Octavius

Multa praetereo consulto: nam et haec nimis multa sunt, quae aut omnia aut pleraque [omnium] uera declarat ipsius prauae religionis obscuritas.

cur etenim occultare et abscondere quicquid illud colunt magnopere nituntur, cum honesta semper publico gaudeant, scelera secreta sint? cur nullas aras habent, templa nulla, nulla nota simulacra, numquam palam loqui, numquam libere congregari, nisi illud, quod colunt et interprimunt, aut puniendum est aut pudendum?

unde autem uel quis ille aut ubi deus unicus, solitarius, destitutus, quem non gens libera, non regna, non saltem Romana superstitio nouerunt?

Iudaeorum sola et misera gentilitas unum et ipsi deum, sed palam, sed templis, aris, uictimis caerimoniisque coluerunt, cuius adeo nulla uis nec potestas est, ut sit Romanis numinibus cum sua sibi natione captiuus.

at iam Christiani quanta monstra, quae portenta confingunt! Deum illum suum, quem nec ostendere possunt nec uidere, in omnium mores, actus omnium, uerba denique et occultas cogitationes diligenter inquirere : discurrentem scilicet atque ubique praesentem molestum illum uolunt, inquietum, inpudenter etiam curiosum, siquidem adstat factis omnibus, locis omnibus intererrat, cum nec singulis inseruire possit per uniuersa districtus nec uniuersis sufficere in singulis occupatus. [*]( 1 ebriatis Meursius: ebrietatis Pr, ebrietate Gelenius, ebrietatibus Dauisius II carnis Pr, em. Sabaeus inpraefat. ed. Rom. 5 oporae P, opere Heumann 9 pleraque omnia Wopkens; nos omnium obelo notare tnaluimus 13 uota simulacra Reinsius Aduers. I, 18; at u. Heum. VII, p.255 14 congregari sustinent Cellarius 16 gentes liberae Heumann 19 cerimonisque P corr. ex erimonisq. 20 numinibus Wowerus: nominibus P, hominibus r 21 at iam Scheffer: at (ad 1 m.) etiam P, at Wowerus, at enim Heumann II quanta monstra Dauisius: quanti nTa (n in quantam mutata in m) P, quaenam monstra r 24 inquirere, discorrentem uulgo distinguitur 25 imprudenter de Rhoer 26 astat r 27 districtus r: destrictus P )

Quid? quod toto orbi et ipsi mundo cum sideribus suis minantur incendium, ruinam moliuntur, quasi aut naturae diuinis legibus constitutus aeternus ordo turbetur aut rupto elementorum omnium foedere et caelesti conpage diuisa moles ista, qua continetur et cingitur, subruatur.

nec hac furiosa opinione contenti aniles fabulas adstruunt et adnectunt: renasci se ferunt post mortem et cineres et fauillas et nescio qua fiducia mendaciis suis inuicem credunt: putes eos iam reuixisse.

anceps malum et gemina dementia, caelo et astris, quae sic relinquimus, ut inuenimus, interitum denuntiare, sibi mortuis et extinctis, qui sicut nascimur et interimus, aeternitatem repromittere!

inde uidelicet et execrantur rogos et damnant ignium sepulturas, quasi non omne corpus, etsi flammis subtrahatur, annis tamen et aetatibus in terram resoluatur, nec intersit, utrum ferae diripiant an maria consumant an humus contegat an flamma subducat, cum cadaueribus omnis sepultura, si sentiunt, poena sit, si non sentiunt, ipsa conficiendi celeritate medicina.

hoc errore decepti beatam sibi ut bonis et perpetem uitam mortuis pollicentur, ceteris ut iniustis poenam. sempiternam. multa ad haec subpetunt, ni festinet oratio. iniustos ipsos magis nec laboro, iam docui: quamquam, etsi iustos darem, culpam tamen uel innocentiam fato tribui sententia est plurimorum , etiam uestra consensio est.

nam quicquid agimus, ut alii fato, ita uos deo addicitis: sic sectae uestrae non spontaneos cupere, sed electos.

igitur iniquum iudicem fingitis qui sortem in hominibus puniat, non uoluntatem. uellem tamen [*](1 toti Balduinus 4 compage r: compagetur P, sed tur punctatum, compactura Oehier II diuulsa Crusius Probab. crit. c. XI et Burmann ad Valer. Flacc. 1,139 II quae continetur Dauistus, qua continemur et cingimur Mewrsius, ut similiter est apud Amob. 1, 2; at cf. Wopkensii lectt. Tull. p. 228 7 fabillas P, e cinere et fauilla Heumann 10 mortuis et extinctis Vrsinus: et om. Pr, morte ert. Heumann; Vsenero mortuis glossemauidetur 13 aetatis ui Heinsius 17 baeatam P I ut P: etr 18 mortuis r: mortui P 20 ipsos, magis nec laboro alii praue distingwunt, alii nec laboro in parenthesi ponunt; at, ni fallimur, haec sententia est: iniustos ipsos magis esse ne laboro quidem docere, sed iam docui 21 sententia est Vrsinus (sed ille sine est); sententiis Pr, culpam.. fato tribui sententiis plurimorum noui: et haec u. Vahlen (tribuit sententia plur. et haec uestra etiam cons. est Heumann) 22 etiam Gelenius: et haec Pr; an eadem? 23 addicitis Gelenius: dicitis Pr, dicatis Dauisius )