Divinarum Institutionum

Didymus m libris ἐξηγήσεως Πινδαριϰη̆ς ait Melissea Cretensium regem primum diis sacrificasse ac ritus nouos sacrorumque pompas introduxisse; huius duas fuisse filias, Amaltheam et Melissam, quae Iouem puerum caprino lacte ac melle nutrierint —

unde poetica illa fabula originem sumpsit apes aduolasse atque os pueri melle complesse —; Melissam uero a patre primam sacerdotem Matri Magnae constitutam, unde adhuc eiusdem Matris antistites Melissae nuncupentur.

Historia uero Sacra testatur ipsum Iouem postquam rerum potitus sit, in tantam uenisse insolentiam, ut ipse sibi fana in multis locis constituerit.

nam cum terras circumiret, ut in quamque regionem uenerat, reges principesue populorum hospitio sibi et amicitia copulabat et cum a quoque digrederetur, iubebat sibi fanum creari hospitis sui nomine, quasi ut posset amicitiae ac foederis memoria conseruari.

sic constituta sunt [*](EPITOME 5-7] c. 19, 1. 7—11] c. 19, 2 s. (— sacrificasse). 13 — 22] c. 19, 3 (et — Matri) 4. 22—92, 8] c. 19, 4 sic — semiuauit. ) [*](AUCTOBES 7] pag. 220 Schmidt. 15] frg. XI. ) [*](BRSHPVj 1 cartus H, carpitus ParV 2 praecessit H 3 ⌈item⌉ R2 4 Fauuus] picus SH laomedom R, lameodon S cum om. H 5 ilieniensium iZ, iliemsium H accesserit B 7 ЄΞЄΓЄCЄΩC B lllΝΔΑ- PICCC B, IIINAAPIKCC P ezegeos eospina ariste H in mg. narrationis pindaricae P1 melisea S 9 cuius B 11 nutrierunt BHP, nutneturt V 12 atuolasse B 13 suplesse sic H 15 antistes B mellissae P uuncupautur SH 16 rerum] regnum BH potus P 17 tantum V famam H 18 constitueret edd. circuiret H 19 ut om. P quacumque P reg∗es (i er.) P, rege* (s er.) V principesque SH 20 copulauit BPac 21 iubeat SPx supra quasi add. qsi m. post. P quasi ut] quasi ita edd., sed cf. Epit. 19, 4 cuius rei ut posset memoria seruari possit B 22 ac] et B si SHY )

gaudebant ergo illi et huic imperio eius libenter obsequebantur et nominis sui gratia ritus annuos et festa celebrabant.

simile quiddam in Sicilia fecit Aeneas, cum conditae urbi Acestae hospitis nomen inposuit, ut eam postmodum laetus ac libens Acestes diligeret augeret ornaret.

hoc modo religionem cultus sui per orbem terrae Iuppiter seminauit et exemplum ceteris ad imitandum dedit.

siue igitur a Melisseo, sicut Didymus tradidit, colendorum deorum ritus effluxit siue ab ipso Ioue, ut Euhemerus, de tempore tamen constat quando dii coli coeperint.

Melisseus quidem multum antecessit aetate, quippe qui educauerit Iouem pro nepote. et idcirco fieri potest ut uel ante uel adhuc puero Ioue deos colere instituerit id est alumni sui matrem (Opem) et auiam Tellurem, quae fuit Urani coniunx, patremque Saturnum et ipse hoc exemplo atque instituto Iouem ad tantam superbiam prouexerit, ut postea sibi diuinos honores auderet assumere.

Nunc, quoniam uanarum superstitionum originem deprehendimus, superest ut etiam tempora colligamus, per quae [*](EPITOME 23—93, 6] c. 19, 5 ) [*](BRSHPVJ 1 templi S atauirio H labryandio R, labyaudro B, labriandrio SH, labriando PV; labrandeo vel Labrandio edd. Lact. et Ennii ataburus P, ataburius B, atabrus B, ataburiis (corr. m. 1?) S, atauirus H, atabyms V labryaudus R, labyandrus B, labriandrius S, labrianderius H, labriandus PV 2 hospite H 3 labrio BPac (part. ras. corr. Pl), labrio H; Lajtersio Schmidtius milioni B, mollioni H cassio (pr. s s. 1. P2) BP eundem] eius idem H 4 et ut V 5 in perpetuum B numen H 6 huic] adhuc H 7 libentes BRS 8 quidam S silicia P, ad sicilia in mg. x silicia V2 9 urbe V1 eum H 10 augere V 11 cultis P 13 mellisseo RP ut SH 14 ipso] ipso quoque PV edd. euhcreinus B, heuhemerus PV de] non de H 15 constat] non constat R coeperunt B 16 quidpo H ⌈e⌉du∗cauerit (m er.) B pronepotem H 17 ut om. S ioui II 18 alumini (exp. m. 1?) P Opem addidi, cf. c. 11, 38; 13, 2 s.; 14,2-4 19 uram H 22 num B quoniam in mg. V adpraehendimus PV)

Theophilus in libro de temporibus ad Autolycum scripto ait in historia sua Thallum dicere quod Belus, quem Babylonii et Assyrii colunt, antiquior Troiano bello fuisse inueniatur annis trecentis uiginti duobus, Belum autem Saturni aequalem fuisse et utrumque uno tempore adoleuisse. quod adeo uerum est, ut ratione ipsa colligi possit.

nam pt Agamemnon, qui gessit Troicum bellum, Iouis abnepos fuit et Achilles Aiaxque pronepotes, et Ulixes eodem gradu proximus, Priamus quidem longa serie.... sed auctores quidam tradunt Dardanum et Iasium Corythi filios fuisse, non Ionis: nec enim si ita fuisset, ad usus inpudicos Ganymeden pronepotem suum habere potuisset.

itaque parentibus illorum quos supra nominaui si congruentes annos diuidas, numerus consentiet. ab excidio autem Troianae urbis colliguntur anni mille quadringenti septuaginta.

ex hac temporum ratione [*](EPITOME 15-94, 4] c. 19, 5 s. ) [*](AUCTORES § 2] pag. 139 A. 10 ss.] cf. Seru. Aenoid. III 167. ) [*](EXPILATORES § 2] cf. interpolationem codicis Fuldensis in Tertull. Apolog. c. 19 (pag. 188). ) [*](BRSHPV] 1 fuerunt B, fueri⌈n⌉t P2 2 autolicum BSH adscribto B ait in] autin in ras. V2 storia S 3 babyloni H, ∗∗babyloni⌈i⌉ P7 3 assyri H 4 antiquio II bello troiano B traiano V belo H inuenitur R 5 et duobus H betlum (1 er.) H, bellum (exp. m. 2) P 7 quodam do , in mg. •\' deo R 8 agamn S, agamennon H troianum S achillis (alt. i ex e) B3 9 iaxque 11 ulixis (alt. i ex e) B3, ulyxes B proximus] proximus fuit B; aut errore ductus aut aliam memoriam secutus Lact. seriem statuit breuiorem, siquidem Ulixes Iouis abnepos fuisse perhibetur 10 post serie itUercidisse existimo fere talia nam pater eius Laomedon abnepos fuit Dardani, qui erat filius Iouis 11 iasium (alt. i ex al. litt. tn. 3) B corinthi B, corithi R, corti S, coryti H, corysthy P1 (s expunx. Pi) V fuisse filios H 12 ganimedeu PY, ganymedem BRH, ganymede S; ef. 11 16, 17 1:1 pronepotem) cum constanti memoria Dardanus non puter certe Ganymedis fuisse tradatur, sed auus uel etiam longinquioribus gradibus remotus, aut illi auctores quidam quos sequitur Lact., cum Dardano tribuant patrem Corythum, ipsum scilicet filium louis, Ganymeden jilium Durdani atque ita pronepotem louis faciunt aut abnepotem scribendum est 13. 14 post itaque est si, om. post nominaui H 14 memoraui H congruenter edd. 15 anni post numerum H 16 ex] et B )

Restant adhuc aliqua quae ad coarguendas religiones falsas plurimum ualeant, sed iam finem libro facere decreui, ne modum excedat.

ea enim plenius sunt exequenda, ut ommbus refutatis quae ueritati uidentur obstare homines qui bonorum ignorantia uagantur incerti ad religionem ueram possimus inbuere.

primus autem sapientiae gradus est falsa intellegere, secundus uera cognoscere. ergo aput quem prima haec

institutio nostra profecerit, qua falsa deteximus, excitabitur ad ueri cognitionem, qua nulla est homini iucundior uoluptas, et erit iam caelestis disciplinae sapientia dignus, qui ad cognoscenda cetera libens ac paratus accesserit. [*](BRSIIPVJ 1 annos om. S **octingentos (et er., oc in ras. m. 2) V 5 cohercendas H, arguendas PV 6 libri P1, corr. P2 ⌊ne mo,dum V2 7 excedat] excedat oratio H planius R *om*nibus (h et i er.) P 8 bon⌈or⌉um (or m. al.) P 12 qu∗a (i er.) P 13 uoluntas SHP1 (corr. P2) V ΑΡΩ L ■ CAELI FIRMIANI LACTANTI DE FALSA RELIGIONE LIBER PRIMVS EXPLICIT INCIPIT LIBER SECVNDVS DE ORIGINE ERRORIS LEGENTI VITA IN ■ XPO IHV DNO N B; L • CAELII FIRMIANI INSTITVTIONVM DIVINARVM LIBER PRIMVS EXPLIC- FELIC- INC- SECVNDVS DE ORIGINE ERRORIS haec omnia in ras. m. 1 ? R; FIRmiani lactantii de falsa religione deorum. Liber primus explicit. Incipit liber secundus. de origine mortis S; FIRMIANI LACTANTI DE FALSA RELIGIONE DEORVM LIB PRIM EXPLICIT INCPT DE EADEM RELIGIONE FALSA LIB II H; subscriptione caret M; CECILII FIRMIANI DE FALSA RELIGIONE LIBER PRIMVS EXPLICIT • INCIPIT LIBER SECVNDVS LACTANTII CAECILII FIRMIANI DE ORIGINE ERRORIS AD CONSTANTINV IMPERATOR P; EXPLICIT LIBER DE FALSA RELIGIONE INCIPIT DE ORIGINE ERRORIS V )