Divinarum Institutionum
Lactantius
Lactantius. L. Caeli Firmiani Lactanti Opera omnia, Part I. Brandt, Samuel, editor; Laubmann, Georg, editor. Vienna: Gerold, 1890.
Unum est igitur summum bonum inmortalitas, ad quam capiendam et formati a principio et nati sumus. ad hanc tendimus, hanc spectat humana natura, ad hanc nos prouehit uirtus: quod bonum quia deprehendimus, superest ut etiam de ipsa inmortalitate dicamus.
Platonis argumenta quamuis ad [*]( 19 superius] c. 6, 1. ) [*](EPITOME 5 s.] c. 63, 8; 64, 6. 20-23] c. 65, 7 (immortalitatem-mentis). 24-609, 6] c. 63, 8; 64, 6. ) [*](AUCTORES § 13 (Epicurus)] cf. ad frg. 341 (pag. 228, 21). 14 s.] cf. Lucr. III 978 s. ) [*](BRHSPJ 2 duxit H capessandam B 3 aristo toleo R, cariston H, aristoteles S deseruit H 4 falsus om. R uoluptati* (s er.) S 5 male S pecudum B 6 fereades S 7 dicearcus BS 8 democritus B 10 discretarsl B2 illorsl P3 12 locis om. RS 13 palam] plana B 14 poenas quae] intel sic R feruntur (pr. u ex a) 82 17 nequiuerant R 18 rati R non quadrauit] inquadrauit S qui S senseuserant R 20 summumum bonunum R immortalitas (s in ras. ex tis ?) S 21 ad hanc] et ad (ad s. I. S2) SP \'tendimus om. P 22 ad S2 24 documenta S quamuis] quamuis argui H )
nos igitur certioribus signis eligere possumus ueritatem, qui eam non ancipiti suspicione colligimus, sed diuina traditione cognouimus.
Plato autem sic argumentatus est: immortale esse quicquid per se ipsum et sentit et semper mouetur; quod enim principium motus non habet, nec finem habiturum, quia deseri a semet ipso non potest. quod argumentum etiam mutis animalibus aeter-. nitatem daret, nisi adiectione sapientiae discreuisset.
addidit ergo, ut effugeret hanc communitatem, fieri non posse quin sit inmortalis animus humanus, cuius miranda sollertia inueniendi et celeritas cogitandi et facilitas percipiendi atque discendi et memoria praeteritorum et prouidentia futurorum et artium rerumque innumerabilium scientia, qua ceterae careant animantes, diuina et caelestis appareat,
quia et origo animi, qui tanta capiat, tanta contineat, nulla reperiatur in terra, siquidem ex concretione terrena nihil habeat admixtum: sed necesse esse in terram resolui quod est in [*](EPITOME 8—610, 4] c. 65, 1. ) [*](AUCTORES 8-12] Phaedr. 245 C ss. (cf. Cic. Tusc. I 23, 53; de rep. VI 25, 27). § 5 s.] Cic. Tusc. I 27, 66 (ex Consolatione). ) [*](BRHSPj 1 rem multum] remedium Stamen om. P approbandam (om. ad) S probandam] pro I R 3 collegerat (pr. e ex i m. 3) P 6 elicere BH 7 ancipiti] a principio R, accipiti Hac suspitione R collegimus H sed - cognouimus in inf. mg. P2 11 qui H deseri a] desidelria Bl, desiderajria sic Blf semet] se* (\'d er.) B 12 animalirbuls P3 13 addit S 14 ergo] igitur P potest H 15 cu (~ ut uid. er.) ius P 16 et (ante facilitas) om. H 17 memoriam H, memoria (~ er.) S 18 ret prouidentia futurorum\' PJ prudentia R, prouidentiam H plerumque BHP, sed cf. Epit. 65, 1 et Buenemannum 19 carent RS diuinaet1 B2 21 capiat tanta om. P cupiat B in terra om. B 22 congregationem P 23 esse] est B terra R ) [*]( XVIlli. Lact. 1. ) [*]( 39 )
haec fere Platonis collecta breuiter, quae aput ipsum late copioseque explicantur. in eadem sententia fuit etiam Pythagoras antea eiusque praeceptor Pherecydes, quem Cicero tradidit primum de aeternitate animarum disputauisse.
qui omnes licet eloquentia excellerent, tamen in hac dumtaxat contentione non minus auctoritatis habuerunt qui contra hanc sententiam disserebant, Dicaearchus primo, deinde Democritus, postremo Epicurus, adeo ut res ipsa de qua inter se pugnabant in dubium uocaretur.
denique Tullius expositis horum omnium de inmortalitate ac morte sententiis nescire se quid sit uerum pronuntiauit. harum inquit sententiarum quae uera sit, deus aliqui uiderit. et rursus alibi quoniam utraque inquit earum sententiarum doctissimos habuit auctores nec quid certi sit diuinari potest —.
uerum nobis diuinatione opus non est, quibus ueritatem diuinitas ipsa patefecit.
Aliis itaque argumentis, quae nec Plato nec ullus alius inuenit, animarum aeternitas probari ac perspici potest: quae nos breuiter colligemus, quoniam properat oratio ad enarrandum iudicium dei maximum, quod in terra propinquante saeculorum fine celebrabitur.
ante omnia, quoniam deus ab [*](AUCTORES 6] Tusc. I 16, 38. 14] ibid. I 11, 23. 16] ex libr. incert. frg. 11. ) [*](- BBHSPJ 1 quod - subtile (suptile unus B) s. 1. PJ tenerum H 2 uerum H indiuiduum] in diuinum H 4 preuolare HI, puolare JBT5 5 sententiam H 7 tradit BSP primum ante tradit S, om. P 9 contione H 10 dicearchus BSP, dichearcus H primum H 11 postremus B, om. H 12 denique] denique et H edd. 13 ac morte ac H morte (e ex i ? m. 2 ?) P 14 se] si Bx (corr. B2) R 15 aliquit H, aliqd (d add. m. 2) S 17 post nec eras. quid ut uid. 20 Aliis scripsi, srhis , B3, his RllSP; eadem uocabula aliis et his (uel iis) permutata sunt I pag. 541, 20 (ubi iis in textu dclendtlm) cultus (corr. m. 3) P 22 colligemus ex collogimus ll, collegimus P pperat P7 23 nolui appropinquante, cf. c. 14, 3; 15, 7 )
quid uoce clarius aut uento fortius aut odore uiolentius? haec tamen cum per aerem feruntur ad sensusque nostros ueniunt et eos potentia sua inpellunt, non cernuntur acie luminum, sed aliis corporis partibus sentiuntur.
similiter deus non aspectu nobis alioue fragili sensu conprehendendus est, sed mentis oculis intuendus, cum opera eius praeclara et miranda uideamus.