De Ira Dei

Lactantius

Lactantius. L. Caeli Firmiani Lactanti Opera omnia, Part II, Fasc 1. Brandt, Samuel, editor; Laubmann, Georg, editor. Vienna: Gerold, 1897.

Sibyllas fuisse multas plurimi et [*]( 12 ut ostendimns] c. 12, 2 s. ) [*](AVCTOSES SJ Tusc. I 47, 112 ss. § 5 s.] cf. Inst. I 6, 7 ss. ) [*](BPJ 1 corruptilia B 3 quemque] P, aliquem B 4 et corrigendi om. P 5 rque7 P2 dei] codd. rec., om. BP dicereLin., P2 carissimi Bar. corr. m. 1 uel 2 6 refellas B eos om. B deum] P, eam B 8 discernens B 10 persuasione B 11 sine ira] P, iram in B 1*2 ruf P2 14 post notione s. 7. ac add. B2 est] P. ) [*]( est quam (pflMta add. m. 1 uel 2. postea er.) B 15 ante ira s. 1. de add. B2 17 ipsi B 19 luarant a nobis P 21 et om. P, recte? 22 rin,finitum (in s. 1. tn. 1 uel 2) B 24 nos B sibylla\'s\' P2 fuisse multas om. P, sed cf. c. 23, 1 plures ut ostendi-traduntur )

124
maximi auctores tradiderunt, Graecorum Aristonicus et Apollodorus Erythraeus, nostrorum Varro et Fenestella. hi omnes praecipuam et nobilem praeter ceteras Erythraeam fuisse commemorant.

Apollodorus quidem ut de ciui ac populari sua gloriatur, Fenestella uero etiam legatos Erythras a senatu esse missos refert, ut huius Sibyllae carmina Romam deportarentur et ea consules Curio et Octauius in Capitolio, quod tunc erat curante Quinto Catulo restitutum, ponenda curarent.

apud hanc de summo et conditore rerum deo huiusmodi uersus reperiuntur:

  1. ἄφθαρτος κτίστης αἰώνιος αἰθέρα ναίων,
  2. τοῖς ἀγαθοῖς προφέρων πολὺ μείζονα μισθὸν
  3. τοῖς δὲ κακοῖς ἀδίκοις τε χόλον καὶ θυμὸν ἐγείρων.

rursus alio loco enumerans quibus maxime facinoribus incitetur deus, haec intulit: [*](AVCTORES 11-13] Orac. Sibyll. frg. III 17—19 p. 236 Rzach (II 17-19 Friedlieb) ex Theophilo ad Autolyc. n 36 (p. 113 D). ) [*](BP] 1 Aristonicus] P, aristocus Bl, aristorstoi\'cus B3; Aristo Chius Egnatius 2 hi] edd., hii BP 4 ciue Sparkius 5 legatus (u ex 0) b1 erythrea sic P 6 missus Bl, corr. B3 refertm- (ur exp. m 3) B romanis B 9 ref B 11 de locorum graecorum in cod. P dispositione cf. Proleg. part. I p. XXXIX; interuallis quae in describendis codicum B d P locis relicta sunt, uersiculi horum codd. significantur ΑΦθΑΡ- TOCKIICTHCA l Ώ NIOCΑΙθΕΡΑΝΕΏΝ B, ΑΦθΑΡΤΟC CTHCAlΏlC AI0HPANAIQN P ϰτίστης] (in B Lactantii leuiter corruptum) codd. Theophili aia-epa] cum codd. Theoph. Lactantius, atiHpt Sibyllista stripsisse uidetur, cum Chr. Wolfio recepit Rzachius, cuius cf. adnot. 12 TOICAIW θΟΝΙΤΡΟΦΕΡΟΝΙΙΟΑΥ MIZONAMECeON B, eQICATAQIC AeAOHXnPQ ΦΕΡΏΝΠΟΑΥ MEIZQNAMl CθΏΝ P toTc ὰγαϑοὶς ὰγαϑὸν] codd. Theoph. μείζονα] nXetova codd. Theoph. 13 TOICAE KAKOICAMI- ICAE KOICTEXSJAON KAIerMONErIPON B, θΏΛΕ fAE linea del. et s. I. corr. m. 2) KAKQICAI KSilCTEXOAO KAI θΥΜΏΝ ΗθΗΙΏΝ P adixoaJ codd. Tlteoph. ὲγείρων] codd. Theoph., ἀγείρων \'colligens\' Musurus interpretationem lat. in marg. add. B3, in P est haec incorruptibilis et conditor aeternus in ra-ęre habitans bonis bonum proferens et multo maiorem mercedem iniustis autem et malis iram et furorem excitans. de his uerss. cf. Struuium, Opusc. I 98 14 rursum P )

125
  1. φεῦγε δὲ λατρείας ἀνόμους, ῷ ζῶντι λάτρευε·
  2. μοιχείας τε φυλάξαι καὶ ἄρσενος ἄκριτον εὐνὴν·
  3. τὴν δ\'ἰδίαν γένναν παίδων τρέφε μήδε φόνευε
  4. .
  5. ταῦτα γὰρ ἀθάνατος κεχολώσεται ὅς κεν ἁμάρτῃ
  6. .
indignatur ergo aduersus peccatores.

Verum quia plures, ut ostendi, Sibyllae a doctissimis auctoribus fuisse traduntur, unius testimonium satis non sit ad confirmandam sicut intendimus ueritatem.

Cymaeae quidem uolumina quibus Romanorum fata conscripta sunt, in arcanis habentur. ceterarum tamen fere omnium libelli quominus in usu sint omnibus, non uetantur.

ex quibus alia denuntians uniuersis gentibus iram dei ob inpietatem hominum hoc modo exorsa est: [*]( 6 ut ostendi] c. 22, 5 ) [*](AVCTORES 1-4] III 763-766 Rz. (762-765 Fr.). ) [*](BPJ1ΦΕΥΤΕΔΕΛΑΤΡΙΑCΑΝΟΜΟΥCTOZΟΝΤΙΑΑΤΡΕΥΕ B, ΦΕΥθΗ- AEAA9PIAC ΑΝΏΜΏΥCθΏ ZΏθΏΝΤΙΑΑθΡΕΥΕ (QQ exp. m. 2) P dii δὲ] ϕεύγετε codd. Sibyll., ϕεῡγε te edd. Lact. λατρείας] codd. Sibyll. ὰνόμους] ὰδίϰου codd. Sibyll. tip] codd. Sibyll., consentit TO B, ϑεψ̄ edd. Lact. (cum 0S2 P) λατρεύετε codd. Sibyll. 2 MOIXl ACSEOTAASE- A KEAPCENO CAKPITONETNHN B, ΜΩΙΧΙΑCΘΕΦΥ AASAIKEIAPCE NACΑΚΡΙΘΩΝ ETNIIN P μοιχείαν codd. Sibyll. ts] edd. ex 0E BP; an 81 ? Rzachius, Krit. Stud. z. d. Sibyll. Orak., Vindob. 1890, p. 40 ts ϕύλαξαι (cf. P)] πεϕύλαξο codd. Sibyll. xall i5\' coni. Rzachius ibid. ixpiroo ap-svo; codd. Sibyll. 3 TENAI AlΑΝΡΕΝΝΑΝΠΕΔΟΝΤΡΕ ΦΗΜΕΔΕΦΟΝΕΥΕ B, SHNAI ΔlΑΝΘΗΝ N AN ΠΑΙΔΩΝΘΡΗΦΗ MHAH- ΦΩΝΝΕΤΕ P rfjv 3\'isiav et τρέϕε] (in BP leuiter eorrupta) codd. Sibyll. ὶδίην Rzachius γενεὰν edd. Lact., γενδὴν coni. Rzachius ϕονεύσῃͅς codd. Sibyll. 4TATTAT ΑΡΑΘΑΝΑΤΟCKAlXOAOCET ΔlOCKAIAMAPTN B, SATSA- 0PAANA (tert. A ex A m. 2) ΘΩCΚΕΧΩΑΩCE ΘlΩCΚΗΝΑΜΑΡΘΗ P ταῡτα] τοῑσδε codd. Sibyll. ϰεχολώσεται et xsv (uel xtIv) ἁμάρτῃͅ] codd. Sibyll. interpretationem lat. in marg. add. B3, in P est haec fuge sceleratas relegiones (alt. e ex i m. 2) et uiuo dõ serui ab adulterio te abstine. et masculi permiitione praua. propriam generationem crea. et ne occidas. his enim dS immortalis irascitur qui haec agunt. cf. Struvium p. 99; Rzachium, Krit. Stud. p. 39 8. 6 ASostendi (os exp. m. 3) B V B3 8 quimeae B1, cymeae B3, cymeę (t m. 2) P 9 facta B 10 arcan.is (i er.) B lijbelli (Ii extra uersum add. m. 2) B 12 genti\'b\'us B )

126
  1. ἐρχομένης ὀργῆς μεγάλης ἐπὶ κόσμον ἀπειθῆ
  2. ἔσχατον εἰς αἰῶνα θεοῦ μηνίματα φαίνω,
  3. πᾶσι προφητεύσασα κατὰ πόλιν ἀνθρώποισιν
  4. .

alia quoque per indignationem dei aduersus iniustos cataclysmum priore saeculo factum esse dixit, ut malitia generis humani extingueretur:

  1. ἐξ οὗ μηνίσαντος ἐπουρανίοιο θεοῖο
  2. αὐταῖσι πολίεσσι καὶ ἀνθρώποισιν ἅπασιν
  3. .
  4. γῆν ἐκάλυψε θάλασσα κατακλυσμοῖο ῥαγέντος
  5. .
[*](AVCTORES 1-3J VIII 1-3. 7-9] IV 51-53. ) [*](BPJ 1 EPXOMENECOLTECME F AHCEIHKOCMONAnEI e B, EPXSJ- MHN\'H\'C (11 s. 1. m. 2) ΩΡΘΗCΜΗΘΑ AHCEHlΚΩC MyNAIIEIOII P μεγάλης ὸργη̄ς codd. Sibyll. 2 ECKATONECAIONAOEOT MENTMA- ΤΑΦΑlΝΩ B, IICΧΑΝΩΘΗΝΕlC AIQNAHTME ΝΙΜΑΓΑΦΑΙ N2 P • ε̆σχατον J Lact. cum codd. quibusd. Sibyll., δστατον alii μηνίματα quod meliores coda. Sibyll. habent, P secutus recepi, quamquam eius interpretatio lat. pronuntiationes enarrans uidetur reddere μηνύματα. quod B (nisi quod με-) habet cum deterrimis codd. Sibyll.; ad μηνίματα cf. etiam denuntians.. iram dei p. 125. 12 et μηνίσαντος 7 3 ΦΑCI ΙΙΡΟΦΗΤΕΥ- CACAKATAIIO ΔlΝΑΝΘΡΟΠΟΙCIN B, IIACHIPQ ΦΗΘΥCACA ΚΑΘΑ- ΙΙΩΑ\'E\'ICIN (lineam : in A add. uel restituit et E s. I. add. m. 2) P προϕητεύσυσα codd. Sibyll. πτόλιν J plerique codd. Sibyll., πόλιν fort. Lact. scripserat interpretationem lat. in marg. add. B3, in P est haec uenientis irae magnae super mundum df (dl add. m. 2) prouuntiationes enarrans omnibus hominibus (hominibus add. m. 2) in urbibus profetans cf. Struuium p. 101 4 dei aduersus] P, duinaducrsos rn. 1, dl (add. m. 3) dumaduersus (us ex os m. 2) B 5 priore. (m er.) B facta B 7 in B omnia recte nisi quod ΕΤΙΟΥΡΑΝΙΟΙΟ T HEOI habet, ΕΞΩΥΜΕΝΙCAN ΘΩCEÇΙΥΡΑΝΙΩΙΩ (C exp. et linea del. et T add. m. 2) 0ES2IQC P ϑεοῑο] codd. Sibyll. 8 ATTAICINHOA EIECCEIKAIAN0POnOICIN AITACIN B, AITAICIN IIHA (A ras. ex A) IECIKAIAN ΘΡΩΙΙΩΙΝΑΙΙΑ CIN P αὺτὶσιν] Lact. cum codd. quibusd. Sibyll., ceteri αὺτη̄σιν uel αὺταῑς obv πόλεσι uel πόλεσίν ts codd. Sibyll. ad πολίεσσι xai cf. Rzachium, Metr. Stud. z. d. Sibyll. Or. (1892) p. 32 9 rENAIKAATVE, cetera recte, B, ΘΗΝΗΚΑΤΑΥΨΕ ΘΑΑΑCCAKA T A- KTC fT in ras. fn. 2, supra KT er. A, quod add. m. 1 uel 2) MQIQ- PAHSdC P γη̄ν ὲϰάλυψε J codd. Sibyll. interpretationem lat. in Margo add. B3, in P est haec ex quo irascente caelesti deo ipsas ciuitates cum omnibus hominibus terram mare cooperuit diluuio ruptio (legmdum rupto) cf. Struuium p. 102 )
127

simili modo deflagrationem postea futuram uaticinata est, qua rursus inpietas hominum deleatur:

  1. καί τοτε γινώσκειν θεὸν οὐκέτι πραὺν ἐόντα,
  2. ἀλλὰ χόλῳ βρίθοντα καὶ ἐξολέκοντά τε γένναν
  3. ἀνθρώπων ἅμα πᾶσαν ὑπ\' ἐμπρησμοῦ μεγάλοιο
  4. .
unde apud Nasonem de Ioue ita dicitur: