In Hieremiam Prophetam Libri Sex

\' inquit, \'uirgo Israhel, reuertere ad ciuitates tuas, quas captiuas deseruisti! usquequo neglegentia dissolueris et profundo errore uagaberis? respice, quid dicturus sum et, unde tibi tanta beatitudo speranda sit, diligens attende; audi. quod numquam ante cognoueras! nouam rem creauit dominus super terram: absque uiri semine. absque ullo coitu atque conceptu femina circumdabit uirum gremio uteri sui, qui iuxta incrementa quidem aetatis per uagitus et infantiam proficere uidebitur sapientia et aetate, [*]( 1 *Hier. 31 (38), 21 3 Hier. 31 (38), 21 3. 4. 8 *Hier. 31 (38), 21 11 cf. Esai. 60, 6 13 Hier.31 (38),21 19Hier. 31 (38), 22 21 cf. Luc. 2, 52 ) [*]( 1 statuae S.Ma.r. statuet V statua ibi P pr. Specula MV - pronuntient V tantum P 3 sequitur] pone tibi add. s. u. m2 Z dicitur P thesuri P 4 simmachus V 6 magnitudinem P pro et om. F dominum v 7 cor sunmj cursum F nitam Ma.r. profecta] prophetia (i s. u.) A 8 illa F creditnram P daj mihi add. Z 9 numeros VS. (n eras.) M, (h s. n) A illud-humeros om. V 10 umeros M,Aa.c. 11 se de Erasmus v se et de Engelbrecht sed et codd.; a add. s. u. m2A captiuitatem ZVP redeuntium Z isaias alibi L, (pr. i ex e) A asaias Pa.c. esaias cet. exsequitur ZV exequitur cet. 12 hae P reducendus P 13 inquit om. F olt. reuer- tere ante inquit tr. Z ad] in V 14 captiuas F captiuusZMPS,m1 et m3A,v captiua Ap.c.m2 15 uagaberis ZVS, m2A uacaberis (b ex u) M uacaueris m3A uagaueris P,m1A 16 tibi om. ZF speranda] exspectanda v diligens ZF diligenter cet. v; cf. p. 283, 16 17 audiui Y 18 creabit FS uiris V \'19 coito P concepto P 21 sapientiae P )

bitur.\' unde et Symmachus et Aquila iuxta nostram editionem interpretati sunt. quid sibi autem in loco hoc uoluerit editio uulgata, possem dicere et sensum aliquem repperire, nisi de uerbis dei humano sensu argumentari esset sacrilegum. Theodotio autem et ipse uulgatae editioni consentiens interpretatus est: creauit dominus salutem nouam, in salute circumibit homo singularem ponens pro plurali; simulque et hoc notandum, quod natiuitas saluatoris atque conceptus dei creatio\' nuncupetur.

[*](31 (38), 23. 24 )Haec dicit dominus exercituum deus Israhel: adhuc dicent uerbum istud in terra Iuda et in urbibus eius, cum conuertero captiuitatem eorum: b ben edicat tibi dominus, pulchritudo iustitiae, mons sanctus! et habitabunt in eo Indas et omnes ciuitates eius simul, agricolae et minantes greges.

LXX: sicdixit dominus uirtutum deus Israliel: adhuc dicent sermonem istum in terra Iuda et in urbibus eius, quando reduxero transmigrationem eius: benedictus dominus super iustum montem sanctum eius et, qui habitant in terra Iudaea e t in omni ciuitate eius cum agricola; et eleuabitur in grege.

Iuxta Hebraicum manifestum est, quod in reditu Israhel et in terram suam captiuitate conuersa [*]( 2. 7 *Hier. 31 (38), 22 17 *Hier. 31 (38), 23. 24 ) [*]( 1 aentre femineo ZF aentrem in eo eel. (m eras. A) solatis Za.c. solitus P 2 pr. et om. v simmachas S nrm P 4 uulgata] & add. s. u. m2M,m3A possem ZV possim MP, (v S. i) J. aliquem om. Z de A, om. M 5 ee FP sagrilegam M 6 ipsa uulgata Z interpretatur Z 7 est om. Z creabit Ap.c. circamibit (sic alibi semper L)] circuibit codd. v; cf. p. 396y 6 8 singularem ZV singulari (alt. i ex e) M singulare APSv 9 conceptio Z 11 dn̄s ZAS dn̄s ds cet.14 di M pulcritudo MP 17 dicit V 18 ad hnnc V dicens MA.a.c. 20 benedicitar P 21 iudaeae M 24 reditur P suam] de add. F captiuitatem M,Ap.c.m3 conuersam M,Ap.c.m3 habitent MP,m1A habitentur V,Ap.c.m3 bibent ZF )

porro iuxta LXX hic sensus est: \'adhuc sermo iste dicetur in terra Iuda et in ciuitatibus eius, quando conuertero captiuitatem eius\', quid dicetur? benedictus dominus super iustum montem sanctum eius. mons, qui iustitiae et sanctitudinis\' mereatur nomen accipere, nullus est alius nisi saluator; ceterum stultum est inrationalem et insensibilem montem errore Iudaico \'iustum et sanctum\' credere.

ipse est, de quo et in consequentibus scribitur: et in omni ciuitate eius — subauditur saluatoris — cum agricola; non dubium, quin deum significet, de quo et in euangelio scriptum est: ego sum uitis. uos palmites et pater [*]( 1 Hier. 31 (38), 23 2 *Hier. 31 (38), 23 12 *Hier. 31 (38), 24 17 *Hier. 31 (38), 24 20 Ioh. 15, 5. 1 ) [*]( 1 urbes ZFPS,m3A urbis Ma.c. in (postea add.) urbe mlA ab eis V iude Ap.c.rn3 2 pulcritudo M 3 qui om. P nallus Va.c. 4 habitauit M absque S. (ex ab) m2M.m3A ab ZFVP iniquitate (ini s. u. m2) M; liberatus add. ZF 5 peeodum (r s. o) M 6 hesdra Z ezdra FM 7 ad (d s. u. m3) M 8 spiritualiter Ap.c.m2 (= Zin. 9) quando ZF, om. cet. v 9 nos] nros V 10 est om. Aa.c.m2 11 tiicitur Z.MAa.c. 12 quid m2A qui 31 ei m3A, cd.; ef. p. 281, 4. 381, 10. 382, 1. 386, 4. 4001 13 dicetur m1A, VS dieitur MP diceretur Z dicit m3A 13 super] monte add. s. u. m3A iustum A istum M 14 sanctitudinis ZFAV sanetitatis MPSv mereatur nomen ZF nomen mereatur V, (nomen s. u.) m3Mm2A mereator PS mereatur significationem v 15 alt. estj & add. P irrationabile F inratioubile P 16 inBibilem (sic) P 17 pro et om. TP 18 agricola] & add. s. u. m3A 19 dominum v saficet V et om. v 20 uitis] et add. P et ZF, om. cet. v)

[*](81 (38), 25.26 )Quia inebriaui animam lassam — siue quia inebriaui omnem animam sitientem — et omnem animam esurientem saturaui — siue replent —, ideo expergefactus sum et uidi et somnus meus dulcis fuit mihi.

Mutatio personarum obscuram facit intellegentiam prophetarum. dixerat dominus: adhuc dicent uerbum istud in terra Iuda et in urbibus eius, cum conuertero captiuitatem eorum. quid autem dicent? hau dubium quin hoc, quod sequitur: benedicat tibi dominus, pulchritudo iustitiae, mons sanctus et cetera. rursumque illis ista dicentibus respondet dominus: quia inebriaui animam lassam — siue sitientem — et omnem animam esurientem saturaui.