Philippicae

A principio huius belli, patres conscripti, quod cum impiis civibus consceleratisque suscepimus, timui ne condicio insidiosa pacis libertatis recuperandae studia restingueret. dulce enim etiam nomen est pacis, res vero ipsa cum[*](cum tum V: tamen b) iucunda tum salutaris. nam nec privatos focos nec publicas leges videtur nec libertatis iura cara habere quem discordiae, quem caedes civium, quem bellum civile delectat, eumque ex numero hominum eiciendum, ex finibus humanae naturae exterminandum puto. itaque sive Sulla sive Marius sive uterque sive Octavius sive Cinna sive iterum Sulla sive alter Marius et Carbo sive qui[*](qui V1: quis V2D) alius civile bellum optavit, eum detestabilem civem rei publicae natum iudico.

nam quid ego de proximo dicam cuius acta defendimus, auctorem[*](auctorem V: cum auctorem D: actorem cod. Amst., ed. Campani (cf. ii. 96) fatemur Vt: fateamur cett.) ipsum iure caesum fatemur? nihil igitur hoc cive, nihil hoc homine taetrius, si aut civis aut homo habendus est, qui civile bellum concupiscit. sed hoc primum videndum est, patres conscripti, cum omnibusne pax esse possit an sit aliquod bellum inexpiabile[*](expiabile D), in quo pactio pacis lex sit servitutis. pacem cum Scipione Sulla sive faciebat sive simulabat[*](sive simulabat om. D), non erat desperandum, si convenisset, fore aliquem tolerabilem statum civitatis. Cinna si concordiam cum Octavio confirmare voluisset, hominum in re publica sanitas remanere potuisset[*](hominum ... potuisset om. V1). proximo bello si aliquid de summa gravitate Pompeius, multum de cupiditate Caesar remisisset[*](dimisisset D), et pacem stabilem et aliquam rem publicam nobis habere licuisset. hoc vero quid est? cum Antoniis pax potest esse? cum Censorino, Ventidio, Trebellio, Bestia, Nucula, Munatio[*](Munatio Vn2s: T. Mun. bn1tv), Lentone, Saxa? exempli causa paucos nominavi: genus infinitum immanitatemque ipsi cernitis reliquorum[*](reliquorum V: belli quorum D (cf. § 47)).

addite illa naufragia Caesaris amicorum, Barbas Cassios, Barbatios, Polliones[*](Poliones D); addite Antoni conlusores et sodalis, Eutrapelum, Melam, Pontium[*](Pontium om. V), Caelium, Crassicium, Tironem, mustelam, Petusium[*](Petusium V: pestutum t: peditum cett.): comitatum relinquo[*](reliquos omitto (nomino v) duces.), duces nomino. huc[*](Huc nstv) accedunt alaudae ceterique veterani, seminarium iudicum decuriae tertiae, qui suis rebus exhaustis, beneficiis Caesaris devoratis, fortunas nostras concupiverunt.

O fidam dexteram Antoni qua ille plurimos civis trucidavit, o ratum religiosumque foedus quod cum Antoniis[*](cum Antoniis (-aniis t) bt: cum Antonio V: can l: cum ns: cum his v) fecerimus! hoc si Marcus violare conabitur, Luci eum sanctitas a scelere revocabit. illis locus si in hac urbe fuerit, ipsi urbi[*](urbi ipsi D) locus non erit. Ora vobis eorum ponite[*](vobis eorum ponite V: vobis ponite eorum p. c. (sine p. c. b) bns: eorum p. c. ponite vobis t) ante oculos et maxime Antoniorum; incessum, aspectum, voltum, spiritum, latera tegentis alios, alios praegredientis amicos. quem vini anhelitum, quas contumelias fore censetis minasque verborum! Nisi forte eos pax ipsa leniet maximeque, cum in hunc ordinem venerint, salutabunt benigne, comiter appellabunt unum quemque nostrum.

non recordamini, per deos immortalis! quas in eos[*](per deos ... eos D: om. V1: quas in eos V2) sententias dixeritis? Acta M. Antoni rescidistis; leges refixistis; per vim et contra auspicia latas decrevistis; totius Italiae dilectus[*](dilectum D) excitavistis; conlegam et scelerum socium[*](socium scelerum D) omnium hostem iudicavistis. cum hoc quae pax potest esse? Hostis si esset externus[*](si esset externus hostis D tamen id D), id ipsum vix talibus factis, sed posset aliquo modo. Maria, montes, regionum magnitudines interessent; odisses eum quem non videres. hi in oculis haerebunt et, cum licebit, in faucibus; quibus enim saeptis tam immanis beluas continebimus? at incertus exitus belli. est[*](est ÷est s: est. Est n) omnino fortium virorum, quales vos esse debetis, virtutem[*](virtute D) praestare—tantum enim possunt— fortunae culpam non extimescere.

sed quoniam ab hoc ordine non fortitudo solum verum etiam sapientia postulatur—quamquam vix videntur haec posse seiungi, seiungamus tamen—fortitudo dimicare iubet, iustum odium incendit, ad confligendum impellit, vocat ad periculum: quid sapientia? cautioribus utitur consiliis, in posterum providet, est omni ratione tectior[*](tectior V1t: rectior b: protectior V2 cett, Zielinski). quid igitur censet[*](censes V)? parendum est enim atque id optimum iudicandum quod sit[*](sit est coni. Halm) sapientissime constitutum. si hoc praecipit ne quid vita existimem antiquius, ne decernam capitis periculo, fugiam omne discrimen, quaeram ex ea: ‘etiamne, si erit[*](si erit V1b: fuerit cett.), cum id fecero, serviendum?’ si adnuerit, ne ego sapientiam istam, quamvis sit erudita, non[*](erudita non V: eruditam tv: erudita cett.) audiam. sin responderit: ‘tu vero ita vitam corpusque servato[*](servato om. V, unde tu vero tuere ita coni. Halm, tuere ita (sine tu vero) Madvig), ita fortunas, ita rem familiarem, ut haec libertate posteriora[*](posteriora libertate D itaque his] atque iis nst) ducas itaque his uti velis, si libera re publica[*](liberare r. p. n1st) possis, nec pro his libertatem, sed pro libertate haec proicias tamquam pignora iniuriae,’ tum sapientiae vocem audire videar eique uti[*](ut D) deo paream.

itaque si receptis illis esse possumus[*](possumus esse D) liberi, vincamus odium pacemque patiamur; sin otium[*](sin otium V: sin ius ns: si vis bt) incolumibus eis esse nullum potest, laetemur decertandi oblatam esse fortunam. aut enim interfectis illis[*](interfectis illis del. Faernus) fruemur victrice re publica aut oppressi—quod omen avertat Iuppiter!—si non spiritu, at virtutis laude vivemus.

at enim nos M. Lepidus[*](M. lepidus s: om. cett. (om. imperator s)), imperator iterum, pontifex maximus, optime proximo civili bello de re publica meritus, ad pacem adhortatur. nullius apud me, patres conscripti, auctoritas maior est quam M. Lepidi vel propter ipsius virtutem vel propter familiae dignitatem. accedunt eodem multa privata magna eius in me merita, mea[*](ac mea V2D) quaedam officia[*](officia om. D) in illum. maximum vero eius beneficium numero quod hoc animo in rem publicam est, quae mihi vita mea semper fuit carior.

nam cum Magnum Pompeium, clarissimum adulescentem, praestantissimi viri filium, auctoritate adduxit ad pacem[*](pacem V: urbem D) remque publicam sine armis maximo civilis belli periculo liberavit, tum me eius beneficio plus quam pro virili parte obligatum puto[*](putet V1: putavi coni. Halm). itaque et honores ei[*](ei et honores D) decrevi quos potui amplissimos, in quibus mihi vos estis adsensi, nec umquam de illo et sperare optime et loqui destiti. Magnis et multis pignoribus M. Lepidum res publica inligatum[*](obligatum D) tenet. summa nobilitas est, omnes honores[*](honores V, Cus.: honor ei t: honor est s1: honor ei (eius n) est bns2), amplissimum sacerdotium, plurima urbis ornamenta, ipsius[*](orn. ipsius, Halm), fratris maiorumque monumenta; probatissima uxor, optatissimi liberi, res familiaris cum ampla tum casta a cruore civili. nemo ab eo civis violatus, multi eius[*](eius om. D) beneficio et misericordia liberati. talis igitur vir et civis opinione labi potest, voluntate a re publica dissidere nullo pacto potest. pacem volt M.

Lepidus[*](M. om. Vb). praeclare, si talem potest efficere qualem nuper effecit[*](efficit Vt), qua pace Cn. Pompei filium res publica aspiciet suoque sinu complexuque recipiet, neque solum illum, sed cum illo se ipsam sibi restitutam putabit[*](putabit V1b1: putavit cett.). haec causa fuit cur[*](cur ei Lambinus) decerneretis statuam in rostris cum inscriptione praeclara, cur absenti triumphum. quamquam enim magnas res bellicas gesserat et triumpho dignas, non erat tamen[*](tamen om. V) ei tribuendum quod nec L. Aemilio nec Aemiliano Scipioni nec superiori Africano nec Mario nec Pompeio, qui maiora bella gesserunt, sed quod silentio[*](silentio sapientia Pluygers) bellum civile confecerat, cum[*](cum om. D) primum licuit, honores in eum maximos contulistis.

existimasne igitur, M. Lepide, qualem Pompeium res publica habitura sit civem, talis futuros in re publica[*](in re p. om. D) Antonios? in altero pudor, gravitas, moderatio, integritas; in illis—et cum hos compello, praetereo animo[*](animo omnino Ferrarius) ex grege latrocini neminem—libidines, scelera, ad omne facinus immanis audacia. deinde vos obsecro[*](obsecro vos D), patres conscripti, quis hoc vestrum non videt quod Fortuna ipsa quae dicitur caeca vidit[*](videt D)? salvis enim actis Caesaris quae concordiae causa defendimus Pompeio sua domus patebit, eamque non minoris quam emit Antonius redimet; redimet, inquam, Cn. Pompei domum filius. O rem acerbam[*](O rem acerbamhic deficit V (cf. ad xi. 17))! sed haec satis diu multumque defleta sunt. decrevistis tantam pecuniam Pompeio quantam ex bonis patriis in praedae dissipatione inimicus victor redegisset.