De Pudicitia

A parabolis licebit incipias, ubi est ouis perdita a domino requisita et humeris eius reuecta. procedant ipsae picturae calicum uestrorum, si uel in illis perlucebit interpretatio pecudis illius, utrumne Christiano an ethnico peccatori de restitutione conliniet. praescribimus enim ex naturae disciplina, ex lege auris et linguae, ex mentis sanitate ea semper responderi quae prouocantur id est ad ea quae prouocant. prouocabat, ut opinor, quod Pharisaei publicanos et peccatores ethnicos admittentem dominum et cum illis de uictu communicantem [*]( 1 et lactae sortes non habentes idoneae B, (ex lacte sordes hoc habent), idoneae Oehlerus, et iactae sordes non ablui idoneae Urs, et luctae sordes non habenis idoneae Scal, ut lacteae fores non habentis idoneas Iwn, et caecae sordes, non ablui idoneae I. Fr. Gronouius, et allitae (uel tantae) sordes non habentes quo abluerentur idonee fort., et lacteae sordes non abeuntes, idoneae Hartelius 3 carnem Gel: carcerem Bj 6 alterum aliquid del. Lat 11 fimo Urs: fumo B 16 et magnum seclusi, et agni Gel, et manu Hartelius 27 id-prouocant seclusit Rig id est] id est responderi fort., scilicet Hartelius prouocabat Rig: prouocabit B, prouocauit Im )

indignati mussitabant. ad hoc dominus pecudis perditae restitutionem cum figurasset, cui alii configurasse credendum est quam ethnico perdito, de quo agebatur, non de Christiano, qui adhuc nemo? aut quale est, ut dominus quasi cauillator responsionis omissa specie praesenti, quam repercutere deberet, de futura laboret? sed ouis proprie Christianus et grex domini ecclesiae populus et pastor bonus Christus et ideo Christianus in oue intellegendus, qui ab ecclesiae grege errauerit. ergo nihil ad Pharisaeorum mussitationem respondisse uis dominum, sed ad tuam \'praesumptionem? et tamen ita eam uindicare debebis, ut neges in ethnicum competere, quae in Christianum existimas conuenire. dic mihi, nonne omne hominum genus unus dei grex est? nonne uniuersarum gentium idem deus et dominus et pastor est? quis magis perit a deo quam ethnicus, quamdiu errat? quis magis requiritur a deo quam ethnicus, quando reuocatur a Christo? denique antecedit hic ordo in ethnicis; siquidem non aliter Christiani ex ethnicis fiunt nisi prius perditi et a deo requisiti et a Christo reportati. ita etiam hunc ordinem seruari oportet, ut in eos tale aliquid interpretemur, in quibus prius. at tu, opinor, hoc uelis, ut ouem non de grege perditam faceret, sed de arca uel armario. sic etsi ethnicorum reliquum numerum iustum ait, non ideo Christianos esse ostendit, cum Iudaeis agens et illos cum maxime obtundens, quod indignarentur spei ethnicorum, sed ut exprimeret aduersus liuorem Pharisaeorum suam gratiam et beneuolentiam etiam circa unum ethnicum, praeposuit unius peccatoris salutem ex paenitentia quam illorum ex iustitia. aut numquid non iusti Iudaei, et quibus paenitentia opus non esset habentibus gubernacula disciplinae et timoris instrumenta [*]( 2 cum figurasset, cui alii configurasse credendum Rig : cum alii configurasset, reddendum B, cui alii configurasse credendum C, cum figurasset, cui alii credendum lun, cum figurasset, cui alii reddendum Gel 4 qui Gel: quid B 6 laboret Gel: laboretur B 8 in oue C, non B, homo Urs 10 interrogationis signum posui 12 omne hominum C, hominum B 15 errat Gel: erratur B 20 prius est Gel uelles Urs 22 iustum Urs: istum B 23 agens Gel: habens B 28 et Iudaei Harnackius 29 habentibus G, habentes B ) legem et prophetas? posuit igitur illos in parabola, etsi non quales erant, sed quales esse debuerant, quo magis suffunderentur, aliis et non sibi paenitentiam audientes necessariam. perinde drachmae parabolam, ut ex eadem materia prouocatam, aeque in ethnicum interpretamur, etsi in domo amissam, quasi in ecclesia, etsi ad lucernae lumen repertam, quasi ad dei uerbum. atquin totus hic mundus una omnium domus est, in quo magis ethnico gratia dei inlucet, qui in tenebris inuenitur, quam Christiano, qui iam in dei luce est. denique et oui et drachmae unus error adscribitur. nam si iam in Christianum peccatorem defingerentur post fidem perditam, et de iterata amissione eorum et restitutione tractaretur. decedam nunc paulisper de gradu isto, quo magis eum etiam decedendo commendem, cum sic quoque obduxero diuersae partis praesumptionem. condico Christianum iam peccatorem in parabola utraque portendi, non tamen ideo eum adfirmandum, qui de facinore moechiae et fornicationis restitui per paenitentiam possit. licet enim perisse dicatur, erit et de perditionis genere retractare, quia et ouis non moriendo, sed errando et drachma non interiendo, sed latitando perierunt. ita licet dici perisse, quod saluum est. perit igitur et fidelis elapsus in spectaculum quadrigarii furoris et gladiatorii cruoris et scaenicae foeditatis et xysticae uanitatis, in lusus, in conuiuia saecularis sollemnitatis, si in officium, in ministerium alienae idololatriae aliquas artes adhibuit aut incuriosius in uerbum ancipitis negationis aut blasphemiae impegit. ob tale quid extra gregem datus est uel et ipse forte ira tumore aemulatione, quod denique saepe [*]( .1 et si uulgo 4 perinde scripsi: proinde B 4 sq. in drachmae parabola ut ex eadem materia prouocata aeque ethnicum drachmam interpretamur Urs 5 in ethnicum C, ethnicum B 8 in ethnico Urs 9 in Christiano B; in del. Pam 11 defingerentur, post fidem perditam wulgo 12 amissio Gel restitutio notaretur Gel 15 condico Gel: cum dico B 18 et de C, de B 19 intereundo Lat 22 scenicae B 23 aut si in lusus Oehlerus 24 si addidi aliquas B, maleficas Scal, magicas Hild 25 aut addidi incuriosius scripsi: curiositatis B, curiositates Hartelius si in uerbum Oehlerus negationis Lat: negotiationis B aut blasphemiae om. Pam 27 ira tumore Gel: iratum ore B) fit, dedignatione castigationis abrupit. debet requiri atque reuocari. quod potest recuperari, non perit, nisi foris perseuerauerit. bene interpretaberis parabolam uiuentem adhuc reuocans peccatorem. moechum uero et fornicatorem quis non mortuum statim admisso pronuntiauit? quo ore mortuum restitues in gregem ex parabolae eius auctoritate, quae non mortuum pecus reuocat? denique si meministi prophetarum, cum pastores increpantur, puto Ezechielis est uox: pastores, ecce lac deuoratis et lanis uestimini; quod forte est occidistis, quod infirmum est non curastis, quod comminutum est non ligastis, quod expulsum est non conuertistis, quod periit non requisistis. numquid et de mortuo exprobrat, quod non et illud in gregem reficere curauerint? plane ingerit, quod perire oues fecerint et a bestiis agri comedi — neque possunt nec perire in mortem nec comedi, si relinquantur — non, ut perditae in mortem et comestae resumantur. iuxta drachmae quoque exemplum etiam intra domum dei ecclesiam licet esse aliqua delicta pro ipsius drachmae modulo ac pondere mediocria, quae ibidem delitescentia mox ibidem et reperta statim ibidem cum gaudio emendationis transigantur. moechiae uero et fornicationis non drachma, sed talentum, quibus exquirendis non lucernae spiculo [lumine], sed totius solis lancea opus est. simul apparuit, statim homo de ecclesia expellitur nec illic manet nec gaudium confert repertrici ecclesiae, sed luctum nec congratulationem aduocat uicinarum sed contristationem proximarum fraternitatum. commissa itaque etiam hac nostra cum illorum interpretatione eo magis in ethnicum spectabunt et ouis et drachmae argumenta, quanto nec in eius delicti Christianum competere possunt, propter quod in Christianum de diuersa parte coguntur. [*](8] Ez. 34, 2 sqq. ) [*]( 1 dedignatione Gel: de dignatione B 2 non poterit si Big foris B, forte Bmg 3 reuocari fort. 5 ab admisso fort. 10 comminutum Gel: communitum B 12 periit Gel: perit B 14 sqq. comedi. neque - relinquantur. non, ut — resumantur, iuxta wulgo 16 non, ut] ut non Big 22 spiculi Urs lumine del. Lat et Scal, luminis Ivm 23 solis add. Gel 24 repertrici Gel: reperiri ei B 25 aduocat Urs: aduocant B 28 spectabunt Gel: expectabunt B )

Sed enim plerosque interpretes parabolarum idem exitus decipit, quem in uestibus purpura oculandis saepissime euenire . est. cum putaueris recte conciliasse temperamenta colorum et credideris comparationes eorum inter se unasse erudite, mox utroque corpore et luminibus expressis errorem omnem traducta diuersitas euomet. eadem itaque caligine circa filiorum quoque duorum parabolam quibusdam ad praesens concolorantibus figuris a uero lumine exorbitant eius comparationis quam parabolae materia praetexit. duos enim populos in duobus filiis collocant, Iudaicum maiorem, Christianum minorem. nec enim possunt exinde Christianum peccatorem in filio minore disponere ueniam consecuturum, nisi in maiore Iudaicum expresserint. porro si Iudaicum ostendero deficere a comparatione filii maioris, consequenter utique nec Christianus admittetur de configuratione filii minoris. licet enim filius audiat et Iudaeus et maior, quia prior in adoptione, licet et Christiano reconciliationem dei patris inuideat, quod uel maxime diuersa pars carpit, sed non erit Iudaei dictum ad patrem: ecce quot annis tibi seruio et praeceptum tuum numquam praeteriui. quando enim non transgressor legis Iudaeus, aure audiens et non audiens, odio habens traducentem in portis et aspernamento sermonem sanctum? sic nec patris ad Iudaeum erit uox: tu semper mecum es, et omnia mea tua sunt. Iudaei enim apostatae filii pronuntiantur, generati quidem et in altum elati, sed qui non computauerint deum et qui dereliquerint dominum et in iram prouocauerint sanctum Israelis. omnia plane Iudaeo concessa dicemus, cui etiam condicio gratior quaeque de gula erepta est, nedum ipsa terra paternae promissionis. atque adeo non minus hodie [*](15] cf. Rom. 9, 4. 19] Luc. 15, 29. 23] Luc. 15, 31. 25] cf. Es. 6, 10. 1, 2 sq. ) [*]( 2 quem Gel: quam B 3 putaueris Gel: putauerit B colorum Gel: seculorum B 4 unasse scripsi: amasse B, animasse Urs, hamasse Itm erudite Hild: erudito B 5 in utroque corpore hominibus Hild 6 traducta Gel: traductum B 8 lumine Gel: liminis B 12 maiore Gel: maiorem B 18 carpit Gel: carpitur B 19 quot annis Gel: quotannis B 21 traducem in hortis Scal 22 aspernans Urs sic nec Gel: sic ne B 26 deum C, dominum B )

Iudaeus quam minor filius prodacta substantia dei in aliena regione mendicat seruiens usque adhuc principibus eius, id est saeculi huius. quaerant igitur alium Christiani suum fratrem; . Iudaeum enim parabola non recipit. multo aptius Christianum maiori et Iudaeum minori filio adaequassent secundum fidei comparationem, si ordo utriusque populi ab utero Rebeccae designatus permitteret demutationem. nisi quod et clausula refragaretur. Christianum enim de restitutione Iudaei gaudere et non dolere conueniet, siquidem tota spes nostra cum reliqua Israelis expectatione coniuncta est. ita etsi quaedam facient, [et] aliis contra sapientibus interimitur exemplorum peraequatio. quamquam, etsi omnia ad speculum respondere possint, unum et praecipuum periculum interpretationum, ne aliorsum temperetur facilitas comparationum, quam quo parabolae cuiusque materia mandauit. meminimus enim et histriones, cum allegoricos gestus adcommodant canticis, alia longe a praesenti et fabula et scaena et persona et tamen congruentissime exprimentes. sed uiderit ingenium extraordinarium. nihil enim ad Andromacham. sic et haeretici easdem parabolas quo uolunt tribuunt, non quo debent aptissime excludunt. quare aptissime? quoniam a primordio secundum occasiones parabolarum ipsas materias confinxerunt doctrinarum. uacuit scilicet illis solutis a regula ueritatis ea conquirere atque componere, quorum parabolae uidentur.