Divinarum Institutionum

clamat summus poeta eos omnes qui inuentas uitam excoluere per artes aput inferos esse ipsumque illum repertorem medicinae talis et artis ad Stygias undas fulmine detrusum, ut intellegamus quantum ualeat pater omnipotens, qui etiam deos fulminibus exstinguat.

sed homines ingeniosi hanc secum habebant fortasse rationem: quia deus fulminari non potest, apparet non esse factum. immo uero quia factum est, apparet hominem fuisse, non deum.

mendacium poetarum non in facto est, sed in nomine: metuebant enim malum, si contra publicam persuasionem faterentur quod erat uerum.

quodsi hoc constat inter ipsos, ex hominibus deos factos, cur ergo non credunt poetis, si quando illorum fugas et uulnera et [*](AUCTORES 13. 14] Yerg. Aeu. VI 663; VII 772 s. 24 s.] cf. Cic. de nat. deor. I 16, 42. ) [*](B(G)RSHPV] 1 cum om. B liminibus V1 uenerantur P 2 quid] quia Bl (qu∗am B3) G in] uel S corpore B 3 sanare B presleJutior P *** qui fqui ? er.) B 4 uiuendi (s. I. corr. R2) RS, uidendi BGRlHVP (uidendi ex uendi PH) edd., sed cf. II11, 6 accepta uiuendi sentiendique ratione 5 ipsa ceteraque II atque PV 8 esse om. V 9 quis P 10 in fieri potest desinit codicis G pag. 5 (151), sequitur pag. 6 (152), cuius in uerss. 1-21 pleraque legebantur 11 idem] inde H ante aliis s. 1. ab add. B3 13 omnis P1 (corr. P2) V [in](uent)[am] G, a inuentes H 14 inferas V1, in ras. corr. V2 15 talis et om. BG *rtis (e ? er.) B stugias H flumine P 16 ualet S 18 habeant RS, habent H qua H 19 uero] uero etiam BG 20 post mendacium add. enim edd. 21 est post nomine SH 23 hc (i. e. haec) S errgo B1)

quibus de rebus intellegi datur non potuisse ullo pacto fieri deos, quia ne homines quidem probi fuerunt eaque in uita sua gesserunt quae mortem pariunt sempiternam.

Venio nunc ad proprias Romanorum religiones, quoniam de communibus dixi. Romuli nutrix Lupa honoribus est adfecta diuinis, et ferrem, si animal ipsum, cuius figuram gerit.

sed auctor est Liuius Larentinae esse simulacrum et quidem non corporis, sed mentis ac morum. fuit enim Faustuli uxor et propter uulgati corporis uilitatem lupa inter pastores id est meretrix nuncupata est; unde etiam lupanar dicitur.

exemplum scilicet Atheniensium in ea figuranda Romani secuti sunt, apud quos meretrix quaedam nomine Leaena cum tyrannum occidisset, quia nefas erat simulacrum constitui meretricis in templo, animalis effigiem posuerunt cuius nomen gerebat.

itaque ut illi monumentum ex nomine, sic isti ex professione fecerunt. huius nomini etiam dies festus dicatus est et Larentinalia constituta.

nec hanc solam Romani meretricem colunt, sed Faulam quoque, quam Herculis scortum fuisse Verrius scribit. iam quanta ista inmortalitas putanda est, quam etiam meretrices adsecuntur?

Flora cum magnas opes ex [*](EPITOME 5-11; 17-73, 3] c. 15, 1-3. ) [*](AUCTORES 8] I 4. ) [*](EXPILATORES 9-11] Augustin. de ciu. dei XVIII 21 (pag. 283, 19-23); cf. Isidor. orig. XVIII 42, 2. ) [*](B(G)RSHPVJ 1 ac bella H in de re(b.) desinit codicis G pag. 6 (152) 2 qui SH nec B 4 pariant B 5 ueniamus H 7 ipsum] ipsum fuisset edd. figura S 8 libius SHP larentinae (-ne S) BRS, la*rentine (u er.) H, tarentinae PV 12 figurando S 13 leaena B2 cum tyrannum] contyrannum H 14 quva F2 constituit S 15 cui S 17 nomine H et om. S larentinalia C, nisi qiiod la*rentinalia s (u er.) H; cf. larentinali cod. Tatir. Epit. 15, 2 18 constitut* (i er.) et sunt s. 1. add. m. 2 H meretricem romani SH 19 faulam Bx (Taurstu\'lam B-) RPV, om. S, et faulam H; Fauulam i. e. Fabulam Rcifferscheidius, anal. Horat. (1870) pag. 4, Faunam dubitanter Baehrensius, annal. philol. 1885 pag. 781 adn., sed faula Epitome quoque habet e.15,3 quae H 8\'c\'ortum R2 uerius BaS 20 est ante ista, om. post putanda P 21 adsequntur B, adsequuntur PV post adsecuntur s. I ut S2 )

quod quia senatui flagitiosum uidebatur, ab ipso nomine argumentum sumi placuit, ut pudendae rei quaedam dignitas adderetur. deam finxerunt esse quae floribus praesit eamque oportere placari, ut fruges cum arboribus aut uitibus bene prospereque florescerent.

eum colorem secutus in Fastis poeta non ignobilem nympham fuisse narrauit quae sit Chloris uocitata eamque Zephyro nuptam quasi dotis loco id accepisse muneris a marito, ut haberet florum omnium potestatem.

honeste quidem ista dicuntur, sed inhoneste turpiterque creduntur nec debent, cum ueritas quaeritur, huiusmodi nos uelamenta decipere.

celebrantur ergo illi ludi conuenienter memoriae meretricis cum omni lasciuia. nam praeter uerborum licentiam, quibus obscenitas omnis effunditur, exuuntur etiam uestibus populo flagitante meretrices, quae tunc mimarum funguntur officio et in conspectu populi usque ad satietatem inpudicorum luminum cum pudendis motibus detinentur.

Cloacinae simulacrum in Cloaca Maxima repertum Tatius consecrauit et quia cuius esset effigies ignorabat, ex loco illi nomen inposuit. Pauorem Palloremque Tullus Hostilius figurauit et coluit.

quid de hoc dicam nisi dignum fuisse qui semper deos suos, sicut optari solet, praesentes haberet? ab hoc illut Marci Marcelli de consecratione Honoris atque Virtutis honestate nominum differt, re congruit.

eadem uanitate Mentem quoque inter [*](EPITOME 19-21] c. 15, 4. 21 s. 24-74, 2] c. 15, 6. ) [*](AUCTORES 8] Ovid. Fast. V 195 ss. ) [*](BRSHPVj 1 scribrslit H2 certa qui S 2 reli+quit (n er.) B fenore BSH sui B 3 ludorium S quas H appellauit S 4 senatus P 5 summi R 6 finxerunt V1 7 aut] ac R, cfr. p. 70, 9 9 cloris B, loris H 10 nubtam (b ex p) B3, numtam P qsi (i. e. quae si) V accepisset R 13 uelainine H 14 conuenientes H 17 flagitante populo BR 19 mortibus (r exp. et t ex s ? m. 2) B 20 reppertum B 21 esse Rl 22 pallorem H tullius RP 23 hoc S1 24 praesentes] ∗∗∗ fsed er.) secum B 25 uirtutes P\' (cmT. P2) V honestatem R, honeste H 26 differt re] differre BR2 (ex differt re), differt et S, differe H )

magnum Cicero audaxque consilium suscepisse Graeciam dicit, quod Cupidinum et Amorum simulacra in gymnasiis consecrasset: adulatus est uidelicet Attico et inrisit hominem familiarem.