Philippicae

venisti Brundisium, in sinum quidem et in complexum tuae mimulae. quid est? num mentior? quam miserum est id negare non posse quod sit turpissimum confiteri! si te municipiorum non[*](non om. V) pudebat, ne veterani quidem exercitus? quis enim miles fuit qui Brundisi illam non viderit? quis qui nescierit venisse eam tibi tot dierum viam[*](viam D: via V: iter obviam Müller) gratulatum? quis qui non indoluerit tam sero se quam nequam[*](quam nequam V: quem D) hominem secutus esset cognoscere?

Italiae rursus percursatio eadem comite mima; in oppida militum crudelis et misera deductio; in urbe auri, argenti maximeque vini foeda direptio. accessit ut Caesare ignaro, cum esset ille Alexandreae, beneficio amicorum eius magister equitum constitueretur. tum existimavit se suo iure cum Hippia vivere et equos vectigalis Sergio mimo tradere; tum sibi non hanc quam nunc male tuetur, sed M. Pisonis domum ubi habitaret legerat[*](tum ... legerat om. D). quid ego istius decreta, quid rapinas, quid hereditatum possessiones datas, quid ereptas proferam? cogebat egestas; quo se verteret non habebat: nondum ei tanta a L. Rubrio, non a L. Turselio hereditas venerat; nondum in Cn. Pompei[*](Cn. om. V) locum multorumque aliorum qui aberant repentinus heres[*](herus Jeep) successerat. erat[*](erat ei ns) vivendum latronum ritu, ut tantum haberet, quantum rapere potuisset.

sed haec quae robustioris improbitatis sunt, omittamus: loquamur potius de nequissimo genere levitatis. tu istis faucibus, istis lateribus, ista gladiatoria totius corporis firmitate tantum vini in Hippiae nuptiis exhauseras ut tibi necesse esset in populi Romani conspectu vomere postridie. O rem non modo visu foedam sed etiam auditu! si inter cenam in ipsis tuis immanibus illis poculis[*](et in illis imm. poc. tuis Quintil. viii. 4. 10: atque in ipsis tuis imm. poc. Arusian. K. vii. p. 482) hoc tibi accidisset, quis non turpe duceret[*](duceret Quintil. viii. 4. 10, ix. 4. 107: diceret codd.)? in coetu vero populi Romani[*](Romani om. D) negotium publicum gerens[*](gerens n2 et Quintil. viii. 4. 8, xi. 3. 39: gens V: regens cett.), magister equitum, cui ructare turpe esset, is vomens frustis esculentis vinum redolentibus gremium suum et totum tribunal implevit. sed haec ipse fatetur esse in suis sordibus: veniamus ad splendida[*](splendidiora V (malo numero)).

Caesar Alexandrea[*](Alexandriam D) se recepit, felix, ut sibi quidem videbatur, mea autem sententia, qui rei publicae sit infelix[*](infelix D: hostis V), felix esse nemo potest. hasta posita pro aede Iovis Statoris bona Cn. Pompei[*](Cn. Pompei Faernus: subiecta Cn. Pompei codd.)—miserum me! consumptis enim lacrimis tamen infixus animo haeret[*](animo haeret D: haberet animo V: haeret animo Faernus: pectori haeret Quintil. ix. 2. 26) dolor—bona, inquam, Cn. Pompei Magni[*](Magni om. Quintil.) voci acerbissimae[*](acerbissimae voci Quintil.) subiecta praeconis. Vna in illa re servitutis oblita civitas ingemuit servientibusque animis, cum omnia metu tenerentur[*](cum ... tenerentur om. D), gemitus tamen populi Romani liber fuit. exspectantibus omnibus quisnam esset tam impius, tam demens, tam dis hominibusque hostis qui ad illud scelus sectionis auderet accedere, inventus est nemo praeter Antonium, praesertim cum tot essent circum hastam illam qui alia omnia auderent: unus inventus est qui id auderet quod omnium fugisset et reformidasset audacia.

tantus igitur te stupor oppressit vel, ut verius dicam, tantus furor ut primum, cum sector sis isto loco natus, deinde cum Pompei sector, non te exsecratum[*](exsecrandum D) populo Romano, non detestabilem, non[*](non post deos om. cns, ed. R) omnis tibi deos, non omnis homines et esse[*](et esse D: esse V) inimicos et futuros scias? at quam insolenter statim helluo invasit in eius viri fortunas cuius virtute terribilior erat populus Romanus exteris gentibus, iustitia carior! in eius igitur viri[*](viri om. D) copias cum se subito ingurgitasset, exsultabat gaudio persona de mimo, modo egens, repente dives. sed, ut est apud poetam nescio quem ‘male parta male dilabuntur.'

incredibile ac simile portenti est quonam modo illa tam multa quam paucis non dico mensibus sed diebus effuderit. maximus vini numerus fuit, permagnum optimi pondus argenti, pretiosa vestis, multa et lauta supellex et magnifica multis locis, non illa quidem luxuriosi hominis, sed tamen abundantis. Horum paucis diebus nihil erat. quae Charybdis tam vorax[*](tam vorax, tam inexplebilis Cus.)?

Charybdin[*](Charybdin Quintil. viii. 6. 70: Charybdim V: Caribdin D) dico? quae si fuit[*](animal unum fuit V, Seneca Suasor. vi. 5: anim. fuit unum Servius ad Aen. iii. 420: fuit anim. unum cns, Quintil.: fuit unum anim t), animal unum fuit: Oceanus, me dius fidius, vix videtur tot res tam dissipatas, tam distantibus in locis positas tam cito absorbere potuisse. nihil erat clausum, nihil obsignatum, nihil scriptum. apothecae totae nequissimis hominibus condonabantur; alia mimi rapiebant, alia mimae; domus erat aleatoribus referta, plena ebriorum; totos dies potabatur atque id locis pluribus; suggerebantur etiam saepe[*](ipse D)—non enim semper iste felix—damna aleatoria; conchyliatis Cn. Pompei peristromatis servorum in cellis lectos stratos[*](stratos lectos Quintil. viii. 4. 25) videres. quam ob rem desinite mirari haec tam celeriter esse consumpta. non modo unius patrimonium quamvis amplum, ut illud fuit, sed urbis et regna celeriter tanta nequitia devorare potuisset. at idem aedis etiam et hortos.

O audaciam immanem! tu etiam[*](etiam om. D) ingredi illam domum ausus es, tu illud sanctissimum limen intrare, tu illarum aedium dis penatibus os impurissimum[*](importunissimum D) ostendere? quam domum aliquamdiu nemo aspicere poterat, nemo sine lacrimis praeterire, hac te in domo tam diu deversari[*](diversari D) non pudet? in qua, quamvis nihil sapias, tamen nihil tibi potest esse iucundum. an tu illa in vestibulo[*](in vestibulo Muretus: in vestibuloa V: vestibula D) rostra[*](rostra Orelli: rostra (-an V) spolia codd.: rostra an (vel ac) spolia Graevius) cum aspexisti, domum tuam te introire putas[*](fort. putas introire (numeri gratia))? fieri non potest. quamvis enim sine mente, sine sensu sis, ut es, tamen et te et tua[*](et te et tua te (mg. add.) et ei tua V) et tuos nosti. nec vero te umquam neque vigilantem neque in somnis credo posse mente consistere. necesse est, quamvis sis, ut es, violentus[*](vinolentus n2t) et furens, cum tibi obiecta sit species singularis viri, perterritum te de somno excitari, furere etiam saepe vigilantem.

me quidem miseret parietum ipsorum atque tectorum. quid enim umquam domus illa viderat nisi pudicum, quid[*](quid om. D) nisi ex optimo more et sanctissima disciplina? fuit enim ille vir, patres conscripti, sicuti scitis, cum foris clarus tum domi admirandus, neque rebus externis magis laudandus quam institutis domesticis. huius in sedibus[*](in aedibus Vrsinus) pro cubiculis stabula, pro conclavibus popinae[*](conclavibus popinae Halm: conclavibus popinae triclinis V: tricliniis popinae D) sunt. etsi iam negat. nolite quaerere; frugi factus est: illam suam[*](illam suam codd. (minimam sup. lin. in h add. m. 1): illam mimam Halm: mimulam suam Cornelissen) suas res sibi habere iussit, ex duodecim tabulis clavis[*](clavis Vc: clausa cett.) ademit, exegit. quam porro spectatus civis, quam probatus! cuius ex omni vita nihil est honestius quam quod cum[*](cum Vc: om. nst) mima fecit divortium.

at quam crebro usurpat: ‘et consul et Antonius!’ hoc est dicere, et consul et impudicissimus, et consul et homo[*](homi V: omnium Nohl) nequissimus. quid est enim[*](est enim Vc: est t: enim est ns) aliud Antonius? nam si dignitas significaretur in nomine, dixisset, credo, aliquando avus tuus se et[*](se et V: se D) consulem et Antonium. numquam dixit[*](numquam dixit D: numquid V: numquid dixit Muretus). dixisset etiam conlega meus, patruus tuus, nisi si tu es solus Antonius. sed omitto ea peccata quae non sunt earum partium propria quibus tu rem publicam vexavisti: ad ipsas tuas partis redeo, id est ad civile bellum, quod natum, conflatum, susceptum opera tua est.

cui bello[*](cur ei bello tum D) cum propter timiditatem tuam tum propter libidines defuisti. gustaras civilem sanguinem vel potius exsorbueras; fueras in acie Pharsalica antesignanus; L. Domitium, clarissimum et nobilissimum virum, occideras multosque praeterea[*](praeterea om. D) qui e[*](e Vc: eo t: de ns) proelio effugerant, quos Caesar, ut non nullos, fortasse servasset[*](servasset Vns: -aret ct), crudelissime persecutus trucidaras. quibus rebus tantis[*](tantis ac Schütz) talibus gestis quid fuit causae cur in Africam[*](quid ... Africam om. V) Caesarem non sequerere, cum praesertim belli pars tanta restaret[*](praestaret V)? itaque quem locum apud ipsum Caesarem post eius ex Africa reditum obtinuisti? quo numero fuisti? cuius tu imperatoris quaestor fueras, dictatoris magister equitum, belli princeps, crudelitatis auctor, praedae socius, testamento[*](testamento Vn: -menti cett.), ut dicebas[*](dicebat D) ipse, filius, appellatus es de pecunia quam pro domo, pro hortis, pro sectione debebas.

primo respondisti plane ferociter et, ne omnia videar contra te, prope modum aequa et iusta dicebas: ‘A me C. Caesar[*](C. om. D) pecuniam? cur potius quam ego ab illo? an sine me ille vicit? at ne[*](at ne V: ac ne t: anne cns) potuit quidem. ego ad illum belli civilis causam attuli; ego leges perniciosas rogavi[*](ego ... rogavi om. V (contra Nonium p. 383)); ego arma contra consules imperatoresque populi Romani, contra senatum populumque Romanum, contra deos patrios arasque et focos, contra patriam tuli. num sibi soli vicit? quorum facinus est commune, cur non sit eorum praeda communis?’ ius postulabas, sed quid ad rem?

plus ille poterat. itaque excussis[*](exclusis Manutius) tuis vocibus et ad te et ad praedes tuos milites misit, cum repente a te praeclara illa tabula prolata est[*](prolata est Halm: prolatas V: prolata D). qui risus hominum[*](hominum V: hominum de te erat D), tantam esse tabulam, tam varias, tam multas possessiones, ex quibus praeter partem Miseni nihil erat quod is qui auctionaretur posset suum dicere. auctionis vero miserabilis aspectus: vestis Pompei non multa eaque maculosa; eiusdem quaedam argentea vasa conlisa, sordidata mancipia, ut doleremus quicquam esse ex illis reliquiis[*](reliquis Vt: reliqui Pluygers) quod videre possemus.

hanc tamen auctionem heredes L. Rubri decreto Caesaris prohibuerunt. haerebat nebulo: quo se verteret non habebat. quin[*](quin V: quippe in D) his ipsis[*](eis ipsis coni. Halm) temporibus domi Caesaris percussor ab isto missus deprehensus dicebatur esse cum sica: de quo Caesar in senatu aperte in te invehens questus est. proficiscitur in Hispaniam Caesar paucis tibi ad solvendum propter inopiam tuam prorogatis diebus. ne tum quidem sequeris. tam bonus gladiator rudem tam cito[*](cito accepisti D)? hunc igitur quisquam qui in suis partibus, id est in suis fortunis, tam timidus fuerit[*](fuerat V) pertimescat.

profectus est aliquando tandem[*](tandem aliquando D) in Hispaniam; sed tuto, ut ait, pervenire non potuit. quonam modo igitur Dolabella pervenit? aut non suscipienda fuit ista causa, Antoni, aut, cum suscepisses, defendenda usque ad extremum. ter depugnavit Caesar cum civibus, in Thessalia, Africa, Hispania. omnibus adfuit his pugnis Dolabella; in[*](in ns: om. Vct) Hispaniensi etiam volnus accepit. si de meo iudicio quaeris, nollem; sed tamen consilium a primo reprehendendum, laudanda constantia. tu vero quid es? Cn. Pompei liberi tum[*](liberi tum V: liberam c: liberi nst) primum patriam repetebant. esto, fuerit haec partium causa communis. repetebant praeterea deos patrios[*](patrios Faernus: partios V: proprios t: penates patrios cns), aras, focos, larem suum familiarem, in quae tu invaseras[*](in quencumque inv. V). haec cum peterent[*](peterent Vns: repeterent ct) armis ei[*](ei t: ii V: hi ns: eius c) quorum erant legibus—etsi in rebus iniquissimis quid potest esse aequi?—tamen quem erat aequissimum contra Cn. Pompei liberos pugnare[*](tamen erat aequissimum contra Cn. P. liberos Cn. P. pugnare (te add. c) sectorem D)? quem? te sectorem.

an ut tu[*](ut tu scripsi: tutu V: ut n: tu cst: cum Servius K. iv. 416: cum tu Klotz) Narbone mensas hospitum convomeres[*](convomeres V: cum vomeres cns: cum convom. t) Dolabella pro te in Hispania dimicaret?

qui vero Narbone reditus! etiam[*](etiam V: ẽ (ei’ c) iam ct: et tamen ns) quaerebat cur ego ex ipso cursu tam subito revertissem. exposui nuper, patres conscripti, causam reditus mei. volui, si possem, etiam ante Kalendas Ianuarias prodesse rei publicae. nam, quod quaerebas quo modo redissem, primum luce, non tenebris; deinde cum calceis et toga, nullis nec Gallicis[*](Gallicis Gellius xiii. 22. 6: caligis codd. (ita mox), Rufinianus Rhet. p. 40) nec lacerna. at etiam aspicis me et quidem, ut videris, iratus. ne tu iam mecum in gratiam redeas, si scias quam me pudeat nequitiae tuae, cuius te ipsum non pudet. ex omnium omnibus flagitiis nullum turpius vidi, nullum[*](turpius vidi nullum om. V) audivi. qui magister equitum fuisse tibi viderere, in proximum annum consulatum peteres vel potius rogares, per[*](is (add. qui ns) per D) municipia coloniasque Galliae, a[*](a D: om. V: e Halm) qua nos tum[*](nostum V: nostrum c: nostrin t: noster ns) cum consulatus petebatur, non rogabatur, petere consulatum solebamus, cum Gallicis et lacerna cucurristi.

at videte levitatem hominis[*](hominis V et Gell. vi. 11. 6: om. D). cum hora diei decima fere ad Saxa rubra venisset, delituit in quadam cauponula atque ibi se occultans perpotavit ad vesperum[*](vesperum D et Gell.: vesperam V); inde cisio celeriter ad urbem advectus domum venit capite[*](capite codd.: ore Gell.) involuto[*](involuto D et Gell.: obvol. V). ianitor, ‘quis tu?’ ‘A Marco tabellarius.’ confestim ad eam deducitur[*](deducitur D et Gell.: om. V) cuius causa venerat, eique epistulam tradidit. quam cum illa legeret flens—erat enim scripta amatorie[*](scripta amat. V et Gell.: amat. scripta D (am. causa script. t)); caput autem litterarum[*](litt. hoc erat Gell.) sibi cum illa mima posthac nihil futurum; omnem se amorem abiecisse illim[*](illim Lambinus: illinon V: illic ct: illinc ns) atque in hanc transfudisse—cum mulier fleret uberius, homo misericors ferre non potuit, caput aperuit, in collum invasit. O hominem nequam! quid enim aliud dicam? magis proprie nihil[*](nihili Reid) possum dicere. ergo, ut te catamitum, nec opinato cum te[*](cum te V: cum D: cum os Cobet) ostendisses, praeter spem mulier aspiceret, idcirco urbem terrore nocturno, Italiam multorum dierum metu perturbasti?

et domi quidem causam amoris habuisti[*](habuit codd.: corr. Ferrarius), foris etiam turpiorem ne L. Plancus praedes tuos[*](suos h) venderet. productus autem in contionem a tribuno plebis cum respondisses te rei tuae causa venisse, populum etiam dicacem in te reddidisti. sed nimis multa de nugis: ad maiora veniamus.

C. Caesari[*](C. om. D) ex Hispania redeunti obviam longissime processisti. celeriter isti[*](isti et D), redisti, ut cognosceret te si minus fortem, at tamen strenuum. factus es ei rursus nescio quo modo familiaris. habebat hoc omnino Caesar: quem plane perditum aere alieno egentemque, si eundem nequam hominem audacemque cognorat[*](cognoverat D), hunc in familiaritatem libentissime recipiebat.

his igitur rebus praeclare commendatus iussus es renuntiari consul et quidem cum ipso. nihil queror de Dolabella qui tum est[*](est D) impulsus, inductus, elusus. qua in re quanta fuerit uterque[*](utriusque D) vestrum perfidia in Dolabellam[*](qui tum ... Dolabellam om. V1) quis ignorat? ille induxit ut peteret[*](induxit ut peteret om. V), promissum et receptum intervertit ad seque transtulit; tu eius perfidiae voluntatem tuam ascripsisti. veniunt Kalendae Ianuariae; cogimur in senatum: invectus est copiosius multo in istum et paratius Dolabella quam nunc ego.

hic autem iratus[*](iratus Vc: mihi iratus nst) quae dixit, di boni! primum cum Caesar ostendisset se, prius quam proficisceretur, Dolabellam consulem esse iussurum—quem negant[*](negat V) regem, qui et faceret semper eius modi aliquid et diceret—sed cum Caesar ita dixisset, tum hic bonus augur eo se sacerdotio praeditum esse dixit ut comitia auspiciis vel impedire vel vitiare posset, idque se facturum esse adseveravit. in quo primum incredibilem stupiditatem hominis cognoscite.