Divinarum Institutionum

quod Cicero quamuis expers caelestium litterarum uidit tamen, qui libro de legibus primo hoc idem tradidit quod prophetae.

cuius uerba. subieci. animal hoc prouidum sagax multiplex acutum memor plenum ra.tionis et consilii, quem uocamus hominem, praeclara quadam condicione generatum esse a supremo deo. solum est enim ex tot animantium generibus atque naturis particeps rationis et cogitationis, cum cetera sint omnia expertia.

uidesne hominem quamuis longe a ueritatis notitia remotum tamen, quoniam imaginem sapientiae tuebatur, intellexisse non nisi a deo hominem potuisse generari?

sed tamen diuinis opus est testimoniis, ne minus humana sufficiant. Sibylla hominem dei opus esse testatur:

1. ὃς μόνος ἐστὶ θεὸς ϰτίστης ὰϰράτητος ύπάρχων
2. αὐτὸς δ\' ἐστήριξε τύπον μορϕῆς μερόπων τε -
[*](AUCTORES 11] 1 7, 22. 22-155,1] fragmento I adiecit Friedl. (u. 36—38); u. 23 inuenitur etiam Sibyll. III 27; cf. Alexandrum in cur. poster. ad III 27 et ad hos uersus (frg. II, uol. I 302). )[*](BRpHPV] 1 tenera] e terra H ex so creataH, execretaP\', aM. e del. P2 2 ue⌊nit⌋, V 3 qu∗a (i er.) H ut OM. H 4 dici⌜t⌝ V2 7 appareret Pac est otM. B\', post proprium s. !. ttJd. B2 8 quod (exp. Mt. 2) V omnium om. P 9 littcm(ru)m B 11 quod—subieci] profetis eius uerba sunt subiecta B propheta H 14 ⌜esse⌝ H\' 15 solo Pac 19 inteUexis(se) B potuisse tH mg. V2 20 sed] et H 21 sibyllam B 22 MONON P tCH B CtOC B K⌜A⌝TICΠC P ϒΠΑΡCON P KitCTHC A KPAtHTO ΤϒΠΑΡΧΩΝ V osmonestitheos ectistes acrateto suparchon H 23 xuToq o; ὲσυήιξεcodd. Sibyll. ὸ\'ὲστήριξε] ΙCTЄΡΙΞΙ B τύπον oMt. P μορϕη̃ς] ΜΟΡΦΑΙC B, ΦΠC P; μοϱϕὴν codd. Sibyll. MЄΡΟΠΟΝ B, MЄΡΟΡΩ F; μερόπεσσι (om. τε) coni. uel cum edd. quibusd. Sibyll. μερόπων μορϕήν IE τύπον TE scribendum putat Struuius, opusc. I 16; cf. Volkmannum, de orac. )
155
3. αὐτὸς ἕμιξε ϕύσιν πάντων, γενέτης βιότοιο
.

eadem sanctae litterae continent. deus ergo ueri patris officio functus est, ipse corpus effinxit, ipse animam qua spiramus infudit, illius est totum quidquid sumus.

quomodo id fecerit si nos oporteret scire, docuisset, sicut docuit cetera quae cognitionem nobis et pristini erroris et ueri luminis adtulerunt.

Cum ergo marem primum ad similitudinem suam finxisset, tum etiam feminam configurauit ad ipsius hominis effigiem, ut duo inter se permixti sexus propagare subolem possent et omnem terram multitudine opere.

m ipsius autem hominis fictione illarum duarum materiarum quas inter se diximus esse contrarias, ignis et aquae, conclusit perfecitque rationem.

ficto euim corpore, inspirauit ei animam de mtah fonte spiritus sui qui est perennis, ut ipsius mundi ex contrariis constantis elementis similitudinem gereret. constat enim ex anima et corpore id est quasi ex caelo et terra, [*](EPITOME 3 s. 13 s.] c. 22, 2 inspirauit ad uitam. ) [*](Sibyll. dissert. pag. 16 autuus exteri xeriponor iesmero ponte H με- ρόπων TE —] distinctione significabam, id quod coniunctione TE, fortasse etiam uoce πάντων p. 155, 1 indicatur, consulto a Lact. omissum esse — uix enim casu intercidit — uersum qui subsequitur Sibyll. III 28 ϰαὶ θη̃ας ποίησε ϰαὶ έρπετὰ ϰαὶ πετεεινά, siue Lact. ipse aut unum uersum atUTO; δ\'ὲστήριξε x?).. aut hos duos ex libro 127 desumptos runa uersibus 154, 22 et 155, 1 coit- iunxit (similis uel licentia uel neglegentia est I 21, 14) siue, id quod minus ruri simile est, uersus qui sunt III 27 et 28, etiam in hoc fagmento fuerunt. BRpHPV] 1 ATOC P ЄMЄΙΞЄ R, ЄΜΙΞЄ̃ V ΠϒCIN B, ΦϒCI F IIAyre B, ΤΙΑΝΤΩΝ P γενέτης Stadtmuellerus; ∗∗ΓЄΝЄOC (2 litt. eras. ueleuan.) JS, ΓЄΝЄΗC RPV BmOTOtO P, ΒΙΟΤΟϒΟ V autose maceris inpantoteneas bitio H πάντων γενεη̃ς ptoroto edd. interpretationes lat. tM RHP, in RH tM mg. in 7 uersibus Sibyll. e Lact. congestis, quos codd. quidam Sibyll. aut in extrema praefatione joMt loco praefationis habent, M. 154, 23 s. tales leguntur AuTO; στήιξεν μορϕη̃ς TE τύπον, μερόπων TE Λὐγὰς μιξε, ϕύσιν πάντων γενεη̃ς βιότοιο; c/\'. ed. Friedl. sect. alt. pag. VI. 7X; ed. Alexand. I pag.XLF.10. 2 (sa)uctae B contmen(t) B 3 effincxitZf ipsaJ! quam H 4 infundit P illut ut uad. B1, in ras. corr. B2 effecerit V 7 mare H, matrem V 9 mnti B sexsus B\', alt. s del. B3 10 obplere] operae H m om. B1P1, add. B2P2 11 finctione F, fLHictionpj V2 12 aqua⌜e⌝B3 13 6ncto (a er.) H itispirauit BJK e coniectura ut uid., sed recta; spirauit HPV; cf. hominem — inspirauit ad uitam Epit. 22, 2 ei om. H 14 perhennis J! 15 elementi* (s er.) H, elementi P)

Empedocles, quem nescias utrumne inter poetas an inter philosophos numeres, quia de rerum natura uersibus scripsit ut aput Romanos Lucretius et Varro, quattuor elementa constituit, ignem aerem aquam terram, fortasse Trismegistum secutus, qui nostra, corpora ei his quattuor elementis constituta. esse dixit a deo:

habere namque in se aliquid ignis, aliquid aeris, aliquid aquae, aliquid terrae, et neque ignem esse neque aerem neque aquam neque terram. quae quidem falsa non sunt: nam terrae ratio in carne est,. umoris in sanguine, aeris in spiritu, ignis in calore uitali.

sed neque sanguis a corpore secerni potest sicut umor a terra neque calor uitalis a spiritu sicut ignis ab aere: adeo rerum omnium duo sola reperiuntur elementa, quorum omnis ratio in nostri corporis fictione conclusa est.

ex rebus ergo diuersis ac repugnantibus homo factus est sicut ipse mundus ex luce ac tenebris, ex uita et morte: quae duo inter se pugnare in homine praecepit, ut si anima superauerit quae oritur ex deo, sit inmortalis et in perpetua luce uersetur, si autem corpus uicerit animam dicionique subiecerit, sit in tenebris sempiternis et in morte.

cuius non ea uis est ut iniustas animas extinguat omnino, sed ut puniat in aeternum. eam poenam mortem secundam nominamus, quae est et ipsa perpetua. sicut et inmortalitas.

primam sic definimus: mors est naturae animantium dissolutio, uel ita: mors est corporis animaeque [*]( 2diximus] c.l0,3. ) [*](AUCTORES 2—5] cf. Quintil. 1 4,4. 6 Trismegistum] ap. Stob. flori!. 11, 23 init. Tx δὲήμέτερα σώματα — οὐδὲν ὰληθές. ) [*](EXPILATORES 11 s.] Isidor. orig. XI 1, 16; de different. rer. XVII 48 ) [*](BRpHPV°1 e oM!. 77 oritur e caelo R 2 ex limo P forma tu R enpedocles J3 empedo clesqe V2 4 uensib; scripsit, V2 5 ignem] id est ignem BP 6 trismegestum B, trnnegistum R 7 dixit esse B 8 in se m mg. V2 11 cst et 77 13 secernij separari B 14 a] ab B 17 mundus] mundus ex bono ct malo R ipsi 77 20 inmortali∗∗s (ta er.) B perpetua in H 22 est om. H ut V2 25 et ante inmortalitas om. H primum V 26 mors — seductio om. H )

in hac igitur societate caeli atque terrae, quorum effigies expressa est in homine, superiorem partem tenent ea quae sunt dei, anima scilicet quae dominium corporis habet, inferiorem autem ea quae sunt diaboli, corpus utique, quod quia terrenum est, animae debet esse subiectum sicut terra caelo.

est enim quasi uasculum, quo tamquam domicilio temporali spiritus hic caelestis utatur. utriusque officia sunt, ut hoc quod est ex caelo et deo, imperet, illut uero quod ex terra et diabolo, seruiat.

quod quidem non fugit hominem nequam Sallustium, qui ait: sed nostra omnis uis in a.nimo et corpore sita, est: animi imperio, corporis seruitio magis utimur.

recte, si ita uixisset ut locutus est.

seruiuit enim foedissimis uoluptatibus suamque ipse sententiam uitae prauitate dissoluit. quodsi anima ignis est ut ostendimus, in caelum debet eniti sicut ignis, ne exstinguatur, hoc est ad inmortalitatem, quae in caelo est: et sicut ardere ac uiuere non potest ignis, nisi aliqua pingui materia teneatur in qua habeat alimentum, sic animae materia et cibus est sola iustitia, qua tenetur ad uitam.