Divinarum Institutionum

Nunc, quoniam duobus prioribus libris religionum falsitas demonstrata est nec non origo ipsa totius erroris exposita., huius libri munus est philosophiam quoque ostendere quam inanis et falsa sit, ut omni errore sublato ueritas patefacta [*](EPITOME 11-20] c. 25,3. 21 s.] c. 25,2.\' ) [*](BRPHPVJ 1 ietj P3* argumentaris H1 3 traditae (exp. m. 3) B 4 nudae (exp. m. 3) B * 5 aliter post tamquam Betuleius, post noc enim C 6 fides — est tamquam om. V est locutus est B tamquam] quasi P 7 index B\', co-rr. B3 8 ut om. H res singulas] singulas H 10 possint (i ras. ex u) P 11 defendawtur P3, defondatur (~ m. 2) V 12 quod P1, d del. P3 ut R, aut BHP, aut (ercp. m. 2) V 13 aloquentiam P3 14 homines (e ex i m. 3) P uerum H 15 didicep runt (-7 R) BRH qui1 B* eius **otens (qu er., p m. 2) V parens Heumanntts 16 efftetemus H7 redarguimus H 17 eo edd., quo C llisl B3, *iis (b er.) P, om. V, iis quoniam om. H; quoniam iis edd. 19 ueredicos BP* (re ex ri) sententia* (e er.) B de] in se B\', s. I. de add. B3 21 uum B in duobus R 22 demonstra P nec om. V 24 inanis V1 ∗∗∗∗ueritas fueri er.) B ueritas patofaota] ueritate facta H ) [*]( 12* )

ordiamur itaque a communi philosophiae nomine, ut ipso capite destructo facilior nobis aditus pateat ad excindendum omne corpus, si tamen potest corpus uocari, cuius partes ac membra discordent nec ulla compage inter se cohaereant, sed quasi disiecta et dissipata palpitare potius uideantur quam uiuere.

Philosophia est, ut nomen indicat ipsique definiunt, studium sapientiae. unde igitur probem philosophiam non esse sapientiam quam ex ipsius nominis significatione? qui enim sapientiae studet, utique nondum sapit, sed ut sapere possit studet.

in ceteris artibus studium quid efficiat et quo tendat apparet:. quas cum discendo aliquis adsecutus est, iam non studiosus artificii, sed artifex nominatur.

at enim uerecundiae causa studiosos se sapientiae, non sapientes uocauerunt.

immo uero Pythagoras, qui hoc primus nomen inuenit, cum paulo plus saperet quam illi priores qui se sapientes putauerant, intellexit nullo humano studio posse ad sapientiam perueniri et ideo non oportere inconprehensae atque inperfectae rei perfectum nomen inponi. itaque cum ab eo quaereretur quemnam se profiteretur, respondit philosophum, id est quaesitorem sapientiae.

si ergo philosophia sapientiam quaerit, nec ipsa sapientia est, quia necesse est aliut esse quod quaerit, aliut quod quaeritur, nec quaesitio ipsa recta est, quia nihil potest inuenire. ego uero ne studiosos quidem sapientiae philosophos esse concesserim, quia illo studio ad sapientiam non peruenitur.

nam si [*](EPITOME 7-13] c. 25, 4-6. 16—181, 9] c. 25, 4-7. ) [*]( • t t B(G)RPHPV] 1 clarescit Bl, corr. B1 ordhamur (n er.) H 2 dectructo (pr. c del.) sic B excindendura R, excidendum cett. 3 corpus potest H 4 menbra H, sic stUpius codd. excepto B inter se compage H cobereranJt Bs, cohereant H7 5 deiecta H 7 ipseque вac, . corr. m. 1 ? 8 sapientiae] filosophiae V, s. I. f sapientiae V1 post probem in mg. magis add. Ps 10 studet bis V1, pr. del. V1 11 quit P1, corr. P3 12 qua H aliquid Bl, corr. B3 14 studiosos (-os ex -us) B i se om. H sapientis F1 15 pythagoras (corr. m. 3) B hinc fere incepit codicis G pag. 43 (106), cuius in uerss. 21-31 pleraque legebantur 16 putauerunt BHV 18 oporteret V 19 quamnam V 20 quaes*itorem u (t er.) P 23 quaestio Bx, a del. B*, quaes*io (u uel ti er., ti s. I. m. 2) P )

non ergo sapientiae student qui philosophantur, sed ipsi studere se putant, quia illut quod quaerunt ubi aut quale sit nesciunt.

siue igitur sapientiae student siue non student, sapientes non sunt, quia numquam reperiri potest quod aut non recte quaeritur aut omnino non quaeritur. uideamus tamen id ipsum, possitne hoc studio reperiri aliquid an nihil.

Duabus rebus uidetur philosophia constare, scientia et opinatione, nec ulla re alia.

scientia uenire ab ingenio non potest nec cogitatione conprehendi, quia in se ipso habere propriam scientiam non hominis, sed dei est.

mortalis autem natura non capit scientiam nisi quae ueniat extrinsecus. idcirco enim oculos et aures et ceteros sensus patefecit in corpore diuina sollertia, ut per eos aditus scientia permanet ad mentem.

nam causas naturalium rerum disquirere aut scire uelle sol utrumne tantus quantus uidetur an multis partibus maior sit quam omnis haec terra, item luna globosa sit an concaua et stellae utrumne adhaereant caelo an per aerem libero cursu ferantur, caelum ipsum qua magnitudine, qua [*](EPITOME 12 s.] c. 26, 1. ) [*](AUCTORES § 2 s. 6. 8] cf. Arnob. II 51. ) [*](EXPILATOBES § 1] Isidor. orig. II 24, 1. § 4] ibid. § 2. ) [*](B(G)RP HPVj 1 et si edd. 2 id om. Bl (s. I. B3) H inuentum H r 4 esse ibi BGR 7 siue (sic corr. m.3) P sapientiae — non student om. P 8 sunt] sunt hi B, sunt [hii] G 9 non recte aut H aut omnino non] aut omni homine,sedomni incertum, G non] nec if 11 an] ad G 12 uideatur H in filoso(f>i(a.) desinit codicis G pag. 43 (108), sequitur pag. 44 (107) paene tota lecta scientia* (e er.) H 13 opin**ione (at er.) B, opinio[n]e G in se non om. (sed 2 uel 3 litt. eras. B) BGH 14 quia ipse ipso (corr. m. 2) P in] w H* 15 conscientiam (exp. m. 3) est post hominis habet, oru. post dei R 17 oculos] et oculos H 18 permanet HprPV, permaneat BGHar, perueniret B 19 nam] nec BG causa V 20. 21 sit post tantus habet, om. post maior H uideatur H 21 sit an] sita[m] G 22 conca[b]a G )

haec inquam disputando et coniecturis uelle conprehendere tale est profecto, quale si disserere uelimus, qualem esse arbitremur cuiuspiam remotissimae gentis urbem, quam numquam uidimus cuiusque nihil aliut quam nomen audiuimus.

si nobis in ea re scientiam uindicemus quae non potest sciri, nonne insanire uideamur qui adfirmare id audeamus in quo reuinci possimus? quanto magis qui naturalia, quae sciri ab homine non possunt, scire se putant, furiosi dementesque sunt iudicandi!