Divinarum Institutionum

Quam summam quia philosophi non conprehenderunt, nec ueritatem conprehendere potuerunt, quamuis ea fere quibus summa ipsa constat et uiderint et explicauerint. sed diuersi ac diuerse illa omnia protulerunt non adnectentes nec causas rerum nec consequentias nec rationes, ut summam illam quae continet uniuersa et conpingerent et inplerent.

tacue est autem docere paene uniuersam ueritatem per philosophos et sectas esse diuisam. non enim sic philosophiam nos euertimus, ut Academici solent, quibus ad omnia respondere propositum est, quod est potius cauillari et inludere, sed docemus nullam sectam fuisse tam deuiam neque philosophorum quemquam tam inanem qui non uiderit aliquid ex uero.

sed dum contradicendi studio insaniunt, dum sua etiam falsa defendunt, aliorum etiam uera subuertunt, non tantum elapsa illis ueritas est quam se quaerere simulabant, sed ipsi eam potissimum suo uitio perdiderunt.

quodsi extitisset aliquis qui ueritatem sparsam per singulos per sectasque diffusam colligeret in unum ac redigeret in corpus, is profecto non dissentiret a nobis. sed hoc [*](3 superius] § 1. ) [*](EPITOME c.7,1-5.14] c.62,ss. (a sed cum); 64, 1 (-potuerunt). ) [*](BR(ab 19)HSP] 1 thensaurum sic H 7 conprehendere potuerunt] conpraehenderunt B conprehendere — adnectentes (9)] cophendentes, cetera om. S 8 et explicauerint om. HPI, in mg. et docuerint P3 Q omnia illa P causas] ad causas H 10 consequentias H, consequentia BSP1, consequentiarsl P3 nec rationes om. H summa illa P 11 et1 (antt conpingerent) B7 12 philosophos et] philosophorum S 13 sic-nos] sic philosophiam sic B philosophos S 15 cauillari (hoc est ad omnia respondere 14) scripsi, calumniari C; cf. Senec. epist. 111, 1 s.; Iitlian. ap. Augustin. op. itnpf. c. Iul. III 50 cauillo .. illudere; Cic. de or. III 31, 122 irridentes .. cauillantur ap. Funckium, Archiu. lexicogr. et gramm. lat. IV 79 s. inludere] inuideri H 16 quemquan sic H 17 uero, 82 18 sua* B, suae P1, e del. P3 19 a uera subuertunt denuo incipit cod. B (cf. 578, 7) 20 se quaerere] sequerere P e*am (n er.) B 22 diffusam om. S post ac 1 uel 2 litt. eras., quarum prior r uel p uel f, B )

neque enim potest aliter repudiare quae falsa sunt, eligere ac probare quae uera: sed si uel casu id efficeret, certissime philosopharetur, et quamuis non posset diuinis testimoniis illa defendere, tamen se ipsa ueritas inlustraret suo lumine.

quare incredibilis est error illorum qui cum aliquam sectam probauerint eique se addixerint, ceteras damnant tamquam falsas et inanes armantque se ad proeliandum nec quid defendere debeant scientes nec quid refutare incursantque passim sine dilectu omnia quae adferunt quicumque dissentiunt.

ob has eorum pertinacissimas contentiones nulla extitit philosophia quae ad uerum propius accederet: nam particulatim ueritas ab iis tota conprehensa est. factum esse a deo mundum dixit Plato:

idem prophetae locuntur idemque ex Sibyllae carminibus apparet. errant igitur qui uel omnia sua sponte nata esse dixerunt uel minutis seminibus conglobatis, quoniam tanta res, tam ornata, tam magna neque fieri neque disponi et ordinari sine aliquo prudentissimo auctore potuit et ea ipsa ratio qua constare ac regi omnia sentiuntur, sollertissimae mentis artificem confitetur.

hominum causa mundum et omnia quae in eo sunt esse facta Stoici loquuntur: idem nos diuinae litterae docent. errauit ergo Democritus, qui uermiculorum modo putauit effusos esse de terra nullo auctore nullaque ratione.

cur enim formatus sit homo, [*](EPITOME 15-20] c. 62, 6. ) [*](BRtiSPJ 1 nemo] ne P 2 scire post eius S, om. P 4 efficere B, ifficeret Rl, deficeret H 5 et] ut P 6 ipsam R 7 eiqu*e (a er.) B 8 armantesque R 9 utroque loco ne\'c\' B2 10 inculrJsantque B3 delicto H, delectu (pr. e ex i) P* 11 quecumque P3 earum RP 12 exsistit B quam Bl, corr. B2 proprius Harpl, corr. P3 13 particulati* ex -tis S2 his HSP 14 facta P1, corr. P1 loquuntur lIP, loquntur S 15 apparent BR erant Hsac, corr. m. 1 ? 16 sua om. 11 18 neque disponi neque fieri neque ordinari (ornari R) nisi ab (si non, om. ab, S) aliquo RS prouidentissimo B3 (s. I., pru- Bx) H 19 potuit] non potuit BBS, potest II et om. BH ea om. R 21 sunt B3 22 locuntur B 28 miodoj S* effusos] homines effusos codd. recent., wir probabilius effusos nos 24 nullaque] nulla B )

ad uirtutem capessendam nasci homines Ariston disseruit: idem nos monemur ac discimus a prophetis. falsus igitur Aristippus, qui hominem uoluptati hoc est malo tamquam pecudem subiugauit.

inmortales esse animas Pherecydes et Plato disputauerunt: haec uero propria est in nostra religione doctrina. ergo Dicaearchus cum Democrito errauit, qui perire cum corpore ac dissolui argumentatus est.

esse inferos Zeno Stoicus docuit et sedes piorum ab inpiis esse discretas et illos quidem quietas ac delectabiles incolere regiones, hos uero luere poenas in tenebrosis locis atque in caeni uoraginibus horrendis: idem nobis prophetae palam faciunt. ergo Epicurus errauit, qui poetarum id esse figmentum putauit et illas inferorum poenas quae ferantur in hac esse uita interpretatus est.

totam igitur ueritatem et omne diuinae religionis arcanum philosophi attigerunt, sed aliis refellentibus defendere id quod inuenerant nequiuerunt, quia singulis ratio non quadrauit, nec ea quae uera senserant in summam redigere potuerunt, sicut nos superius fecimus.