De Ira Dei

haec autem libido in deo locum non habet, quia et fragilitas et interitus ab eo alienus est, nec ulla est apud eum femina cuius possit copulatione gaudere, nec successione indiget qui semper futurus est.

eadem de inuidia et cupiditate dici possunt: quae certis manifestisque de causis [*](BPJ 1 dominum B 3 si est in deo add. h3 Jaejtitiae Bs 4 odi Bl, odi a ut uid., B2, odi i J33 iram (m in er. eodem m m. 3) B minus 6 <at> non Heumannus 7 iracundis (om. minus) B1, iracundi. B3 8 naturam (m exp. m. 1 uel 2) B 9 subcumbit P quod Bi conlsideremus (con in fine uersus in er. c5 ? m. 3) B 10 noli Bl, nolru1 B2, nolo Bs 11 num qua B3 crerditur Pif habet (t in er. nt ? m. 3) B 12 hoiainem B in deo] P, ideo B 13 qnåuis P 14 interim ait BI, corr. B2 16 est add. B3* ei (d er.) B 18 ac] P, et B 19 constitui. (t er.) P 20 permirtiorne\'1 B* subolis B 22 alt. et] P, e.t (b er.) B in pr. est er. s restituit B2 23 eum] PB3, dominum B1 )

at uero et gratia et ira et miseratio habent in deo materiam recteque illis utitur summa illa et singularis potestas ad rerum conseruationem.

Quaeret quispiam quae sit ista materia. primum accidentibus malis adflicti homines ad deum plerumque confugiunt mitigant obsecrant credentes eum posse ab iis iniurias propulsare. habet igitur deus causam miserandi: nec enim tam inmitis est hominumque contemptor, ut auxilium laborantibus deneget.

item plurimi quibus persuasum est deo placere iustitiam eumque, quia sit dominus ac parens omnium, uenerantur. ei precibus adsiduis ac frequentibus uotis dona et sacrificia offerunt, nomen eius laudibus prosecuntur, iustis ac bonis operibus demereri eum laborant. est ergo propter quod deus et possit et debeat gratificari.

nam si nihil est tam conueniens deo quam beneficentia, nihil autem tam alienum quam ut sit ingratus, necesse est ut officiis optimorum sancteque uiuentium praestet aliquid ac uicem reddat, ne subeat ingrati culpam, quae est etiam homini criminosa.

contra autem sunt alii facinerosi ac nefarii qui omnia libidinibus polluant, caedibus uexent, fraudent rapiant periurent, nec consanguineis nec parentibus parcant, leges et ipsum etiam deum neglegant.

habet igitur in deo ira materiam. non est enim [*](BPJ 1 cadent B uero et om. Bl, uero s. I. add. B3 2 miseratio.. (ne er.) B 5 quaeret] Heusingerus, Emendat. p. 140 (adde Cic. p. Arch. 7. 15 quaeret quispiam), quaerit BP; quaerit-materia? Heumannus addicentibus B1. accedentibus B3 7 iis] edd., his BP iniuriis P 8 deus om. 9 inmitea Pl hominum B contemptn\' (i. e. -us ?) ex contemptor B3 rutnPs 10 plurirmi\' B1 rest\' B3 11 eumque quia] B, eumque qui P; eum, quia Heumannus, eum, quippe qui Buenemannus 12 ei] Halmius, et BP, del. lletlmannus, cum edd. 13 prosequuntur (pr. u del. B3) BP 14 laborant. est scripsi secutus laborantes. (t er.) B, laborantes P, laborantes. ergo est edd., laborantes. est Halmius 16 Lq.,uam B3 beneficentia. (m er.) B 18 Bubearf B1 «Q 19 ingratis B 20 facinorosi P ac] B, et P nefaril1 B1 21 peri.rent (post i er. e, s. I. er. i, add. u m. 2 ? P 22 dominum B 23 materiA (\' m. 2) B )

inania ergo reperiuntur argumenta uel eorum qui cum irasci deum nolunt, gratificari uolunt, quia ne hoc quidem fieri sine ira potest, uel eorum qui nullum animi motum esse in deo putant.

et quia sunt aliqui adfectus qui non cadunt in deum, ut libido timor auaritia maeror inuidia, omni prorsus adfectu eum uacare dixerunt. his enim uacat, quia uitiorum adfectus sunt, eos autem qui sunt uirtutis, id est ira in malos, caritas in bonos, miseratio in adflictos, quoniam diuina potestate sunt digna, proprios et iustos et ueros habet.

quae profecto nisi habeat, humana uita turbabitur atque ad tantam confusionem deueniet status rerum, ut contemptis superatisque legibus sola regnet audacia, ut nemo denique tutus esse possit nisi qui uiribus praeualeat: ita quasi communi latrocinio terra omnis depopulabitur. nunc uero quoniam et mali poenam et boni gratiam et adflicti opem sperant, et uirtutibus locus est et scelera rariora sunt.

at enim plerumque et scelerati feliciores sunt et boni miseriores et iusti ab iniustis inpune uexantur. considerabimus postea cur ista fiant: interim de ira explicemus, an sit aliqua in deo, utrum nihil curet omnino nec moueatur ad ea quae inpie geruntur. [*]( § 6 s.] ad Epicuri frg. 366 Usener (p. 244, 28). ) [*](BPJ 2 sceleratorQ (Q. part. in ras. m. 2) P 3 nobis Bl, corr. B2 consula|tadeo B1, consulatUadeo B* gratificatio] B, et gratificatio P 4 er g\'orep,periuntur (g s. I. et o ex e m. 1, re add. m. 1 uel 2, pr. p add. m. 3) B post ergo add. et falsa codd. rec., edd. malim dura 5 dominonolunt sic, n exp. m. 1 uel 2, dfli nolunt m. 3, B nolint Heumannus gratificarri\' B1 hoc] B, homo P 6 rira1 B2 7 quira\' B3 effectus Bl, affectus B3 8 merror RI, corr. B3 9 quia (a exp. m. 3) B 10 adfectus] P, adfectus... (qui er.) ṅο̇ṅ (exp. m. 3) B id] ut Buenemanniu ira. (m er.) B 12 probos ex proprios B3 14 contentis Bl, corr. B3 15 audacie P1 16 qui om. B itaquesiV ex itaquasi B3 17 depopulauitur J51, corr. B2 19 et om. B scelerra\' rariora B3 et om. B 21 considerauimus Bl, corr. B1 22 an et utrum Jort. inuerso ordine scribenda esse coni. Buenemannus nihil// (puftCtum ? er.) P 23 eaq. Bl, corr. B5 )

\'Deus\' inquit Epicurus \'nihil curat\'. nullam igitur habet potestatem — curare enim necesse est eum qui habeatuel si habet et non utitur, quae tanta neglegentiae causa est ut ei non dicam nostrum genus, sed etiam mundus ipse sit uilis ?

ideo\' inquit \'incorruptus est ac beatus, quia semper quietus\'. cui ergo administratio tantarum rerum cessit, si haec a deo neglegantur quae uidemus ratione summa gubernari? aut quietus esse quomodo potest qui uiuit ac sentit? nam quies aut somni res est aut mortis.

sed nec somnus habet quietem. nam cum soporati sumus, corpus quidem quiescit, animus tamen inrequietus agitatur; imagines sibi quas cernat adfingit, ut naturalem suum motum exerceat uarietate uisorum, auocatque se falsis, dum membra saturentur ac uigorem capiant de quiete.

quies igitur sempiterna solius mortis est. si autem mors deum non attingit, deus igitur numquam quietus est. dei uero actio quae potest esse nisi mundi administratio ? si uero mundi curam gerit, curat igitur hominum uitam deus et singulorum actus animaduertit eosque sapientes ac bonos esse desiderat.

haec est uoluntas dei, haec diuina lex: quam qui sequitur. qui obseruat, deo carus est. necesse est igitur ut ira moueatur deus aduersus eum qui hanc aeternam diuinamque legem aut uiolauerit aut spreuerit.

\'si [*](AVCTORES 1. 5 s.] Epicuri frg. 360 Usener (p. 241. 6); cf. Cic. de legg. I 7, 21 (de diuin. II 50, 104); de nat. deor. I 20, 52, ) [*](BPJ 1 nulla (\' m. 2) B igitur habet potestatem curare enim necesse est eum qui habet potestatem curare enim necesse est eum qui ftIII haba (a s. I. m. 2 ?) uel P 3 tante P nc.legentiae (post ne er. e ?) B, om. P 5 corruptus B 6 LquietuSj p21 9 so nis Bl, hs sõ|ni* (sed \' fort. iam m. 1) B3 11 tamen] B, quidem P in..quietus (re er) B \'et> imagines Heumarmus 12 naturam B1, corr. B* exercreTat B2 13 aduocaUque (d del. m. 3, i er.) B 14 Lde quiete.,. quies PtJ, denique ėt (exp. m. 3) requies B igitur linea del. B3 17 curti r m. 2) P 18 uita (\' m. 2) B anima diuertit (sed & minus cert.) P1, anim« ad.uertit Ps eosque] P, ref (s. I. m. 2) eos B 19 uoluptas Bl, corr. B3 21 ira (sed \' er. uid.) B deus om. P 22 spre uerit. B* )

quod si et lex iusta est, quae [etj nocenti retnbuit quod meretur, et iudex integer ac bonus dicitur, cum male facta uindicat — bonorum enim salutem custodit qui malos punit —, ergo et deus cum malis obest, nocens non est, is est autem nocens qui aut innocenti nocet aut nocenti parcit, ut pluribus noceat.

libet quaerere ab iis qui deum faciunt inmobilem, si quis habeat rem domum familiam seruique eius contemnentes patientiam domini omnia eius inuaserint, ipsi bonis eius fruantur, ipsos familia eius honoret, dominus autem contemnatur ab omnibus, derideatur, relinquatur, utrumne sapiens esse possit qui contumelias non uindicet suisque rebus eos frui patiatur in quos habeat potestatem ? quae tanta in quoquam potest patientia reperiri? si tamen patientia nominanda est et non stupor quidam insensibilis.