Epitome Divinarum Institutionum

Quod sit in uita summum bonum quaeri necesse est, ut ad illut uita omnis et actiones nostrae deligantur. cum de hominis summo bono quaeritur, tale constitui debet, primum ut id ad hominem solum pertineat, deinde ut animi [*](INSTITUTIONES 5-10. 18-20] III 4, 3 s. 9 s. 10-18] III 4, 11—5, 8. 20 s. at—labat] III 6, 5 s. 21-23] III 7, 1-5. 24 s.] III 7, 6. 24-702, 1] III 9, 1. 26 s.] III 8, 3. ) [*](TJ 4 filosofia T 7 singule T 9 utiquae T 10 filosofiae T academia (c in ras. ex d) T 12 filosofiam T filosofis T (se) inuicem Da, sed cf. Inst. III 4,9 13 susceperunt Pf, subreperunt T 15 filosofiam T 16 filosoforum T 17 filosofi T, item 18 18 fit ut addidi, Buen necesse est post extinguant add. 19 extinguunt .. consumit ac finit eruditus Brit. pag. 417; cf. lnst. 111 4, 10 19 munimenti Pf, monimenti T 20 filosofia T at] ad T 21 fysice T 22 filosofi T 26 queritur T )

uideamus ergo an summum bonum quod philosophi determinant tale sit, ut nec mutum animal nec corpus attingat nec possit sine uirtute conquiri.

Aristippus Cyrenaicae sectae conditor, qui summum bonum esse censuit corporis uoluptatem, de numero philosophorum deque coetu hominum propellendus est, quia se pecudi conparauit.

Hieronymi summum bonum est nihil dolere, Diodori, dolere desinere. sed (et) ceterae animantes dolorem fugiunt et cum non dolent aut dolere desinunt, gaudent quid igitur homini dabitur eximium, si bonum eius summum commune cum beluis iudicatur?

Zeno summum bonum putauit cum natura congruenter uiuere. at haec definitio generalis est. omnes enim animantes cum natura congruenter uiuunt et est sua cuique natura.

Epicurus animi adseruit uoluptatem. quid est uoluptas animi nisi gaudium, quo plerumque luxuriat animus ac relaxatur uel ad lusum uel ad risum? sed hoc bonum etiam muta contingit, quae cum pabulis saturata sunt, in gaudium et lasciuiam resoluuntur.

Dinomachus et Callipho honestam uoluptatem probauerunt, sed aut idem dixerunt quod Epicurus, ut corporis sit uoluptas inhonesta, aut si corporis uoluptates alias turpes, alias honestas putauerunt, iam non est summum bonum quod corpori adscribitur.

Peripatetici ex bonis animi et corporis et fortunae summum bonum conflant. animi bona probari possunt. sed si auxilio indigent ad conplendam beatitudinem, utique inbecilla sunt. corporis uero atque fortunae non sunt in hominis potestatem nec iam summum bonum est quod aut corpori aut [*](INSTITJJTIONES 1-4] cf. III 9, 2 s. 4-7 Aristippus] III 7, 7; 8, 6—10. 7-11 Hieronymi, Diodori] III ?, ?: 8,13 s.; 10, 1 s. 11- 14 Zeno] III 7, 8; 8, 20-23. 14 s. Epicurus] III 7, 7; 8, 5. 15-18] III 10, 1 s. 19-23 Dinomachus et Callipho] III 7, 7; cf. III 8, 15. 23—703, 3 Peripatetici] III 7, 7; 8, 16—19. ) [*](27 1 uirtute Pf, uirtutem T queratur T 2 filosofi T 4 cyrinaicae T 5 filosoforum T 6 quia Pf, qui T 8 dolere Pf, dolore T et add. b Heum cetere T 11 ueluis (eorr. m. 2) T 12 ad T 19 callifo T 23 fortune T 25 inbeccilla T 26 adque T fortunae (bona) Heum 27 potestnte Pf )

Stoici aliquanto melius sensisse creduntur, qui summum bonum uirtutem esse dixerunt. sed uirtus non potest esse summum bonum, quoniam si malorum laborumque tolerantia est, beata per se non est, sed efficere ac procreare summum bonum debet, quia perueniri ad illut sine difficultate ac labore maximo non potest.

at uero Aristoteles longe a ratone aberrauit, qui honestatem uirtuti copulauit: quasi aliquando uirtus aut ab honestate secerni aut turpitudini possit adiungi. Herillus Pyrrhonius scientiam fecit summum bonum.

haec quidem et hominis et animi solius est, sed potest sine uirtute contingere. nec enim beatus putandus est qui uel auditu aliquid didicerit uel parua lectione cognouerit, nec est summi boni definitio, quia potest esse aut rerum malarum aut certe inutilium scientia.

et si sit bonarum et utilium quam labore sis adsecutus, summum tamen bonum non est, quia non propter se expetitur scientia, sed propter aliut. nam idcirco artes discuntur, ut sint nobis aut uictui aut gloriae aut etiam uoluptati: quae utique summa bona esse non possunt.

ergo ne in ethica quidem philosophi regulam tenent, quandoquidem in ipso cardine, id est in ea disputatione qua uita formatur, inter se pugnant.

nec enim possunt paria esse aut similia praecepta, cum alii forment ad uoluptatem, alii ad honestatem, alii uero ad naturam, alii ad scientiam, alii ad quaerendas, alii ad fugiendas opes, alii ad nihil dolendum, alii ad patientiam malorum: in quibus omnibus, sicut superius ostendi, a ratione declinant, quia deum nesciunt. [*]( 27 superius] § 3 ss. ) [*](INSTITUTIONES 3-8 Stoici] III 7,8; 8, 32-37; 11,9. 8- 11 Aristoteles] III 7, 8; 8, 38-42. 11 (Herillus) —21] III 7, 8; c. 8, 24-31. .21—27] III 7. ) [*](77 6 ac Da et eruditus Brit.pag. 417 coni. Inst. IIIS, 32, aut T 8 at] ad T 11 Herillus Da, Eryllus T 14 aliquit T parua] priua Da, prapuia aut propria eruditm Brit. pag. 418, plura Buen, sed nihil mutandum est 16 lin\'utilium T 18 nam-disrllutu- in ras. T 20 utiquae T 21 hci tica T filosofi T 24 precepta T quattuor primis locis ali (corr. m. 2) T 25 radl querendas T )