In Hieremiam Prophetam Libri Sex

[*]( 25, 20c (32,6b))Et cunctis regibus terrae Philistiim et Ascalonis et Gazae et Accaron et reliquiisAzoti. Generaliter posuit Philistiim, hoc est terram Palestinorum, et specialiter urbes eorum Ascalonem, Gazam, Accaron, Azotum; solam tacuit Geth, quae continetur in \'reliquiis\'. hoc est enim, quod scriptum est: et reliquiis Azoti; uicina enim atque confinis est Azoto, quae Hebraice dicitur Esdod, regio urbis Geth. Palestinos autem a Babyloniis captos atque uastatos scribit et Isaias. [*]( 1 cf. Hier. 25 (32), 18 (4) 4 *Hier. 25 (32), 20 (6) 8 *Hiob 1, 1 9. 10 *Hier. 25 (32), 20 (6) 16 Hier. 25 (32), 20 (6) 19 cf. Esai. 14, 30. 31 ) [*](1 uiait Ma.c. bibat P \' farao MP 2 prisci\'cipes (sic) L populos Ma.c. 4 quod M cum MIKTOUC M CUMMIKTOUC (symmictos s. u.) A; magis corruptum in YP mistitios (v s. o) M mysticios A misticos V mestitias P miztitioa v uulgum MA VP,La.c. 5 sed] ad P aduentitiam P 6 et canetis v regibus MAV gentibus L regionib; P 7 (== 10) has P et om. V narratur P 8 quidem Aa.c. ausitidis P 9 sciendum] g add. P 10 insula V 11 phylistiim L philistim cet. Philisthiim v (hie et lin. 13) cum Vulg. 12 Ascaloni Vulg. pr. et alt. et om. v gazae—reliquiis in mg. add. m2D, om. cet. Accaronis v; sed cf. lin. 14 13 pbylistiim L philistim MAP terra P phalestinorum MV palaeat. P 14 AccaronI & add. V 15 continentur V reliquis L.Mp.r. 16 et] in P reliquis Mp.r. reliquias P 17 azoti MAVP ebraice P esdod] & add. P 18 phalestinos V palaestinus P captus P uastatus P,Ma.c. 19 et om. » esaias VP,Aa.c. )

[*]( 3,21.22 a (32, 7. sa) )Idumeae et Moab et filiis Ammon et cunctis regibus Tyri et uniuersis regibus Sidonis. Idumea, in qua sunt montes Seir et quae Hebraice appellatur Edom; Moab et Ammon ipsi sunt filii Lot, proximi Maris Mortui. Tyrus et Sidon in Phoenicis litore principes ciuitates, quae et ipsae Babylonio ueniente superatae sunt. quarum Carthago colonia; unde et Poeni sermone corrupto quasi Phoeni appellantur, quorum lingua Hebraeae linguae magna ex parte confinis est.

[*]( 25,22b (32,sb) )Et regibus insularum, quae sunt trans mare. Transit Cyprum et Rhodum et insulas, quae appellantur Κυxλά- δες; et hae enim a Babyloniis occupatae sunt.

[*]( 25,23 (82,9) )Et Daedan et Theman et Bux et uniuersis. qui attonsi sunt in comam. Hae gentes in solitudine sunt, uicinae et mixtae regionibus Ismahelitarum, quos nunc Saracenos uocant et de quibus dicitur: qui attonsi sunt in comam.

[*]( 25, 24 a )Et cunctis regibus Arabiae. Hoc in LXX non habetur. post Daedan igitur et Theman et Buz et Ismahelitas regionum ordinem sequitur. [*]( 4 cf. Gen. 19. 37. 38 16 Hier. 25 (32), 23 (9) 17 *Hier. 25, 24 ) [*]( 1 idomeae M iduraaeae P et Idumaeae Yulg. alt. et om. V filius Y amon A 2 thyri M tiri V sydonis A idumaea P e add. m2A 3 et om. A hebraicåe L hebreice M appellantur L 4 loth MA VP 5 sydon A phonicis L,Ma.c.m3 phoenis V littore P ciuitatis LAa.c. 6 ipse La.c. ipso F uenient et superate La.c. chartago MP kartago A 7 pr. phoeni P,La.r. phoenis (issa s. is m3) M phoene (alt. e ex i) A phenici (h s. u.) V alt. pheni V 8 quorllm] m2A quarum ml et m3A hebreae M hebrea A linguae M 10 regibus] terrae add. s. u. m3MA cum Vulg. qui Vulg. mare] & add. M,Ap.c.m3 11 transit LMP trans V,Ap.c.,v mare add., sed eras. P hrodom V KUKaadec (cycla s. u. m3) M. (cucaades s. «. m2; cicladea s. u. m3) A KUKaΛΔΗC V ΚΥΚΛΔdec P 12 haec MAVP est add. P 13 (= 18) dedan MVPv cum Vulg. Thema Vulg. uniuersi Y 14 haec P,Aa.r. soIitudines M 15 myitae A saracinos Za.c. sarracenos MAVP; ef. p. 22, 3.128,1 16 detonsi A 17 Arabiaej et cunctis regibus occidentis, qui habitaet m deserto hic add. v ex Vulg.; sed ef. p. 310, 1 18 tbemam P 19 regionem P )

[*](25, 24 b. 25 a (32,10) )Et cunctis regibus occidentis, qui habitant in deserto, et cunctis regibus Zamri. Hoc quoque in LXX non habetur.

[*]( 25, 25 b (82,11) )Et cunctis regibus Aelam cunctisque regibus Medorum. Ex eo, quod Zamri sequuntur Aelam regesque Medorum, arbitramur et Zamri regionem esse Persidis, nisi forte ex eo, quod praecessit Arabia, et hi reges solitudinis accipiendi sunt. Aelam autem regio Persidis trans Babylonem: unde et Aelamitae, Medi quoque atque Persae, a quibus capta et destructa est Babylon; et ipsi enim meracum calicem Alexandro, rege Macedonum. propinante potarunt.

[*](25. 26 a (32,12 a) )Et cunctis regibus aquilonis de prope et de longe. Quia Persidis et Babylonis, Aelam atque Medorum enumerauerat regiones, nunc generaliter ponit omnes reges aquilonis, qui prope sunt et longe. Pro \'aquilone\', qui Hebraice dicitur \'safun\', LXX uertere ἁϕϕηιώτην, quem nos \'subsolanum\' possumus dicere.

[*]( 25. 26b (32,12 b) )Unicuique contra fratrem suum et omnibus regnis terrae, quae super faciem eius sunt. Ne cunctas orientalis prouinciae regiones enumerare per partes longum fieret. generaliter posuit omnia regna terrae, quae morantur [*]( 2 *Hier. 25 (32), 24. 25 (10) 13 cf. Hier. 25 (32). 25 (11) 15 Hier. 25 (32), 26 (12) 16 *Hier. 25 (32), 26 (12) ) [*]( 1 occidentis-regibus ex Vulg. suppleui, om. codd. v; cf. p. 309, 17 2 zambri P cum Vulg. 3 habetur a. u. m2M 4 aeIam (sic alibi semper fere L Αιλάμ LXX)] elam LVv cum Yulg. selam P,MAa.r. alt. cunctis P et cunctia Vttlg. regionib. V 5 ziamri A iambri P sequitur MAVPv elam Lv helam autem P reges Mp.r. 6 zjamri A zambri P 7 processit P et bi M hii P.La.r. 8 (== 13) elam Vv helam P bylonem V 9 aelamita Ma.c.m3 helamitae P Elamitae v & add. M 10 distructa P meraco Ap.c.m3 alexsandro Ma.r. 11 regem V machedonum MV potaatur VP, (n s. u.) MA 12 et cunctis] cunctis quoque Vulg. aquilonis] babylonis L 14 enumerat P ponet La.c. 15 et] qui add. v 16 rafnn V fasnn P saphon v aΦΝΝƜTHN M aΦΗΝƜTHN (aphenoen B. «.) A ƜΦΗΝaTHN VP subsolamum P 19 nec P 20 orientales MVP.LAa.c. prouintias VP enumeraret P partes] et add. VP,LMAa.c. logu P 21 terrae om. V memorantur v )

[*]( 25, 26 c )Rex Sesach bibet post eos et in LXX non habetur, hunc habet sensum: \'Omnes\'. inquit. \'in circuitu nationes Babylonio imperio subiacebunt et cuncta suae subiciet potestati. ita ut uniuersae, quas praeteritus sermo narrauit, gentes ipsi seruiant et bibant de calice eius\': unde et in uisione contra Babylonem scribitur: calix aureus Babylon inebrians omnem terram. nouissimus autem rex Babylonis bibet hanc potionem propinante sibi ascensore bigae, cameli et asini Cyro. rege Medorum atque Persarum.

quomodo autem Babylon, quae Hebraice dicitur\'Babel. intellegatur \'Sesach\'. non magnopere laborabit, qui Hebraeae linguae saltim paruam habuerit scientiam. sicut apud nos Graecum alfabetum usque ad nouissimam litteram per ordinem legitur. hoc est \'alfa, beta\' et cetera usque ad \'o\', rursumque propter memoriam paruulorum solemus lectionis ordinem uertere et primis extrema miscere, ut dicamus \'alfa o, beta psi\', sic et apud Hebraeos primum est \'aleph\', secundum \'beth\', tertium \'gimel\' usque ad uicesimam [*]( 1 Hier. 25 (32), 26 (12) 2 cf. Hier. 25 (32), 16 (2) 5 *Hier. 25 (32), 26 (12) 8 cf. Hier. 25 (32), 18 (4)—26 (12) 10 Hier. 51 (28). 7 12 cf. Esai. 21, 7. 9 18 cf. Quint. Insc. I 1. 25 ) [*]( 1 terram P suum om. P 2 dedi] de V meracam La.t. ut] et V 3 pliis V quoque MAa.c. 5 et ante rex add. m3MA.v cum Vulg 5 serac P bibit et P,LMAa.c. et om. P.Ap r. 6 habetur; et add. A 7 cunctas V subicient P 8 praeteritis P 9 de] da (sic) Pp.c. 10 Babylon] babylonis V inhebrians P inclinans V 11 bibit MAP.La.c 12 propinantem Ma.r. bigae] uige P camili La.c. camelli Ma.c 13 Cyro om. L pesarum P 14 hebraicae LAa.c. intellitnr (sic) P sesagh V serach P magno opere P 15 laborauit YP,MAa.c. hebreae M hebraicae (i in ras.) A hebraice P saltem Âa.c. paruam saltem v -16 aput M grecum M 18 m V,Mp.c.m2.v 19 lectiones P,MAa.c. uetere Lax. inuertere v eitrema P 20 alfa beta ω psi (ω s. u.) V a alfa. beta da. pjsi P ω (in ras.) M bet. M 21 alep P gemel MVP LAa.c. uie(g)eusimam L, (g ex c) A aincensimam M uigesimam e: )

legimus itaque \'aleph thau, beth sin\', cumque uenerimus ad medium. \'lamed\' litterae occurrit \'chaph\'; et ut, si recte legatur. legimus \'Babel\', ita ordine commutato legimus \'Sesach\'. uocales autem litterae inter \'beth et beth (et) lamed\' (et <sin et sin) et chaph\' iuxta ἰδίωμα linguae Hebraeae in hoc nomine non ponuntur arbitrorque a sancto propheta prudenter fuisse celatum, ne aperte eorum contra se insaniam commoueret. qui obsidebant Hierusalem et iam iamque eius potituri erant.

quod et apostolum contra imperium Romanum fecisse legimus scribentem de Antichristo: non meministis, quod, cum apud uos essem adhuc, haec dicebam uobis? et nunc quid detineat, scitis, ut reueletur in suo tempore, subauditur Antichristus. iam enim mysterium iniquitatis operatur: tantum. qui tenet modo. donec de medio fiat. et tunc reuelabitur iniquus, quem dominus Iesus interficiet spiritu oris sui et destruet inluminatione aduentus sui. eum, \'qui tenet\'. Romanum ostendit imperium; nisi enim hoc destructum fuerit sublatumque de medio, iuxta prophetiam Danihelis Antichristus ante non ueniet. quod si aperte dicere uoluisset, stulte persecutionis aduersum Christianos et tunc nascentem [*]( 11 II Thess. 2, *5. 6. *7. *8 18 II Thess. 2. 7 20 cf. Dan. 7. 23-27 ) [*]( 1 tau P paene ultima A pene u. MVP sin] sic P 2 alep tau P 3 lamet M lameth A caph VP,Aa.c. si LA sic cet. rectae L legamus Mv 4 pro legimus om. V babvl MA VP.La.c. ordine V serach YP,Aa.c. 5 alt. beth] heth L alt. et add. Erasmus v lamed] lameth LMV lamech AP et sin et sin add. Erasmus, om. eodd. v 6 et chaph om. v caph LMVP; sed cf. lin. 3 ιdιωμa LMV. (idioma s. u.) A idioma Ps 8 et qai V 10 et om. V apostolorum LMAa.r. 11 (= 14. 20) antechristo La.c. antychr. A anticr. P 13 nunC quid] numquid V 14 misterium V ministerium Pa.c. 15 tantum] ut add. s. u. MA modoj teneat add. MAVP 16 de\'midio L reue- labitur] ille add. v 18 destruit La.c. distruet P inluminationis M,LAa.c. -es P 19 imperium ostendit v distructum MP 20 salua- P danielis L; cf. p. 297, 10 antechr. M (de cd. u. lin. 11) 22 stultae MA persequutiones M perseeutiones v )

longius, quam commentariorum breuitas patitur, de hoc capitulo diximus, quod Graeci forsitan Latinique fastidient, quia in suis codicibus non habetur. sed quid proderit, cum in consequentibus hic ipse propheta dicat: quomodo capta est Sesach et conprehensa est inclyta uniuersae terrae, quomodo facta est in stuporem Babylon inter gentes?

allegorici interpretes istum omnem locum ad cunctas referunt nationes, quas inebriauerit diabolus calice peccatorum meracissimo; nouissimum enim etiam ipsum bibiturum supplicia atque cruciatus, de quo scribat apostolus: quem dominus Iesus interficiet spiritu oris sui. unde et in alio loco dicat: nouissimus autem inimicus destruetur mors. quod magnarum uirium est posse diuersarum uocabula nationum transferre sub ἐτυμολογίαις suis et singula uitia singulis nominibus coaptare.

[*]( 25, 27 (32,18) )Et dices ad eos: haec dicit dominus exercituum deus Israhel: bibite et inebriamini et uomite et cadite et nolite consurgere a facie gladii, quem ego mittam in uos! \'Postquam\', inquit, \'cunctis gentibus propinaris et impleueris praeceptum domini, rursum haec uerbis domini imperabis et dices: bibite et inebriamini [*]( 5 Hicr. 51 (28), 41 11 II Thess. 2, 8 12 *I Cor. 15, 26 22 *Hier. 25 (32). 27 (13) ) [*]( 2 forsitant (sic) L 3 latineque La.c. 4 quum L quod cet. 5 sesac M serac P inclita YP 6 stupore P 9 diabulos M diabolus P meracissimobibiturum om. M meracissimo1 et add. AVPv, exp. L nouissimo P enim add. s. u. L, om. cet. t 10 ipsum] enim add. P, exp. L eurn add. AV bibitur P suplicia. La.c. 11 scribebat Ap.c.m2 scribit MVPv 12 unde om. Av dicit MAp.c.,v 13 autem om. P distruitur P quod] qm V 14 uirum LMa.t. uocabulo P 15 sub om. V ΕΤΟΙμολοΓΙΕΙC L etymologiis (in ros.) Mv ito ΜΟΛΠΕΙC (pr. i ex e; ethjmologiis s. u.) Å ΗΘΧ⊃-⊂ƜΛƜτυ V ad:ΜΟΛΓe:C P singula] singulis V 17 dices] dicis P 19 cadete P,La.c. (=p. 314, h et nolite consurgere] neque surgatis Vulg. 20 in] inτ MAp.c.m3 cum Vulg. 21 propinaueris v nasom—domini om. V 22 dicis P )