Philippicae

frequentia vestrum[*](vestra Ernesti (cf. v. 2)) incredibilis, Quirites[*](Quirites quam V: que c: om. ns (voc. Quirites saepe compendio scribunt e.g. Q. q_. qr. quĩ; saepe corrumpunt e.g. quam, que, quia; saepe omittunt codd.: quod in singulis locis non notabimus)), contioque tanta quantam meminisse non videor et alacritatem mihi summam defendendae rei publicae adfert[*](adfert rei p. defend. D) et spem recuperandae[*](recuperandae libertatis D). quamquam animus mihi quidem[*](quidem mihi D) numquam defuit: tempora defuerunt, quae simul ac primum aliquid lucis ostendere visa sunt, princeps vestrae libertatis defendendae fui. quod si id[*](id om. D) ante facere conatus essem, nunc facere non possem. hodierno enim die, Quirites, ne mediocrem rem actam arbitremini, fundamenta iacta sunt reliquarum actionum. nam est hostis a senatu nondum verbo appellatus, sed re iam iudicatus Antonius.

nunc vero multo sum erectior quod vos quoque illum hostem[*](hostem illum D) esse tanto consensu tantoque clamore approbavistis. neque enim, Quirites, fieri potest ut non aut ei sint impii qui contra consulem exercitus comparaverunt, aut ille hostis contra quem iure arma sumpta sunt. hanc igitur dubitationem, quamquam nulla erat, tamen ne qua posset esse senatus hodierno die sustulit. C. Caesar qui rem publicam libertatemque vestram suo studio, consilio, patrimonio denique tutatus est et tutatur maximis senatus laudibus ornatus est.

laudo, laudo vos, Quirites, quod[*](quod V, Cus.: cum D) gratissimis animis prosequimini nomen clarissimi adulescentis vel pueri potius; sunt enim facta eius immortalitatis, nomen aetatis. multa memini[*](memini D: enim V, Cus.), multa audivi, multa legi, Quirites: nihil ex omnium saeculorum[*](omnium saeculorum Vc: omnium singulorum ns: omnium memoria singulorum t) memoria tale cognovi: qui cum servitute premeremur, in dies malum cresceret, praesidi nihil haberemus, capitalem et pestiferum a Brundisio tum[*](a Brundisio tum V: Brundisio D: om. Cus.) M. Antoni reditum timeremus, hoc insperatum omnibus consilium, incognitum certe ceperit[*](certe ceperit D: ceteri reperit V, Cus.), ut exercitum invictum ex paternis[*](paternis V, Cus.: Hispanis paucis c: Hispanis nst) militibus conficeret[*](conduceret D) Antonique furorem crudelissimis consiliis[*](consiliis om. V, Cus.) incitatum a pernicie rei publicae averteret.

quis est enim qui hoc non intellegat, nisi Caesar exercitum paravisset, non sine exitio nostro futurum Antoni reditum fuisse? ita enim se recipiebat ardens odio vestri, cruentus sanguine civium Romanorum[*](Romanorum om. D) quos Suessae, quos Brundisi[*](Brundisio V) occiderat ut nihil nisi de pernicie populi Romani cogitaret[*](rei p. D). quod autem praesidium erat[*](erat praesidium D) salutis libertatisque vestrae, si C. Caesaris[*](C. om. Vt) fortissimorum sui[*](fortissimorum sui V: fortissimorumque sui c: fortissimorum suique nst (fort. que = Quirites, post vestrae collocandum)) patris militum exercitus non fuisset? cuius de laudibus et honoribus qui ei pro divinis et immortalibus meritis divini immortalesque debentur mihi senatus adsensus paulo ante decrevit ut primo quoque tempore referretur.

quo decreto quis non perspicit hostem esse Antonium iudicatum? quem enim possumus appellare[*](appell. possumus D) eum contra quem qui exercitus ducunt, eis senatus arbitratur singularis exquirendos honores? quid? legio Martia, quae mihi videtur divinitus ab eo deo traxisse nomen a quo populum Romanum generatum accepimus, non[*](nonne D) ipsa suis decretis prius quam senatus hostem iudicavit Antonium? nam si ille[*](ille si D) non hostis, hos[*](hos om. D) qui consulem reliquerunt hostis necesse est iudicemus. praeclare et loco, Quirites[*](et loco, Quirites V: eo loco quo c: et iocosa t: et luculenta ns), reclamatione vestra factum pulcherrimum Martialium comprobavistis[*](comprobastis nst): qui se ad senatus auctoritatem, ad libertatem vestram, ad universam rem publicam contulerunt, hostem illum et latronem et parricidam patriae reliquerunt.

nec solum id animose et fortiter sed considerate etiam sapienterque fecerunt: Albae constiterunt, in urbe opportuna, munita, propinqua, fortissimorum virorum, fidelissimorum[*](fidelissimorum om. V1) civium atque optimorum. huius[*](huius Martiae add. codd., del. Manutius) legionis legio quarta[*](quarta iiii V) imitata virtutem, duce L. Egnatuleio[*](L. Vc: om nst Egnatio nt), quem senatus merito paulo ante laudavit, C. Caesaris exercitum persecuta est. quae exspectas, M. Antoni, iudicia graviora? Caesar fertur in caelum qui contra te exercitum comparavit; laudantur exquisitissimis verbis legiones quae te reliquerunt, quae a te arcessitae sunt, quae essent, si te consulem quam hostem maluisses, tuae: quarum legionum fortissimum verissimumque iudicium confirmat senatus, comprobat universus populus Romanus, nisi forte vos, Quirites, consulem, non hostem iudicatis Antonium.

sic arbitrabar, Quirites, vos iudicare ut ostenditis. quid[*](quid quit V: qui c: om. nst)? municipia, colonias, praefecturas num aliter iudicare censetis? omnes mortales una mente consentiunt; omnia arma eorum qui haec salva velint contra illam pestem esse capienda. quid? D. Bruti iudicium, Quirites, quod ex hodierno eius edicto[*](edicto Vcn: dicto st) perspicere potuistis, num cui tandem contemnendum videtur? recte et vere negatis[*](negatis Vc: negastis nst), Quirites. est enim quasi deorum immortalium beneficio et munere datum rei publicae Brutorum genus et nomen ad libertatem populi Romani[*](Brutorum... Romani om. D) vel constituendam vel recipiendam.

quid igitur D. Brutus de M. Antonio iudicavit? excludit provincia; exercitu obsistit[*](obstitit D); Galliam totam hortatur ad bellum, ipsam sua sponte suoque iudicio excitatam. si consul Antonius, Brutus hostis: si conservator rei publicae Brutus, hostis Antonius. num igitur utrum horum sit dubitare possumus? atque ut[*](atque ut Vc: atqui nst) vos una mente unaque voce dubitare vos negatis, sic modo decrevit senatus, D. Brutum optime de re publica mereri, cum senatus auctoritatem populique Romani libertatem imperiumque defenderet[*](defenderit (bis) D). A quo defenderet? nempe ab hoste: quae est enim alia laudanda defensio?

deinceps laudatur provincia Gallia meritoque ornatur verbis amplissimis ab[*](ab V: a D) senatu quod resistat Antonio. quem si consulem illa provincia putaret neque eum reciperet, magno scelere se astringeret: omnes enim in[*](in om. D) consulis iure et imperio debent esse provinciae. negat hoc D. Brutus imperator, consul designatus, natus rei publicae civis; negat Gallia, negat cuncta[*](denegat cuncta V) Italia, negat senatus, negatis vos[*](vos, Quirites. Bücheler igitur illum D). quis illum igitur consulem nisi latrones putant? quamquam ne ei quidem ipsi, quod loquuntur[*](locuntur Vnst), id sentiunt nec ab[*](ab Faernus: ad V: a D) iudicio omnium mortalium, quamvis impii nefariique sint, sicut sunt[*](sicut sunt om. D), dissentire possunt. sed spes rapiendi atque praedandi occaecat[*](caecat D) animos eorum quos non bonorum donatio[*](donatio Vc: dampnatio nst), non agrorum adsignatio, non illa infinita hasta[*](Pompei hasta D) satiavit; qui sibi urbem, qui bona et fortunas civium ad praedam proposuerunt[*](posuerunt V (cf iii. 19)); qui, dum hic sit[*](hic sit Muretus: hic sic V: sit D) quod rapiant, quod auferant, nihil sibi defuturum arbitrantur; quibus M. Antonius —o di immortales, avertite et detestamini, quaeso, hoc omen!—urbem se divisurum esse promisit.

ita vero, Quirites, ei ut[*](ei ut c: ut Vnst) precamini eveniat atque huius[*](atque huius V: huiusque c: quo huius nst) amentiae poena in ipsum familiamque eius recidat[*](reccidat Zielinski (cf. vii. 27))! quod ita futurum esse confido. iam enim non solum homines sed etiam deos immortalis ad rem publicam conservandam arbitror consensisse. Sive enim prodigiis atque portentis di immortales nobis futura praedicunt[*](praedicant (-cata ct) D), ita sunt aperte pronuntiata[*](denuntiata D) ut et illi poena et nobis libertas[*](nobis lib. Vc: lib. nobis nst) appropinquet; sive tantus consensus omnium sine impulsu deorum esse non potuit, quid est quod de voluntate caelestium dubitare possimus?

reliquum est, Quirites, ut vos in ista sententia quam prae vobis fertis perseveretis. faciam igitur ut imperatores instructa acie solent, quamquam paratissimos milites ad proeliandum videant[*](vident unus det.), ut eos tamen adhortentur, sic ego vos ardentis et erectos ad libertatem recuperandam cohortabor. non est[*](non est Vs: non est, non est cett.) vobis, Quirites, cum eo hoste certamen cum quo[*](quocum D) aliqua pacis condicio esse possit. neque enim ille servitutem vestram, ut antea, sed iam iratus sanguinem concupiscit. nullus ei ludus videtur[*](videtur ludus Cus.) esse iucundior quam cruor, quam caedes, quam ante oculos trucidatio civium.

non est vobis res, Quirites[*](Quirites, res D), cum scelerato homine ac nefario, sed cum immani taetraque belua quae, quoniam in foveam incidit, obruatur. si enim illim[*](illinc D) emerserit, nullius supplici crudelitas erit recusanda. sed tenetur, premitur, urgetur nunc eis copiis quas iam[*](iam om. V1) habemus, mox eis quas paucis diebus novi consules comparabunt. incumbite in causam, Quirites, ut facitis. numquam maior consensus vester[*](vester cons. maior D) in ulla causa fuit; numquam tam vehementer cum senatu consociati fuistis. nec mirum: agitur enim non qua condicione victuri, sed victurine simus an cum supplicio ignominiaque perituri.

quamquam mortem quidem natura omnibus[*](omnibus natura D) proposuit; crudelitatem mortis et dedecus virtus propulsare solet, quae propria est Romani generis et seminis. hanc retinete, quaeso, Quirites, quam[*](quaeso, Quirites, quam Naugerius (1): Quirites, quaeso, quam s: quaeso quam Vc: quaeso, quaesoque quam t: quaeso qr. p. r. quam n) vobis tamquam hereditatem maiores vestri reliquerunt. Alia[*](alia quamquam ante alia add. codd., del. Madvig: nam cum alia... (sint) P. R. Müller) omnia falsa[*](falsa om. D), incerta sunt[*](sunt D: sint V), caduca, mobilia: virtus est una altissimis defixa radicibus, quae numquam vi ulla[*](ulla vi D) labefactari potest, numquam demoveri loco. hac[*](hac Naugerius (1): hac virtute codd.) maiores vestri primum universam Italiam devicerunt, deinde Karthaginem exciderunt, Numantiam everterunt, potentissimos reges, bellicosissimas gentis in[*](in Vc: inde nst) dicionem huius imperi redegerunt.

ac maioribus quidem vestris, Quirites, cum eo hoste res erat qui haberet rem publicam, curiam, aerarium, consensum et concordiam civium, rationem aliquam, si ita res tulisset, pacis et foederis: hic vester hostis vestram rem publicam oppugnat, ipse habet nullam; senatum, id est orbis terrae consilium, delere gestit, ipse consilium publicum nullum habet; aerarium vestrum exhausit, suum non habet. nam concordiam civium qui habere potest, nullam cum habeat[*](cum habeat c: cum habet V: qui habet t: qui habeat ns) civitatem? pacis vero quae potest esse cum eo ratio in quo est incredibilis crudelitas, fides nulla?

est igitur, Quirites, populo Romano, victori omnium gentium, omne certamen cum percussore, cum[*](cum percussore, cum Faernus: cum depercursorem V: cum excursore, cum D) latrone, cum Spartaco. nam quod se[*](quod se V2ct: quod ei V1: quod D. Bruto se ns similem esse... scelere V: similem re D med. omissis) similem esse Catilinae gloriari solet, scelere par est illi[*](illi V: belli D), industria inferior. ille cum exercitum nullum habuisset[*](haberet D), repente conflavit: hic eum exercitum quem accepit amisit. Vt igitur Catilinam diligentia mea, senatus auctoritate, vestro studio et virtute fregistis, sic Antoni nefarium latrocinium vestra cum senatu concordia tanta quanta numquam fuit, felicitate et virtute exercituum ducumque vestrorum brevi tempore oppressum audietis.

equidem quantum cura[*](cura V: cum D), labore, vigiliis, auctoritate, consilio eniti[*](eniti D: niti V) atque efficere potero, nihil praetermittam quod ad libertatem vestram pertinere arbitrabor; neque enim id pro vestris amplissimis in me beneficiis sine scelere facere possum. hodierno autem die primum referente viro fortissimo vobisque amicissimo, hoc M. Servilio[*](M. hoc D (cf. xiii. 20)), conlegisque eius, ornatissimis viris, optimis civibus, longo intervallo me auctore et principe ad spem libertatis exarsimus.