Divinarum Institutionum

artes quoque inuentoribus suis inmortalitatem peperisse dicuntur, ut Aesculapio medicina, Volcano fabrica. colamus igitur et illos qui fullonicam sutrinamue docuerunt. cur autem figulinae repertori honos non habetur? an quia isti diuites uasa Samia contemnunt?

sunt et aliae artes quarum repertores humanae uitae plurimum profuerunt: cur non et illis adtributa sunt templa?

sed nimirum Minerua est quae omnes repperit, ideoque illi opifices supplicant. ergo ab his sordibus Minerua ascendit in caelum.

est uero cur quisquam derelinquat eum qui terram cum animantibus, [*](EPITOME 3-71, 6] cf. c. 14, 5. ) [*](B(G)BSHPVJ 1 quam V1 uou add. Thilo sceleratus P, sceleratjjus sic V2 2 lacessierint Ppr (alt. i ras. ex u) edd., lacesserint S, lacessieruut BRV, lacesserunt H 3 peragamus P celeri Pl (corr. P2)V 4 possu- mus S litteris docere B 5 Caeli] caereri ∗∗∗ H 6 usum BS hiis R2 nam S, non HP 7 potes H iisque] isque R, hisque cctt. fractis] fructibus Bl, corr. B3 8 expressisse B2 9 aut] atque R 10 a [Terr]a rel[iqueri]t incipit codicis G pag. 5 (151) paene tota lecta reliquit B, reli*queri*t (duo 11 er.) P, reli*qua erit (n er.) V hominum H 11 erudienda BH, [erudien]da G 12 et (ante illa) om. H 13 possint BG inuenire V1; post inueniri tn mg. primus iuuenit add. P1? artis R* 14 reperisse RH scolapio H vulcano B, uulcano cett., u minus cert. in G 15 fulilonicam (1 in ras. ex c ? m. 2) V sutrinauuue q er.) B, striuamque G 16 repertorum S 17 uasa Samia] uasam nimiam R 18 re[p]pertores G 19 et R2 nimirum om. S 20 omnis Rl 21 rhlis R2 escendit R1 V uero] ergo H 22 relinquat R celum—luminibus in mg. 82)

quid ille qui uulnera in corporibus sanare docuit? num potest esse praestantior quam qui corpora ipsa formauit, sentiendi ac uiuendi rationem dedit, herbas denique ipsas et cetera quibus medendi ars constat excogitauit ac protulit?

At enim dicet aliquis et huic summo qui fecit omnia et illis qui partim profuerunt suam uenerationem esse tribuendam.

primum nec factum est umquam ut qui hos coluit, etiam deum coluerit, neque fieri potest, quoniam si honos idem tribuitur aliis, ipse omnino non colitur, cuius religio est illum esse unum ac solum deum credere.

clamat summus poeta eos omnes qui inuentas uitam excoluere per artes aput inferos esse ipsumque illum repertorem medicinae talis et artis ad Stygias undas fulmine detrusum, ut intellegamus quantum ualeat pater omnipotens, qui etiam deos fulminibus exstinguat.

sed homines ingeniosi hanc secum habebant fortasse rationem: quia deus fulminari non potest, apparet non esse factum. immo uero quia factum est, apparet hominem fuisse, non deum.

mendacium poetarum non in facto est, sed in nomine: metuebant enim malum, si contra publicam persuasionem faterentur quod erat uerum.

quodsi hoc constat inter ipsos, ex hominibus deos factos, cur ergo non credunt poetis, si quando illorum fugas et uulnera et [*](AUCTORES 13. 14] Yerg. Aeu. VI 663; VII 772 s. 24 s.] cf. Cic. de nat. deor. I 16, 42. ) [*](B(G)RSHPV] 1 cum om. B liminibus V1 uenerantur P 2 quid] quia Bl (qu∗am B3) G in] uel S corpore B 3 sanare B presleJutior P *** qui fqui ? er.) B 4 uiuendi (s. I. corr. R2) RS, uidendi BGRlHVP (uidendi ex uendi PH) edd., sed cf. II11, 6 accepta uiuendi sentiendique ratione 5 ipsa ceteraque II atque PV 8 esse om. V 9 quis P 10 in fieri potest desinit codicis G pag. 5 (151), sequitur pag. 6 (152), cuius in uerss. 1-21 pleraque legebantur 11 idem] inde H ante aliis s. 1. ab add. B3 13 omnis P1 (corr. P2) V [in](uent)[am] G, a inuentes H 14 inferas V1, in ras. corr. V2 15 talis et om. BG *rtis (e ? er.) B stugias H flumine P 16 ualet S 18 habeant RS, habent H qua H 19 uero] uero etiam BG 20 post mendacium add. enim edd. 21 est post nomine SH 23 hc (i. e. haec) S errgo B1)

quibus de rebus intellegi datur non potuisse ullo pacto fieri deos, quia ne homines quidem probi fuerunt eaque in uita sua gesserunt quae mortem pariunt sempiternam.

Venio nunc ad proprias Romanorum religiones, quoniam de communibus dixi. Romuli nutrix Lupa honoribus est adfecta diuinis, et ferrem, si animal ipsum, cuius figuram gerit.

sed auctor est Liuius Larentinae esse simulacrum et quidem non corporis, sed mentis ac morum. fuit enim Faustuli uxor et propter uulgati corporis uilitatem lupa inter pastores id est meretrix nuncupata est; unde etiam lupanar dicitur.

exemplum scilicet Atheniensium in ea figuranda Romani secuti sunt, apud quos meretrix quaedam nomine Leaena cum tyrannum occidisset, quia nefas erat simulacrum constitui meretricis in templo, animalis effigiem posuerunt cuius nomen gerebat.

itaque ut illi monumentum ex nomine, sic isti ex professione fecerunt. huius nomini etiam dies festus dicatus est et Larentinalia constituta.

nec hanc solam Romani meretricem colunt, sed Faulam quoque, quam Herculis scortum fuisse Verrius scribit. iam quanta ista inmortalitas putanda est, quam etiam meretrices adsecuntur?

Flora cum magnas opes ex [*](EPITOME 5-11; 17-73, 3] c. 15, 1-3. ) [*](AUCTORES 8] I 4. ) [*](EXPILATORES 9-11] Augustin. de ciu. dei XVIII 21 (pag. 283, 19-23); cf. Isidor. orig. XVIII 42, 2. ) [*](B(G)RSHPVJ 1 ac bella H in de re(b.) desinit codicis G pag. 6 (152) 2 qui SH nec B 4 pariant B 5 ueniamus H 7 ipsum] ipsum fuisset edd. figura S 8 libius SHP larentinae (-ne S) BRS, la*rentine (u er.) H, tarentinae PV 12 figurando S 13 leaena B2 cum tyrannum] contyrannum H 14 quva F2 constituit S 15 cui S 17 nomine H et om. S larentinalia C, nisi qiiod la*rentinalia s (u er.) H; cf. larentinali cod. Tatir. Epit. 15, 2 18 constitut* (i er.) et sunt s. 1. add. m. 2 H meretricem romani SH 19 faulam Bx (Taurstu\'lam B-) RPV, om. S, et faulam H; Fauulam i. e. Fabulam Rcifferscheidius, anal. Horat. (1870) pag. 4, Faunam dubitanter Baehrensius, annal. philol. 1885 pag. 781 adn., sed faula Epitome quoque habet e.15,3 quae H 8\'c\'ortum R2 uerius BaS 20 est ante ista, om. post putanda P 21 adsequntur B, adsequuntur PV post adsecuntur s. I ut S2 )

quod quia senatui flagitiosum uidebatur, ab ipso nomine argumentum sumi placuit, ut pudendae rei quaedam dignitas adderetur. deam finxerunt esse quae floribus praesit eamque oportere placari, ut fruges cum arboribus aut uitibus bene prospereque florescerent.

eum colorem secutus in Fastis poeta non ignobilem nympham fuisse narrauit quae sit Chloris uocitata eamque Zephyro nuptam quasi dotis loco id accepisse muneris a marito, ut haberet florum omnium potestatem.