Rc ) saepe vel iracundia graviore vel timore[*](vel timore add. G2 ) vel dolore moveatur;[*](totum . . 322, 3 moveatur H) quo genere Athamantem Alcmaeonem[*](alomeonem K1 alcmeonem V (on in r. Vc)) Aiacem Orestem furere dicimus. qui ita sit adfectus, eum dominum esse rerum suarum vetant duodecim[*](duodecem R1V tab. 5, 7. Ciceronis locus obversatur Horatio s. 2, 3, 217 ) tabulae; itaque non est scriptum
si insanus
, sed
si furiosus[*](insanus et fur. Non. escit Bouhier esse incipit W esset Non. ) escit
. stultitiam[*](stultiam V (ss rec) stultia K (- 2) stultitia GR1 (-ă2) H) enim censuerunt constantia,[*](inconstantiam KR (etiam m a m. 1 ut. v.) V1 (sed in et m exp. 1) H inconstantia G insaniam enim censuerunt constantiam, id est sanitatem, tamen posse tueri Non. ) id est sanitate, vacantem posse tamen tueri mediocritatem officiorum et vitae communem cultum atque usitatum; furorem autem[*](autem om. Non. ) esse rati sunt mentis ad omnia caecitatem. quod cum maius[*](magis R1 ) esse videatur quam insania, tamen eius modi est, ut furor in sapientem cadere possit, non possit insania.[*](itaque stultitia censuerunt ... 13 insania) [*](itaque ... 13 cadere possit, insania non Non. 443, 2 ) sed haec alia quaestio est; nos ad propositum revertamur.

Cadere, opinor, in sapientem aegritudinem tibi dixisti videri.

Et vero ita existimo.

Humanum id quidem, quod ita existumas. non enim silice nati sumus, sed est naturale in animis tenerum[*](e ante silice add. Vc non male naturabile X sed bi exp. V1 (cf. animabili codd. nat. deor. 2,91) natura Lb. ) quiddam[*](quidam R1V1 (corr. 1) -ddā in r. G2 ) atque molle, quod[*](quod quā G1 ) aegritudine quasi tempestate quatiatur,[*](sed humanum... 22 quatiatur H) nec absurde Crantor ille, qui in[*](in om. X add. s Vrec )

p.323
nostra Academia vel in primis fuit nobilis,
minime
inquit[*](inquid G1 )
adsentior is qui istam nescio quam indolentiam magno opere laudant, quae[*](quae V2B qui X) nec potest ulla[*](ulle G1 ) esse nec debet. ne aegrotus sim;[*](sim s si inquit (inquid G1P cf. 2) fuerat X ( fuat V2 si exp. et ss. Vrec) corr. Sey. cf. Ps. Plut. Cons. ad Ap. 102c, qui primum ou) ga\r sumfe/romai — e)/cw kai\ tou= dunatou= kai\ tou= sumfe/rontos ou)=san ut sua profert, paulo post addit: 'mh\ ga\r nosoi=men', fhsi\n o( a)kadhmaiko\s Kra/ntwr, 'nosh/sasi de\ parei/h tis ai)/sqhsis' ktl. inquit ut 303, 21 ergo, inquit al. ) si
[*](debet nec aegrotassem. Si X (a apertum post t in V) c exp. V2? ne aegrotus) inquit
fuero,[*](sin quid fuerit Vict. ) sensus adsit,[*](adsit d in r. G2 absit Vc ) sive secetur quid sive avellatur a corpore. nam istuc nihil dolere[*](dolere ex dolore K1R1 ex dobere (b= lo) V1 contigit G1 ) non sine magna mercede contingit inmanitatis in animo, stuporis in corpore.[*](non sine... 7 corpore Aug. civ. 14, 9 )

sed videamus ne haec oratio sit hominum adsentantium nostrae inbecillitati et indulgentium mollitudini; nos autem audeamus non solum ramos amputare miseriarum, sed omnis radicum fibras[*](fybras X) evellere. tamen aliquid relinquetur fortasse; ita sunt altae[*](alta GKV (corr. 2?) H) stirpes stultitiae; sed relinquetur id solum quod erit necessarium. Illud quidem sic habeto, nisi sanatus animus sit, quod sine philosophia fieri non potest, finem miseriarum nullum fore.[*](sed... 15 fore) quam ob rem, quoniam coepimus, tradamus nos ei curandos: sanabimur, si volemus. et progrediar quidem longius: non enim de aegritudine solum, quamquam id quidem[*](quidem in mg. add. Rc ) primum, sed de omni animi, ut ego posui, perturbatione, morbo, ut Graeci volunt, explicabo. et primo, si placet, Stoicorum more agamus, qui breviter astringere solent argumenta; deinde nostro instituto vagabimur.

p.324