Divinarum Institutionum

haec fere Platonis collecta breuiter, quae aput ipsum late copioseque explicantur. in eadem sententia fuit etiam Pythagoras antea eiusque praeceptor Pherecydes, quem Cicero tradidit primum de aeternitate animarum disputauisse.

qui omnes licet eloquentia excellerent, tamen in hac dumtaxat contentione non minus auctoritatis habuerunt qui contra hanc sententiam disserebant, Dicaearchus primo, deinde Democritus, postremo Epicurus, adeo ut res ipsa de qua inter se pugnabant in dubium uocaretur.

denique Tullius expositis horum omnium de inmortalitate ac morte sententiis nescire se quid sit uerum pronuntiauit. harum inquit sententiarum quae uera sit, deus aliqui uiderit. et rursus alibi quoniam utraque inquit earum sententiarum doctissimos habuit auctores nec quid certi sit diuinari potest —.

uerum nobis diuinatione opus non est, quibus ueritatem diuinitas ipsa patefecit.

Aliis itaque argumentis, quae nec Plato nec ullus alius inuenit, animarum aeternitas probari ac perspici potest: quae nos breuiter colligemus, quoniam properat oratio ad enarrandum iudicium dei maximum, quod in terra propinquante saeculorum fine celebrabitur.

ante omnia, quoniam deus ab [*](AUCTORES 6] Tusc. I 16, 38. 14] ibid. I 11, 23. 16] ex libr. incert. frg. 11. ) [*](- BBHSPJ 1 quod - subtile (suptile unus B) s. 1. PJ tenerum H 2 uerum H indiuiduum] in diuinum H 4 preuolare HI, puolare JBT5 5 sententiam H 7 tradit BSP primum ante tradit S, om. P 9 contione H 10 dicearchus BSP, dichearcus H primum H 11 postremus B, om. H 12 denique] denique et H edd. 13 ac morte ac H morte (e ex i ? m. 2 ?) P 14 se] si Bx (corr. B2) R 15 aliquit H, aliqd (d add. m. 2) S 17 post nec eras. quid ut uid. 20 Aliis scripsi, srhis , B3, his RllSP; eadem uocabula aliis et his (uel iis) permutata sunt I pag. 541, 20 (ubi iis in textu dclendtlm) cultus (corr. m. 3) P 22 colligemus ex collogimus ll, collegimus P pperat P7 23 nolui appropinquante, cf. c. 14, 3; 15, 7 )

quid uoce clarius aut uento fortius aut odore uiolentius? haec tamen cum per aerem feruntur ad sensusque nostros ueniunt et eos potentia sua inpellunt, non cernuntur acie luminum, sed aliis corporis partibus sentiuntur.

similiter deus non aspectu nobis alioue fragili sensu conprehendendus est, sed mentis oculis intuendus, cum opera eius praeclara et miranda uideamus.

nam illos qui nullum omnino deum esse dixerunt non modo philosophos, sed ne homines quidem fuisse dixerim, qui mutis simillimi ex solo corpore constiterunt nihil cernentes animo et ad sensum corporis cuncta referentes, qui nihil putabant esse nisi quod oculis contuebantur.

et quia uidebant aut bonis accidere aduersa aut malis prospera, fortuito geri omnia crediderunt et natura mundum, non prouidentia constitutum. hinc iam prolapsi sunt ad deliramenta, quae talem sententiam necessario sequebantur.

quodsi est deus et incorporalis et inuisibilis et aeternus, ergo non idcirco interire animam credibile est, quia non uidetur, postquam recessit a corpore, quoniam constat esse aliquid sentiens ac uigens quod non ueniat sub aspectum.