Opus Paschale

Sedulius

Sedulius. Sedulii Opera omnia (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 10). Huemer, Johann, editor. Vienna: Gerold, 1885.

Tunc Iesus ductus est in desertum a spiritu, ut temptaretur a diabolo. et cum ieiunasset quadraginta diebus et quadraginta noctibus, postea esuriit. et accedens ad eum temptator dixit ei: si Filius Dei es, dic ut lapides isti panes fiant. igitur temptabatur a diabolo, fidei semper inimico. nemo enim manifestam sibi rem discutit, nisi qui, fallaci plenus ingenio, compertae ueritati non credit sicut ipse diabolus, qui postea [*]( .2 Galat. 5, 14 15 Matth. 4, 1 aeq. ) [*]( 1 enim om. H deo. H similitudinibus P bu exp. 2 legS HB 3 diligis PHl (corr. m. 2), diliges R i, m. 2 corr. 4 decuit B, sicuti P diligentius B corr. m. 1 7 dixisse-conplacni om. B 8 conuenientientiae P cernit ΗΒν 9 peraona P1 corr. m. 2 et om. B 11 ipse P 12 congregatio con- sortio H, consortio congregato b trinitatis PH ti trinitaa B fulsit (1 ex f) B 18 qui∗∗∗ numera∗∗it (er eras.) unitatem H, qui numerauit trinitatem v 15 VBI SE PERMISIT TEMPTARI A DIA- BOLO BH, Christum temtatum a diabolo ν d. est Iesus b 16 diaa bulo H XL PBHB 19 lapidesti B corr. m. 2 fiant y y panes H 21 sibi manifestam Hv ingenio plenus B 22 compto P, cdnpertQ B, comperti H postquam H )

215
quam Iesum paterni claritate sermonis Dei Filium esse cognouit eiusdemque potentiam singularem quadraginta diebus et quadraginta noctibus nihil uescentis expauit (licet Moyses similiter et Helias totidem dierum sustinuerint noctiumque ieiunium, sed illos alieno fultos auxilio quamquam suo merito nouerat haec fecisse, Iesum propria cernebat operari uirtute), spem repente uanissimam stultae temptationis arripuit, quia Dominus esuriuit. nec audebat adgredi diuinitatem, nisi mixtum uideret hominem. mox antiquas molitus insidias ciborum, inprobos dolos fallacia suscitauit adsueta demonstransque lapides, suas. magis epulas, serpens ait: s i filius Dei es, dic ut lapides isti panes fiant, quasi non posset hoc facere, qui tale iugiter opus exercens de saxeis terrae uisceribus producit segetem frugali uictu praegnantem et spicea messium densitate cautis nutrimento crescente panis uberem cibum de lapidum fecunditate largitur. sed maluit sapientia singularis gloriam mirabilis facti contemnere, ne repetitionem temptationis admitteret. Deus enim credentes suscipit, temptantes excludit. nam populus Israhel ob hoc legitur Deum offendisse quam maxime, quia beneficiorum eius oblitus, temptare ausus est eum, ut cum desperatione peteret epulatum. de quorum et Moyses in libris suis incredulitate non tacuit et Dauid ita memorans [*]( 1 ihxm B 3 nil BB uescentis] s2 ex b H Moyses et Helias B 4 Elias r . sustinuerit n a m. 2 P 5 qaanquam . P fultos (o ex u) B 6 haec PHBx hoc (o corr. in §) R proprio R opera H uirtutem P 7 nanissimam a stulte P stnlte H1 8 esnriit P aggredi (g1 ex d) P, aggredi BH Bv myrtum m P nideret et PBH1; et om. Bv, fort. ei 9 antiquas P mo∗litus(1 eras.) B, moliturus coni. Hartel inprobum P, inprobos (o, ex n) R, inprobus H1 ũ corr. m. 2, improbos B, fort. improbus 10 adsneta P1 demonstransque] rans in ras. 2 H 12 hocfacere P 13 saxis R, sax∗∗s (ei eras. 2) H 14 fragili P spicea] i in rus. m. 2, e ex i corr. m. 2 H, spiceat (?) B 17 petitionem tmptatoris ΗΒν amitteret PR, ammitteret H1B, admitteret uel amitteret v i9 hoc H deum legitur RB 21 wpeteret (re cras.) P decorum P et om. Ην )
216
breuiter explanauit: et temptauerunt Deum in cordibus suis, ut peterent escas animabus suis. et male locuti sunt de Deo et dixerunt: numquid poterit Deus parare mensam in deserto? et cetera. quid enim illi potest esse difficile, qui pro inmensa rerum omnium possibilitate uocatur omnipotens? respondens ergo Dominus Satanae sic dixit: scriptum est: non in solo pane uiuit homo, sed in omni uerbo, quod procedit de ore Dei. apta nimis et competens data est inimico responsio. nam percunctanti, si filius Dei esset, uelut homo respondit, quatenus per eum potius uinceretur, quem uidebatur adgressus. quo audito fractus et debilis, arma tamen audaciae non deponit. et duxit illum diabolus et ostendit illi omnia regna orbis terrae in momento temporis et ait ei: tibi dabo potestatem hanc uniuersam et gloriam illorum, quia mihi tradita sunt, et cui uolo do illa. tu ergo si adoraueris coram me, erunt tua omnia. quid mirum, si peruersa locutus est miser, qui ne rectas uias incederet serpentis torti sumpsit effigiem, regni fragilis et caduci Christum aestimans cupiditate contingi, qui ualidum potius et aeternum suis uenerat conlaturus? aut ille diuitias dignaretur saeculares adquirere, qui docere uenerat ut perirent, monstrumque caelo deiectum adoraret, cui thronus est caelum, terra subpedaneum, mundus omnis obsequium, [*](1 Psal. 77, 18. 19 7 Matth. 4, 4 13 Luc. 4, 5-7 ) [*]( 1 explicauit B 3 * dixerunt P & a m. 2 4 poterat B 6 autem Pv 8 uiuet P 9 de ore] supra m. 2 P 10 percontati P 11 quatinos H cum P 12 adgressus P1H1. B factus B audatiae R1H 13 dux̄ (x in ras.) P ei ν 14 im P 16 traditae sunt claues H qui B 17 uoluero B adoraueris me corā P 18 locutus .è. sit H, locutus sit B, sit locutus v .19 nec rectas H (rcetas in ras. m. 2) incedere H serpentas (in ia corr. m. 2) P, serpenti B effigiem sumpsit v 20 n ∗estimas (n a m. 2) B di cupitate R 21 conlatu ∗∗∗rus B aut] putarem legendum An cum interrogatione Arev. 22 diuitias (s s m. 2) H dignaret** H saeculares dignaretnr ΗΒν 24 suppedaneum B )
217
quem nullus audet aspicere et cunctae submissis uocibus laudant super sidera potestates. at iterum Dominus eum tali responsione confundit dicens: scriptum est: Dominum Deum tuum adorabis et illi soli seruies. adhuc ex humana cernitur respondere persona dedignatus scilicet infirmum rebellem uirtute maioris potentiae subiugare, licet huius quoque uerbi liuor ille uipereus congressione deiectus nondum posuerit temeritatis ingenium, sed trisulca linguarum uibratione confidens contra uictricem Trinitatis manum tertio caput erigit sauciatum. tunc assumpsit eum diabolus in sanctam ciuitatem et statuit eum supra pinnaculum templi et dixit ei: si filius Dei es, mitte te deorsum, scriptum est enim: quia angelis suis mandauit de te, et in manibus tollent te[, ne forte offendas ad lapidem pedem tuum]. o quantum caecitatis atque caliginis nigro semper dominatur in pectore, mensque tenebris propriae malignitatis obscura nescit indeprehensam custodire fallaciam! ecce dicens si filius Dei es, ostendit hoc se nescire. cum quaerit dicens iterum angelis suis mandauit de te, confitetur hunc esse, quem cernit, sed ancipitis usus uarietate sermonis simulator ac dissimulator inuentus, mendax suis artibus adprobatur. nec solius fallaciae, sed etiam stultitiae domus est cor malignum. quid enim poterit ineptius [*]( 3 Luc. 4, 8 10 Matth. 4, 5. 6 21 cf. Sallust. Cat. 5,4 23 cf. Prov. 12, 23 ) [*]( 1 nullum H 2 portantes ad rerum P eum] cum P, om. B responso non P 3 confudit Hv 4 ez om. P h umana (h a m. 2) H 5 de dignatus B corr. m.l 6 nirtutem B maiori. (s eras.) H, maiori Par. Arev., maloris P 7 libor I, v om. B ui∗*pereus (m eras.) P poaierit P, deposuerit Hv 9 manu. (m eras.) B 11 super B sed cf. v. 202 pennaculum B 13 1 sus B 14 a toll.nt B ne-tuum om. PB 15 caligo B 17 indeprae h-ensam (h a m. 2) H 18 se] ex me corr. P* 19 q*rit H corr. m. 2, querit P 21 narietatis H (post ancipitis rasura) hac H 22 adprobatnr (r, ex s) P fallatiae B corr. m. 2. )
218
repperiri quam ut illum crederet licet alta sublimis templi fastigia et cacumen excelsi pinnaculi saltu formidare praecipiti, qui ut planis uideretur in terris, de summa caelorum arce descendit, de quo clamans Dauid dicit: et inclinauit caelos et descendit, simul humillima continens et altissima non relinquens. igitur deficientis audaciam sic eloquens perculit uox diuina: scriptum est: non temptabis Dominum Deum tuum. hic Dominum Deumque sese iam pandens tales ergo ultra conatus adsumere prohibet temptatorem, suis nos ammonens pius doctor exemplis spiritum, uetustae malignitatis artificem, illic humanis procul dubio subiacere uirtutibus, ubi fuerit Deus simplicitati puri cordis infusus..

Ait ergo lectionis instructio: tunc reliquit eum diabolus, et ecce angeli accesserunt et ministrabant ei. uidetur ut arbitror in hoc diaboli fugientis abscessu et ministerio consequenter angelico quandam paschalis gloriae declarare praecedentibus signis imaginem. nam sicut uictis temptationibus depulsoque diabolo praebuerunt angeli ministerium Saluatori, sic contumeliis Iudaeorum et poenis beata crucis passione contemptis ipsaque, diaboli fructu, morte [*]( 4 Psalm. 17, 10 7 Matth. 4, 7 13 Matth. 4, 11 ) [*]( e 1 crederere H 2 excelsum P e am. 2 pennaculi B, pignacutis altum P, pinnaculis salto H, culminis alto B reformidare (re ex ra) B 3 uid∗∗tur H, uidetur v 4 clamat-dicit HB et dicit ν 5 Et descendit et inclinauit caelos HBv 6 deficit a entes H corr. m. 2 pertulit R 8 esse iam∗∗ (se eras.) B, se esse r 9 ergo conatur adsumeret P 10 nos om. H ammonet R, ãmonet H Bpem P uetust∗∗e H, uetustate PB 12 hubi P fuerit] in marg. adiecit m. 2 H in I infusus P 13 de RECEDENTEDIABOLO ANGELI MINISTRABANT B ergo] enim a reliquid PB 14 acesserunt B 15 illi H fugentis R, figmentis B apcessu H ex B 16 consequenter] ter ex tar H* gloria P 17 pcedentis P declarauit H 18 depulao qd H ministerio P 19 beatae Hv 20 fraude et Rr, fort. frude )

219
calcata surrexit ab inferis, euectus est astris et consueto maiestatis imperio Christus ab angelis adoratur in caelo.

Eiin diseipulos ex piscatoribus quosdam sibimet sociauit accitos, humanas deinceps animas piscaturos, quae lubricam sectantes mundi laetitiam tamquam natantes uias ponti fluctuantis incertas per uoluptuosos lapsus uagis cursibus errauerunt, talesque uitae conciliauit aeternae, quos nec generosa prosapies ortu terrenae nobilitatis inflaret nec nitor eruditae facundiae gloria uanae garrulitatis extolleret, sed quos sanctum uitae simplicis institutum superba nimis humilitate conspicuos caelo faceret iam uicinos. namque Deus omnipotens stulta mundi potius elegit et infirma, rennuens quae sapientia uidentur et fortia, quia sicut scribit Paulus apostolus doctor egregius quod stultum est Dei, sapientius est hominibus, et inbecille Dei, fortius est hominibus. et confestim iterum dixit: quae stulta sunt huius mundi elegit Deus ut confundat sapientes, et infirma mundi elegit Deus ut confundat fortia, et ignobilia et contemptibilia mundi elegit Deus, et quae non sunt tamquam quae sunt, ut ea quae sunt destrueret. quin etiam salutem celerem misericors cupiens adhibere [*]( 14 cf. I Cor. 1, 25 16 ibid. 27 seq. ) [*]( 1 poat inferia ras. 4 litt. H conauetudo P magestatis P 2 imperii B 3 DE ELECTIONEAPOSTOLORVM RΗν (piscatorum) exinde H Par. Gall. 4 accitas H, accitor B qui P lunbriã H 5 sectanti P notantes PH uias fluctuantes H ponte P 6 per] supra t. m. 2 P 7 conc**iauit H, contiauit I generoa∗a H genetosae prosapiae Par., generosa prosapia Col. Gall. 8 tMnae H nec*nit*ore ruditate P facandine P 9 gloriae H 11 caelos P ui iamcinos (ui a m.2) P 12 infi*ma (r eras.) R, infirma PH" q. H C a m. 2) 13 scripsit H, om. v egreius B 15 inbecilleet om. B est] s. I. m. 2 P 16 stulta] a ex i P* sunt stults. ν stultitia B huius om. P 17 sapientes-confundat om. B 18 ignobilia mundi e. c. HBv 19 mundi om. P 20 tamquam non sint v destruet H 21 caput seq. incipit cum inscriptione Ezpositio orationis dominicae in v )

220
Saluator orandi quoque modum precesque constituit. iudexque piissimus breuiter uult rogari, quo citius annuat supplicanti. sic orandum ergo docuit patrem, suum scilicet pro natura, nostrum uero pro gratia, honorem proprium largitus hominibus, ut quod solus habet egregium cunctis donaret indultum.

PATES NOSTER QVI ES IN CAELIS. qui caelorum perpetem regnatorem patris audemus nomine nuncupare, primum debemus aduertere non separatim singulis, sed communiter uniuersis donum tanti muneris adtributum. nam quamuis semotus a ceteris et secretioribus habitans latenter in locis Dominum quilibet uerbis huius orationis imploret, non inquiet Pater mens, sed Pater noster, quoniam soli Christo debetur hoc uerbum, cuius proprie pater est Deus. quamquam enim in omnibus euangeliis hoc habeatur adscriptum, in illo tamen euidenter Dominus Iesus ipse capitulo iuris sui potentiam singularem docuit a populari permixtione discretam, ubi discipulos confortabat haec alloquens: uado ad Patrem meum et Patrem uestrum. quod ait [*]( 18 ct Ioh. 20, 17 ) [*]( 1 iudex n indexqṵe-quo om. H 2 piissimus (ii in ras.) P ann∗uat H 8 orando H corr. m. 2, 8. 1. P2 p naturā-p gratia 0 I B 4 largitur PB 5 largiretur HB" indultum] Deratione H corr. m. 2 6 caelis] DB ORATIONE DOMINICA B 7 audiemus Par. nosnuncupare (s corr.) P nuncupare] a ex u H1 8 auertere P comnit (u a m. 2) P 9 domum H, dot mum ν adtributum H corr. m. 2 quasuise I, quasi Iur. 0 ∗∗∗∗10 ***semotus H habitans HB", habitant P, habita B 11 libet PH, libet (c a m. 2) B **iuI orationib; H rationis (0 a m. 2) B inplorat H 13 xpo soli P cui B pprie P, ppri*e BH, ppriae B 14 habetur H 15 "pcriptum (ad s. I. m. 2) P, a*scriptum (d eras.) H, asscriptum B **** capitulo (ras. 4 litt.) H, in c. b 17 confortabit (a a m. 2) P, an confortauit ? loquens R, alloquens (haec om.) v, ad (eos) loquens coni. Hartel 18 & ad patrem (ad I. I. m. 2) P ac H )

221
meum, hanc sibi specialem gloriam congrue uindicauit; quod ait uestrum, generalem gratiam communiter cunctis esse patefecit, et quoniam scriptum est doceant uos terrena quae sunt caelestia, similitudinem faciamus hic aliquam, ut ex humanis diuina capiamus. ponamus igitur quempiam nobilem uirum, cui Filius unicus et aliquanti sint famuli. numquid ob hoc, quia pater familias adpellatur, potest apud eum seruorum ac filii par dilectionis esse condicio, cum et ipse filius dominus probetur esse cunctorum ? nos igitur utimur hac oratione, non Christus, quoniam prece huius supplicationis ipsum quoque deposcimus, qui cum patre unus est Dominus coaeternus. dicentes igitur pater noster confitemur nos omnes in ipso fratres existere. cuius nominis non debemus affectum mutuae caritatis expulsione contemnere nec originalis odii monumenta sectari, quo Cain, germani sanguinis fusor, parricidalis maculae factus est inchoator, sed mansueti spiritus igne feruentes carnalis ponamus nequitiam uetustatis et nouo homine gratulemur induti, ne cum coeperint a caelestibus opera degenerare terrena, tanto patre uideamur indigni, qui Christo nos duce sacra natos adoptione suscepit.\\

SANCTIFICETVR NOMEN TVVM. sanctificatio quae potest [*]( 1 meus ē P 3 et quoniam - caelestia om. Bv, in H fere cras. m. 2 4 hi.c (n eras.) H 6 cui\' P aliquantis n P famuli] ras. in H, post li f eras. uid. in B 7 nunc (corr. o m. 2) quid P ab B qaia] qui. B, quod ν apellatur P potest] 8. I. m. 2 P 8 hac H ęẽ P, 9 filius] 8. l. m. 2 P pbaur B, probet H eunc ∗∗ē∗toru (cunc a m. 1) B B 10 n hac (n a m. 2) orationS (" a m. 1) P 11 cui\' P 12 igitur P, itaque RHBv 13 cui P debemur H 14 mutate P ..h 15 moniAta RB 16 fusar P in mg. t incoator (h a m. 2) B, inacoator B mansuetiB P 17 feruentis H ponamus carnalis nequam P in mg. t 18 nouem P gratulentur H\', gratulemur H* 20 nos zpo H duce in mg. H* sacra] s a m. 2 H 21 q. ex q; H )

222
aestimari, qua Dominus sanctificari ualeat, qui cuncta sanctificat, nisi at cor pium, mite, placidum, castum ad eius praeparemus ingressum? quatenus tali domicilio delectatus sanctificationis suae in nobis operetur augmentum, quemadmodum ipse Dominus noster Iesus Christus in discipulis se clarificatum esse memorat, qui clara semper diuinitatis luce fulgebat. nam in euangelio secundum Iohannem pro discipulis supplicat patri; inter diuersa. quae prosecutus est uerba sic inquit: et clarificatus sum in eis, scilicet quia claritatem suam in eis inuenit. ubi ergo et sanctificationis suae signa reppererit, sanctificare se ibidem dicit. pietas enim illa, sine modo mitissima, sibi conferri pronuntiat quicquid suis famulis ipsa fructificat. similis itaque sensus ostenditur et ut se benedici praecipiat, cum ipse potius uniuersa benedicat namque trium puerorum in camino canentium ab omni creatura per ordinem benedicendum Dominum generalis hymnus exclamat.

ADVENIAT REGNVM TWM. regnum aduenire deposcimus regnatoris, qui regnare non desinit, ut fallacem huius mundi principem pro praesumpta puniat tyrannide solusque qui solus [*]( 8 loh. 17, 10 17 Matth. 6, 10 ) [*]( 1 qui B scificare P cunctus (corr. in os) P 2 post nisi ras. 4 litt. in H mitem P, mi.te (t eras.) H, mitte B aut ei p̄paremur (r, ex s) P 3 qutinos B delectatur P, delectatus (n in ras. m. 2) H 4 agmentum H quam (eorr. 2) ammod. B 5 discipulis suis ΗΒν 6 memoratq; P, memorabat ν luce om. B 7 iho pro H dum pro Bv supplicat (corr. m. 2) B 8 q̃ // H prosequtus H1 inquid P, inquid B 9 eisj is add. m. 2 H quia B, qui ΡΗΒν 10 iDueni. H, inueni ν repererit (p a m. 2) B, repperit B 11 motu H mittissima P 12 pnuntift (corr. m. 1) B in suis (in s. I. m. 2) B 14 potuif P corr. m. 2 15 puerum H canentium ΗΒν, canticum PB 16 generalis ex generaliter H2 ymnus B 18 Erat seriptum in uet. cod. huius pro mundi principem sed uox pro suo loco non uidetur posita, nescio an auctor scripserit huius mundi proprincipem Iur. ut om. P 19 pro] p B m. 1 pamat P tyrannidem P, tyramnide B que qui] quia P )

223
est suum demonstret imperium, nec morti conscium nec temporibus consumendum. nescit etenim tempus lucis illius dies nocte continuus, ubi fortissimus miles adorato Christo diuersa mundi post praelia uictor existens caesariem beati capitis ornatura perpetuae nobilitatis gratulabitur iam corona. ,

FIAT VOLVNTAS TVA SICVT IN CAELO ET IN TERRA. praecedentis et hic continentiae sensus uidetur intellegi, quod iugibus dies noctesque precibus debeamus exposcere, ut illius caelum terramque uoluntas adimpleat, qui nusquam uult esse nequitiam, quo deiectum caelo diabolum nec terrae patiatur infestum nec terrenam corporis nostri substantiam tamquam limo concretam saeuus coluber ut escam suae uoracitatis inuadat ac pessimis nos suasionibus inuolutos squamosis nexibus amplectatur et ambiat, donec letalibus uenenis inebrians miserabilem uitam lambendo consumat ideoque Dominum deprecemur assidue, ut animam in nobis pariter tueatur et carnem; altera namque caeli pars sumus, altera terrae semen existimus. [*]( 1 demonstraret P morti P, mortir (f a m. 2) R, morte H BI consenum P, conscium RB, consciom ex conattum H*, constium 1, constrictom Par. Gall. 3 continus (u e. I. m. 2) P odorato I 4 plia P, proelia RH, pericula proelia BI, praelio corr. Iur. caesariem PHBv, caesaream B (in mg. m. 2 alibi cęsarisem) 5 ornaturām RHv perpetue P, perpae (n a m. 2) B, perpete Bv nobilitatns HB" gratulabat B coronam BH 9 uoluntas ex uolutas P1 uã quin\'q; (uã a m. 2) P uel H1 corr. in unlt m. 2 10 quod eiectum PHB, quo* (d eras.) deiectum B a caelo B terrae B, tre P, terra HBv V 11 infectum H, infensum Bv terenam (r s. I. m. 2) B, terrene B nram B quam H 13 nos (8. I. add.) B pessim\'- ionibus P at inuoluq; (at a m. 2) P; fort. inuoluat atque siquamos his P 14 amplectetur HB loatalibus RHB, lotalibu (e a m. 2) P uenis (ne a m. 2) B 16 praecemur H assidae B, assiduae H animam pariter i. n. ΗΒν tutor (o s. I m. I) P 17 alteri P celi (8. I. m. 1) P par P )

224

PANEM NOSTRVM COTIDIANVM DA NOBIS HODIE. panis alimoniam cotidiani petentibus tripartitus intellegentiae sensus aperitur, quamquam scripturas diuinas sic oporteat omnes aduerti. ergo et secundum litteram specialiter frumentarii germinis panem uescendi uidemur gratia postulare et moraliter ut serui Dominum deprecamur, quo diurnam consequi mereamur annonam, dum tamen utriusque rationis formam de spiritali nouerimus procedere disciplina. ob hoc enim epulas uictuales cotidie iubemur exposcere, ne quid in crastinum reseruantes de diuina cernamur dubitare pietate. quod tamen ita laboriosum probatur et arduum, ut a paucis uiris atque rarissimis talis queat regula custodiri. namque Dominus ipse fidelis in omnibus, qui filios Israhel productos ex Aegypto per annos in eremi sterilitate quam plurimos sabbatico tantum cibo parcentes, cotidianis dapibus gubernauit, hoc et nobis, si fides non deficiat, se daturum euangelicis sermonibus compromisit alloquens suos ita discipulos inter alia quae docebat : nolite ergo solliciti esse in crastinum. crastinus enim dies sollicitus erit sibi ipse. si uero plenius spiritaliter dicta, de quibus loquimur, uelimus agnoscere, sentiemus hunc panem diuinum esse sermonem, a cuius substantiali doctrina si uacans animus uel paululum ieiunus remanet, magnae famis [*]( 1 Luc. 11, 3 17 Matth. 6, 34 ) [*]( 1 odie P 8 apperitur B quanquam B (n ex m) H 4 au aerti H ergo om. H et om. v 5 mortaliter Par. 6 qaod diurnam (d, exp.) B d∗∗∗nam H 7 dum tam B v utrius B 9 nequit P reseruates (n a m. 2) P 10 dubitare de diuina pietate cernamur Hv quid BH tamen ita] in B 11 a» (b eras.) R 12 talesq; ad rgla (m a m. 2) P custot dire P 13 egypto PB 14 ęremi P, heremi BB sterelitate PB cibo om. b parcentea PB, parentes Bv, parentis H 16 deficiet P eQangelicis B compmisit PB, cūpmisit B 17 aliq H 19 ipsi Bv 20 sentiamus B 21 sub- ▼ stantiale P 22 palu∗lū (c eraa.) P ieiunus remana B, ieluna- I nent Pv, ieiunaret HB (ra) )

225
penuriam sustinebit. distantia siquidem non pusilla inter spiritales epulas et corporales existit. has etenim parcius edere, illas numquam praecipimur recusare. hic abstinentia salubris, illic auiditas fit uitalis. denique Dauid meditationem Dominicae legis exercenti die accitos nocte beatitudinem his uerbis praedicat inhaerere: beatus uir, qui non abiit in consilio impiorum, et in uia peccatorum non stetit, et in cathedra pestilentiae non sedit, sed in lege Domini uoluntas eius, et in lege eius meditabitur die ac nocte. haec enim meditatio nimium saturat et delectat tamquam mellis crassi dulcedo, quae licet aluum cito uescentis adimpleat, nectarea tamen suauitate naturae numquam probatur horrere. audiamus hinc etiam idem propheta quid dicat: quam dulcia faucibus meis eloquia tua, Domine, super mel et fanum ori meo! perfecte uerba legis cibum defi- , niuit intellegi, cum faucibus dulcia dicit esse, non auribus, et super mel et fauum ori, non auditui ministrari. nam et surdi, quibus auditus minime suffragatur, praeceptis caelestibus per oris officium legentes implentur similiter, et apostolus [*]( 6 PsaL 1, 1. 2 13 cf. Psal. 118, 103 ) [*]( 1 distantiam P 2 post existit ras. 3 lilt. in H 2 Has (H a m. 2) P e∗∗∗im H, enim v partius/// H 8 numquam PB H coni. Gall., namq; Bv recusare (s corr.) B abstinentia (a a. L m. 2) B, abstinentiam H 4 abuiditas fallitalis P, flt om. H dominice P 5 beatitndinis Bl, beatidini se IWr. v 6 inherere PHB habiit PHBB (h exp.) 7 chathedra B 9 eius erit B 10 nocce o enῑ he̖ meditatio (c enl a m. 2) P, enim.. n nimirum n sataritate P 11 crassi BHB, trazit P, crassa Par. Gall. libet (c a m. 2) P u al∗um (i eras., u 8. I. m. 2) B 12 nectareet amen (t 8. I. m. 2) P natura B 13 fort. horreri hi.c Hf hic υ prophetam P, ppheta (p ex b) B, idem propheta om. H qui (d a m. 2) P dicam (t a m. 2) P 15 perfecta P cibum eras. in H, om. n diffiniuit P 17 haec super Bv ori 8. l. m. 1 P 18 minimus (e a m 2) P suffraget̃ B 19 horis P.. ) [*]( x ) [*]( 15 )
226
ad Corinthios usus epistola manifestauit spiritales epulas esse doctrinam dicens: et ego, fratres, non potui uobis loqui quasi spiritalibus sed quasi carnalibus, quasi infantibus in Christo lac uobis potum dedi, non cibum. nondum enim poteratis. quia dubitet, quaeso, uel ambigat haec omnia spiritaliter figurata; neque enim fuisse illos infantes ant lactis ab apostolo nutrimenta sumpsisse uel stultus poterit aliquis arbitrari. sed incipientes uerba legis haurire ac paulatim diuinis imbui institutis, lactea uelut infantes bibere primordia scire nos conuenit, quia sicut salutaris cibus est bona doctrina, sic noxius est maligna. ideo Dominus discipulos ammonebat a fermento Pharisaeorum et Sadducaeorum specialiter se cauere, sciens acidi dogmatis uirus totius dulcedinis ubertatem paruo tactu corrumpere, quoniam secundum quod ait idem Paulus apostolus, modicum fermenti totam massam corrumpit: nam etsi corpus Domini nostri Iesu Christi magis esse credamus hunc panem, ab spiritali nihilominus ratione nequaquam noscitur declinare, maxime quia talis epulatio uel talis oratio nulli gentilium, nulli ludaeorum, nisi solis diuinitus traditur Christianis. [*]( 2 cf. I Cor. 3, 1. 2 15 I Cor. 5, 6 ) [*]( 1 chorinthios P, corinteos H, coritithioa B epistola PRH, epta B 2 aobir (f a m. 2) B 3 carnalibos quasi om. B 4 potum lao dedi HB υ 6 que sol B, solnsque ItW. quis diebitet que solus I //// gat (ras. 12 litt.) H figurari b (ftgurat Col.) 7 ut Iactis H 8 uel-arbitrari om. B, in mg. m. al. liquis∣ai∣ri∣ status potoerit aliquis P aliquis poterit Hv incipientis P 9 aorire PB (h m. al. add.) institos\' P lactea tlunt P 10 ebibere HB υ nos] oms B, om. v, noro nos P a qui (a al. atr. scr.) B 11 - (sic eras.) doctrina P maligna] supra eat m. al. mala B 12 ammonebat libri, monebat υ pharisseorom P, pbariseof R, farisBorom B 18 saduceor PBl (d s. I. m. 2 add.) B, saddocaeeorum H" spiritaliter uel spiritualiter b accidi P. acedi B uir∗us (t eras.) PB, uir∗s H, uiros CoL Par. Arer. 15 idem Paulus om. H, Paulus om. P fermq; P, fermenti BB, fermentom H" 16 corrtlmpit B 18 noeoitur R t qualitalis H (corr. m. 2) 19 post nolli ras. in B )
227

ET DIMITTE NOBIS DEBITA NOSTRA, SICVT ET NOS DIMIT- TIMVS DEBITORIBVS NOSTRIS. si diligentius petitionis nostrae uota metiamur, uel tribuendam nobis indulgentiam uel negandam propriis dinoscimus exemplis. hoc enim sperare iubemur a Domino, quod cernimur dimisisse conseruo, quippe quos sponsio paris eadem condicionis adstringit, ut debitores, sicut esse nolumus, ita nec habere cupiamus. in aliorum namque personis aut absoluimur aut ligamur. quodsi putatur incertum, de quibus debitoribus hic agatur, ponenda est excusationis infirmae materies, et seu fortassis in culpa siue pecunia uel in quocumque tibi frater reus fuerit, hoc relaxa. nam et nos tam delictorum crebra praesumptio, quam pecuniariae quantitatis inhonesta tractatio plurimis ostendit apud Deum nexibus inuolutos. quisquis enim, prout facultas uirium ponderatur, egenti fuerit inhumanus, Deo quae sua sunt infitiatus abiurat, cuius pietas infinita miserorum sic tuetur angustias, ut quicquid pauperi dispensatio benigna largitur sibi profecisse testetur. in uotis etiam quae promittimus, diuina beneficia consecuti debitores existimus, donec ea fideli mente soluamus. haec igitur, quae de pecuniariis dicta sunt debitis, etiam de [*]( 1 inscript. om. B* (s. l. m. ai. Et dimitte nob debita irl.) 3 tribaenda — indulgentia Hv neganda υ 4 dinoscimus H, dinoseimur PB, nr corr. in ne R2, dignoscitur υ 5 cernit B dimissesse P1, dimisaisse B uos qd̄ (uos s. I. m. 2) B, quo. (d ?) H 6 sponsio eras. in H, om. v patris P eadem lex Par. Gall. • s Arev. adstringit (s a m. 2) H, asstringit B 7 nomus (ln a m. 2) H, n a m. al. B abuere H 8 nonaque H asoluimnr P intelligamur (intel exp.) P 9 excnsationis om. P 12 et Bon v pecuniariem P, pecnniari B 18 inonesta PBlH traetio (ta 8. I. m. 2) P dominum υ 14 innolutas P 15 inhumanis (v a m. al.) B q. ex q; H, que B infinitas R, miserorum infinita P 16 nic intuetur (sic a m. 2) P 17 qua qui ( P dispensati P sibi] si∗∗ H, bi ex ni m. al. B, sine I pficisse PBl, pf.cisae H 18 testatnr PB nobis P q; (~ a m. 2) P 19 secuti P mentes P 20 peniariis (cn a. m. 2) P ) [*](15* )

228
ceteris peccatorum generibus ac diuersis, quibus aeterno iudicio tenemur obstricti, sentire nos conuenit scientes, ob hoc aerariam similitudinem flagitiis comparatam, quoniam radix omnium malorum est auaritia, sine cuius semine uitioso nulla propemodum scelera generantur in mundo. hic homicidium perpetrat, ut innocenti quod affectauit eripiat, alter praemio sollicitatus accepto mendacis testimonii fit iurator. nonnullos ad lenocinium adulterini commercii coetus foedae redemptionis inpellit alii furto se maculant, alii depositum negant. sunt istis et plura similia, quibus amica semper fames auri conmilitat. nullum tamen facile crimen admittitur, cui pecuniae ministerium minime suffragatur. igitur diuinae pietatis munus indepti et inpunitatem caelestis indulgentiae consecuti, quod accepimus inuicem non negemus, ne maioribus absoluti, cum parua non resoluimus, maximis iterum uinculis inplicemur, moxque Dominus ille misericors donator, debiti [*](3 cf. I Tim. 6, 10 ) [*](te 1 decęris (te a m. al.) B generibugquae H ∗∗ (ac eras.) H, om. υ iudice P, iudici B 2 hob P 3 flagitus (iis corr.) P radix om. H 4 sine] n a m. al. B 5 generant n e P, generat (n m. aL) B m∗∗lo (ex mundo) H, malo b 6 pperat (t a m. 2) P, (rat a m. ai.) B perpetranit innocenti H affectauit] bn a, corr. in P 7 mendacis (bu a m. 2) R, mendatis P, mandatis H, mendaciis B testimoniis R post testimonii ras. 2 litt. (um ?) H 8 nonnalos B cο̃∗mercii (n eras., - a m. 2) P, commertii R1 НВ coetus PR1 H, coitus Bv, census s. I. R2, quaestue Hartel foedę (o m.2 add.) R, foedere P, fędę B 9 furto (r ex i) P1, furio (t a m. 2) R 10 plurima R 11 famis B (r1$10plurimaR11famisB aur∗∗ (ea eras. uid.) R, aur∗∗ (es eras.) H facile.. (le ?) P crimen - d facile Ηυ crim∗ amittet (m? eras., a in ras.) P amittitur (d n a m. 2) B, amittitur H, ammittitur B 12 pecaiae R, pecu∗niae (i eras.) H minime] 8. l. m. al. in B diuine H1 B 13 et eras. in H, om. b indemepti et inpunitatem P 14 accipimua to P maribus (io a m. 2) P 15 com P resoluimus] mus a m. 2 S, exsoluimus B uiculie P 16 ille] a. I. R )
229
non exactor, qui talentorum nobis decem milia relaxauit, si propter denarios centum senserit nos strangulare conseruum, saeuis tradi tortoribus cuncta iubeat exigendo, inque carceralem detrusi custodiam penitus egredi non sinamur, donec luamus uniuersa usque ad modum ultimi quadrantis amissa.

ET NE NOS INDVCAS IN TEMPTATIONEM. non quod Dominus, qui lucis uia, pacis est semita, in laqueos quemquam temptationis inducat, sed abhorrens diuinis monitis non parentes, cum eos deserit, introire permittit. omnes enim, qui lubrica . sectantes mundi contagia, retibus deliciosis inclusi, luxus blandae perditionis affectant, a Domino, qui purae uirtutis amator est, derelicti pergunt ingredi, qua se temptatio uoluptuosa pertraxerit. ab hac igitur pedem retro nitamur abducere, semitam potius conterentes angustam, quae tenui calle multis incognita caelestium regnorum subit arduam latenter ad portam.

SED LLBERA NOS A MALO. cum liberari nos a malo deprecamur, bonum esse quem petimus, ut nos liberet, confitemur. nec inmerito sectandus iste qui liberat, ille fugiendus est [*]( 6 Matth. 6, 13 ) [*]( 1 exactor] o ex e H qui ex qua H 2 extra*ngnlare* (m atra eras.) P, nos angulare (stra s. I. m. al.) B consenuum (i eras.) P 3 traditoribus PR1 (tor s. I. m. 2) H, tradi (8. I. m. 1) tortoribiBcf.o.2T6r ndo(gm.2)Pini;Pcarce- toribi B cf. v. 276 exiendo (g m. 2) P inq; P carcelalem (r a m 2) P 4 destruxi P, conclnei B sententiam B egredi] om. H lu∗amus (n eras.) P, us in ras. m. 1 B 5 amissa PH, ammissa BR1 (d a. I. add. m. 2) 6 ne ne B nam (on a m. 2) P 7 niam (m exp.) B pacisq;* (ue eras. uåd.) R est ta PJB, et HB υ lequeos B quemquem H temptionis (ta a I m. 2) B 8 inducit Col. aborrens P parentis P 9 om̃s (i a m. 2) P que P1 corr. m. 2 10 deliciosis (s, a m. 2) P, diliciosis H 11 a om. P1 pure P uirtutis a. I. m. 1 B 13 hanc P ni-tamur (t eras.) B adducere H 14 conterente*s H 15 sub ardnam P1, in mg. subt arduS m. 2 add., sub12 B 17 dep̃ca∗∗∗m̃ B 19 seccandns P1, sectando H )

230
qui trucidat. in hoc enim per bonos fructus arbor est uitae, in illo per malos radix praeuaricationis antiquae. actus namque fructus intellegi euangelica lectio declarauit, ubi Dominus uarias diuersorum mentes aperiens ex suis quemque fructibus id est ex operibus iussit agnosci dicens: ex fructibus eorum cognoscetis eos. siquidem quanta distantia caelum separatur a terris, ignis ab aquis, lumen a tenebris, pax a bellis, uita nihilominus a sepulchris, tantum magnae remotionis abscessu longius bona discernuntur a malis. duplex etenim semper electio deliberationis nostrae famulatur arbitrio, quo uel dextrum teneamus tramitem uel sinistrum, non ignari uel dubii dextram semitam esse iustorum in Abrahae Patriarchae sinu laetantium, laeuam uero profundis impiorum suppliciis deputatam, unde nullus ad alterum per tam grande chaos et abruptae molis inmensum ualeat transmeare periculum. haec est igitur nObis libertas optabilis, ut oues et agni summi pastoris si fuerimus digni censeri, toruos mereamur lupi morsus euadere atque suauissima Christi per pascua largi floris amoenitate gratissima uitam carpere iam securam. [*]( 5 cf. Matth. 7, 16 ) [*]( 1 arbor est (st corr.) P, arborem HBI, arbores υ (arbor Gall.) 2 per OM. P 3 declaratar (G a m. 2) P 4 uaries P I, ap∗eriens B 1 sus B 5 idS PBl agnoeici P 6 eoa] Et multi sunt aliiq; cognoscant sequidem P 7 superatur P 8 magne PH1 9 longuis P1 discernantur (u a m. 2) PH 10 famulatus est H 11 quod (d exp.) R, quo. (d eras.) H teneamus teneamus H ignarus P, igna| ∗∗ri B 12 uel] nec B υ abrahe P patriarche P 18 leuam libri e 14 ad-lterum (a eras.) H, ad ulterum Col. 15 abrute B mo*lis (1 eras.) B immensum B 16 ut s. I. P et (u a m. 2) P 17 tor*uos B 18 lipi HB suauisaima B Christi— gratissima om. B .19 amoenitare P gratissimam P carere P EXPUCIT liber II. INCIPIVNTCAPITVLA LIBRI TERTII. (sequuntur )
231
[*](VN capitula) EXPLICIT CIPITVLA. INCIPITLIBER TERTIVS P, BXPUCIT UBEB SECVNDVS. INCIPIVNTCAPITVTVLA LIBRI TTO. (post cap.) BXPLICIT DB CAPITVLIS LIBRI TERTTI. INCIPIT TEXTVS EIVSDEMDE PRIMO BIGNO VBI DNS DE AQV A VINVM FECIT R, EXPL LIBER PRIMVS WOVI TESTAMENTI. INCIPIVNT CAP LIBRI II.TESTAMENTI EIVSDEM. (sequuntur capitula) ΕΧΡ̅ CAP INCΙΡ̅ LIBER II. DE AQVA IN VINVM VERSA H, om. B, De aqua in uinum conuersa v )
232

Prima Dominus nuptiis interesse dignatus uirtutis suae documenta patefecit, ubi conuiua praecipuus diuinam reserans potestatem non pasci nisus est, sed pauisse. defuerunt namque uina solemnibus, et inter epularum cumulos ferculis adgregatos tantum uacuati iam calices mera siccitate torpebant. terrenus abscesserat potus uidelicet ut caelestis intraret. conuertit Christus ergo tunc latices in uini speciem transeuntes. amiserunt aquae quod natae sunt, aquis indigentes ad potum, undaque nobilior facta quam genita colorem pariter mutauit et nomen. cunctis denique mustum dulce rubebat in poculis ac per omnium iucunda mensarum captos suauitate conuiuas haustus fluminei nectaris ebriabant. stupebant fontium ministri sex hydrias, quas aquis impleuerant, uino redundante fuscatas subitaque Christi totas feruisse uindemia, quippe qui uitis aderat uirtutis colonatu fructifera, sub aetheriae frondis umbraculo nutriens racemos spiritalis pampini semper amoenitate uicturos. [*]( 2 cniaia P, conuiua (ex uiaia) B diuina P 3 pati P aolemnibos RH, solempnibus PB 4 adgregatos (g ex d fec. m. 2) P, agregatos H, aggregatos Bv 5 iam eras. in H, om. v calicis P siccitatis H terrenorum (orum exp., os a m. 2) P 6 abscesserant (n exp.) P acilicet HB" 7 ergo ow. B tam (corr. m. 2) P uni (i a m. 2) H amiserant (a, in ras.) P, ammiserant H 9 undaquae (da ex de) P geniti Hl corr. m. 2 mutauit pariter HBv 10 mu∗stum (1 eras.) P 11 iocunda libri (iucunda corr. H1) mensuram H 12 nectareis P 13 hydrias (i corr.) B fo*catas (a eras.) B 14 totas B (ras. s. l.), tota reD. ferbisse P 16 aderet H colonatu BP (tuf), colono nata H, c. nato B, colona nata 0 nmbracula H )

233

Dehinc regulos quispiam Domino flebiliter supplicabat, ut aegrum morientis filii releuaret incommodum deque sede corporis anxiantis animam labi prohiberet infirmam. tunc larga diuinae potestatis humanitas, quae credenti nil denegat nec donum dilatione suspendit, quod a comitatu fidei non recedit, plenam puero sospitatem uoce praestitit, sermone concessit. ita namque respondit: uade, filius tuus uiuit. quam imperiosa Domini potestas est, quamque magnifica, quae non uicturum annuit, sed iam uiuere designauit! hoc enim diuinitatis est singulare, ut omne cernat praeteritum quicquid decreuerit adfuturum. \'

Inde per diuersas urbes et compita perque rura, uicos et castra salutiferos gressus accomodans, cuncta depulsis morborum uitiis membra sanabat: cum repente de medio stipantis turbae concilio uaria leprosus infelicitate perfusus et obsceno factus candore miserior Dominum sic inquiens postulabat: Domine [*]( 7 Ioh. 4, 50 16 Matth. 8, 2 ) [*]( 1 VBI CIRCVIBAT VRBES CASTELLA SANANS OMKEM INFIRMITATEM B (sequuuntur enim cap. 3 et 4, in capitulis p. 24* recte: IIIde puero eenturionis), idem cap. ordo in P, De filio reguli absente dni uerbo sanato H, De filio regnli resuscitato vel sanato v dehinc PB, inde H Bv regnlas P1 corr. m. 2 Bubplioabat P 2 post filii, se x eras. B 3 corporea υ anxiantis (x ex t) P, an*iantis (corr. ui m. 2) H 4 larga] vel large eras. m H, om. v humantaa-q (ni exp.) P 5 domum PBt (corr. m. rec.) eubpendit H qao4 (d a m. 3) B a] eras. in H, om. B" 6 praestetit B 8 imp*eriosa H quae] que eras. in H, q (ui exp.) P 9 aunuit i libri 10 eernat] t a. I. m. 1 B 11 decreuerat υ adfuturum (f a m. 2) P adfuturum] sequ. m (P)B IIII. DE SOCRVPETRI cf. c. 4 12 de eodd. PB uide supra, de eo quod diaeraa loca i tranent (lustrauerit in capitulis) cunctos sanandos H, de sanitate per multa loca multis restitata b compita domos B per que P et aicos r nicos 8. I. B 13 mormoram 1 14 menbra P, men*bra B cum] caput nouum incipit in HB υ: xpo leprosus dicebat si uis domine potes me sanare H, de leproco sanato uel mundato b 16 infecilitate H pfu∗sus (s eras.) B 16 mis*erior (t eras.) ) [*](B)

234
si uis, potes me mundare. non fuit supplicis isto parua fides in uerbo, qui suae mundationis effectum in diuina tantum uoluntate credidit constitutum. namque ut eum Dominus sancta contigit manu dicens: uolo mundare, confestim bicolor aegritudo discessit, ponensque maculosae cutis horrorem peregrina corpus caruit foeditate. cernebatur a populis repentino mutatus auxilio sanamque proferens iam figuram uera magis in specie suoque minus agnosci uisus est in colore.

Petri socrum uiolenter affectam correptis igne uisceribus anhela febris urguebat, ualidique lampas ardoris aestuantibus acriter medullis insederat. pendebat sors animae trepidantis ambigua inter funus et uitam, gelidaeque mortis aduentus nimia coquebatur flamma membrorum. ast ubi Dominus aegram periculis inuolutam salutifero tactu uisitauit, letale subito fugit incendium uiuaci fonte restinctum, surgensque mulier sospitata, sedulis officiosa seruitiis, quae modo languerat, sui medici fit ministra.

Quin etiam diabolicae feritatis insaniam a membris [*]( 4 Matth. 8, 3 ) [*]( 1 potes* (t eras.) P 2 mondationis ex mandationia H* affectum P in din mutatum P 8 nolnmtate B orederit (credidit eorr. m. 2) P institutum H2 (ex conat.) v 4 sacra rl HB" uoln P 5 macnlose P 6 peregna (ri a m. 2) B post cernebatur ras. 3 — 4 litt. in H 7 mntatnr P, m∗tatus H, motatns I 8 spetia suo quae P, specie* (s eras.) quoque H, specie quoque Bv agnoscit (t exp.) P colore] DB PVERO CENTVRIONISB cf. supra c. 8 9 de PB uide supra, de socru Petri a febribus tacta sanatn H, de socrn Petri febre liberata v affectum P correctis P1 (corr. in correptis) 10 nrg*ebat (n eras.) B nalidoque H lapsa H aestnentibus P 11 insederat] r corr. P 12 in B adnentn coni. Hartel 13 nimio quoq;batur P1, coquebatur corr. m. 2 at HB" 14 tactu salntifero HBv loetale BHB, laetale P 16 sospita P officioso P1, -sa P2 sernitntis H, sernitii B qu∗ae (i eras.) P 17 medioi fit (c, i a m. 2) P 18 VBI nr POTESTATE PRECIPIEBAT SPIRITIB. IMMVNDISR, de spituum eipnlaione nigrorum H, Bpiritibus immundia imperat v diabolice P foeditatis P, seueritatis HBv )

235
saepius humanae misericors conlisionis exclusit, ne in diuinitatis opus insertus saeuiret spiritus non diuinus, passimque cateruis innumeris usum corporis sauciati morbis fugientibus reformauit atque uaria populos clade languoris periculo deficiente subtraxit.

Dehinc litoreM harenosi callis oras obambulans paruae lintris tabulata conscendit ac discipulis comitantibus coeperat transfretare; cumque motu carbasi tumentis inpulsa procul ueheretur a litore iam carina, surgit hiems inmitis et aspera, totum mare funditus procellis exagitans ac puppim fluctu recedente submersam undis iterum tumentibus alleuabat. turbauerat maestos salus desperata discipulos nullumque remedium in sua prorsus arte consistere fateri cogebantur et nautae; cuncti se denique iam perire et aut tabularum trabibus inhaerentes aut brachiali remigio peruolutos scopulosis credebant naufragos litoribus conlidendos. Christus autem, uerus gubernator ac prouidus, modico ceruicali suffultus fluctuanti dormiens quiescebat in puppi, sopitus corpore, peruigil maiestate, [*]( s ne in 1 sepius PHB excludit P rem (rem exp., ne in a m. 2) P serairet H, seui ra B sps (8. l. m. 2) P 2 diam* 0 i* corr. m. 2 cateruis om. B ...3 saatiati (corr. m. 2) P 4 atque PH, a∗qu∗ H, aqua BI, fori. aque uel atque a cf. v. 46 langom (A a m. 2) H 6 DB TRANQVILLITATE MARIS B, de temtate (ric) maris imperio dni sedata H, Christo nauigante tempestas discipulos tnrbat υdeinde H, dein Bv orans P 7 consendit (c am. 2) P cominitantibus P 8 inpulai P 9 a litore neheretnr b allitore P iam om. B imitia H, in- ex im B 10 tontum B a c (c a m. 2) B 11 recedentg H summersam P, submersit H alleualabat H 12 meatos PBH, mestos (o ex n m. al.) B disperata P1 R 13 cogebatur H, cogebitor CoL nauta Px corr. m. 2 14 tabulorum P trabibus (in mg. at uib;) B, tractibus PHBv inerentea P 15 aut om. P fort. prouolutos scopiosis (1 a m. 2) P 16 conlidentes H 17 profidus HB (corr. in ui m. al.) I Gall. ccnrieali s. I. P2, ceraicalei B 18 sopitus* P, in eras. in H corpore] eras. in H magestate P )

236
quoniam secundum Dauiticam prophetiam: non dormitabit neque dormiet qui custodit Israhel cumque discipulis una simul uoce clamantibus: Domine, libera nos, perimus, exurgit suscitatus, uentis imperat ut quiescerent, mari praecipit ut taceret, subitoque ponti pariter et aetheris inopinata temperies praesentiae proditrix fit diuinae. quid igitur conuenit illa de tempestate censeri? numquidnam pelagus saeuas erexit procellas in Dominum, ant seditiosum flabra luctamen contra suum mouere nisa sunt conditorem?absit ut hoc elementa temptauerint, quod iniuriam ingereret maiestati: sed ut cuncta Christi uirtutibus humili deuotione subiecta potius sentiamus, omne creditur fretum Dominica nauigatione laetissimum, quod uenerit obsequens ac procurrens ex imis undarum sedibus aestu candidiore feruescens. sic etiam leuium praepes natura uentorum puppim, qua Christus insederat, alis uolucri iucunditate diffusis tamquam regia ducis castra coetu famulante uallauerat. neque enim cui uiolentae potestatis licentia suffragatur imperioso facile cogitur obedire domino, sicut [*]( 1 Psal. 120, 4 3 cf. Matth. 8, 25 ) [*]( 1 q⁂(qum) H, om. B prophetiam d. ΗΒυ dormitanit (u ex b) HB 2 castodiet (e exp.) P 3 uocę simul P mare 4 eisurgit PB suscitatis P tonare (tonare ezp., mare a m. 2) P 5 praecepit PB pariter iter HB υ, patuit iter Col. in b baeris (h a m. 2) H oppinata (op- exp.) P, p ante p eras. uid. in B 7 numquid∗∗ H 8 i H 9 moue.re B ut om. « P B H haec H 10 ∗lemta (1 ex d) B temtauerit (p, n a m. 2) P incuriam P gereret PRB, generent H, ingereret v (generet Col.), fort. ingererent magestati P 12 censeamus 0 om.ne (i eras.) B 13 obstrepens coni. Hartel pcurrens P, pcure rens B 14 aestuand. P praepens P 15 natura P, post natnra ras. 4 vel 5 litt. in B puppim (p, exp.) P xpo P alios H uolucris PHB 16 iocunditate libri (di 8. I. B) regia] s. I. B* 17 uilente P, uiolentiae Bv, uioe∗∗∗ (enti\' eras. uid.) H, uolente B, fort. uolenti 18 imperiose B cogitur R, coitur P, cogatur HBv dno PRH υ, dominio B )
237
aequor et uenti diuinis Christi iussionibus inclinati cursus rapida commotione praecipites languenti subito deposuere torpore.

Interea quieti iam gurgitis Dominus lenitate transueetus relicto nauigio per oram uicini litoris incedebat, cum repente duo uiri saeuissimi torua daemonum legione possessi de sepulchralibus monumentis fremitu prosiluere terribili et ob hoc ferreis catenarum nexibus innodati. heu quam grauis est furoris condicio! qui uim sustinet lacerantis insaniae, illum necesse est et uinculis poenalibus subiacere. conuenienter tamen spiritus ille nequissimus inter busta magis habitabat et cineres, cui nihil est cum uita commune. tunc Domino ueniente perterritus et a sedibus purgatae mentis exclusus, in humanam rursus effigiem, quam Christum uidebat gerere, metuens intrandi licentiam postulare, pecus inmunda sordium obscenitate laetissimum et olentis caeni semper amicitiis inuolutum pro suis adire meritis impetrauit. quippe niger, hirsutus et horridus, propriae deformitati consimilem studuit eligere mansionem tristisque continuo phalangis incursus [*]( - 1 1 aequrum HBv xpi (i ex s) B inclinata R 2 ra*pida (p eras.) B deposciere H 3 torpore] t ex c P, torpere H 4 DE D,OB- TIRIS d QB- DEMONIA ELECIT R, de lectione demonioxum misaa in porcos H (corr. m. 2), Demones in porcos immissi v qaiet∗am (i eras.) P, quietiam B, quin etiam Hv gitis (gur a m. 2) B dns͠ s. 2. Bl 5 eum P 6 torua B, eras. in H, tnrba PB, turba uel turba et b sepulchralibus libri 7 *et (s eras.) H 8 post ferreis, modi exp. in P psili*ere (i, ex u) B innodati om. P, n, ex d, d ex n m. al. in B qua H 10 et om. P ninclis b conuenit (en am. 2) R, ∗∗ conuenient (et eras.) H 11 **bnsta (ar eraa.) H magis abita magis habitabat P, m. habitat B 13 sepedibus (pe exp.) P mtis (tis ex te) B excloai H 14 metuens (me a m. 2) H 15 licent*iam P o inmunda (a ex o) R1 16 *ceni (s eras., o am. 2) R, ceni* (s eras.) H amicitiis] haud suspecta uox Gall., amicis H 17 addire P 18 yrsutas P 19 tristesq; PB, a tristeq- (s a m. al.) B falangis la P, palangia H, phalanges B triatesque-phalangas ν (exc. Col.))

238
gregem peruasit, impulit ac necauit in marina praecipitem fluenta porcinum. nec inmerito diabolus generaliter dicitur inimicus, qui cunctis ita sit noxius, ut et quos odit impetat et quos amat extinguat.

Hinc Dominus nauigio rursus famulante snbuectus natalis soli fines intrauit, ubi quia creator omnium nasci se uoluit, illius regionis oppidum suam patriam nuncupauit. tunc ad eum quattuor uiri ceruices lecto suppositi quendam detulere languentem, uix adhuc hominem, iam cadauer. cuius uita motu corporis carens funeream praeludebat imaginem. ita membra iacentia, resolutis neruorum uinculis ac dimissis, per fluxos artus et saucios morboque marcidae tabis alienos uti propriis officiis non ualebant. quem ut Dominus supernae uirtutis egere uirium restitutione conspexit, a peccatis prius curauit absoluere, quae malorum omnium sunt radices, ut in hominem depulso sordium squalore mundatum tamquam praeparatam sibi salus introiret in domum. dicit ergo iacenti tunc misero, sed felici protinus adfuturo: surge, tolle grabatum tuum et uade in domum tuam. nec moratus [*]( 18 Harc. 2, 11 ) [*]( 1 in marina s. I. R3 praecipitem ex percipitem P 3 ita eras. in H, om. ν et, s. I. P impetrat P post quos ras. 3 litt. in B 5 DB PARALYTICO B, de paratico dimisso sanato grabatttl C m. 2) tollit H, de infirmo qui inssns (uel iussum) grabatam tollit ν hinc (h corr.) P uectus 2 subuett (in mg. snbnent\') P naturalis fines P 6 post soli ras. 3 litt. in B ubi quia] ubique HB, ibique v, ubique ued et ubi coni. Gall. post ubique ras. 3 ud 4 litt. ita H om P nascisse P, nesci B 7 illins s. I. R2 12 Nexos B, fnsas (as corr. ex ns) H martidetalis P alienis H ut B 13 nolebant P superne P 14 nirigium r.. P conpexit (f a m. 2) P 15 abssolnere P quia P1, eorr. in quae m. 3 oms P, *ominn (h eras.) H in om. B • 1 16 dpnlso B tanquam (ta corr. m. 2) P 17 dicet (corr. m. 2) H 18 affuturo H, affecturo B, efFecturo Col. Gall., foro Par., futuro Arev. grabbatum PB, grabattum RH )

239
ille parere iussis adsurgit, ex inbecilli ualidus, ex desperato confisus, ex moriente uicturus, tollensque lectulum in quo iacebat inmobilis et ipsius arentis ligni robore factus aridior, suis tandem plantis incedens alienis se gaudet caruisse uestigiis grataeque mutua redhibitione mercedis uectorem proprium humeris famulantibus mox reuexit.

Haec igitur Domino faciente miracula principis synagogae filia uitalibus terminis occupata, supremae lucis spiramenta perdiderat iacebatque corpus inmobile, soli iam debitum sepulturae. tunc amissi pignoris clade genitor sauciatus excurrens, cui finis extremus spem generis abstulerat iam florentem, lacrimans ingemensque Domini uoluebatur ad pedes. uix uerba precantia singultu quatiente confirmans, miserere patris orbati, miserere senis, inquiens, destituti. unicam habeo uel magis habui filiam, quae modo deficiens in annis necdum puberibus constituta, paterni mihi nominis cernitur abstulisse uocabula. confer opem et subueni dilapsamque animam membris restitue iam frigentibus, cui totum posse suppeditat, cui totum posse nil obuiat. tales uix ille preces impleuit, [*]( 13 cf. Marc. 5, 23 ) [*]( 1 iussit P adsurgit PH1 ei] et H inbeci*li (1 eras.) H, becilli B et P 2 in om. PHBv 3 et] 5 P ipeeius arentibus P 4 incedere n 5 grateque PH morare ibitionem P mortaa H redibitione HB mercerdis B 7 DE ARCHISTYNAGOGO cvrvs FILIA. INTERMABAT\' B, de prece archisinagogipro filia resuscitanda H, principis filiam Dominus sanat morion bundam v ci en famnlante P suppremę BH, snpraeme P\', supernae n, supremae-sepnltarae om. P1, in mg. et supra uersum add. m. 2 9 iaeebatquae H 10 amissi PB, amis∗∗ (si eras.) H, a miseri B Bv exclndens P 12 n lacrimas (n m. al.) B 13 ti quasigente (eorr. m. 2) P 15 abni P ui q- (ui a m. 2 exp.) P 18 subeni∗ (t eras.) P dilapsam (a, corr. ex u) P restitu*e (t eras.) H 19 frigentis PR tatum (corr. m. 2) P 20 posset B nihil B obiit H, obi**at B )

240
et iam Dominus constipatus discipulis et cateruis ad puellae gradiebatur funera suscitandae.

Ibat autem turbis mixta nimio ornoris fluento per annos duodecim mulier sauciata, quae medentibus plura conferens nihilque proficiens, et facultatibus pariter uacuata perdebatur et sanguine. sed ubi credulo iam sani cordis arcano fidelis coepit abundare praesumptio, mediis se cateruis uehementer inseruit paruamque saltim desiderans summitatem Dominici contingere uestimenti latensque posterius ab extrema pendentis ora laciniae furtiuam subito rapuit sospitatem. o quam rebus arduis impetrandis plus est confidere quam rogare! quippe uenit ex corde fiducia, preces ex lingua precesque saepius sine corde funduntur, fiducia sine corde non nascitur. ecce nunc femina longae passionis supplicio desperata uenit ad medicum, non obsecrans, non ingemens, non deplorans, sed tacens abstulit quod quaerebat. stabat in ore muto silentium, et animus clamabat ad Deum. mox undosi sanguinis riuos maior fidei desiccauit alluuio, cunctisque gratiae [*]( d 1 aetiam P dispulis (ci a m. 2) P 2 puellam ingrediebator P1, gradiebatur corr. m. 2 suscitande P, auscitanda H 3 DB PROFLVTIO SANGVINISR, de muliere a profluuio sanguinis sanata dominicę tactu H, de muliere a profluuio curata v terbia (corr.i m. 2) H immixta B" fmento P annis P 4 sautiata I (c a m. 2) P, Bauciataque HB 5 nil HBv perdebatur Hartel, I prodebat PH, prolueebat B, prodibat B" 6 oredulo om. P cor- 1 poris H archano BH, archana P 7 babundare B 8 paruaq;: P, parua C eras.) B, paruam Ην salutem H, sal∗tẽ (u eraa.) B,II saltem ν 9 ueatimentis P 10 lacinio B furtiua PI sospitate P 11 plures P, eet om. H" 12 preces. (q eras.) H, I n linliguae (u a m. 2) R; preces ez lingua, precee sepius Col., ez lingua preces saepius ν 13 corda P fundantur (corr. m. 2) P 14 longe (on in ras., a. I. m. 2, in mg. m. 2 longe) P "nit (ue a m. 2) H 15 gemens HBv 16 sustulit (m. 1, corr. m. 2) H gerebat P mutuo Col. 17 exclamat P, ex clamabat (ex a m. 2) B dmn Pv 18 fides (s ez i m. aJ.) B pott deeiccauit ras. 2 verb. (sui muneris?) H cf. seq. adluuio B muliebri PB )

241
muliebris ignaris Christum non latuit sui muneris donum, de cuius fontibus emanauit quod spes confldentis impleuit, furtumque publicans tam fidele donis salutaribus remuneratus est uim rapinae.

Ventum erat interea miserandae domus ad tecta lugentia, funus ubi uirginis inmaturum lacrimis omnium iacebat expositum, coetusque flebilis ac tumultus uniuersa uocibus amarae iubilationis impleuerat. clangebant gemitu modulante tibicines cantus inferis blandientes, et inlaetabilis multitudo discurrens crebris clamosa doloribus aedes confuderat infelices. uetat Dominus fleri somno compositam, uetat ut mortuam lugeri uicturam. cunctis etenim corpus uidebatur extinctum, soli Christo, qui ad uitam uenerat largiendam, sopor apparebat infusus. et hoc quidem ad eius gloriam pertinuit singularem, quod defunctam dixerit dormientem, ut admirabilium scilicet facta uirtutum parentibus monstraturus, minus se donare pronuntians quam donabat, humanae laudis declinaret iniuriam. tunc cadauer inmobile corpusque iam gelidum et frigidae mortis rigore constrictum spiritus igne remolliens imperiosae uocis arbitrio uirginem suscitauit a tartaro semelque progenitam uiuere praestitit bis puellam. stupebant parentes in [*]( 1 donam 8. I. Pl 2 fonte HB" 3 remuneratas H, remuneratar B" 5 YBI RESVSCITAVIT FILIAM ARCHISINAGOGI R, ubi resagcitat filiam archisinag H, de paella mortua sascitata v miserende P, mirandae B 6 fanus ex fumis B inmatara P 7 actam uultus P aocia PB 8 plangebant BI tubicines P1, t.bicines (n eras.) H 9 inferiis coni. Gall. 10 cedes P 1 confunderat B infelicis P 11 fere 1 s. I. R2 uetat* ut-mortuam P ut eras. in H, om. ν lugere HB 12 et.enim (e eras.) B extinctum - dixerit om. P1, add. m. 2 13 aparebat P 14 quidem (8. I. m. 2) H 15 defancta P, defanctum B aitam mirabilium P, nt mirabiliu* (s eras.) H 16 facta (a, ex o) B munus B sed P 17 pronuntiat P donabat B 18 iam] eras. in H, om. ν 19 constricttl (corr. ex uctQ) B 20 semelquae H 21 pBtat H, prostitit B stupebant (e ex te) R, Btudebat H ) [*]( x. ) [*]( 16 )

242
filia cunctantes credere quae uidebant, subitaeque rei iucunditate permoti gaudio lacrimis plus perfusis genus mutauere plangoris.

Inde peracta recidiuae lucis operatione discedens duos conspicit uiros amissis luminibus, seuciatos, talibus paene uocibus deprecantes: miserere;aoatri, fili Dauid. illam scilicet misericordiam postulabant, ut noctem remouens caligantem extinctis diem uultibus reformaret. quam tutum credere, quam sanum est in Deo studiose confidere! corde siquidem iam uidebant qui Christo gradiente lucis semitam sentiebant. tunc oculi maesta supplicum caecitate compressi, uelut. oleo torpens ignis infuso, tactu micuere Dominico dextraque serenitatis applicita suis.luoernia radiarunt ora. uidentia.

His itaque uix dimissis alius morbis et triplicibus oblatus est inbecillis, qui uoce desertus, uacuatus auditu, per inania raptis usibus membra, plenus solo uidebatur esse daemonio. hunc uersis in contrarium causis Dominus ilico sic curauit, ut daemonio uacuasset eiecto, uoce pariter et audita repleuisset infuso. [*]( 6 Matth. 20, 80 ) [*]( 1 conctantes P que P1 subiteque P, subita.que H, subitoque B iocanditate PBHlB 4 DB DVOBVS CARCISR, de daoram sequentiumatque clamantiu illum natiene ceeof H, ducs caocos curat b 5 ac missis (c exp. m. 2) P sautiatos PB 7 dob precabantur Hv, deprecabant PB caligatem P 8 ex∗∗notis H, ex cunctis v cf. v. 145 totum P, tutum est ν 9 studio intendere se confidere H 10 uidebat B gradientS P 11 meam. P, mestã H supplicum P, supplici. H, suppliciũ (li in ras. m. al.) B, supplicii v compressi torpens sigpo infuso tactum P 12 torquens H igni RH cf. v. 149 hic uere P sorenitatis (e a m. 2) P 18 applicata B lucerna H 14 DE MVTOET SVRDOR, de demoniaco surdo mutoque curato H, demoniacum surdum et mutum curat v uixj eras. in H oblate H 15 uacuatus. (8 eras.) H inania. H 16 demonio PHB 17 uersis PB (i ex u), conuersio HBv causis causie.f (corr. m. 2) P 18 e.iecti H auditu∗∗ H repleuit et P )

243

Nec cunciatns duodecim quoque discipulis tantundem tradere potestatis iubet eos omnia posse perficere, quae uideant. se fecisse, totisque uirtutibus opulentos mittit ad\' ouium indaginem perditarum, domus scilicet Israhel, quia necdum per omnes iugiter gentes huius nominis disperserat dignitatem. euntes ergo, sic ammonet inter alia quae iubebat, praedicate dicentes: quia adpropinquauit regnum caelo-rum. infirmos curate, mortuos suscitate, leprosos mundate, daemonia eicite; gratis accepistis, gratis date. tamquam si diceret pastorali Dominus cura sollicitus: ego nobis operariis utpote sollertibus commendo cautius greges bonus pastor existens, pro quorum uictuali solacio proprii iuris agros impertio: nullus itaque meis agnis et ouibus uendat pascua meae potestati subiecta. quod ideo prius apostolicae tradidit disciplinae, ut ab eorum dehinc magisterio propagata in posteros deflueret sequentis aeui doctrina [*]( 6 cf. Matth. 10, 7. 8 ) [*]( 1 TBI MISITXII APOSTOLOS AD PDICANDVM B, de potestate curationam discipa) data H, Verba Christi ad apostolos b post disci- pulis ras. 3 vel 4 litt. in H 2 potestates B quae otn. H nidebant Bv 3 emittit (a eras.) B indagine P 4 perditorum H neodum B 5 disperseret H 6x autem B -.labsbú amnet P, ammonet BHB ali* (a B. I. m. 2) H nidebat et (corr. m. 2) P 7 adppinquabit B, adpropinanit H, ppinquabit B, propianit v 8 aueeitare P lepsns PHl 9 demonea H, demonas v eiecta P 10 sio B post diceret, a eras. 1 in H cura Dominus B 11 ntpute H1B solertibus (1 s. I. 8 m. 2) H, solertibus Bv carutius (s eras.) P 12 solatio (eorr. m. 2) P 18 ruris (ra ex i m. ai.) B annos (g a m. 2) P, agnos B nulli H 14 uendit (corr. m. 2) P psscuq P meae P, mea H potestatis PB ubi sectam P 15 abpo- .0 stolicae P disciplenae H magesterio P 16 postera (corr. m. 2) P ppagata H posteris H aeui] sequi P ) [*]( 16* )

244
sicut ex uno paradisi fonte quattuor leguntur amnes erumpere, de quorum tractibus deriuata per totius mundi limitem flumina uagantur innumera. quisquis itaque deitatis opus exercet, quod non proprium gerit, sed spiritali dignus traditione suscepit, puri muneris gratiam consecutus, puri muneris gratiae sit deuotus, ut dispensator potius quam uideatur esse mercator et cantico Dauiticae iucunditatis impleto spem sibi uitae sic pronuntiet adfuturae: quia non cognoui negotiationem, introibo in potentiam Domini. nullus namque sine Domini largitate potest habere quod ministret aut unde dona distribuat, si non acceperit quae dependat. Paulum audiamus apostolum similiter haec dicentem: sic nos existimet homo ut ministros Christi et dispensatores mysteriorum Dei. hinc iam quaeritur inter dispensatores, ut fidelis quis inueniatur. et iterum monet idem doctor et dicit: quid autem habes quod non accepisti? quod-