Divinarum Institutionum
Lactantius
Lactantius. L. Caeli Firmiani Lactanti Opera omnia, Part I. Brandt, Samuel, editor; Laubmann, Georg, editor. Vienna: Gerold, 1890.
tunc exibunt iusti de latebus suis et inuenient omnia cadaueribus atque ossibus tecta. sed et genus omne impiorum radicitus interibit nec erit in hoc mundo ulla iam natio amplius praeter solam gentem dei. tum per annos septem perpetes intactae erunt siluae nec excidetur de montibus lignum, sed arma gentium comburentur, et iam non erit bellum, sed pax ac requies sempiterna.
cum uero conpleti fuerint mille anni, renouabitur mundus a deo et caelum conplicabitur et terra mutabitur. et transformabit deus homines in similitudinem angelorum et erunt candidi sicut nix et uersabuntur semper in conspectu omnipotentis et domino suo sacrificabunt et seruient in aeternum.
eodem tempore fiet secunda illa et publica omnium resurrectio, in qua excitabuntur iniusti ad cruciatus sempiternos. hi sunt qui manu facta coluerunt, qui dominum mundi ac parentem uel nescierunt uel abnegauerunt.
sed et dominus illorum cum ministris suis conprehendetur ad poenamque damnabitur, cum quo pariter omnis turba impiorum pro suis facinoribus in [*](EPITOME 13-667, 2] c. 67, 8. ) [*](AUCTORES 8-12] cf. Ezech. 39, 9 s.; Orae. Sibyll. III 724-731. § 5-7] cf. Apocal. 20, 10-15. ) [*](BHSPj 2 grandinem H se om. BP, sed cf. Epit. 67, 7 et Addmda ferient] peribunt P et om. H 3 et campi-ossibus om. P 4 polus P sub om. B cauis H 5 et om. HS 6 terminet S lateribus P 7 fort. post tecta interciderunt quae habet Epit. 67, 7 tunc fiet - πολυάνδριον, quorum extrema pariter atque ea quae in Instit. sequuntur, ex Esechielis cap. 39 (u. 11 sa. LXX) sumpta sunt et om. H 8 omnem H Ilpiorum B mdicitus BJ 10 septem om. P siluae] et siluae B 11 sed] et H 12 ac] aut S quies S completa H 14 transformauit B1, corr. Bs omnes H 15 candida, B3 16 deo H 17 self1uient S1 19 cruciatos Bx, corr. B3 ii B, hi * (i er.) P manu (anu in ras. m. 1 uel 2) B 20 deum H apparentem (om. ac) S )
haec est doctrina sanctorum prophetarum, quam Christiani sequimur, haec nostra sapientia, quam isti qui uel fragilia colunt uel inanem philosophiam tuentur, tamquam stultitiam uanitatemque derident, quia nos defendere hanc publice atque adserere non solemus, deo iubente ut quieti ac silentes arcanum eius in abdito atque intra nostram conscientiam teneamus nec aduersus istos ueri profanos, qui non discendi, sed arguendi atque inludendi gratia inclementer deum ac religionem eius inpugnant, pertinaci contentione certemus.
abscondi enim tegique mysterium quam fidelissime oportet, maxime a nobis, qui nomen fidei gerimus.
uerum illi hanc taciturnitatem nostram ueluti malam conscientiam criminantur: unde etiam quasdam exsecrabiles opiniones de pudicis et innocentibus fingunt et libenter iis quae finxerint credunt.
Quoniam decursis propositi operis septem spatiis ad metam peruecti sumus, superest ut exhortemur omnes ad suscipiendam cum uera religione sapientiam, cuius uis et officium in eo uertitur, ut contemptis terrestribus et abiectis erroribus quibus antea tenebamur, fragilibus seruientes et fragilia concupiscentes, ad aeterna caelestis thesauri praemia derigamur: quae ut capere possimus, quam primum omittendae sunt huius praesentis uitae inlicibiles uoluptates, quae animas hominum perniciosa suauitate deleniunt.
quanta felicitas aestimanda : est subtractum his labibus terrae proficisci ad illum aequissimum [*](EPITOME 2] c. 68,1 (prophetarum). 11 s.] c. 61,1. c. 27,1— 11. 15] c. 68, 2-5 (—adquirat). ) [*]( m BHSPj 3 sequi*ur B uel qui S 5 deride*nt (n ?? er.) B non S 6 non om. S ac] ac id H 7 abscondito edd., cf. 10 nostram (m add. m. 2) S 8 aduersum P 9 inclementer deum] iuclemendom H 10 eius om. S contemptione H certe S 11 tetigique S maiimeque H 12 nomen] ñ (i. e. non) S fidei] dei H, sed cf. Epit. 13 mala H cviminantur B3 15 his HSP finxerunt edd. 17 prouecti P eihortemus H suspiciendas sic H 18 ueram Pl, m del. P3 19 *ut (a er.) B 20 ante H tenetoamur B, tenebatur H 21 theWsauri B3, thenrslauri P dirigamur HSP 23 inlicibiles (e ex i m. 2) P 24 deliniunt P existimanda H 25 iis B )
proinde si sapientes, si beati esse uolumus, cogitanda et proponenda sunt nobis non tantum Terentiana illa:
sed his multo atrociora, carcer catenae tormenta patienda, sustinendi dolores, mors denique ipsa et suscipienda est et ferenda, cum liqueat conscientiae nostrae nec fragilem istam uoluptatem sine poena nec uirtutem sine diuino praemio fore.
- molendum esse usque in pistrino, uapulandum, habendae compedes,
uniuersos igitur oportet operam dare, ut uel se quam pnmum ad rectam uiam dirigant uel susceptis operatisque uirtutibus et huius uitae laboribus patienter exactis consolatorem deum habere mereantur.
pater enim noster ac dominus, qui condidit firmauitque caelum, qui solem cum ceteris sideribus induxit, qui libratam magnitudine sua terram uallauit montibus, mari circumdedit amnibusque distinxit et quidquid est in hoc opere mundi conflauit ac perfecit e nihilo, perspectis erroribus [*](AUCTORES 2] Phorm. II 1,19. ) [*]( supplicamas, ut te in primis, quem rerum custodem uoluit esse, custodiat, deinde inspiret tibi uoluntatem, qua (ex qua corr. m. 2? S) semper in amore diuini nominis perseueres (perseueret 81): quod est omnibus salutare, et tibi ad (ad in mg. S) felicitatem et (et om. S) ceteris ad quietem. hanc orationem in fine capitis 26 cum Fasitelio addunt edd., quo loco illam eum ipsum qui conposuit inseruisse inde uidetur apparere, quod prima uerba sed omnia... figxnenta superiora pag. 667,15 fingunt ... quae finxerint quodammodo referunt atque omnino argumentum illius loci facilius quam huius eam admittit. de hoc loco cf. Prolegomena sequitur in S et g (praemissa in S inscriptione hac De dl opificio. id est de ratione. F. L. Ad demetrianii) locus de opif. dei 19, 1-8 illud quoque uenire-posset adipisci et 20, 1 s. haec ad te - beatae uitae statum expectant (sic), inde continuatur locus qui supra est proinde si sapientes eqs. ) [*](BHSPJ 1 baeti B 8 esse cum etiam codd. quidam Terentii habeant, Lact. in suo Terentio legisse uidetur; etiam Terentii in codd. versus turbatus est ifi pistrino usque (corr. m. 1?) B usque del. P3 pristino SP1, ras. et s. I. corr. P1 bapulandum Bl, corr. B3 4 co I pedes B 5 hi e H, his his S, hi*s (i er.) P acriora Bl ut uid. (part. in ras. corr. B3) P 6 est om. H 7 liquaeat B conscientia H 8 uoluptate S 10 derigant P 12 merea sic S 13 inluxit (ill- S) BHS 14 qui om. H 15 mare Bl, in ras. corr. B* manibusque Pl, corr. P3 distincxit B 16 perspecttt* (i. e. -lis) sic S )
hunc sequamur omnes, hunc audiamus, huic deuotissime pareamus, quoniam solus, ut ait Lucretius,
- ueridicis hominum purgauit pectora dictis
- et finem statuit cuppedinis atque timoris
- exposuitque bonum summum, quo tendimus omnes,
- quid foret, atque uiam monstrauit, limite paruo
- qua possemus ad id recto contendere cursu.
nec monstrauit tantum, sed etiam praecessit, ne quis difficultatis gratia iter uirtutis horreret. deseratur si fieri potest uia perditionis et fraudis, in qua mors uoluptatis inlecebris adoperta celatur.