Divinarum Institutionum

propterea Milesius Apollo consultus utrumne deus an homo fuerit, hoc modo respondit:

1. θνητὸς ἔην κατὰ σάρκα σοϕὸς τερατώδεσιν ἕργοις,
2. ἀλλ\' ύπὸ Χαλδαίοισι διϰασπολίαισιν ἀλώσας,
3. γομϕωθεὶς σκολόπεσσι πιϰρὴν ἀνέπλησε τελευτήν
.

primo uersu uerum quidem dixit, sed argute consultorem fefellit sacramentum ueritatis penitus nescientem: uidetur enim negasse illum deum. sed cum fatetur secundum carnem fuisse mortalem, quod etiam nos praedicamus, consequens est ut secundum spiritum deus fuerit, quod nos adfirmamus.

quid enim fuerat necesse carnis facere mentionem, cum satis esset dicere fuisse mortalem? sed ueritate pressus negare non potuit quemadmodum se res haberet, sicut illut, quod ait sapientem fuisse.

quid ad hoc, o Apollo, respondes? si sapiens fuit, ergo doctrina eius sapientia est nec ulla alia, et sapientes qui secuntur nec ulli alii. cur igitur uulgo pro stultis et uanis et ineptis habemur, qui sectamur magistrum etiam ipsorum deorum confessione sapientem?

nam quod ait portentifica illum opera fecisse, quo maxime diuinitatis fidem meruit, adsentiri nobis iam uidetur, cum dicit eadem quibus nos gloriamur.

sed colligit se tamen et ad daemoniacas fraudes redit. cum enim uerum necessitate dixisset, iam deorum ac sui proditor uidebatur, nisi quod ab eo ueritas expresserat, mendacio fallente (obs)curasset. ait ergo illum fecisse quidem opera miranda, uerum non diuina uirtute, sed magica.

quid mirum, si hoc [*](ΓΩΜΦΩCЄIC v, ΓΟΜΦΩCЄIC Sedulius CKOAOnilCCI B, CΚΟΑΟΠΙCCI SP, CKOAineCI V Sedulius ΠΚΡΝ|NЄN Bl, nKPHNINCN, sed N€N tkl., sic II corr. B3 ANЄΠΛΠCЄ Sedulius, ANЄΠΛЄCЄ (H m. 3) B, ANЄΠΑΝC R, AN\' ЄΠΑϒCЄ S, AIIACCC P, ANЄΠΑΗC∈ V T∈A∈ΑΥΤΗΝ V iyntofothise . colopessi picrena nepese caestem H interprehit. lat. in mg. inf. add. B3; communis in SP et ap. Sedulium ) [*](BRHSPVj 1 uersu om. P argu*te (1 tr.) S, arguto V 2 uescientem pi, pr. c del. P3 uegasse] negasse se V 3 fateretur BH 4 est om. V 5 deus fuerit om. H G dicere fuisse] fuisse (sed eras. ex &) V 8 se ex si S2 sicuti1 H2, sic S ait] ut S 9 qui (1 ras. ex o) H S ad bis R opollo B, o apollo V, apollo rell. respondens HVar 10 aliena H sequuntur HSP 11 nec ulli] nulli R cur] cur id H et (ante uanis) om. H 12 sectamur] sectaiuque V confessionem HarPl, m del. P3 14 adsentire H 15 eadem] ea B 16 collegit B demonicas SPV tum H 17 uerum] earum V necessitatfi H iam] etiam R 18 fallente (a ex e m. 2) R 19 obscurasset scripsi, curasset BRHSV, celasset P edd., furasset coni. Hartelius quidem fecisse H quidem om. P 20 uirtute* (8 er.) S hoc om. V )

propterea Dauid, quem praeter ceteros prophetas uel maxime legunt, in psalmo XXVII sic eos damnat: redde illis retributionem eorum, quoniam non intellexerunt in operibus domini. ex huius ipsius domo Christum generatuiri secundum carnem et ipse Dauid et alii prophetae adnuntiauerunt.

aput Esaiam ita scriptum est: et erit in illa die radix Iesse et qui exsurget principari in nationes: in eum gentes sperabunt et erit requies eius in honore.

et alio loco: exiet uirga de radice [*](- AUCTORES 1-5] Cypriau. pag. 40, 14 s. 7] Ps. 27, 4 s. i cf. Cyprian. pag. 41, 19. 9 s. (secundum carnem)] Cyprian. pag. 75, 19. 11] Is. 11, 10; hunc loco Lact. non ex Cypriano pag. 56, 5, qui nonnulla aliter conuersa habet, sumpsisse uidetur. 13] Is. 11, 1-3; cf. Cyprian. pag. 76, 4. ) [*](B(G)BHSPVJ 2 putauerunt B\' f-int B3, -unt restituit B3) V 3 cottidie om. R illa miracula om. V miracula] miracula quae eis profetae caelesti potentia futura esse praedixerant B 4 potuerunt C; miracula, nec — potuerint Heumannus ut om. V deum om. R 5 praeterea B\', m ras. corr. B* praeter] propter H 6 XXVI HV 7 eorum HSPV cum codd. Cypr. et Vulg., ipsorum B (ex altera parte uersus a Jiact. cum Cypr. omissa et secundum nequitiam adinuentionum ipsorum Vulg.), om. R; αύτωvLXX 8 domini RHSPpr (-ni ras. ex -um) V cum Cypr. codd. omnibus exc. V (dominum), ou ouviixav είς τά ἓργα xupfou LXX; deum B, dm H ad loco Psalmi cf. Roenschium pag. 588 ex huius ex ipsius V 9 geueratutfri B2, generatuiri R\' (generat uirgo R7) V, generatum iri H, negatum iri S, generat II uiri P\', generatu II *iri P3; cf. ad pag. 23, 4 et — Dauid] et \'filium\' (s. 1. m. 2) ipsius dauid hoc (m. 2) R 10 propheta P adnuntiauerant (ann- S) SP esaiam (pr. a ex e m. 2) R, seiam Y ita .om. H ab est et erit incipit codicis G pag. 81 (57) paene tota lecta est] esse H 11 et om. S in om. H illa dix (sic) iesse R\', illa die radix iesse R* ex[urget] G, exsurgeret H, exurget S principiri H, principari (ri in ras. ex tum ut uid.) P 12 in nationes RSPV, in nationibus BG, nationes H; opyetv ἐθvω̃v LXX; imperare gentibus uel gentes codd. Cypriani, magna etiam ap. alios uarietas, cf. Sabaterium II 540, Roenschium pag. 548 gentes] et R requies] req S 13 honorem B, honore[m] I G; recte? plane alia in LXX et Vtdg. ante exiet fort. et intercidit, quod habent codd. Cypriani exc. Å; xαὶ ἐξελύσεται LXX ) [*]( XVIIII. Lact. 1. ) [*]( 21 )

Ie-ssp autem fuit pater Dauid, ex cuius radice ascensurum esse florem praelocutus est, eum scilicet, de quo Sibylla dicit

1. ἀνθήσει δ\' ἄνθος καθαρόν
.

item in Basilion libro secundo propheta Nathan missus est ad Dauid uolentem deo templum fabricare. et fuit uerbum domini ad Nathan dicens: uade et dic seruo meo [*](AUCTORES 7] VI 8. 9] II Reg. (II Sam.) 7, 4. 5. 12-14. 16: cf. Cyprian. pag. 49, 7; 75, 20. ) [*](EXPITJATORES 7] Sedidius, qui hunc locum coniungit cum uersu Sibyll. pag. 331, 3 (cf. Montefalconium, palaeogr. graec. pag. 245). ) [*](B(G)RHSPV] 1 radice BGRSP1V codd. Cypriani, radice eius H, radice reiusl P3, sed eius ex Vulg.; ἂvθος ex τη̃ς ῤίζης άvαβήσταιLXX retJ P3 super eum om. H 2 \'emn\' B2 dei BH, [d]i G, om. R, dni S. dni (exp. m. 1 ?) P, dni V; dei (sic etiam Cypriani codd. AWM) propter πvεύμαtou Osou LXX recepi, sed dubitanter, cum domini, quamquam in Vulg. est, tamen etiam in Cypriani codd. LB (ef ad p. 298, 2) legatur; domini Haussleitero quoque l. c. placere uidetur spiritus om. R 3 consili G 4 pietatis] ueritatis P inplebit] implebit SP, inpleuit (im- V) BY, [in](pleb)it G, inplebit codd. Cypriani (exc. M**), LXX (xat εvπλησι cod. Sinait.), et implebit RH, sed et ex Vulg. et replebit sumptum uidetur illum RHPV cum Cypriani codd. LMB, illam Bx, in ras. corr. B*, [i]ll[um] G, eum S cum Vulg., αύτόv LXX timoris om. B dei BRHPV, d(i) I G, cum Cypriani codd. LAWM, Oeou LXX, diii S cum Vulg. a.d locum Isaiae cf. Roenschium pag. 547 5 radicem V 6 prolocutus P 7 locum grrrec. om. BG, in B spatium non relictum est, in G pars uersus 11 et toti uersus 12. 13 paginae 81 (57) uacui sunt ANenCI P, ANftHCI V Sedulius AANBOC R, A€ AN60C S Sedulius, Δε (ε addudit m. 3 exl correctum) ANeOC P, AANOC V ΦΦΑΡΤΟ̃, sed alt. P 4\' del. m. 1 S, KABATON (P m. 2) V, KABAPQN Sedulius anthesidantes catharon H in P et ap. Sedulium interpretatio lat. haec florescet autem flos pums, in S eadem, nisi quod pro purus est putmm ad loco Sibyll. u cf. Struuium opusc. I 70 8 basilio V prophan P1, prophaen p2 est] et Pae, del. m . 1 uel 2 9 nolente S templum deo B, templufm do] G fabricare RSP, aedificare BGHV, sed ex p. 323,1 et 5 ut uid. 10 natham H, natha P )

hic aedificabit mihi domum in nomine meo et erigam thronum eius usque in saeculum, et ego ero ei in patre et ipse erit mihi in filio. et fidem consequetur domus eius, et regnum eius usque in saeculum.

sed haec ut Iudaei non intellegerent, illa fuit causa, quod Solomon filius Dauid templum deo aedificauit et ciuitatem, quam de suo nomine Hierosolymam nuncupauit. itaque ad ipsum quae a propheta dicta sunt rettulerunt. Solomon autem ab ipso patre [*](B(G)RHSPV] 1 dominus (dns G) deus (dš GSV) BGHSV, dominus RP cum codd. Cypriani duobus locis Img. 49, 8; 75, 21 et Vulg., xύριος LXX; illud recepi, qwmiam si deus secundum Vulgatam in RP esset deletum, eliam omnipotens, quod ipmm deest in Vulg. (pariter in Cypriano, ac ne in LXX quidem in hoc uersu simile quicquam), extinctum esset; omnipotens Lact. ex uersu 8 raoe λἐyι xύριος παvτοxράτωρ LXX (dominus exercituum Vulg.) addidisse uidetur mihi aedificabis BG 2 ad om. Bx (s. I. B1) G sed cum C, fort. erit intercidit, sed erit cum codd. Cypriani utroque loco, xai tarat ἐάv(u. 12) LXX 3 et — patribus tuis s. I. P5 dormieris BGHP cum codd. Cypriani utroque loco et Vulgata, ἐάv ... xοιμηθήση LXX, dormies RSV, fort. recte 4 poste Bx (t s. I. add. B2) S inter te et et hoc qui erit de utero tuo codd. Cypriani utroque loco, oç faxat ix τής xoi- λίας σοu (u. 12) LXX, quod egredietur de utero tuo Vulg.; fort. consulto Lactantium omisisse existimat Roenschius pag. 539 et om. R 5 aedificabit mihi RHSPV cum codd. Cypriani omnibus pag. 49, 12, cum LBM pag. 76, 1 (rell. fabricabit mihi uel fabricabit), οίxοδομσει μοι (u. 13) LXX, aedificabit BG cum Vulg. in nomine meo C, Cypriani utroque loco plerique codd. nomini meo (idem Vulg.), alii nomine m., τῳ όvόματί μουLXX; illud Jjactantius propter antecedens mihi ut concinnius scripsisse uidetur Roenschio l. c. 6 patre BGSPV, patrem RH cum codd. Cypriani utroque loco et Vulgata; είς πατἐρα (u. 14) LXX 7 erit mihi BHPV, [erit] mihi G, cum codd. Cypriani utroque loco et Vulgata, ἓσται[xot LXX, mihi erit RS filio BSPV, idem in G fuisse spatium in y fil(io)et indicare uid., filio (corr. m. 2) R, filium H cum codd. Cypriani utroque loco et Vulgata; Elç uMv LXX 8 et regnum eius om. P post in saeculum hoc in conspectu meo Cyprian. utroque loco, ἐvώπιόv μου LXX, ante faciem tuam Vtdg. 9 salomon HS 11 byierosolimam H in ad ipsu desinit codicis G pag. 81 (57), sequitur pag. 82 (58) paene tota lecta 12 retulerunt HSP salomon HS ) [*]( 21* )

prophetae uero de eo loquebantur qui tum nasceretur, postquam Dauid cum patribus suis requieuisset. praeterea Solomonis imperium perpetuum non fuit: annis enim quadraginta regnauit.

deinde, quod numquam filius dei dictus est, sed filius Dauid, et domus quam aedificauit non est fidem consecuta sicut ecclesia, quae est uerum templum dei, quod non in parietibus est, sed in corde ac fide hominum qui credunt in eum ac uocantur fideles: illut uero Solomonium templum quia manu factum est, manu cecidit.

denique pater eius in psalmo CXXVI de operibus filii sui prophetauit hoc modo: si dominus non aedificauerit domum, in uanum laborauerunt qui illam aedificauerunt: si dominus non custodierit ciuitatem, in uacuum uigilauit qui eam custodiuit.