Orator

Cicero, Marcus Tullius

Cicero. M. Tulli Ciceronis. Rhetorica, Vol. II. Wilkins, A. S., editor. Oxford: Clarendon Press, 1902.

sed quoniam non modo non frequenter verum etiam raro in veris causis aut[*](aut L: ac Madvig (Adv. Crit. iii. 99: et Schütz ) forensibus[*](aut forensibus secl. Kayser ) circumscripte numeroseque dicendum est, sequi videtur, ut videamus quae sint illa quae supra dixi incisa, quae membra. Haec enim in veris causis maximam partem orationis obtinent. Constat enim ille ambitus et plena comprehensio e quattuor fere partibus[*](partibus L: senariis versibus Stangl (ex Quint. ix. 4, 125)), quae membra dicimus, ut et auris impleat et neque[*](et neque Heerdegen: et neve L: neve Stangl: et ne vulg. ) brevior sit quam satis sit neque longior. Quamquam utrumque non numquam vel potius saepe accidit, ut aut citius insistendum sit aut longius procedendum, ne brevitas defrudasse auris videatur neve longitude obtudisse. Sed habeo mediocritatis rationem; nec enim loquor de versu et est liberior aliquanto oratio. E quattuor igitur quasi hexametrorum instar versuum quod sit constat fere plena comprehensio[*](E quattuor... comprehensio damnat Heerdegen, secl. Stangl ).

his igitur singulis versibus quasi nodi apparent continuationis, quos in ambitu coniungimus. Sin membratim volumus dicere, insistimus atque[*](atque Stangl: idque L ), cum opus est, ab isto cursu invidioso facile nos et saepe diiungimus. Sed nihil tam debet esse[*](debet esse L: solet esse Piderit: est Bake ) numerosum quam hoc, quod minime apparet et valet plurimum. Ex hoc genere illud est Crassi: Missos faciant patronos; ipsi prodeant;—nisi intervallo dixisset ipsi prodeant, sensisset profecto se fudisse[*](profecto se fudisse codd. dett.:profectos effugisse L ) senarium; omnino melius caderet prodeant ipsi; sed de genere nunc disputo;—

cur clandestinis consiliis nos op-

p.2074
pugnant? cur de perfugis[*](perfugis Quint. ei Rufinus: perfugiis L ) nostris copias comparant[*](comparant L Ru- finus: comparat is vel comparatis Quint. codd. ) contra nos? Prima sunt illa duo, quae ko/mmata Graeci vocant, nos incisa dicimus; deinde tertium kw=lon illi, nos mem- brum; sequitur non longa—ex duobus enim versibus, id est membris, perfecta comprehensio est et in spondeos cadit[*](cadit L et Rufinus: cadens Schenkl ); et Crassus quidem sic plerumque dicebat, idque ipse genus dicendi maxime probo. sed quae incisim aut membratim efferuntur, ea vel aptissime cadere debent, ut est apud me: Domus tibi deerat? at habebas. Pecunia superabat? at egebas;

haec incise dicta sunt quattuor; at membratim quae sequuntur duo: Incurristi amens in columnas, in alienos[*](alienos L: alienis Rufinus: antis aenis Schütz ) insanus insanisti. Deinde omnia tamquam crepidine quadam comprehensione longiore sus- tinentur: Depressam, caecam, iacentem domum pluris quam te et quam fortunas tuas aestimasti. Dichoreo finitur[*](finitur L: finitum Rufinus ). At spondeis[*](spondeis Ru- finus: spondius L ) proximum illud. Nam in his, quibus ut pugiunculis[*](pugiunculis Rufinus: pungiunculis L faciet Rufinus: fecit F1: facit F2OPM ) uti oportet, brevitas faciet ipsa liberiores pedes; saepe enim singulis utendum est, plerumque binis, et utrisque addi pedis pars potest, non fere ternis amplius.

incisim autem et membratim tractata oratio in veris causis plurimum valet, maximeque eis locis, cum aut arguas aut refellas, ut nos[*](nos Rufinus: nostra L ('exspectares illa nostra' Sandys)) in Corneliana secunda: O callidos homines, o rem excogitatam, o ingenia metuenda! Membratim adhuc; deinde[*](dein Rufinus ) caesim: Diximus, rursus membratim: Tes- tis dare volumus. Extrema sequitur comprehensio, sed ex duobus membris, qua non potest esse brevior: Quem, quaeso[*](quaeso vulg.: quasi L Quint. Rufinus ), nostrum fefellit ita vos esse facturos?

nec ullum genus est dicendi aut melius aut fortius quam[*](quam vulg.: om. L et Rufinus ) binis aut

p.2075
ternis ferire verbis, non numquam singulis, paulo alias pluribus, inter quae[*](quae Rufinus: quas L ) variis clausulis interponit se raro numerosa comprehensio; quam perverse fugiens Hegesias, dum ille quoque imitari Lysiam vult alterum paene Demosthenem, saltat incidens particulas. Et is quidem non minus sen- tentiis peccat quam verbis, ut non quaerat quem appellet ineptum qui illum cognoverit. Sed ego illa Crassi et nostra posui, ut qui vellet auribus ipsis quid numerosum etiam in minimis particulis orationis esset iudicaret. Et quoniam plura de numerosa oratione diximus quam quisquam ante nos, nunc de eius generis utilitate dicemus.

nihil enim est aliud, Brute, quod quidem tu minime omnium ignoras, pulchre et oratorie dicere nisi optimis sententiis verbisque lectissimis[*](lectissimis codd. deti.: lectissime L ) dicere. Et nec[*](et nec L: sed nec Madvig ) sententia ulla est quae fructum oratori ferat, nisi apte exposita atque absolute, nec verborum lumen apparet nisi diligenter conlocatorum, et horum utrumque numerus inlustrat; numerus autem—saepe enim hoc testandum est—non modo non poetice vinctus[*](vinctus C. F. W. Müller: iunctus L ) verum etiam fugiens ilium eique omnium dissimillimus; non quin idem sint numeri non modo ora- torum et poetarum verum omnino loquentium, denique etiam sonantium omnium quae metiri auribus possumus, sed ordo pedum facit, ut id quod pronuntiatur aut orationis aut poematis simile videatur.

hanc igitur, sive composi- tionem sive perfectionem sive numerum vocari placet, et[*](et secl. Lambinus ) adhibere necesse est, si ornate velis dicere, non solum, quod ait Aristoteles et Theophrastus, ne infinite feratur ut flumen oratio, quae non aut spiritu pronuntiantis aut interductu librari, sed numero coacta debet insistere, verum etiam quod multo maiorem habent apta vim quam soluta. Vt enim athletas nec multo secus gladiatores

p.2076
videmus nihil nec vitando facere caute nec petendo vehe- menter, in quo non motus hic habeat palaestram quandam, ut quicquid in his rebus fiat utiliter ad pugnam idem ad aspectum etiam sit venustum, sic orator[*](orator Bake: oratio L ) nec plagam gravem facit, nisi petitio fuit apta, nec satis tecte[*](tecte edd. vett.: tecti L: recte vulg. (ex Quint. ix. 3. 8)) declinat impetum, nisi etiam in cedendo quid deceat intellegit.

itaque qualis eorum motus quos a)palai/strous Graeci vocant, talis horum mihi videtur oratio qui non claudunt numeris sententias, tantumque abest ut[*](ut Manutius:ne L )—quod ei[*](ei codd. dett.: hi L ) qui hoc aut magistrorum inopia aut ingeni tarditate aut laboris fuga non sunt adse- cuti solent dicere—enervetur oratio compositione verborum, ut aliter in ea nec impetus ullus nec vis esse possit. sed magnam exercitationem res flagitat, ne quid eorum qui genus hoc secuti non tenuerunt simile faciamus, ne aut[*](ne aut L: ut Manutius ) verba traiciamus aperte, quo melius aut cadat aut volvatur oratio; quod se

L. Caelius Antipater in prooemio belli Punici nisi necessario facturum negat. O virum simplicem qui nos nihil celet[*](celet vulg.: celat L ), sapientem qui serviendum necessitati putet! Sed hic omnino rudis; nobis autem in scribendo atque in dicendo necessitatis excusatio non probatur; nihil est enim necesse et, si quid esset, id necesse tamen non erat confiteri. Et hic quidem, qui hanc a Laelio, ad quem scripsit[*](ad quem scripsit secl. Schüts ), cui se purgat[*](cui se purgat Heerde- genio interpolata videntur ), veniam petit, et utitur ea traiectione verborum et nihilo tamen aptius explet concluditque sen- tentias. Apud alios autem et Asiaticos maxime numero servientes inculcata reperias inania quaedam verba quasi complementa numerorum. Sunt etiam qui illo vitio, quod ab Hegesia maxime fluxit, infringendis concidendisque numeris in quoddam genus abiectum incidant versiculorum[*](versiculorum Jahn: siculorum L ) simillimum.

tertium est, in quo fuerunt fratres illi Asiaticorum

p.2077
rhetorum principes Hierocles et Menecles minime mea sententia contemnendi. Etsi enim a forma veritatis et ab Atticorum regula absunt, tamen hoc vitium compensant vel facultate[*](facultate L: facilitate Stangl ) vel copia. Sed apud eos varietas non erat, quod omnia fere concludebantur uno modo. Quae vitia qui fugerit, ut neque verbum ita traiciat ut id de industria factum intellegatur, neque inferciens verba quasi rimas expleat, nec minutos numeros sequens concidat delumbetque sententias, nec sine ulla commutatione in eodem semper versetur[*](-per versetur: hinc incipit denuo cod. A ) genere numerorum, is omnia fere vitia vitaverit[*](vitia vitaverit L: vitiaverit A ). Nam de laudibus multa diximus, quibus sunt illa[*](illa codd. dett. Madvig: alia AL ) perspicue vitia contraria.

quantum autem sit apte dicere, experiri licet, si aut compositi[*](composite A: compositis L ) oratoris bene structam conlocationem dissolvas[*](dissolvas A: dissolvat L ) permutatione verborum;— corrumpatur[*](corrumpatur AL: corrumpetur Hoerner ) enim tota res, ut et[*](et om. A ) haec nostra in Corneliana et deinceps omnia: Neque me divitiae movent, quibus omnis Africanos et Laelios multi venalicii mercatoresque superarunt: immuta paululum, ut sit multi superarunt[*](immuta ... superarunt om. A ) mercatores venaliciique, perierit tota res; et quae sequuntur: Neque vestis aut caelatum aurum et argentum, quo nostros veteres Mar- cellos Maximosque multi eunuchi e Syria Aegyptoque vicerunt; verba permuta sic, ut sit vicerunt eunuchi e Syria Aegyptoque: adde tertium: Neque vero ornamenta ista villarum, quibus L. Paullum et L. Mummium, qui rebus his urbem Italiamque omnem referserunt, ab aliquo video perfacile Deliaco aut Syro potuisse superari; fac ita: potu- isse superari ab aliquo Syro aut Deliaco;

videsne, ut ordine verborum paululum commutato, isdem tamen verbis[*](isdem tamen verbis A: isdem verbis L, secl. Bake ) stante sententia, ad nihilum omnia recidant, cum sint ex aptis

p.2078
dissoluta? Aut si alicuius inconditi arripias dissipatam aliquam sententiam eamque ordine verborum paululum commutato[*](ordine ... commutato secl. Schütz ) in quadrum redigas, efficiatur aptum illud, quod fuerit[*](fuerit L: fuerat Lambinus ) antea diffluens ac solutum. Age sume de Gracchi apud censores illud: Abesse non potest quin eiusdem hominis sit probos improbare qui improbos probet; quanto aptius, si ita dixisset: Quin eiusdem hominis sit qui improbos probet probos improbare!

hoc modo dicere nemo umquam noluit nemoque potuit quin dixerit[*](dixerit AL: didicerit Stangl ); qui autem aliter dixerunt, hoc adsequi non potuerunt. Ita facti sunt repente Attici; quasi vero Trallianus fuerit Demosthenes ! cuius non tam vibrarent fulmina illa, nisi numeris contorta ferrentur. sed si quem magis delectant soluta, sequatur ea sane, modo sic ut[*](sic ut A: om. L ), si quis[*](si quis... sequantur L ) Phidiae clipeum dissolverit, conlocationis universam speciem sustulerit, non singulorum operum venustatem; ut in Thucydide orbem modo orationis desidero, ornamenta comparent.

isti autem cum dissolvunt orationem, in qua nec res nec verbum ullum est nisi abiectum, non clipeum, sed, ut in proverbio est—etsi humilius dictum est tamen simile est[*](tamen simile est om. A et Nonius ) —, scopas ut ita dicam[*](ut ita dicam secl. Ernesti ) mihi videntur dissolvere[*](dissipare Nonius ). Atque ut plane genus hoc, quod ego laudo[*](quod ego laudo om. A ), contempsisse videantur, aut scribant aliquid vel Isocrateo more vel quo Aeschines aut Demo- sthenes utitur, tum illos existimabo non desperatione reformi- davisse genus hoc, sed iudicio refugisse; aut reperiam ipse[*](reperiam ipse A: reperiam ipsa L: reperiant ipsa codd. dett.: reperiant, ipse Madvig ) eadem condicione qui uti velit, ut aut dicat aut scribat utra voles lingua eo genere quo illi volunt[*](volet Ernesti ); facilius est enim apta dissolvere quam dissipata conectere.

res se autem

p.2079
sic habet, ut brevissime dicam quod sentio: composite et[*](composite et om. A ) apte sine sententiis dicere insania est, sententiose autem sine verborum et ordine et modo infantia, sed eius modi tamen infantia, ut.ea qui utantur non stulti homines haberi possint, etiam plerumque prudentes; quo qui est contentus utatur. Eloquens vero, qui non approbationes solum sed admirationes, clamores, plausus, si liceat, movere debet, omnibus oportet ita rebus excellat, ut ei turpe sit quicquam aut exspectari[*](exspectari codd. dett.: spectari A: expectare L ) aut audiri[*](audire L ) libentius.

habes meum de oratore, Brute, indicium; quod aut sequere, si probaveris, aut tuo stabis, si aliud quoddam est tuum. In quo neque pugnabo tecum neque hoc meum, de quo tanto opere hoc libro adseveravi, umquam adfirmabo esse verius quam tuum. Potest enim non solum aliud mihi ac tibi, sed mihimet[*](mihimet A: mihi L ) ipsi aliud alias videri. Nec in hac modo re quae ad vulgi adsensum spectet et ad aurium voluptatem, quae duo sunt ad iudicandum levissima[*](levissima A: novissima L ), sed ne in maximis quidem rebus quicquam adhuc inveni firmius, quod tenerem aut quo iudicium meum derigerem, quam id quodcumque mihi quam simillimum veri videretur, cum ipsum illud verum[*](verum L: verum tam_ (i. e.tamen) A: tam codd. dett.:cum F ) tamen in occulto lateret.

tu autem velim, si tibi ea quae disputata sunt minus probabuntur, ut aut maius opus institutum putes quam effici potuerit, aut, dum tibi roganti voluerim obsequi, verecundia negandi scribendi me impudentiam[*](impudentiam A: imprudentiam FOP1 ) suscepisse.