Epistulae

Non ei sufficit ista blasphemia, sed trans flumina Aethiopiae cursum stultitiae suae dirigens iterum furibundus exultat tot dicens uoluntate sua deum condidisse rationabiles creaturas, quot poterat gubernare, ut uirtutem dei inbecillitati hominum et ceteris, quae creata sunt, conparet. nam in humano corpore tot fortitudo eius membra sustentat et regit, quot potest eis infusa uegetare, et eam nobis tribuit temperantiam, quam ualet sua praesentia regere, tantumque uirtute sustentat, quantum possunt membra hominum sustinere; deus autem maior his, quae ipse fabricatus est, cum illis mensuram in creatione praestiterit, quam rerum ordo poscebat et quo amplius sustinere non poterant, plus potest, quam ea, quae facta sunt, capiunt.

at ille, columen ueritatis, terminabilem dei adserit fortitudinem et minorem artibus hominum. caementarii quippe et hi, qui struendarum domorum callent scientiam, maiora possunt aedificare, quam fecerunt — si tamen queant fundamenta sustinere, quae superaedificanda sunt — nec fabricatio cogitationis artium finis est, cumque opera tanta perfecerint, quanta rerum necessitas flagitabat, habeantque mensuram, ultra quam si fuisset aliquid extructum, indecens et inutile probaretur, ars ipsa plus mente continet, quam opere demonstrauit, nec fine rerum finis inponitur scientiae, si tamen, ut dixi, quidquid mens conceperit et magnitudine operum cogitatio dilatarit, possint ea, quae subiecta sunt, sustinere.

et quo- modo non inpium est humanae arti finem non inponere nec operibus suis artificum scientiam coaequare et deum tanta fecisse dicere [*]( I 9 cf. Esai. 18, 1 ) [*](1 illam] eam V 2 illius] eius U 5 equale V 6 poterit g 9 sufficiat U flumen U 10 currum g 11 naturas V quod Ta.c. 12 ut] et V 13 creata] cetera V comparat V in om. V 14 quod Ta.c.UV ex eis TV alt. et om. U 19 poterant] poterat g 20 lumen U 22 scientia Tp.r.UV 23 fecerintTV 29 cęperit U )

ponamus exemplum, ut, quod dicimus, manifestius fiat. si quis opulentus pater familias conuiuas ad cenam uoluerit inuitare et tantas offerre dapes, quae inplere possint auiditatem cenantium, non statim, quantum illi comederint et quantum eis fuerit praeparatum, tantum diues dominus habere poterat, sed praebuit eis, quantum conuiuii dignitas exposcebat; sic et omnipotens deus uincens conparationis exemplum non tantas fecit creaturas, quantas poterat, sed tantae ab eo factae sunt, quantae debebant fieri.

at ille uerbositatis seminarium contexit et replicat et ait: tanta fecit deus, quanta poterat conprehendere et sibi habere subiecta suaque prouidentia gubernare bernare. nec audit prophetam dicentem: si omnes gentes ut stilla de situla et sicut momentum staterae conputatae sunt et quasi saliua deputabuntur, cui adsimulastis deum? et rursum: quis mensus est manu aquam et caelum palma et omnem terram pugillo?

si ad conparationem fortitudinis dei aqua mensuratur manu et caelum palma et omnis terra pugillo — haec autem per metaforam dicuntur, ut eorum, quae facta sunt, uilitas ex factoris magnificentia conprobetur; neque enim diuersitate membrorum conpositus est deus — quomodo tanta fecisse dicitur, quanta poterat sua uirtute conprehendere ?