Commentarii in Apocalypsin

r Et uidi angelum fortem descendentem de caelo, amictum 10, [*]( 1, 2 ) nube, et erat iris super caput eius et facies eius tamquam sol et pedes eius tamquam columnae ignis. et habebat in manu sua lihrĮ(Ji! apertum et posuit pedem suum dextrum super mare, sinistrum autem super terram.] Nam angelum fortem, quem dicit de caelo descendisse, amictum nube et [*]( 10, 1. 2 ) irin super caput eius — et facies eius tamquam sol et pedes tamquam columna ignis. et habebat in manu sua librum apertum et posuit pedes suos super mare et terram — dominum nostrum significauit, sicut superius enarrauimus. facies eius tamquam sol: id est de resurrectione. super caput autem eius irin: iudicium, quod per illum factum est aut futurum est. liber apertus (reuelatio operum in\' futuro iudicio] uel apocalypsis est quam accepit lohannes. pedes eius \'conflatos\' et superius diximus esse apostolos. nam calcari ab eo et maria et terram, omnia pedibus eius subiecta significat. angelum eum dicit, id est nuntium, scilicet patris; uocatur enim magni consilii [*]( 12 cf. p. 21, 13-18 17 cf. p. 27, 8 19 Esai. 9, 6 ) [*](2 Et uidi.. terrain add. X Et om. S alterum allgelulII g 5 libellum FH cum Vnlg. 6 nam om. X angelus iste fortis I angelum om. DCl] }Jost angelum add. istum X 7 desc. de caelo S amictum... t. 11 terram om. X (S praebet amictum nube, om. reliqua) 8 hirin T, iris J: faciem T 9 post pedes add. eius CB tamquam om. CB columnae T cum Vulg. 11 terra T post nostrum (tdd. esse g significat 8, significaujt I 12 enarrabit F, enarraui IKJ.lJ tamqualll] sicut MmlS 13 de om. II resurrectio H autem om. FKg iris cKMS, iris erat H post iudicium add. intelligitur e, innuit g 14. factum est aut OJ/I. (1) 15 reuelatio .. iudicio add. X uel add. S apocalypsis .. Iohannes om. (1) apocalypsis] abhinc deest folium codicis D 16 quam Ioannes uidit CB et] ut X 17 apostolos esse CB \'et marina et terrena CBS, et terram et maria IK 18 sub pedibus CB subiecta] esse subiectum F angelus autem dicitur IKM post angelum add. autem FHS eum om. X 19 nuntius FIKM cnim] ergo IK )

nuntius. clamasse uoce magna: uox magna est cae- [*]( 10, 3 ) lestis, omnipotentis dei uerba hominibus nuntiare et contestari, quia post clausam paenitentiam spes postea futura non est.

[Et locAitu sunt septem tonitrua uoces sua.\';.] Septem toni- [*](10, 3 ) trua locuta uoces suas: spiritus sanctus septiformis uirtutis per prophetas protestatus est omnia futura et uoce illius in saeculo testimonium reddidit. sed quia dicit se scripturum fuisse lohannes, quanta locuta fuissent tonitrua, id est, quaecumque in ueteri testamento erant obscurate praedicata, uetatur scribere, sed relinquere ea signata, quia est apostolus nec oportebat gratiam sequentis gradus in primo conlocari, quia tempus, inquit. prope est. apostoli enim uirtutibus signis portentis magnalibus factis uicerunt incredulitatem. post illos iam eisdem consummatis ecclesiis datum est solatium propheticarum scripturarum interpretandarum, quos interpretes prophetas dixit. ait enim apostolus: et posuit quidem in ecclesia primum apostolos, secundo prophetas, tertio doctores et reliqua. et alio loco ait: prophetae duo uel tres dicant et ceteri aestiment, et ait: omnis mulier [*]( 7 cf. Apoc. 10, 4 11 Apoc. 1, 8 et 22, 10 1(5 I Cor. 12, 28 1* I Cor. 14, 29 19 I Cor. II, 5 ) [*]( 1 uuntius] angelus CBHIK, et nuntius T quod clannisse dicit u. m. CB, clamasse quoque eum u. in. S 2 omnipotentis om. F dei uerba om. H hom.] omnibus FK pronuntiare IK et] ac 1 4 Et.. suas add. X Et om. S Septem .. suas om. S 5 sps sps F septemformis F post nirtutis add. est qui g G protestatur omnia esse futura F et om. TIKM uox IK illiusJ illis I 7 reddit CB, Ioannes reddidit g fuisse Ioh.] ioliannes fuisse IK 8 Iohannes om. Hg locutus fuisset F 9 obscurate scripsi, obscura et f(Į), obscure S, obscura g scribere uetant H 10 est] erat CB 11 quia om. S quia] add. nunc F, cf. Apoc. 10, 6 12 inquit om. (I) prope est] iam non erit H, non erit FM, non erat IK 13 et portentis FI 14 eisdem] in eisdem F consumptis CB 15 quos] post X prophetas interpretes IK interpretantes S 16 dixi S apostolus autem ait H et quidem posuit CB 17 secundum FM 18 reliqua] pastores H alio] in hoc 1 uel! aut CB, atque H 19 ceteri] alii CB (— uXkoi, item Ambrosiaster, cf. XVII ,258 M) extiment TF, examinent S )

orans uel prophetans detecto capite deturpat caput suum. cum autem dicat: prophetae duo uel tres dicant et ceteri aestiment, non de catholica prophetia dicit inaudita et incognita, sed et iam praedicata et nota; aestiment autem, utrumne interpretatio cum testimoniis congruat dictionis propheticae. constat ergo hoc Iohanni non fuisse necessarium superiori uirtute armato, cum corpus Christi. id est ecclesia, suis membris ornatum suo loco respondere debeat.

[Et accepi librum cle manu angeli et comedi ilhim.l Acci- [*]( 10, 10 ) pere libellum et comedere ostensione sibi facta memoriae est mandare. [et erat in ore meo tamquam mel dnlcis.J dulce esse in ore praedicationis est fructus loquentis et audientibus dulcissimus, sed et praedicanti et perseuerantibus in mandatis per passionem amarissimus. (et dicit mihi:] opor- [*]( 10, 11 ) t et a ute m te iterum prophetare, inquit, populis et linguis et nationibus: hoc est, quoniam, quando hoc uidit lohannes, erat in insula Pathmos, in metallo damnatus a Domitiano Caesare. ibi ergo uidit apocalypsin et cum iam senior putaret se posse per passionem accepturum receptionem, interfecto Domitiano omnia iudicia eius soluta sunt et [*]( 2 I Cor. 14, 29 ) [*]( 1 delicato H 2 uel] aut 1K 3 cfteri] alii CB de om. II 4 et iam I iam 1K, et g post aestirm-nt add. ita F 6 hoc om. CB non om. T 7 Christi corpus CB id] quae S 8 ornamentum T<V ornamentum membris F 9 Et... illum add. X Et om. S 10 librum X ostensione sibi (siue T) facta TFHMS, ostensicnem sibi factam IK, sub ostensione facta CB 11 est mandare om. CB comnicndare H et... dulcis add X et om. S dnlcih] dulce IIS 12 dulce] dulcis CB, dulcem 1K esse om. CB praedicationem IK fructurn TFJJIS loquenti CB 13 dulciaimum TX et pr. om. <II praedicantibus X 14 amavissiniuin HKM et.. mihi add. X dicunt FMS 15 autem om <1 >g [iroplietari F inquit om. Φg 16 linguis et nationibus T, linguis et gentibus multis F, linguis et gentibus et regibus multis S, gentibus et linguis et n-gibus multis HM, gentibus et regibus multis et linguis IK hoc est om. F hoc dicit propterea. quod g hoc alt ] iaa S, haec g 17 in alt. om, F metalluiii e dampnatus TBFIK 18 ibi om. IK 19 posse om. eFg; uerte: er werde moglichevweise die Aufnahme erlangen )

Iohannes de metallo dimissus est. sic postea tradidit hanc eandem quam acceperat a domino apocalypsin. hoc est: oportet te iterum praedicare.

[Et ostensa est mihi arundo similis uirgae < t stabat angelus[*]( 11, 1 )dicens: surge et metire templum dei et altare et eos, qui adorant in illo.] Accepisse autem arundinem similem uirgae, ut metiret templum dei et aram et adorantes in ea, potestatem dicit, quam dimissus postea exhibuit ecclesiis. nam et euangelium postea scripsit. cum esset enim [*](1 est om. CBg 2 a deo X hoc est ergo (quod ait adcl. g) 8 3 praedicare] proplietare CBF post praedicare uel prophetare propter foliorum in archetypo transpositionem haec uerba seqimntur quae trallSitum faciunt ad capitis XII u. 3b expositionem (c/. p. 111, 4 sqq.): ) [*](TFH: omnes gentes qui (quae T) cernunt (cenant T) in Snnllllam (simman T) antichristi contra istos staturae sunt et (om. T) gladio (gladium T) alterutrum sunt casurae (casuro T, casuri II). [uidi et ecce draco magnus rufus add. FH]. Quod (Et quod T) autem ait illum coloris esse rosei etc. (= Apuc. c. XII u. 3h) ) [*](IICflI: Tres testaturae (Contra sitos staturae M) sunt et gladio alterutrum sunt casurae. uidi et ecce draco magnus rufus (c. XII u. 3b). Quod autem dicit illum coloris esse rosei etc. ) [*](Reliqui codices alii alio modo textum sanare studuerunt:) [*](a) eB: Accepisse autem arundinem (= c. XI u. 1): omnes gentes quae dimicaturae antichristi (Antichristo e) contra istos statuendae sunt et (om. CB) gladium (gladiis e) alterutrum sunt casurae. qui ait illum coloris esse rosei \'etc. ) [*](b) S: omnes gentes (omnibus gentibus g): quia cernit (cernis g) insurgere antichristi turbas, et contra istos (istas g) staturae sunt et gladio alterutrum sunt casurae. (et add. g) ostensa est mihi arundo similis uirgae etc. (= c. XI u. 1); haec recensio rectum et textus et interpretationis ordinem restituit 5 Et.. in illo add. X ostensa] data (I>, cf. Vulg. 7 in illo om. IK Accepisse ... l. 9 in ea om. X 8 metiret TD, metiretur CB dei templum DCB 9 arundinem potestatem dicit IK potestatem ... dimissus] Ostensa arundo sim lis uirge: haec ipsa est apocalypsis, quam S exibuit TmlDF, exercuit H 10 ecclesias F, in ecclesiis H post euangelium add. perfecte fidei nostrae salutis causa S, add. iohannes T cum enim esset IK essent CBg enim om. CB )

Valentinus et Cerinthus et Ebion et ceteri scolae satanae diffusi per orbem, conuenerunt ad illum de finitimis prouincii somnes episcopi et compulerunt, ut ipse testimonium conscriberet. (mensura) autem filii dei mandatum domini nostri, patrem confiteri omnipotentem; dicimus et huius filium Christum ante originem saeculi spiritalem apud patrem genitum, hominem factum et morte deuicta in caelis cum corpore a patre receptum effudisse spiritum sanctum, donum et pignus inmortalitatis, hunc per prophetas praedicatum, hunc per legem conscriptum, hunc esse manum dei et uerbum patris et conditorem orbis. haec est arundo et mensura fidei, et nemo adorat aram sanctam, nisi qui hanc fidem confitetur.

[Et atrium quod est intrinsecus templi exclude forasj[*]( 11, 2 ) Aulam autem interiorem eice foras. aula atrium dicitur, uacua inter parietes area. hos tales non necessarios eici iussit de ecclesia. quia data est, inquit, calcari a [*]( 11, 2 ) gentibus, id est huius mundi hominibus, ita ut a gentibus conculcetur. deinde repetit de nouissimi temporis [*]( 4 cf. Apoc. 11, 1 5 haec recensio symboli Patricio nota erat, cum confessionem suam scriberet, cf. I. Haussleiter, Der Aufbau der altchristlichen Litemtur, Berlin 1898, p. 36 sq. (= Götting. gel. Anz. 1898, p. 370 sq.) 10 cf. Esai. 66, 2 cf. Ioh. 1, 1 ) [*]( 1 corinthus ebion D, cherinthus euion TF 3 episcopi om. DCB post episcopi add. sancti F post compulerunt add. eum S ipsi F 4 conscriberent F mensuram g filii dei TFHMS et Beatus p. 390, fidei IK nostri om. e 5 confiteri patrem F post omnipotentem add. esse g 6 spiritualem CBHIK, om. S 7 post factum add. in anima uera et carne utraque sanctissima fmiseria g) S caelos eg a patre] ad patrem FM, item Patricius 9 praedicatum] iudicatum K 10 manum] mandatum B post patris add. ex deo per omnia deum (dominum g) S 11 fides F adoret T 12 hanc] ante F 13 Et.. foras add. X Et om. S extrinsecus K templi om. IK exclude] eice IK Aulam .. foras om. X 14 exteriorem CB atrius TF 15 area] ara FHMS, archa K 16 eici] excludi H sed cuius sit (pro secludi iussit) F de] ab I quia om. S 17 hoc est g mundi] modi e homines M, malos homines Beatus p. 391 ita ut a gentibus conculcetur DCB, ut aut a gentibus concalcatur T, ut a gentibus aut (uel g) cum gentibus conculcentur S, om. <P 18 nouissima IK ) [*]( XXXXIX Victorinus Pet. ) [*]( 7 )

ruina et excidio et ait: ciuitatem sanctam calcabunt [*]( 11, 2. 3 ) mensibus quadraginta duobus. et dabo duobus testibus meis et praedicabunt amicti cilicio dies mille CCLX, id est triennium et menses sex; hoc faciunt menses XLII. est ergo illorum praedicatio triennium et menses sex et regnum Antichristi alterum tantum. [et si quis eos uult [*]( 11, 5 ) laedere, ignis procedit ex ore ipsorum et comedit inimicos eorum.] de ore autem illorum prophetarum exire ignem contra aduersarios potestatem uerbi dicit. omnes enim plagae, quotquot futurae sunt ab angelis. eorum in uoce mittentur.

Multi putant cum Helia esse Heliseum aut Moysen. sed utrique mortui sunt. Hieremiae autem mors non inuenitur. perque omnia ueteres nostri tradiderunt esse illum Hieremiam; nam et ipsum uerbum, quod factum est ad eum, testificatur ei dicens: priusquam te figurarem in uentre. noui te et, priusquam de uulua procederes, sanctificaui te et prophetam in gentibus posui te. in gentibus autem propheta non fuit, et ideo uerbum dei uerax necesse habet quod promisit exhibere. ut in gentibus sit propheta. [*]( 12 cf. Mal. 4, 5 16 Hier. 1, 5 ) [*](1 ruinam scidio F et excidio om. IK et ciuitatem H, haec ciuitatem F 2 testibus meis duobus FH 3 prophetabunt FHS cum Vulg. ciliciis FS uerba amicti cil. post CCLX pommt FIIS cum Vulg. diebus FHS cum Vulg. 4 haec g, hoc enim CB faciunt] est H o menses alt.] mensibus FHM 6 alterum] alxni (= alterni) 1 et.. eorum add. X et om. S uult S%5 p. 391, uoluerit (llg cum Vulg. 7 procedet IKS ex] de IKM et comedet IKS, qui deuorabit H, cf. Vulg. 8 autem om. CB 10 in eorum uoce mittuntur CB 12 cum Helia esse Heliseum TDFHMS, cum Helia Heliseum esse IK, eum Heliam esse aut Heliseum CB 13 Hieremiae] Heliae g 14 perque omnia IK, per quem omnia DFlJl, per quem omnes HS, quem omnes TC, quia omnes B esse illum TDFHS, illum esse cet. 16 uentre] utero IKM cognoui S 17 procederes] egredereris M 18 posuil dedi IK cum Vulg. 20 exhibere] implere I propheta sit CBIK ) [*]( 7* )

hi sunt duo candelabra in conspectu domini terrae stantes. [*]( 11, 4 ) hos duo candelabra et duas oliuas ideo admonuit, ut, si in alio legens non intellexisti, hic intellegas; in Zacharia enim uno ex duodecim prophetis scriptum est.

Hi sunt duae oliuae et duo candelabra, qui in [*]( 11, 4 ) conspectu domini terrae stant, id est: sunt in paradiso. hos ergo oportet interfici ab Antichristo [et uidi, in- [*]( 11, 7 ) quit, bestiam ascendentem de abysso] post multas plagas saeculo infixas, quem dicit ascendisse bestiam de abysso. de abysso autem eum ascensurum multa testimonia nobis in hoc capitulo contrahenda sunt. ait enim Ezechiel: ecce Assur cypressus in monte Libano. \'Assur\': deprimens; (cypressus) excelsus ramosus: id est populus multus; \'in monte Libano\': regnum regnorum, id est Romanorum; formosus in germinibus: id est fortis in exercitibus. aqua, inquit, nutriet illum: id est multa milia hominum, quae subiecta erunt illi. et abyssus auxit illum: id est ructauit eum. nam et Esaias paene eisdem [*]( 3 cf. Zach. 4, 11-14 12 Ezech. 31, 3 16 ibid. 31, 4 18 cf- Esai. 8, 7 ) [*]( 1 hi.. stantes add. X dominij dei IK stantia IK 2 duo] duos CB et om. TFHM post oliuas add. dicit H monuit DIK, monui CB, nominaui e, dixit et admonuit g 3 enim om. I unum TDF 4 post prophetis add. ita S 5 duae] duo DF 6 astant S sunt] stant H paradiso] add. item alio sensu: in conspectu domini terrae stantes (astantia g), id est in conspectu Antichristi Sg 7 ab] cum I et.. abysso add. X 8 descendentem K 9 fixas H, inflictas M, expletas in finem S, expletas in fine g quem om. X de abysso om. H 10 eam ascensuram H, quod ascensura sit S multa.. sunt T, multis testimoniis est comprobandum (comprobatum HIKg) X post testimonia add. enim (in cod. D erasum) T 12 montem F 13 cypressos excelsas ramosas id est populos multos CB 14 regnum] in regno S post regnorum add. est I 15 romanum IK post formosus add. autem quod ait S genibus T, geminibus D, gentibus cI) id est fortis] fortem dicit S 16 aquam T nutriit M, nutrit 1K illum] eum CB 17 quae om. CB erant DF, sunt H auxit DS, ausit TFH, hausit CBIKM 18 ructuauit TB, eructauit HS, eructuauit K, eructuabit F eum] illum DH et om. F hisaias T paene om. F hisdem T, idem F )

uerbis loquitur. fuisse autem eum iam in regno Romanorum et fuisse inter Caesares et Paulus apostolus contestatur. ait enim ad Thessalonicenses: qui nunc tenet. teneat, donec de medio fiat. et tunc apparebit iniquus ille, cuius est aduentus secundum efficaciam satanae signis et portentis mendacibus. et ut scirent illum uenturum, qui tunc erat princeps. adiecit: arcanum, inquit, malitiae iam molitur, id est. malitiam quam facturus est, arcane molitur, sed non sua uirtute nec patris sui suscitatur sed dei iussu. quare ergo Paulus eisdem dicit: idcirco quod non receperunt amorem dei, mittit eis deus spiritum erroris, ut omnes persuadeantur mendacio, qui non sunt persuasi ueritate. et Esaias ait: sustinentibus illis lucem tenebrae ortae sunt.