Epistulae

grandis ergo uirtutis est et sollicitae diligentiae superare, quod natus sis in carne, non carnaliter uiuere, tecum pugnare cottidie et inclusum hostem Argi, ut fabulae ferunt, centum oculis obseruare. hoc est, quod apostolus uerbis aliis loquebatur: omne peccatum, quod fecerit homo, extra corpus est; qui autem fornicatur, in corpus suum peccat.

aiunt medici et qui de humanorum corporum scripsere naturis praecipueque Galenus in libris, quorum titulus est irepi ὑγεινω̃ν, puerorum et iuuenum ac perfectae aetatis uirorum mulierumque corpora insito calore feruere et noxios esse his aetatibus cibos, qui calorem augeant, sanitatique conducere frigida quaeque in esu [*]( 12 *I Cor. 6, 18 16 cf. Galenus byietvwv λόγω̄ν 1 11. V 5 ) [*]( 1 aestuabat KT ut] et K iuuenales D\'F iuuenalis Ktp plenae] add. et D 2 marsupio tpB marsuppium e deponetur e 3 maledica lingua tp indicto W in dictu tp silentio T deponitur cultus tp 4 corporum tp uestium om. <2 un. hor. sp. om. e ore spacium Φ. 5 quo tpa.c. a KY, om. cet. 6 obicitur D abiccetur ea.c.m2 ob] ad B procreationem eD 7 egraesa K redundet D legem Gtp 8 erumpe se e ergo exp. e igitur S uirtus ea.c.m2GB 9 quo D nata D\'I\',Bp.c.m2 sit ea.c.m2 carnem Ka.c. 10 cotidie pugnare B cotidie KD,Pa.c.B quotidie ep.c.m2 11 arce ex arci m2e agi G argui D arguere tp ut] et tp obsequare 0 haec tp 12 quod] et tp aliis uerbis D loquitur Ka.c.m2 T omni K quodcumque B 15 corporum in mg. m2 B corpore D 16 gallenus P galienus Kp.c.m2Dp.c.B gaielenus tp est om. S HEPI K\'P, spat. uac. in tp TTIENON D TSIEINUJN G TriEINAN KV, spat. uac. in 0 17 et] ac B ac] a D prouecte D mulierum quae Kp.c.m2 18 noxios] noxillus tp cibus K, om. 0 19 condecere D esum G )

unde et saluator: adtendite, inquit, uobis, ne forte adgrauentur corda uostra in crapula et ebrietate et curis huius uitae. et apostolus: uino, in quo est luxuria. nec mirum hoc figulum sensisse de uasculo, quod ipse fabricatus est, cum etiam comicus, cuius finis est humanos mores nosse atque describere; dixerit: sine Cerere et Libero friget Uenus.

Primum igitur, si tamen stomachi firmitas patitur, donec puellares annos transeas, aquam in potum sume, quae natura frigidissima est, aut, si hoc inbecillitas prohibet, audi cum Timotheo: uino modico utere propter stomachum et frequentes tuas infirmitates.

deinde in ipsis cibis calida quaeque deuita; non solum de carnibus loquor, super quibus uas electionis profert sententiam: bonum est uinum non bibere et carnem non manducare, sed etiam in ipsis leguminibus inflantia quaeque et grauia declinanda sunt — nihilque ita scias conducere Christianis adulescentibus ut esum holerum, unde et in alio loco: qui infirmus est, ait, [*]( 3 *Luc. 21, 34 5 Eph. 5, 18 8 Terent. Eun. 732 13 *I Tim. 5, 23 16 cf. Act. 9, 15 *Rom. 14, 21 20 *Rom. 14, 2 ) [*](1 et in potu sumere G et sumere et potum <P e] et <P pituita praeter pi s. I. K ■ laborent GK laborem <P laborant cet. 2 calli- dos <P cibus K uina uetera D ueterana B prode esse GK prodesse eet. tert. et om. B 3 saluator e (e eras.) G nobis ex uos K grauentur DB 4 corda] corpora D . ebr.] in ebr. D alt. etuitae om. D 5 uita est <P uino GD ninum cet. nolite inebriari nino S 7 comicos K hoc comicus D humanus K 8 discribere KQY 9 frigere D 10 primum] librum primum <P tamen om. D infirmitas B 11 potu D pntum K 12 naturae G$frigidissimae G 13 prop K stomacum G sthomacum K stomachom Daa.c. 15 callida$16 et bonum <P non mand. carn. et non bib. uin. D 18 leg.] uoluminibus P 19 scias ita B condecere D adulisc. DP aduliscentulns (sic) 9 adolesc. s ut] et 0 20 olerum Da.c. W in s. I. G ait qui inf. est D )

si autem tres pueri et Daniel leguminibus uescebantur, pueri erant necdum ad sartaginem uenerant, in qua rex Babylonius senes iudices frixit. nobis non corporum cultus, qui in illis — excepto priuilegio gratiae dei — ex huiusce modi cibis enituerat, sed animae uigor quaeritur, quae carnis infirmitate fit fortior.

inde est, quod nonnulli uitam pudicam adpetentium in medio itinere corruunt, dum solam abstinentiam carnium putant et leguminibus onerant stomachum, quae moderate parceque sumpta innoxia sunt. et ut, quod sentio, loquar, nihil sic inflammat corpora et titillat membra genitalia nisi indigestus cibus ructusque conuulsus.

malo apud te, filia, uerecundia parumper quam causa periclitari. quidquid seminarium uoluptatum est, uenenum puta. parcus cibus et sempèr uenter esuriens triduanis ieiuniis praeferatur et multo melius est cottidie parum quam raro satis sumere. pluuia illa optima est, quae sensim descendit in terras; subitus et nimius imber praeceps arua subuertit. [*]( 2 cf. Dan. 1, 12. 16 4 cf. Hier. 36 (29), 22 5 cf. Dan. 1, 15 ) [*](1 olera DF manducant frigidioris 0 2 si] sic s danihel DΦΨ 3 sarthaginem G 4 babil. ØB babill Ψ babylonis G senex s senix K1\' nobis-6 enit.] in seruo dei non corporis cultus e corporis eB 5 gratia s 6 enituerit s penituerat Dp.c.m2 animi Y\' qui P ob (ex o m2) quae G 7 firmior s inde—11 loquar om. e unde B pud. uit. s 8 in om. 0 corrunt Ga.e.<P solam et tP 9 stomacum GB,Ka.c. sthomacum Kp.c. 10 moderata D inn.] noxia G (non add. ml) ut quod] hoc quod K1\' quod ut B sentior s 11 gen. membra B 12 nisi] quomodo e sicut D,B in ras. m2 ruptusque conpulsus G malo—pericl. om. e mallo G malui s aput G 13 uerecundii B casu D pereclitaris K pericliteris 1\' periclitati D 14 noluptatis D uen. puta] ut ueninum (corr. m2) uitandum est e cibus] igitur (exp.) cybus (corr.) e uenter semper es 15 praefertur ep.c. P et add. m2 e multum ea.c.m2 16 cot. KDΨΒ quot. ep.c.m2 raro] rarum e 17 in terras desc. B discendit ea.c.m2K0lF terris D terram S imber om. e 18 in praeceps- e,Bp.c.m2 arba G saxa KP )

Quando comedis, cogita, quod statim tibi orandum, ilico legendum sit. de scripturis sanctis habeto fixum uersuum numerum; istud pensum domino tuo redde nec ante quieti membra concedas, quam calathum pectoris tui hoc subtegmine inpleueris. post scripturas sanctas doctorum hominum tractatus lege, eorum dumtaxat, quorum fides nota est. non necesse habes aurum in luto quaerere: multis margaritis unam redime margaritam. sta iuxta Hieremiam in uiis pluribus, ut ad illam uiam, quae ad patrem ducit, peruenias.

amorem monilium atque gemmarum sericarumque uestium transfer ad scientiam scripturarum. ingredere terram repromissionis lacte et melle manantem, comede similam et oleum, uestire cum Ioseph uariis indumentis, perforentur aures tuae cum Hierusalem sermone dei, ut pretiosa ex illis nouarum. segetum grana dependeant. habes sanctum Exsuperium probatae aetatis et fidei, qui te monitis suis frequenter instituat.

Fac tibi amicos de iniquo mammona, qui te recipiant in aeterna tabernacula. illis tribue diuitias tuas, qui non Phasides aues, sed cibarium panem coemant, qui famem expellant, non qui augeant luxuriam. intellege super egenum et pauperem.

omni petenti te da, sed maxime domesticis fidei: nudum uesti, esurientem ciba, aegrotantem uisita. [*](8 cf. Hier. 6, 16 11 cf. Ex. 8, 8 etc. 12 cf. Gen. 37, 8 17 cf. Luc. 16, 9 20 cf. Ps. 40, 2 21 *Luc. 6, 30 cf. Gal. 6, 10 22 cf. Matth. 25, 35-45 ) [*](1 or. tibi B tibi s. I. m2 K 2 ilico] add. et S 3 tuo om. G quieti om. G 4 calatum (calculum D) codd. subtemine DØ 5 repleneris B 6 dumt.] taxat s 7 habes bis s multas de margaritis D 8 sta] ista Ka.c. istam 5P iher. B ier. S illa D 9 patriam GB perducit G 10 sententiam s 12 sim. et ol. com. G similiam D simMam T 13 ierusalem B 14 sermonem K 15 exuperium GDB 16 instruat s 17 mamona GD0 te om. G 18 tuas om. D 19 phasidis B fastidiis s fasides cet. aues] uaues s habes G pane D coemant G,Ka.c.m2xF comedt B comedant cet. expellat s 20 augeat sp luxor. ΚΦΨ int.] add. et G 21 potenti s maxima ad domesticos <P 22 cibo s )

Iuuenum fuge consortia. comatulos, comptos atque lasciuos domus tuae tecta non uideant. cantor pellatur ut noxius; fidicinas et psaltrias et istius modi chorum diaboli quasi mortifera sirenarum carmina proturba ex aedibus tuis. noli ad publicum subinde procedere et spadonum exercitu praeeunte uiduarum circumferri libertate. pessimae consuetudinis est, cum fragilis sexus et inbecilla aetas suo arbitrio abutitur et putat licere, quod libet.

omnia quidem licent, sed non omnia expediunt. nec procurator calamistratus nec formosus conlactaneus nec candidulus et rubicundus adsecula adhaereant lateri tuo: interdum animus dominarum ex ancillarum habitu iudicatur. sanctarum uirginum et uiduarum societatem adpete et, si sermocinandi cum uiris incumbit necessitas, arbitros ne deuites tantaque confabulandi fiducia sit, ut intrante alio nec paueas nec erubescas. speculum mentis est facies et taciti oculi cordis fatentur arcana.

uidimus nuper ignominiosum per totum orientem uolitasse: et aetas [*]( 10 I Cor. 6, 12 ) [*]( 1 manus K\'P extendes G mendicantem K,Da.c. mendicando Dp.c. 2 dom.] add. deo S alienis diuitiis B aureas tnas augeas B 3 com- matulos D comatulas s comtos G comptus D comtus s 4 lasciuus DØ pellantur D 5 noxium G psaltr. B psalter. GDt/J psaltricias K (ia ex i m2) P corum G diabuli s zabuli KT 6 syren. Gp.c.m2D si∗∗rin. K seren. ΦΨ sedibus G suis ¥\' 7 ispadonum G exercitum K 8 libertatem GKØP,Da.,\'. 9 inbecillis D aetate s 10 adutitur s libet Gs non libet D non licet KB,\'I\' (e ex ea) licent] libet 0 11 uon om. 0 procuretur Y\' calamistrus B 12 formonsus GK candidus GB 13 adsec. \'P adsaec. GKØ assec. B assecla S, om. D adhaereat S 14 sanctorum Ka.c.Y\' et] ad s 15 incubuerit S incumuit G 16 arb.-fid. in mg. inf. K arbitror D diuites KD diuitas s debites G tantamque G tanteque s 17 pro nec] non D 18 tacito DØ fateantur K archana GDWB uidemus KxIr 19 ign.] add. quendam S per toto (tota K) oriente GKØ per totam orientem \'IF uolutasse D; add. rumorem S )

fieri quidem non potest, ut absque morsu hominum uitae huius curricula quis pertranseat, malorumque solacium est bonos carpere, dum peccantium multitudine putant culpam minui peccatorum; sed tamen cito ignis stipulae conquiescit et exundans flamma deficientibus nutrimentis paulatim emoritur, si anno praeterito fama mentita est aut, si certe uerum dixit, cesset uitium, cessabit et rumor.

haec dico, non quo de te sinistrum quid metuam, sed quo pietatis affectu etiam, quae tuta sunt, pertimescam. o si uideres sororem tuam et -illud sacri oris eloquium coram audire contingeret, cerneres in paruo corpusculo ingentes animos, audires totam ueteris et noui testamenti supellectilem ex illius corde feruere. ieiunia pro ludo habet, orationem pro deliciis. tenet tympanum in exemplum Mariae et Pharaone submerso uirginum choro praecinit: cantemus domino; gloriose enim magnificatus est, equum et ascensorem deiecit in mare.

has docet psaltrias Christo, has fidicinas erudit saluatori. sic dies, sic nox ducitur et oleo ad [*]( 3 Prou. 19, 25 14 cf. Verg. Aen. IY 298 16 cf. Verg. Ceorg. IV 83 20 Ex. 15, 1 ) [*]( 1 incessu G; add. et GD exquaesitae K0 2 adparatus G sardinapalli G sardanapali S 3 cautio] s, l. add. curatio m2 D pestilentes D pestilentiao rp 4 stultus] sapiens rp 5 obpr. GUr 6 priore KXF 7 morsum K,Wa.r. 8 est om. K, in mg. m2 F multitudinem GKW 9 culpa KXF 12 cessit K cessauit GD 13 quo GK quod cet. quid sin. G aliquid KWD quo G,Ka.c.m2, om. rp quod cet. 14 adf. G tota rp tua B uideris KDP,Ba.c.m2 15 choram <P quorum D; add. te S 16 paruulo S animas <P ani- (reliqua epistulae parte amissa) G 17 supp. Drp superlectilem B 18 ludo] edulio K in mg. m2 (in t. ludo m1) B 19 timp. XFB exemplo KP faranne KXF 20 merso S submersum K domino] d B 21 est add. m2 K 22 proiecit Drp mari K psalterias D9 psaltricias KF xpos <P 23 fidicinos rp saluatoris Kp.c.m2rp )

Habes opes, facile tibi est indigentibus uictus subsidia ministrare. quod luxuriae parabatur, uirtus insumat; nulla nuptias contemptura timeat egestatem. redime uirgines, quas in cubiculum saluatoris inducas, suscipe uiduas, quas inter uirginum lilia et martyrum rosas quasi quasdam uiolas misceas; pro corona spinea, in qua mundi Christus delicta portauit, talia serta conpone.