Divinarum Institutionum

quodsi quaeras ab iis qui haec portenta defendunt, quomodo ergo non cadant omnia in inferiorem illam caeli partem, hanc respondent rerum esse naturam, ut pondera in medium ferantur et ad medium conexa sint omnia, sicut radios uidemus in rota, quae autem lenia sunt, ut nebula fumus ignis, a medio differantur, ut caelum petant.

quid dicam de his nescio, qui cum semel aberrauerint, constanter in stultitia perseuerant et uanis uana defendunt, nisi quod eos interdum puto aut ioci causa philosophari aut prudentes et scios mendacia defendenda suscipere, quasi ut ingenia sua in malis rebus exerceant uel ostendant.

at ego multis argumentis probare possem nullo modo fieri posse ut caelum terra sit inferius, nisi et liber iam concludendus esset et adhuc aliqua restarent quae magis sint praesenti operi necessaria. et quoniam singulorum errores percurrere non est unius libri opus, satis [*](BRSHPVj 1 sinu eius] siue ius* (s er.) Y conclusa S quid H esse Heumannmi secutus addidi 2 enim — rotundo om. V posse Thilo, posset C ut om. B 3 esse B tenetur P, tenere teneretur V si — terra] si etiam rotunda terra H 4 esse] est Bl (corr. Bs) P, esset H \'in\' B3, ad II omnis RXV, omnes (sed s add. m. 3) P 5 eadem H gerant B extendat scripsi conl. p. 114, 15, tendat C 6 si] si ita R iam BV 9 adinuenitur Viis R, his cett. portenta F1 10 ergo bo om. P cadunt SHV 11 respondont hanc SII respondeant (a del., sic corr. m. 3) P 12 ferantur et ad medium om. Bl (in inf. mg. add. B3) P sint (i ras. ex u) P sicut om. S 13 rota B laeuia B ut om. BH tdef 14 diffenintur B, differantur (corr. m. 2) R, deferantur P 15 aberrauer S 16 stultitiam H uanis om. H 18 inscios B, socios H defenidendaj B7 19 at ego] adeo BI, corr. BS, at ergo S, ego H 20 possum B, possim H 21 nisi] ni II et] ut (sed del. m. 3) et P libellriam Bl, liberji*iam B7 claudendus S 22 sunt SP opere B, operis H 23 pencurrerej H7 unius om. P )

Nunc pauca nobis de philosophia in commune dicenda sunt, ut confirmata causa peroremus. summus ille noster Platonis imitator existimauit philosophiam non esse uulgarem, quod eam non nisi docti homines adsequi possint.

est inquit philosophia paucis contenta iudicibus multitudinem consulto ipsa fugiens. non est ergo sapientia, si ab hominum coetu abhorret, quoniam sapientia si homini data est, sine ullo discrimine omnibus data est, ut nemo sit prorsus qui eam capere non possit.

at illi uirtutem humano generi datam sic amplexantur, ut soli omnium publico bono frui uelle uideantur, tam inuidi quam si uelint deligare oculos aut effodere ceteris, ne solem uideant.

nam quid est aliut hominibus negare sapientiam quam mentibus eorum uerum ac diuinum lumen auferre?

quodsi natura hominis sapientiae capax est, oportuit et opifices et rusticos et mulieres et omnes denique qui humanam formam gerunt doceri, ut sapiant, populumque (sapientium) ex omni lingua et condicione et sexu et aetate conflari.

maximum itaque argumentum est philosophiam neque ad sapientiam tendere neque ipsam esse sapientiam, quod mysterium eius barba tantum celebratur et pallio.

senserunt hoc adeo Stoici, qui et seruis et mulieribus philosophandum [*](AUCTORES 6J Cic. Tusc. II 1,4. § 4 s.] Epicuri frg. 227a; \'Senecae Exhortationes conpilare Lact. uidetur\' Usenerus. 22-258, 2 (Epicurus)] ibid. (pag. 171, 14). ) [*](BESHPVJ 1 possint BR, possent H sunt P et cetera SH 3 uobis R 4 sint V confirmatam causam B summus] cicero summus B 5 philosophia S uulgare S 6 adsequi] ad se V possent SH 7 filosofiam V contempta S, contenda V 8 ipsam BHP, ipse S hominem S 9 cwetu (o s. I. et e ex r m. 3) P homini] soli homini R 11 ea S possint (exp. tn. 2) V 12 firuii B1 uelle] illa R 13 delicare B1, corr. B3, diligere S, dilicare V 16 raUlferre PJ quordlsi P3 hominum B 17 pr. et] ut S resticos P\', corr. P2 omnis V 18 docere B 19 sapientum add. Heumannus conl. § 7 ciuitatem de sapientibus, probat Usenerus; scripsi sapientium et (ante aetate) s. 1. Pl. 20 erglt P3 21 ad om. B tendere* (t er.) B, tenere R 22 eius om. H barta Vx 23 mu(li)erieribus sic R ) [*]( XTIIII. Lact. 1. ) [*]( 17 )

conati quidem sunt illi facere quod