Philippicae

si, ut[*](si ut h: sicut cett.) ex litteris quae recitatae sunt, patres conscripti, sceleratissimorum hostium exercitum caesum fusumque[*](fusum caesumque Nonius p. 312) cognovi, sic, id quod et omnes maxime optamus et ex[*](et ex Naugerius (1): ex codd.) ea victoria quae parta est consecutum arbitramur, D. Brutum egressum iam Mutina esse[*](esse si hosv) cognossem[*](cognossem b: cognovissem cett.), propter cuius periculum ad saga issemus, propter eiusdem salutem redeundum ad pristinum vestitum sine ulla dubitatione censerem. ante vero quam sit ea res quam avidissime civitas exspectat adlata, laetitia frui[*](laetitia frui b: laetitiae risus (rursus s1) cett.) satis est maximae praeclarissimaeque pugnae; reditum ad vestitum confectae victoriae reservate[*](reservate hv: reservare bos: servare t).

confectio autem huius belli est D. Bruti salus. quae autem est ista sententia ut in hodiernum diem vestitus mutetur, deinde cras sagati prodeamus? nos vero cum semel ad eum quem cupimus optamusque vestitum redierimus, id agamus ut eum in perpetuum retineamus. nam hoc quidem cum turpe est, tum ne dis quidem immortalibus gratum, ab eorum aris ad quas togati adierimus, ad saga sumenda discedere.

atque animadverto, patres conscripti, quosdam huic favere sententiae quorum ea mens idque consilium est ut, cum videant gloriosissimum illum D. Bruto futurum diem quo die propter eius salutem redierimus, hunc ei fructum eripere cupiant, ne memoriae posteritatique prodatur propter unius civis periculum populum Romanum ad saga isse, propter eiusdem salutem redisse ad togas. tollite hanc: nullam tam pravae sententiae causam reperietis. vos vero, patres conscripti, conservate auctoritatem vestram, manete in sententia, tenete vestra memoria quod saepe ostendistis, huius totius belli in unius viri fortissimi et maximi vita positum esse discrimen.

ad D. Brutum liberandum legati missi principes civitatis qui illi hosti ac parricidae denuntiarent ut a Mutina discederet; eiusdem D. Bruti conservandi gratia consul sortitu[*](sortitu bosv: sortiti ht) ad bellum profectus A. Hirtius, cuius imbecillitatem valetudinis animi virtus et spes victoriae confirmavit; Caesar, cum exercitu per se comparato cum primum his[*](cum primum his scripsi: cum primis codd.: cum prius Müller: compressis coni. Halm) pestibus rem publicam liberasset, ne quid postea sceleris oreretur profectus est ad eundem Brutum liberandum vicitque dolorem aliquem domesticum patriae caritate.

quid C. Pansa egit aliud dilectibus habendis, pecuniis comparandis[*](pecunia comparanda b), senatus consultis faciendis gravissimis in Antonium, nobis cohortandis, populo Romano ad causam libertatis vocando, nisi ut D. Brutus liberaretur[*](Brutum liberaret h)? A quo populus Romanus frequens ita salutem D. Bruti una voce depoposcit ut eam non solum commodis suis sed etiam necessitati victus anteferret. quod sperare nos quidem debemus, patres conscripti, aut inibi esse aut iam esse confectum: sed[*](sed Manutius: et codd.) spei fructum rei convenit et evento[*](evento b: vento t: eventui (-tu s1) hosv) reservari ne aut deorum immortalium beneficium festinatione praeripuisse aut vim fortunae stultitia contempsisse videamur.

sed quoniam significatio vestra satis declarat quid hac de re sentiatis, ad litteras veniam quae sunt a consulibus[*](consulibus Ferrarius: cõs. (consule v) codd.) et a pro praetore missae, si pauca ante quae ad ipsas litteras pertineant dixero. imbuti gladii sunt, patres conscripti, legionum exercituumque nostrorum vel madefacti potius duobus[*](duobus Ferrarius: de duobus duorum t: duobus duorum b: duorum hosv) consulum, tertio Caesaris proelio. si hostium fuit ille sanguis, summa militum pietas: nefarium scelus, si[*](si o: om. cett.) civium. quo usque igitur is qui omnis hostis scelere superavit nomine hostis carebit? nisi mucrones etiam nostrorum militum tremere voltis dubitantis[*](dubitantis bt: dubitatis cett.) utrum in cive an in hoste figantur. supplicationem decernitis: hostem non appellatis[*](decernis... appellas b).

gratae vero nostrae dis immortalibus gratulationes erunt, gratae victimae, cum interfecta sit civium multitudo! ‘de improbis’ inquit ‘et audacibus.’ nam sic eos appellat clarissimus vir: quae sunt urbanarum maledicta litium, non inustae belli internecini notae[*](inustae belli internecini notae Ferrarius: in iusta evelli inter necti nota s: iniusta evelli internecuno te otv: iniusta evelluntur nec uno te h: iniuste belli interiectionis b). testamenta, credo, subiciunt aut eiciunt vicinos aut adulescentulos circumscribunt: his enim vitiis adfectos et talibus malos aut[*](aut Halm: et Poggius: om. codd.) audacis appellare consuetudo solet[*](his... solet del. Piuygers).

bellum inexpiabile infert quattuor consulibus unus omnium latronum taeterrimus; gerit idem bellum cum senatu populoque Romano; omnibus—quamquam ruit ipse suis cladibus—pestem, vastitatem, cruciatum, tormenta denuntiat: Dolabellae ferum et immane facinus quod nulla barbaria posset agnoscere, id suo consilio factum esse testatur; quaeque esset facturus in hac urbe, nisi eum hic[*](hic bt: hinc hosv) ipse Iuppiter ab hoc templo atque moenibus reppulisset, declaravit in Parmensium calamitate, quos optimos viros honestissimosque homines, maxime cum auctoritate huius ordinis populique Romani dignitate coniunctos, crudelissimis exemplis interemit propudium[*](propudium b, Ferrarius: proludium cett.) illud et portentum, L. Antonius, insigne odium omnium hominum vel, si etiam di oderunt[*](oderunt ost: oderint bhv) quos oportet, deorum[*](deorum om. hos).

refugit animus, patres conscripti, eaque dicere reformidat[*](reformidat Naugerius (2): formidat codd.) quae L. Antonius in Parmensium liberis et coniugibus effecerit. quas enim turpitudines Antonii libenter cum dedecore[*](cum dedecore hoc loco habent bhosv, post subierunt t: om. codd. Ferrarii) subierunt, easdem per vim laetantur aliis se intulisse. sed vis calamitosa est quam illis obtulerunt[*](obtulerunt t: intulerunt cett.): libido flagitiosa qua Antoniorum oblita est vita. est igitur quisquam qui hostis appellare non audeat quorum scelere crudelitatem Carthaginiensium victam esse fateatur? qua enim in urbe tam immanis Hannibal capta quam in Parma surrepta Antonius? nisi forte huius coloniae et ceterarum in quas eodem est animo non est hostis putandus.

si vero coloniarum et municipiorum sine ulla dubitatione hostis est, quid tandem huius censetis urbis quam ille ad explendas[*](explendas bo: expiandas htv) egestates latrocini sui concupivit, quam iam peritus metator et callidus decempeda sua Saxa diviserat? recordamini, per deos immortalis! patres conscripti, quid hoc biduo timuerimus a domesticis hostibus[*](hostibus id est, qui intra moenia hostes sunt add. codd., del. Ferrarius) rumoribus improbissimis dissipatis. quis liberos, quis coniugem aspicere poterat sine fletu? quis domum, quis tecta, quis larem familiarem? aut foedissimam mortem omnes aut miserabilem fugam cogitabant. haec a quibus timebantur, eos hostis appellare dubitamus? gravius si quis attulerit nomen, libenter adsentiar: hoc volgari contentus vix sum, leviore non utar.