Divinarum Institutionum

reliquit ergo posteris Faunus quoque non parum erroris, quem tamen prudentes quique perspiciunt.

nam Lucilius eorum stultitiam, qui simulacra deos putant esse, deridet his uersibus:

1. terriculas Lamias, Fauni quas Pompiliique
2. instituere Numae, tremit has, hic omnia ponit.
3. ut pueri infantes credunt signa omnia aena
4. uiuere et esse homines, sic isti omnia ficta
5. uera putant, credunt signis cor inesse in aenis.
6. pergula pictorum, ueri nihil, omnia ficta!

poeta quidem stultos homines infantibus conparauit, at ego multo inprudentiores esse dico. illi enim simulacra homines putant esse, hi deos; illos aetas facit putare quod non est, hos stultitia; illi utique breui desinent falli, horum uanitas et durat.

semper et crescit. sacra Liberi patris primus Orpheus induxit in Graecia primusque celebrauit in monte Boeotiae Thebis ubi Liber natus est proximo; qui cum frequenter citharae cantu personaret, Cithaeron appellatus est.

ea sacra etiamnunc Orphica nominantur, in quibus ipse postea dilaceratus et [*](EPITOME 4-11] c. 17, 3. ) [*](AUCTORES 6 ss.] Ub. XV frg. II. ) [*](EXPILATORES § 14] cf. Isidor. orig. XI 2, 27. ) [*](BRSHPYJ 1 possteta P2 2 obuolutam] obuolutam fobolutam H) uoluit SH ui⌈ne⌉ sic V3 amporam RIH 5 putent B 6 aerricolas 8, terricolas HPV pompilique RH 7 Numaej nomen B, om. V, in mg. e t nume V2 tremit has] tremitas (corr. m. 2) B, tremitias SH hic omnia C Epit. 17, 3; haec omina LMuellerus; tremit, has insomuia Baehrettstus 8 aena PV Epit., aenea B, athenae R, ahena S, athena H 9 isti omnia C Epit.; isti somnia Lachmannus, istic omnia LMuellerus 10 putant∗∗ fur ? er.) S anis B, ahenis S; haeiiis cod. Taur. Epit. 11 pergula H, pergila H; percula cod. Taur. Epit. pergula fictorum ueri nihil, Marxius, stud. Lucil. pag. 16 14 hii BRH 15 desinunt PV cdd. 16 ⌊et⌋ (ante crescit) P2\' primus om. B 17 graeciam SHP (sed-ã ex -a P2) edd., sed cf. Epit. 17, 1 in Latio — induxit boetiae aahebis H 18 citherae H, cythare V 19 chiteron B, citharon R, citheron SH, ∗∗ci⌈t⌉haeron P, cytheron V ea] neid 1** (corr. m. 2) B 20 nominatur H )

sed quis aetate praecesserit dubitari potest, siquidem per eosdem annos Latinus Priamusque regnarunt, item patres eorum Faunus et Laomedon, quo regnante Orpheus cum Argonautis ad Iliensium litus accessit.

procedamus igitur ulterius et quaeramus, quis omnino colendorum deorum primus auctor extiterit.

Didymus m libris ἐξηγήσεως Πινδαριϰη̆ς ait Melissea Cretensium regem primum diis sacrificasse ac ritus nouos sacrorumque pompas introduxisse; huius duas fuisse filias, Amaltheam et Melissam, quae Iouem puerum caprino lacte ac melle nutrierint —

unde poetica illa fabula originem sumpsit apes aduolasse atque os pueri melle complesse —; Melissam uero a patre primam sacerdotem Matri Magnae constitutam, unde adhuc eiusdem Matris antistites Melissae nuncupentur.

Historia uero Sacra testatur ipsum Iouem postquam rerum potitus sit, in tantam uenisse insolentiam, ut ipse sibi fana in multis locis constituerit.

nam cum terras circumiret, ut in quamque regionem uenerat, reges principesue populorum hospitio sibi et amicitia copulabat et cum a quoque digrederetur, iubebat sibi fanum creari hospitis sui nomine, quasi ut posset amicitiae ac foederis memoria conseruari.

sic constituta sunt [*](EPITOME 5-7] c. 19, 1. 7—11] c. 19, 2 s. (— sacrificasse). 13 — 22] c. 19, 3 (et — Matri) 4. 22—92, 8] c. 19, 4 sic — semiuauit. ) [*](AUCTOBES 7] pag. 220 Schmidt. 15] frg. XI. ) [*](BRSHPVj 1 cartus H, carpitus ParV 2 praecessit H 3 ⌈item⌉ R2 4 Fauuus] picus SH laomedom R, lameodon S cum om. H 5 ilieniensium iZ, iliemsium H accesserit B 7 ЄΞЄΓЄCЄΩC B lllΝΔΑ- PICCC B, IIINAAPIKCC P ezegeos eospina ariste H in mg. narrationis pindaricae P1 melisea S 9 cuius B 11 nutrierunt BHP, nutneturt V 12 atuolasse B 13 suplesse sic H 15 antistes B mellissae P uuncupautur SH 16 rerum] regnum BH potus P 17 tantum V famam H 18 constitueret edd. circuiret H 19 ut om. P quacumque P reg∗es (i er.) P, rege* (s er.) V principesque SH 20 copulauit BPac 21 iubeat SPx supra quasi add. qsi m. post. P quasi ut] quasi ita edd., sed cf. Epit. 19, 4 cuius rei ut posset memoria seruari possit B 22 ac] et B si SHY )

gaudebant ergo illi et huic imperio eius libenter obsequebantur et nominis sui gratia ritus annuos et festa celebrabant.

simile quiddam in Sicilia fecit Aeneas, cum conditae urbi Acestae hospitis nomen inposuit, ut eam postmodum laetus ac libens Acestes diligeret augeret ornaret.

hoc modo religionem cultus sui per orbem terrae Iuppiter seminauit et exemplum ceteris ad imitandum dedit.

siue igitur a Melisseo, sicut Didymus tradidit, colendorum deorum ritus effluxit siue ab ipso Ioue, ut Euhemerus, de tempore tamen constat quando dii coli coeperint.

Melisseus quidem multum antecessit aetate, quippe qui educauerit Iouem pro nepote. et idcirco fieri potest ut uel ante uel adhuc puero Ioue deos colere instituerit id est alumni sui matrem (Opem) et auiam Tellurem, quae fuit Urani coniunx, patremque Saturnum et ipse hoc exemplo atque instituto Iouem ad tantam superbiam prouexerit, ut postea sibi diuinos honores auderet assumere.

Nunc, quoniam uanarum superstitionum originem deprehendimus, superest ut etiam tempora colligamus, per quae [*](EPITOME 23—93, 6] c. 19, 5 ) [*](BRSHPVJ 1 templi S atauirio H labryandio R, labyaudro B, labriandrio SH, labriando PV; labrandeo vel Labrandio edd. Lact. et Ennii ataburus P, ataburius B, atabrus B, ataburiis (corr. m. 1?) S, atauirus H, atabyms V labryaudus R, labyandrus B, labriandrius S, labrianderius H, labriandus PV 2 hospite H 3 labrio BPac (part. ras. corr. Pl), labrio H; Lajtersio Schmidtius milioni B, mollioni H cassio (pr. s s. 1. P2) BP eundem] eius idem H 4 et ut V 5 in perpetuum B numen H 6 huic] adhuc H 7 libentes BRS 8 quidam S silicia P, ad sicilia in mg. x silicia V2 9 urbe V1 eum H 10 augere V 11 cultis P 13 mellisseo RP ut SH 14 ipso] ipso quoque PV edd. euhcreinus B, heuhemerus PV de] non de H 15 constat] non constat R coeperunt B 16 quidpo H ⌈e⌉du∗cauerit (m er.) B pronepotem H 17 ut om. S ioui II 18 alumini (exp. m. 1?) P Opem addidi, cf. c. 11, 38; 13, 2 s.; 14,2-4 19 uram H 22 num B quoniam in mg. V adpraehendimus PV)

Theophilus in libro de temporibus ad Autolycum scripto ait in historia sua Thallum dicere quod Belus, quem Babylonii et Assyrii colunt, antiquior Troiano bello fuisse inueniatur annis trecentis uiginti duobus, Belum autem Saturni aequalem fuisse et utrumque uno tempore adoleuisse. quod adeo uerum est, ut ratione ipsa colligi possit.

nam pt Agamemnon, qui gessit Troicum bellum, Iouis abnepos fuit et Achilles Aiaxque pronepotes, et Ulixes eodem gradu proximus, Priamus quidem longa serie.... sed auctores quidam tradunt Dardanum et Iasium Corythi filios fuisse, non Ionis: nec enim si ita fuisset, ad usus inpudicos Ganymeden pronepotem suum habere potuisset.