Divinarum Institutionum

quae prima, ut in Historia Sacra continetur, artem meretriciam instituit auctorque mulieribus in Cypro fuit, [*](EPITOME 3-6] c. 8, 6. 14 s.] c. 9, 1 Venus — exposita 16s ] c. 8, 4. 20-66, 3] c. 9, 1. ) [*](AUCTORES 20] frg. XIII. ) [*]((G)RSHPVJ 1 aerumnas (er- H) si placet SH ceras H 2 expulsam S iactatam SH 3 dium S formonsum H 4 et om. H per lice SHPV cxectis PV 5 semiuirum S 6 pelices SPV 7 ipsam S patre H insuUam (s er.) V somum Sl 9 itarqj P2 10 est eius H 13 a Mulier hominem incipit codicis G pag. 4 (126) pacne tota. Iccta 14 quod F1 16 armoniam GS ex] et P1, corr. P2 17 hermaforoditum H androginus GP, androgenus S 18 cupidinem V2 ex anchise — erycem in inf. mg. V2 ex] et P\', corr. P2 anchisae G, an- chise R2, anchisS ( er.) S aenean GSH, aeneam RPV (i. e. V) buten GS ergicen R, eric? S, erycen P adonio GRSHV, adone (e in 2 hastis eras. m. 2) P; an Adoneo scribendum ? 19 quod] qui V tum om. G, tunc P ab apro ictus] apro obiectus G, ab apro genitus S ictu H 20 in om. SH 21 c[i]pro G ) [*]( XVIIII. Lact. 1. 5 )

etiamne haec habet aliquid numinis, cuius plura numerantur adulteria quam partus? sed ne illae quidem uirgines inlibatam castitatem seruare potuerunt. unde enim putemus Erichthonium esse natum? an ex terra, ut poetae uideri uolunt?

at res ipsa clamat. nam cum Vulcanus diis arma fecisset eique Iuppiter optionem dedisset praemii quod uellet postulandi iurassetque ut solebat per infernam paludem se nihil negaturum, tum faber claudus Mineruae nuptias postulauit.

t hic luppiter Optimus Maximus tanta religione constrictus abnuere non potuit, Mineruam tamen monuit repugnare pudicitiamque defendere. tum in illa conluctatione Vulcanum in terram effudisse aiunt, unde sit Erichthonius natus, idque illi nomen inpositum ὰπὸ τη̃ς ἒριδος xal χθονός id est ex certamine atque humo.

cur igitur uirgo eum puerum cum dracone conclusum et obsignatum tribus uirginibus Cecropidis commendauit? euidens ut opinor incestum, quod nullo modo possit colorari.

altera cum paene amatorem suum perdidisset, qui erat turbatis distractus equis, praestantissimum medicum Asclepium curando iuueni aduocauit eumque sanatum [*](EPITOME 4-14] c. 9, 2. 19-67, 11] c. 9, 3. ) [*](AUCTORES 20. 67, 1 ss.] Verg. Aen. VII 707. 774 ss. ) [*](EXPILATORES § 13] Augustin. de ciu. dei XVIII 12 (vag. 271, 11—16). ) [*]((G)RSHPV] 1 uulgato Crenim, animaduers. IX pag. 63 (ed. Amstelod. 1701); uulgo C 3 nominis PacV 4 ille SHPs, illi P1, illae V2 uirginis H 5 potuit H 6 ericthonium (eric minus cert. G) GPV, erichtonium S, eryctonium H uidere R 7 aut SI, in ras. corr. S2 an reclamat? 8 dedisse H quid II 9 internam V 10 tunc P 11 optimus in mg. P5 12 admonuit H 13 tunc P in om. H in illa [cojnlucta desinit codicis G pag. 4 (126) uulcanus S 14 terra H profudisse C (nisi quod - fundisse PV), semen add. edd., sed cf. Epit. 9, 2 effudit; ex hoc et Aiigustini loco (pag.271, 12 s.) in amborum contentione Vulcanum commotum effudisse aiunt semen in terram supra quoqtte effudisse scripsi hericthionus Pac (hericthonius corr.), herictrhlionus V 15 inpositum est id cst, om. graeca H τη̃ς] T€C S ΧΘΟΝΟC (X ex K) P ex ercitamine P 17 cecropidis (corr. m. 2) R 20 turbatus Rac distinctus S )

1. secretis alma recondit
2. sedibus et nymphae Egeriae nemorique relegat,
3. solus ubi in siluis Italis ignobilis aeuum
4. exigeret uersoque ubi nomine Virbius esset.

quid sibi uult haec tam diligens, tam sollicita curatio?

quid secretae sedes? quid relegatio uel tam longe uel ad mulierem uel in solitudinem? quid deinde nominis commutatio? postremo quid equorum tam pertinax abominatio? quid significant haec omnia nisi conscientiam stupri et amorem minime uirginalem?

erat plane cur tantum laborem pro tam fideli iuuene susciperet, qu amanti nouercae obsequium pernegarat.

Hoc loco refellendi sunt etiam ii qui deos ex hominibus esse factos non tantum fatentur, sed ut eos laudent, etiam gloriantur, aut uirtutis gratia ut Herculem aut munerum ut Cererem ac Liberum aut artium repertarum ut Aesculapium ac Mineruam.

haec uero quam inepta sint quamque non digna propter quae homines inexpiabili se scelere contaminent hostesque uero deo fiant, quo contempto mortuorum sacra suscipiunt, ex singulis rebus ostendam.

uirtutem esse dicunt quae hominem tollat in caelum, non illam de qua philosophi disserunt, quae posita est in bonis animi, sed hanc corporalem quae dicitur fortitudo: quae quoniam praecipua in Hercule fuit, inmortalitatem meruisse creditur.

quis tam stulte ineptus est, ut corporis uires diuinum uel etiam humanum bouum iudicet, cum sint et maiores pecudibus adtributae et uno morbo saepe frangantur uel senectute ipsa minuantur et [*](EPITOME 12-19] cf. c. 14, 5. ) [*](B (a 19) RSHPVJ 2 nymphiae PV 3 in] et RacPV 4 urbius S, uiroius H 5 hoc PaeV tam (ante sollicita) s. I. P2 7 in] ad SH quod R1 8 abnegatio H, abhominatio Pac (h expunct.) V haec om. S 9 eonscientia S 11 amanti] a mandatis fs m. 2) R 12 ilocoj V1 ii B\', hii RtHV, hi SP 17 se om. SH 18 deo uero PV suspiciunt V1, in ras. corr. V2 19 o tendam uirtutem denuo incipit B (fol. 13), cf. pag. 46, 18 20 dixerunt S 21 animis PV 22 hercule* (m er.) P 23 immortalitate (~ m. 2) S 24 est om. H 25 uno] uiro S 26 frann guntur B\', in ras. corr. B3 ipsa senectute HPV corruant (n m. 3) B ) [*]( 5* )

itaque idem ille cum deformari ulceribus toros suos cerneret, nec sanari se uoluit nec senem fieri, ne quando se ipso minor aut deformior uideretur.

hunc a rogo quo uiuum se ipse combusserat escendisse in caelum putauerunt eaque ipsa quae stultissime sunt admirati simulacris et imaginibus expressa et consecrata posuerunt, ut in perpetuum uanitatis illorum monumenta perstarent qui ob necem bestiarum deos fieri credidissent.

sed haec fortasse Graecorum culpa sit, qui res leuissimas pro maximis semper habuerunt.

quid nostri? num sapientiores? qui athleticam quidem uirtutem contemnunt, quia nihil obest, sed regiam, quia late solet nocere, sic admirantur, ut fortes ac bellicosos duces in deorum coetu locari arbitrentur; nec esse ullam aliam ad inmortalitatem uiam quam exercitus ducere, aliena uastare, delere urbes, oppida excindere, liberos populos aut trucidare aut subicere seruituti.

uidelicet quo plures homines adflixerint spoliarint occiderint, eo se nobiliores et clariores putant et inanis gloriae specie capti sceleribus suis nomen uirtutis inponunt.

iam mallem ut a ferarum caedibus deos sibi fingerent quam inmortalitatem tam cruentam probarent. si quis unum hominem iugulauerit, pro contaminato ac nefario habetur nec ad terrenum hoc domicilium deorum admitti eum fas putant. ille autem qui infinita hominum milia trucidarit, cruore campos inundauerit, flumina infecerit, non modo in templum, sed etiam in caelum admittitur.

aput Ennium sic loquitur Africanus: 25 [*](EPITOME 5 s.] ef. 14, 5. ) [*](BRSHPV] 1 idem om. S deformare R thoros PV 2 sanari] sanum aBsemenBVI3a]B4 a*scendisse(E\'cr.,a1Ił..1)Il, escendisse R, ascendisse SH, accendisse P, escendisse V 5 stultissima P i 6 expęrsa II 7 monumenta (corr. m. 2) R p///starent (3 hastae er.) P a 9 promaximis JB2 10 atleticam BI, +zleticam B2, athletica (~ m. 2) S, hatleticam H, lathleticamj P, athlicam V 11 regem S 14 ercitus II urbes delere edd. 15 exrsindere sic S2 subicere m. 1, c in g corr. m. 2, eras. ex g restit. m. 3 B, subiecere PV 1G quo∗ (d er.) R pluris RP1 (corr. P2) V spoliauerint edd. 17 eo se] eos sox (et m. 3) B 18 captis Par V 22 putat S 23 milia hominum II trucidauerit edd. inundarit SII )

1. si fas endo plagas caelestum ascendere cuiquam est,
2. mi soli caeli maxima porta patet,

o in quantis tenebris, Africane, uersatus cs uel potius o poeta, qui per caedes et sanguinem patere hominibus ascensum in caelum putaueris! cui uanitati etiam Cicero adsensit.