Epistulae

Haec a me perstricta sunt breuiter — neque enim epistularis angustia euagari longius patiebatur —, ut intellegeres te in scripturis sanctis sine praeuio et monstrante semitam non posse ingredi. taceo de grammaticis, rhetoribus, philosophis, geometricis, dialecticis, musicis, astrologis, medicis, quorum scientia mortalibus siel utilissima est et in tres partes scinditur: zo , δόγμα, τὴν μέϑοδον, τὴν ἐμπειρίαν.

ad minores ueniam artes et quae non tam λόγω̩, quam manu administrantur. agricolae, caementalii, fabri, metallorum lignorumque caesores, lanarii quoque et fullones et ceteri, qui uariam supellectilem et uilia opuscula fabricantur, absque doctore non possunt esse, quod cupiunt. [*](1 credidit XHS; add. euiiuchus codd. praeter XII baptizabatur H 2 est om. X ac] et fit S de disc. mag. ς; add. efficitur λ de] e S 3 sy(i)n. templo repp. coda. praet. XH 4 perBtrincta Za.r.D perstrinta Â. praestrincta (n eras.) P scripta H breu. sunt D nec H enim om. S epistolares angustiae P aepistularis angussia Â. 5 uagari P patiebantur P 7 gramat. XS; add. et H rethor. XHDS hrethor. 2 phil. geom. om. H (cf. infra ad 453, 2) philophis ex pliilopis X geumetricis X geometris P 8 dialeticis S dialectis dualis dictio dialixis dualis dictio proponit sumit formam testimoniis atque cludit H mussicis a astrologis XH astronomis (-micis 2S) astrologis cet. quarum S 9 uelud H OAOA- MATHNMEOOAONTNNEMTIOPIAn P todocmaten. metontoten. perien X to dogma ten disciplina metototen experimentum perian peritia H in doctrinam EPEATMANNMEOAEN rationem IHNZAPINPAN et usum 2 (simil. D) in doctrina. TOAOrNtUTHNME. ratione. eOAONTHXMITlnON. et usu S 10 ad] et ut ad S uen. art. X art. (partes 2) nen. cet. 11 et om. Â. logo X logo uerbo H loco ex lingua 2 ling (in ras.) D agriculae XH,2a.c. agrigulae ex acrigulae P 12 cementarii (ii ex i m2) X cimentarii H lignorumue 2 (ue add. m1) D et lignorum S cessores). lanari Â. 13 follones H suppell. S suppel. P supel. II suppl. X2 14 fabricant Dp.c. doctorem H non om. S 15 quod cup.] qui cupium H )

Sola scripturarum ars est, quam sibi omnes passim uindicent: scribimus indocti doctique poemata passim. hanc garrula anus, hanc delirus senex, hanc soloecista uerbosus, hanc uniuersi praesumunt, lacerant, docent, antequam discant. alii adducto supercilio grandia uerba trutinantes inter mulierculas de sacris litteris philosophantur, alii discunt — pro pudor! — a feminis, quod uiros doceant, et, ne parum hoc sit, quadam facilitate uerborum, immo audacia disserunt aliis, quod ipsi non intellegunt.

taceo de meis similibus, qui si forte ad scripturas sanctas post saeculares litteras uenerint et sermone conposito aurem populi mulserint, quicquid dixerint, hoc legem dei putant nec scire dignantur, quid prophetae, quid apostoli senserint, sed ad sensum suum incongrua aptant testimonia, quasi grande sit et non uitiosissimum dicendi genus deprauare sententias et ad uoluntatem suam scripturam [*]( 1 Horat. epist. II 1, 115 sq. 4 ibid. 117 ) [*]( 1 med. est] in iecore med. est H, om. (add. in iecore in mg. m2) i med. Za.c. 2 tranctant XP tractant in H fabri] add. philosophi geometrici (cf. ad p. 452, 7) H 3 scirturarum X est om. H quam] que H omnes homines H passim om. S 3 uindicent HP discent i uindicant ZDS 4 indocti] docti X 5 anus] auis Sa.c. alt. hanc] ac H delerus XHS,Da.c.m2 senis k senes ZD tert. hanc] ac H soloeg. P solic. XH soph. SDS 6 uerb.] add. questiones H ant. disc. dolent (sic) H docent om. ZD 7 discant uel discunt X alia docto H super concilio\' i trudinantes H trutinant D trutinantur S 9 a fem. pro pud. H pro pud.J quod (s. l. m2) pro pud. est (est in mg. m2) X docent H ne ut (eras.) Z paruum XH 10 sitj Fič (= sicut) H quadam om. XII rac.-intell.] sunt alii, qui nimia fac. uerborum, immo audacia edisserunt (ex disserunt m2) aliis, quod ipsi non intell. r audaciae P -cie Za.c. -ci D cum (s. I. m2) audacia magna it X deserunt XII edisserunt rp.c.m2DS 11 alis X alii H mei S 12 sacras 2 uenerent II uenirent X 13 sermonem H aures P mulcerint XSD mulcirent H dicerent;. 14 hoc om. H dei put.] deputant ZDS ne Z quid ap., quid pr. P 15 ad 8. l. Z, om. H suum sens. H 16 quasi nou II uiciosissime H uitiosum X discendi II docendi S 17 scripturarum II )

quasi non legerimus Homerocentonas et Uergiliocentonas ac non sic etiam Maronem sine Christo possimus dicere Christianum, quia scripserit: iam redit et uirgo, redeunt Saturnia regna, iam noua progenies caelo demittitur alto, et patrem loquentem ad filium: nate, meae uires, mca magna potentia solus, et post uerba saluatoris in cruce: talia phs tab at memorans fixusque manebat. puerilia sunt haec et circulatorum ludo similia, docere, quod ignores, immo, ut cum Clitomacho loquar, nec hoc quidem scire, quod nescias.

Uidelicet manifestissima est Genesis, in qua de creatura mundi, de exordio generis humani, de diuisione terrae, de confusione linguarum et de gente (pergente) usque ad Aegyptum scribitur Hebraeorum. patet Exodus cum decem plagis, cum decalogo, cum mysticis diuinisque praeceptis. in promptu est Leuiticus liber, in quo singula sacrificia, immo singulae paene syllabae et uestes Aaron et totus ordo [*](4 Verg. Buc. IV 6 sq. 7 Verg. Aen. I 664 9 Verg. Aen. II 650 11 Clitomaclii fragm. ) [*]( 1 retrachere Â. humero centonas H omero centenas S 2 uergil. P uirgilio centenas S uirgil. cet. 3 possum IIZDS qui S scripsit Â. 4 redit et] ridet XH redeunt] et rideunt X rident et 11 5 alto dimittit H dimittitur XZDS,Pa.c. 7 nate] o mi nate (nante H) XH mea] meae D 8 post haec H 9 prae(e)stabat HZDS fiisusque Â. fnuque Pa.c. 10 puer.-12 nesc.] stnltum est quenquam (n ex m m2) docere, quod ignorat, immo ne hoc quidem scire, quod nesciat r hae sunt II 11 Clitomacho scripsi stomacho codd. nec] ne P 12 scire quidam (sic) II quod] quia H nesc.] add. stultum est H 13 manifestissime 2 de om. H creat.] natura S 14 hum. gen. H terrae et 2 15 conf.] uariatione DS diuisione 2 de X, om. cet. gente] genUs 2 gentium DS descensione S pergente addidi, om. codd. ad s. I. P aegiptum A exitum ZDS; add. gentis S 16 Hebr.] add. et Â. 17 pr. cum om. XH 18 promptus Pa.c. promtam Za.c. prfltu Â. prilptus H )

Numeri uero nonne totius arithmeticae et prophetiae Balaam et quadraginta duarum per heremum mansionum mysteria continent? Deuteronomium quoque, secunda lex et euangelicae legis praefiguratio, nonne sic ea habet, quae priora sunt, ut tamen noua sint omnia de ueteribus? hucusque Moyses, hucusque πεντάτευχος, quibus quinque uerbis uelle se loqui in ecclesia gloriatur apostolus.